Επιμορφωτική συνάντηση :

««Αξιοποίηση των βασικών

αρχών της Ειδικής Αγωγής & Ενταξιακής
Εκπαίδευσης στο μάθημα της Αγγλικής Γλώσσας»
Διαταραχή ελλειμματικής προσοχής-
υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ) - Πώς αναγνωρίζεται,
πώς αντιμετωπίζεται;

Τριμελής Επιτροπή Εποπτείας των ΚΕΣΥ του 5ου ΠΕ.Κ.Ε.Σ

Αττικής

Δρ. Βασιλική Παπαδοπούλου, ΣΕΕ ΠΕ70

ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΕΛΛΕΙΜΑΤΙΚΗΣ ΠΡΟΣΟΧΗΣ ΥΠΕΡΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑΣ
(ΔΕΠΥ)
ATTENTION DEFICIT HYPERACTIVITY DISORDER (ADHD)

Ορισμός
Η Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής – Υπερκινητικότητας
(ΔΕΠΥ) θεωρείται μια νευροαναπτυξιακή διαταραχή που
εκδηλώνεται σε μικρή ηλικία και περιλαμβάνει την
υπερκινητικότητα, την παρορμητικότητα  και την διάσπαση
προσοχής που δεν αρμόζουν στο αναπτυξιακό επίπεδο του
παιδιού και προκαλούν σοβαρή δυσλειτουργία στις
ακαδημαϊκές επιδόσεις και την κοινωνική προσαρμογή

Δρ. Βασιλική Παπαδοπούλου, ΣΕΕ ΠΕ70

 Αιτίες ΔΕΠΥ

 Το ADHD είναι μία Νευρολογική Συμπεριφορική

Διαταραχή, δηλαδή έχει Βιολογική Αιτιολογία και είναι
συνήθως κληρονομική (70% των περιπτώσεων)
 Παρουσιάζεται στο 5-7% του σχολικού πληθυσμού (Skounti,
2006)
 Έναρξη: 3-5 ετών
 Τα αγόρια παρουσιάζουν συχνότερα τη διαταραχή από τα κορίτσια
(3-4:1). 
 Τα αγόρια παρουσιάζουν περισσότερο προβλήματα
υπερκινητικότητας, παρορμητικότητας ενώ τα κορίτσια
προβλήματα διάσπασης προσοχής

Δρ. Βασιλική Παπαδοπούλου, ΣΕΕ ΠΕ70

 Τρεις βασικοί τύποι ΔΕΠΥ

Ο τύπος με ελλειμματική προσοχή

Ο τύπος με υπερκινητικότητα
Ο μικτός (Wenar & Kerig, 2000)

