Društveni odnosi kao

predmet iskustva
pravnika
 Pravo je kao društvena pojava uslovljena i usmjerena međuljudskim
ponašanjem.

 Faktički element pravnog iskustva:

 Kakva je relacija društvenih odnosa i pravnih normi?
 Šta je pravni odnos?

 Normativna koncepcija prava

 Pravni odnos je bilo koji i samo onaj društveni odnos koji je
regulisan pravnom normom (Savinji).
 Pravna, eksterna, kvalifikacija daje kvalitet pravnosti društvenom
odnosu.
 Dva svojstva normativnog pravnog odnosa su najvažnija:
 Pravni odnos nije sadržaj već forma
 Svi društveni odnosi mogu biti predmet pravnog regulisanja.
 Radikalni i umjereni panjurizam

 Zaokruženi koncept pravnog normativizma – Kelsenova “Čista teorija prava”

 Kelzen: nema društvenog odnosa postoje samo norme

 Normativizam ne objašnjava i ne ukazuje na sadržaj specifičnih društvenih

odnosa koji uslovljavaju normativnost i tako neophodno ulaze u područje
pravnosti.
 Antinormativističke ili relacijske koncepcije uporište nalaze u
društvenim odnosima koji su normama određeni i kvalifikovani.
 Široki raspon relacijskih koncepcija
 Razgraničenje morala i prava: Tomasius, Del Vekio, Kosio
 Relacijski i sociološki pristup:
- početni relacijski kriterij postoji i bez vanjskog nametanja : Digi, Gurovič.
- sociooške teorije Jelineka, Erliha, Bobija, Živanovića i Harta.
 Najradikalnja koncepcija relacijsko-interesnog shvatanja prava:
Stučka i Pašukanis
 Bitna pitanja sociološkog pristupa:
Može li zakonodavac urediti sve društvene odnose?
Zašto su neki društveni odnosi uvijek normirani, a neki nikada?
Društveni odnosi postaju pravni zbog svojih objektivnih i
specifičnih obilježja koja su važna političarima i pravnicima.
 Kriterij sociološkog, prednormativnog, pravnog odnosa su:
-mogućnost javne kontrole i njihova fizička prinudljivost,
- sukob interesa koji ugrožava opstanak društva.
Prvi kriterij je usmjeren na mogućnost, drugi na nužnost pravnog
odnosa.

Prednormativni pravni odnos: mogućnost kontrole, kvalitet odnosa,

društveni interes.
 Prisila u pravu:
Sredstva,
Radnje,
Prinudnost ponašanja
Dio norme.
 Fizička prinudljivost društvenih odnosa – područje pravnosti i
moralnosti
 Pravu izmiču dvije vrste odnosa:
 Oni u sferi intime, osjećajnosti, i tek se sekundarno manifestuju , ne i
obavezno, fizičkim radnjama
 Odnosi koji jesu izvanjska ponašanja, ali se odvijaju pretežno u
uslovima koji isključuju javnu kontrolu i primjenu prisile (slobodne
radnje)

 Osnova pravnosti društvenih odnosa je mogućnost njihove kontrole i

iznuđivanje/sprečavanje fizičkom prisilom
 Na ovome počiva razlika između prava i morala.
 Uz kontrolabilnost, kao osnovu pravnosti, treba uzeti u obzir da je:

 Oblast pravnosti je promjenjiva

 Pravnim normama se mogu kvalifikovati i odnosi koji nisu
prednormativni pravni odnosi – zloupotreba pravnog oblika
 Ne treba ignorisati svijest i namjeru
 Ne treba minimizirati značaj psihičke prisile
 Interesni sukobi posredno i neposredno ugrožavaju društvene
odnose u svim oblastima života.
 Najznačajniji sukobi su oni u ekonomskoj , biološkoj i političkoj
sferi.
 Intenzitet i značaj zavise od stepena nejednakosti među ljudima u
procesu raspodjele materijalne i duhovne moći/dobara
 Opasniji su društveni sukobi među subjektima sa razvijenom
društvenom sviješću
 Interindividualni sukobi su predmet interesovanja prava samo ako
ugrožavaju opstanak zajednice.

 Materijalni sadržaj pravnog poretka su društveni odnosi koje je

moguće javno kontrolisati, koji su odraz sukoba pojedinaca i grupa i
koji potencijalno ugrožavaju opstanak i funkcionisanje
zajednice/sistema
 Pravna norama sadrži prisilna značenja kojima se prednormativni
odnos kvalifikuje i uređuje.
 Povezanost normativnih značenja određujemo kao normativni pravni
odnos.

 Prednormativni pravni odnos je materijalni supstrat prava – realnost

koja uslovljava normativnost

 Norma ne zasniva pravnost društvenog odnosa već ona samo

disciplinuje društveni odnos pripisujući mu određena značenja koja u
normi uspostavljaju smislenu korelaciju – korelacija obaveze,
ovlaštenja, prekršaja i sankcije.
 Kada se jedan pravno relevantan društveni odnos kvalifikuje
značenjima pravne norme (normativni pravni odnos) onda on
prerasta u normirani pravni odnos ili pravno normirani odnos.