Ενώ η υπερκινητικότητα και η παρορμητική συμπεριφορά

υποχωρούν με την πάροδο της ηλικίας, η ελλειμματική
προσοχή επιμένει στην εφηβική και την ενήλικη ζωή και
συνδέεται με σημαντική ψυχοπαθολογία, σχολική και
επαγγελματική αποτυχία, δυσκολίες με την οικογένεια και
τους φίλους, συναισθηματικά προβλήματα και χαμηλή
αυτοεκτίμηση.
Δρ. Βασιλική Παπαδοπούλου, ΣΕΕ ΠΕ70
 Ελλειμματική Προσοχή
Ιδιαίτερα δραστήριο και ενεργητικό, άσκοπα
Διάσπαση Προσοχής – Πρόβλημα αυτοσυγκέντρωσης
 Αφηρημένος – Ξεχασιάρης
Συχνά δεν ακούει όταν του απευθύνουν το λόγο
Δυσκολεύεται να ακολουθήσει οδηγίες μέχρι τέλους
Δυσκολεύεται να αρχίσει ή να ολοκληρώσει τις σχολικές εργασίες ή άλλες
δραστηριότητες λόγω ελλιπούς ικανότητας διατήρησης της προσοχής
Δεν παραδίδει ή παραδίδει ημιτελείς τις εργασίας που του έχουν ανατεθεί
Ανοργανωσιά στο χώρο του – Τσαπατσούλης
Συχνά ξεχνά να φέρει τα βιβλία του, το υλικό στο σχολείο ή χάνει τα
πράγματά του
Ξεχνά πιο εύκολα από τα παιδιά της ηλικίας του
 Δείχνει υπερβολικά ανοργάνωτος
Δρ. Βασιλική Παπαδοπούλου, ΣΕΕ ΠΕ70
 Υπερκινητικότητα
Υπερκινητικό – Αεικίνητο– Ζιζάνιο – Πειραχτήρι - Πολυλογάς
Ομιλητικό, θορυβώδες
 Αδέξιο – Επιρρεπή στα Ατυχήματα – Επίμονο 
Κινείται ακόμη και σε καταστάσεις ηρεμίας
Δυσκολεύεται στην εφαρμογή κανόνων, οδηγιών
Δε σέβεται την πειθαρχία (σηκώνεται από τη θέση του, φλυαρεί)
Θέτει το εαυτό του και τους άλλους σε κινδύνους (τρέχει, σκαρφαλώνει)
Φωνάζει ακόμη και όταν δεν επιτρέπεται
Πετάει πράγματα
Δυσκολεύεται να παίξει ή να ασχοληθεί ήσυχα με δραστηριότητες
Χτυπά τους συμμαθητές του
Εμπλέκεται σε ατυχήματα συχνότερα από τους συνομηλίκους του

Δρ. Βασιλική Παπαδοπούλου, ΣΕΕ ΠΕ70

 Παρορμητικότητα
 Έντονη παρορμητικότητα- Ανυπόμονο
 Ενεργεί χωρίς να σκέφτεται
 Πετάγεται συνεχώς και διακόπτει το μάθημα
 Απαντά πριν ολοκληρωθεί η ερώτηση
 Δεν περιμένει τη σειρά του στο παιχνίδι ή στο μάθημα
 Θυμώνει
 Δε μαθαίνει από την εμπειρία του
 Στις σχέσεις του δεν είναι διακριτικό και τυπικό
  Αυθόρμητο – Δεν τελειώνει αυτά που αρχίζει – Διακόπτει τους
άλλους
 Έχει Προβλήματα Διαχείρισης Χρόνου 
 Εγωκεντρικό – Επιθετικό– Απαιτητικό
 Ανώριμη Συμπεριφορά – Έντονα Συναισθηματικό – Νευρικό
Δρ. Βασιλική Παπαδοπούλου, ΣΕΕ ΠΕ70
 Δευτερογενείς επιπτώσεις

 Μαθησιακά προβλήματα ή Δυσλεξία
 Ανομοιογενής Επίδοση & Συμπεριφορά
Προβλήματα στη Διατήρηση Σχέσεων – Φιλιών 
 Χαμηλή Αυτοεκτίμηση & Αυτοπεποίθηση
Απόσυρση
Μπορούν να οδηγήσουν σε διαταραχές διαγωγής 

Δρ. Βασιλική Παπαδοπούλου, ΣΕΕ ΠΕ70

 Συνύπαρξη με άλλες διαταραχές

90% δεν αποδίδουν στη σχολική εργασία

60% έχουν προβλήματα στη γραφή
60% παρουσιάζουν εναντιωματική/ προκλητική διαταραχή
50% παρουσιάζουν συναισθηματικά προβλήματα
50% παρουσιάζουν ελλιπείς κοινωνικές δεξιότητες
Πηγή: Δρ. Ράνια Χιουρέα

Δρ. Βασιλική Παπαδοπούλου, ΣΕΕ ΠΕ70

 Συνύπαρξη με άλλες διαταραχές

45% παρουσιάζουν σοβαρή διαταραχή διαγωγής

33% παρουσιάζουν μείζονα κατάθλιψη
30% εμφανίζουν χρόνιες αγχώδεις διαταραχές
25% εκδηλώνουν αντικοινωνική και παραπτωματική
συμπεριφορά
20% έχουν προβλήματα στην ανάγνωση

Πηγή: Δρ. Ράνια Χιουρέα

Δρ. Βασιλική Παπαδοπούλου, ΣΕΕ ΠΕ70

 Ρόλος του εκπαιδευτικού
Εντοπίζει τις μαθησιακές δυσκολίες και προσδιορίζει τις
εκπαιδευτικές ανάγκες του μαθητή
Ενημερώνει τους γονείς σε πνεύμα συνεργασίας
Ενημερώνει το Διευθυντή του σχολείου, το Συντονιστή ΕΕ και της
Ειδικής Αγωγής και Ενταξιακής εκπαίδευσης
Ακολουθεί διαφοροποιημένη διδασκαλία
Δίνει εξατομικευμένες εργασίες
Ελέγχει και κατευθύνει την πρόοδο του μαθητή
Αποτελεί μέλος της ομάδας στη δρομολόγηση διαδικασιών στο
ΚΕΣΥ

Δρ. Βασιλική Παπαδοπούλου, ΣΕΕ ΠΕ70

 Το παιδί με ΔΕΠΥ στην τάξη

Οι Γνωστικές / νοητικές δεξιότητες συνήθως αντίστοιχες του μέσου
όρου προς υψηλές
Η απόδοση παρουσιάζει διακυμάνσεις. Συχνά χαμηλότερη από το
αναμενόμενο σε σύγκριση με το επίπεδο των γνωστικών ικανοτήτων
του παιδιού
Συχνά δείχνει αφηρημένο, ότι τεμπελιάζει ή ότι δεν έχει κίνητρο
∆ίνει την εντύπωση ότι σπαταλά τις ικανότητες του στο να διασπά και
να αντιτίθεται στους άλλους
Δεν κάθεται στη θέση του, ενοχλεί τους συμμαθητές, δεν ολοκληρώνει
τα καθήκοντά του
Η προσοχή του διασπάται από κινήσεις ή θορύβους στην τάξη, δεν
ακούει όλες τις οδηγίες και δεν ξέρει ποιες να ακολουθήσει. Δεν
ανταποκρίνεται στις δραστηριότητες.
Τιμωρείται χωρίς αποτέλεσμα

Δρ. Βασιλική Παπαδοπούλου, ΣΕΕ ΠΕ70

 Το υπερκινητικό σύνδρομο συνεχίζεται και στην
εφηβεία;
Το υπερκινητικό σύνδρομο έχει έναρξη στα πρώτα παιδικά χρόνια
και εξελίσσεται μέχρι την εφηβεία ή την αρχή της ενήλικης
ζωής.  Έρευνες δείχνουν ότι ένας μεγάλος αριθμός παιδιών (30 – 70
%) που είχαν τη διάγνωση του υπερκινητικού συνδρόμου στην
παιδική ηλικία, εξακολουθούν να έχουν την ίδια διάγνωση στην
εφηβεία.  Το ποσοστό μειώνεται όμως κατά πολύ (8%) στην
ενήλικη ζωή.
Πέρα από την επιμονή ορισμένων συμπτωμάτων, αυτά τα παιδιά
έχουν χαμηλότερες σχολικές επιδόσεις απ’ ότι οι συνομήλικοί
τους.  Έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο αποβολών στο γυμνάσιο και
διακόπτουν συχνότερα το σχολείο.
Πηγή: Ελένη Λαζαράτου,
https://www.paidiatriki.gr/diataraxi_elleimmatikis_prosoxis_a_yperkinitikotitas_depy_kliniki_eikona
_diagnosi_kai_antimetopisi/

Δρ. Βασιλική Παπαδοπούλου, ΣΕΕ ΠΕ70

 Eφηβεία και ΔΕΠΥ
Στην εφηβεία τα συμπτώματα της υπερκινητικότητας αμβλύνονται . Όμως υπάρχει:
 κινητική ανησυχία
 δυσκολία συγκέντρωσης
 έντονη η παρουσία της παρορμητικότητας
 σοβαρά προβλήματα συμπεριφοράς.
 συναισθηματική ανωριμότητα
 ανευθυνότητα
 δυσκολία στις σχέσεις
 υποδεέστερες κοινωνικές δεξιότητες
 χαμηλή αυτοεκτίμηση
 κακή σχολική επίδοση και
 αδιαφορία για τη μάθηση

Η Διαταραχή Eλλειμματικής Προσοχής με ή χωρίς Yπερκινητικότητα είναι μια πολύ κοινή

διαταραχή ανάμεσα στα παιδιά
Στην εφηβεία είναι συχνά δύσκολο να διαγνωσθεί, γιατί κρύβεται πίσω από άλλα
προβλήματα.
Δρ. Βασιλική
Είναι πιο δύσκολο να γίνει Παπαδοπούλου,
κατανοητή ΣΕΕ ΠΕ70 από το περιβάλλον των εφήβων.
και αποδεκτή
 Εφηβεία και ΔΕΠΥ

Τα παιδιά με ΔΕΠΥ στην εφηβεία έχουν αυξημένο κίνδυνο

για κάπνισμα
 κατάχρηση ουσιών
εγκατάλειψη του σχολείου
επαγγελματική αποτυχία
προβλήματα στην οικογενειακή και προσωπική τους ζωή

Δρ. Βασιλική Παπαδοπούλου, ΣΕΕ ΠΕ70

 Εκπαιδευτικές παρεμβάσεις

Κατάρτιση εξατομικευμένου προγράμματος:

καταγραφή των μαθησιακών δυσκολιών
 στόχοι και χρονοδιάγραμμα απαιτούμενων ενεργειών και
παρεμβάσεων για την υποστήριξη του μαθητή
ενημέρωση και συνεργασία με γονείς, αξιολόγηση και
αναστοχασμός

Δρ. Βασιλική Παπαδοπούλου, ΣΕΕ ΠΕ70

 Εκπαιδευτικές παρεμβάσεις
 Δημιουργία διευκολυντικού περιβάλλοντος
 Οργανώστε την τάξη και δομήστε τις δραστηριότητες, τους κανόνες, τις
ρουτίνες
 Ελαττώστε τους παράγοντες που αποσπούν την προσοχή του και το
δυσκολεύουν στη συγκέντρωση
 Λάβετε υπόψη τον τρόπο που μαθαίνει
 Δώστε σαφείς και συγκεκριμένες οδηγίες και εργασίες και χρονοδιάγραμμα
ολοκλήρωσης
 Εντοπίστε τι είναι αυτό που επηρεάζει την επιθυμία του μαθητή να μάθει και
αξιοποιήστε τα ενδιαφέροντα και τις κλίσεις του
 Δώστε ευκαιρίες για συμμετοχή και επιτυχίες μέσα σε κλίμα αποδοχής
 Δώστε ευκαιρίες να ενισχυθεί η αυτοεκτίμησή του
 Εμπλέξτε ενεργά το μαθητή στη μαθησιακή διαδικασία
 Έχετε συχνή αλληλεπίδραση λεκτικά με επιβράβευση ή διακριτική καθοδήγηση
 Χρησιμοποιήστε ποικίλα εποπτικά μέσα στη διδασκαλία σας
 Δώστε ευκαιρίες εκτόνωσης της ενέργειάς του
 Αξιοποιήστε το χιούμορ
 Άμεσες συνέπειες στην εκδήλωση ανεπιθύμητης συμπεριφοράς
Δρ. Βασιλική Παπαδοπούλου, ΣΕΕ ΠΕ70
 Αξιολόγηση

Αξιολογούμε με βάση την ακρίβεια και την ορθότητα των

ασκήσεων και όχι την ποσότητα
Δίνουμε θετική ενίσχυση στη συμμετοχή του στις
δραστηριότητες και κυρίως στη διάρκειά τους
Δίνουμε περιορισμένη επιβράβευση έστω και για τη μερική
ολοκλήρωση εργασιών με στόχο την ενίσχυσή του
Επιτρέπουμε να εκτονώνει την υπερκινητικότητα με
αποδεκτούς τρόπους
Δίνουμε χρόνο για να εκφράσει τις δυσκολίες του

Δρ. Βασιλική Παπαδοπούλου, ΣΕΕ ΠΕ70

 Συμπεριφορά
Περιορίζουμε τις παρατηρήσεις μας σε αυτές που έχουν πραγματικά σημασία. Η
αγνόηση κάποιας ανεπιθύμητης συμπεριφοράς οδηγεί στην απόσβεσή της
Δεν προσβάλουμε και δεν μειώνουμε το παιδί και κυρίως μπροστά στους
συμμαθητές του
Θετική προσέγγιση αρνητικών συμπεριφορών (Προτείνω την επόμενη φορά να
κάνεις αυτό…)
Επαναλαμβάνουμε συχνά κανόνες και οδηγίες
Η τιμωρία δεν είναι αποτελεσματική όταν αφορά συμπεριφορές που σχετίζονται
με την υπερκινητικότητα ή την έλλειψη προσοχής, αλλά μόνο με την
παραβατικότητα των κανόνων λειτουργίας
Επιβράβευση για συγκεκριμένες συμπεριφορές και όχι γενικά
Συμπερίληψη και αποδοχή είναι τα κλειδιά της εκπαιδευτικής παρέμβασης

Περισσότερα θέματα για ΔΕΠ-Υ: https://www.adhdhellas.org/

Δρ. Βασιλική Παπαδοπούλου, ΣΕΕ ΠΕ70

 Ποια είναι η παρέμβαση;
 Συμβουλευτική: Γονέων ώστε να πληροφορηθούν οι γονείς και να βοηθηθούν να
βρουν τρόπους αντιμετώπισης των προβλημάτων της καθημερινής ζωής με τον
υπερκινητικό έφηβο,
 Ψυχοθεραπεία: O έφηβος με ΔΕΠΥ πρέπει να βοηθηθεί να αναγνωρίσει τις
προσωπικές του ικανότητες και να τις αναπτύξει. Όσο οι ικανότητές του θα
βελτιώνονται, τόσο θα αυξάνει η αυτοεκτίμηση. Αποφασιστικής σημασίας για την
εξέλιξη της διαταραχής είναι η καταλληλότητα του θεραπευτικού πλαισίου. Σταθερό,
δομημένο αλλά ευέλικτο θεραπευτικό πλαίσιο με ατομική προσέγγιση για κάθε
έφηβο, όπου να προσφέρει δυνατότητες βελτίωσης της συμπτωματολογίας.
 Φαρμακευτική αγωγή : Στις βαρύτερες περιπτώσεις και όταν οι ανωτέρω
θεραπευτικές προσεγγίσεις αποδειχθούν ανεπαρκείς, προτείνεται φαρμακοθεραπεία.
 Ψυχοεκπαίδευση : Ο έφηβος, οι γονείς του, το σχολείο και όποιοι εμπλέκονται
πρέπει να ενημερωθούν για την καλύτερη αντιμετώπιση του :
o Βελτίωση της επικοινωνίας και κατανόηση,
o Αναζήτηση λειτουργικότερων τρόπων διαχείρισης των συγκρούσεων,
o Ενημέρωση πάνω σε θέματα ψυχοσυναισθηματικής ανάπτυξης,
o Κατανόηση και διαχείριση δυσκολιών των γονέων,
o Αλληλεπίδραση με άλλους γονείς.
Από:https://www.paidiatriki.gr/diataraxi_elleimmatikis_prosoxis_a_yperkinitikotitas_depy_kliniki_eikona_diagnosi_kai_a
ntimetopisi/

Δρ. Βασιλική Παπαδοπούλου, ΣΕΕ ΠΕ70

 Αντιμετώπιση
Η αντιμετώπιση εστιάζει κυρίως στην αποκατάσταση της σχετιζόμενης δυσλειτουργίας. H θεραπεία

της ΔΕΠΥ στοχεύει :

στην ελαχιστοποίηση των βασικών συμπτωμάτων,


στην αξιολόγηση της λειτουργικότητας καθώς και της ποιότητας ζωής του παιδιού, ώστε :

oνα ολοκληρώνει ευκολότερα τις σχολικές εργασίες, να συμμετέχει στο σχολικό πλαίσιο χωρίς να

προκαλεί προβλήματα, να μπορεί να εμπλακεί σε εξωσχολικές δραστηριότητες, να είναι ικανό να

διατηρήσει καλές σχέσεις με συνομηλίκους και άλλα μέλη της οικογένειας.

oνα βελτιωθεί η αυτοεκτίμησή του που διαφορετικά οδηγεί στο φαύλο κύκλο προβληματική

συμπεριφορά-σχολική αποτυχία-συμπεριφορές υψηλού κινδύνου-κοινωνική περιθωριοποίηση.

Nένη Περβανίδου,, Αναπτυξιακής & Συμπεριφορικής Παιδιατρικής Α΄ Παιδιατρική Κλινική Πανεπιστημίου Αθηνών,  Νοσοκομείο
Παίδων “Η Αγία Σοφία”

Δρ. Βασιλική Παπαδοπούλου, ΣΕΕ ΠΕ70

 Συνοψίζοντας…
Η ΔΕΠΥ είναι μια αντιρατσιστική διαταραχή γιατί προσβάλει όλους τους ανθρώπους ανεξαρτήτως φυλής
ή εθνικότητας
Το παιδί με ΔΕΠΥ
Δεν είναι τεμπέλικο
Δεν έχει έλλειψη κατανόησης
Δεν παρουσιάζει εσκεμμένη κακή συμπεριφορά
Δεν υπάρχει πλήρης απουσία ικανότητας προσήλωσης
Δεν κάνει ό,τι θέλει
Απόρριψη και τιμωρία δεν το συνετίζουν αλλά εντείνουν τις υπάρχουσες συμπεριφορές και τα δευτερογενή
συμπτώματα
Υπάρχει φιλότιμο ή τεράστια άρνηση
Πρόβλημα αντίληψης και διαχείρισης του χρόνου
Δεν υπάρχει αισθητηριακή ολοκλήρωση
Παρουσιάζει υπερσυγκέντρωση
Κάτω από τη διάσπαση υπάρχει μεγάλη ικανότητα
Αν δε διοχετευτεί η ενέργειά του σε δημιουργικούς τρόπους περνά στην αντίθετη πλευρά
Η εναντιωματική προκλητική συμπεριφορά είναι αποτέλεσμα της απόρριψης που έχει δεχτεί το παιδί με
ΔΕΠΥ γιατί απορρίπτει το πλαίσιο που το απορρίπτει
Αν δεν αντιμετωπιστεί παρουσιάζει:
Διαταραχή διαγωγής στην εφηβεία
Παραβατική δραστηριότητα στην ενήλικη ζωή

Δρ. Βασιλική Παπαδοπούλου, ΣΕΕ ΠΕ70

Αριστείδης Στουρνάρας, Παιδοψυχίατρος

«
ΔΕΠΥ είσαι και φαίνεσαι! Η ΔΕΠΥ από την παιδική στη
ν ενήλικη ζωή» Αριστείδης
Στουρνάρας

Από το youtube: https://youtu.be/7tPiBCMRk-U

Δρ. Βασιλική Παπαδοπούλου, ΣΕΕ ΠΕ70

Δρ. Βασιλική Παπαδοπούλου, ΣΕΕ ΠΕ70