Fiil Cümlelerinde Dolaylı

Anlatım
 Ayşe Fatma’ya dün Kadıköy’de
Dün Kadıköy’de alışveriş yaptım. alışveriş yaptığını söyledi.

Ayşe Fatma
 Fatma Ayşe’ye dün okulun kütüphanesinde
ders çalıştığını söyledi.
Ben dün okulun kütüphanesinde ders çalıştım.

Ayşe Fatma
 Bugün güzel bir kitap aldım.

Annesi Dilek’e bugün güzel bir kitap

aldığını söyledi.

Anne Dilek
Kitabı hemen okumak istiyorum anneciğim. Dilek annesine kitabı hemen okumak istediğini söyledi.
 Ali Ayşe’ye onu sevdiğini söyledi.

Ali Ayşe’ye « Seni seviyorum» dedi.

 Neden benimle okulda ders Can Sinem’e neden onunla okulda ders
çalışmıyorsun? çalışmadığını sordu.

Can Sinem
 Fiil Cümlelerin Dolaylı Anlatım

Başkasına ait bir sözü, diğer kişilere aktarırken sözü aktaran kişinin, bu sözü kendi cümlesiyle anlatmasıdır.

Ayşe Fatma’ya « Dün çok ders çalıştım» dedi.

Bu cümlede doğrudan anlatım vardır.

Çünkü başkasına ait cümleyi hiç
değiştirmeden başka birisine aktarırız. Bu
aktarmayı yaparken « » (tırnak) kullanırız.

Ayşe Fatma’ya dün çok ders çalıştığını söyledi.

1 2 3 4
Bu cümlede dolaylı anlatım vardır.
1. kişi 2. kişiye bir söz söyler, 3. kişi bunu duyar ve 4. Çünkü başkasına ait bir sözü duyan
kişiye söyler. kişi, bu sözü kendi cümlesiyle diğer bir
Bu bir aktarımdır. Başkasına ait sözü bir başkasına kişiye aktarır. Bu aktarmayı yaparken
aktarmadır. « » (tırnak) kullanılmaz.
 Dolaylı aktarımı nasıl yaparız?
1. Ben her zaman futbol oynarım.
2.Ben her gün futbol oynuyorum.
3.Ben dün futbol oynadım.
4. Dün maçta çok terlemişim.
Ali Ömer
Fiil + DIK+ iyelik eki + durum eki
1. Ali Ömer ‘e her zaman futbol oynadığını söyledi.
2. Ali Ömer’e her gün futbol oynadığını söyledi.
3. Ali Ömer’e dün futbol oynadığını söyledi.
4. Ali Ömer’e maçta çok terlediğini söyledi.
Görülen geçmiş zaman (-DI), duyulan
geçmiş zaman (-mIş), geniş zaman
(I/Ar), şimdiki zaman (-Iyor)
cümlelerini dolaylı aktarım yaparken
Fiil + DIK+ iyelik eki + durum eki kuralını
kullanıyoruz.
 Olumsuz Cümlelerde Dolaylı Aktarımı nasıl yaparız?
Fiil + Olumsuzluk Eki + DIK+ iyelik eki + durum eki

1. Ben her zaman futbol oynamam.

2.Ben her gün futbol oynamıyorum.
3.Ben dün futbol oynamadım.
4. Dün maçta çok terlememişim.
1. Ali Ömer ‘e her zaman futbol oynamadığını söyledi.
2. Ali Ömer’e her gün futbol oynamadığını söyledi.
3. Ali Ömer’e dün futbol oynamadığını söyledi.
4. Ali Ömer’e maçta çok terlemediğini söyledi.

Ali Ömer
 Aktarılan cümlede tek özne varsa sadece fiili değiştiririz.

Dolaylı Anlatım:
Ben şimdi alışverişe gidiyorum.
Merve Emel’e alışverişe gittiğini söyledi.

Kim söyledi? –
-Merve.
Kim alışverişe gidiyor?
-Merve

Merve Emel
 Aktarılan cümlede iyelik ekli bir isim ya da zamir varsa;
• İsmin aldığı iyelik eki ve zamir cümleyi ileten kişiye göre değişir.
• Cümlede özne olması durumunda özneye “-(n)In” eki eklenir.

1 1
Dolaylı Anlatım:
Emel Merve’ye dün babası ile alışverişe
gittiklerini söyledi.
Dün babam ile alışverişe
gittik. İsmin aldığı iyelik eki ve zamir
cümleyi ileten kişiye göre değişir.
2
Ali bana söyledi,
biliyorum.

2 Dolaylı Anlatım:
Merve Emel’e Ali’nin ona söylediğini ve
bildiğini söyledi.

Cümlede özne olması durumunda

özneye “-(n)In” eki eklenir.

Emel Merve
 Ahmet Ozan’a « Dünkü maçta neden bizimle
oynamadın?» diye sordu.
Doktor hastaya «Tedavi için çok geç kalmışsınız» dedi.
Ahmet Ozan’a dünkü maça neden onlarla
Doktor hastaya tedavi için çok geç kaldığını söyledi.
oynamadığını sordu.
 Ayşe bana « Kız kardeşimin karnı
ağrıyor» dedi.
Ayşe bana kız kardeşinin karnının
Öğretmen bana «Ali hiç ders çalışmıyor.» dedi. ağrıdığını söyledi.
Öğretmen bana Ali’nin hiç ders çalışmadığını söyledi.
 Melis Gökhan’a «Sana aldığım gömleği neden
giymedin?» diye sormuş.

Melis Gökhan’a ona aldığı gömleği neden

giymediğini sormuş.
Mert Fırat’a «Her akşam eve gittikten sonra futbol maçı
özeti izlemeyi çok severim» dedi.

Mert Fırat’a her akşam eve gittikten sonra futbol

maçı özeti izlemeyi çok sevdiğini söyledi.
 Neden, ne zaman, nasıl, ne kadar, nerede, vb. soru cümlelerinde aynı dolaylı anlatım kuralı
uygulanır.

Cansu Akif’e « Neden geç saatte eve geliyorsun?» diye sormuş.

Cansu Akif’e neden geç saatte eve geldiğini

sormuş.
 Aşağıdaki cümleleri dolaylı anlatıma çevirelim.

Berk Meltem’e « Ben her sabah kahvaltıdan

sonra Türk kahvesi içmeyi çok severim»
demiş.
Ben ona « Dün arkadaşlarımla birlikte
sinemaya komedi filmi izlemeye gittik»
dedim.

Annem bana « Bu akşam tavuklu pilav

yapıyorum» dedi.

Ben babama « Bugün seninle ofise gelmek

istemiyorum» dedim.

Ahmet Ali’ye « Dünkü maçta Ömer sakatlandı

ve onu en yakın hastaneye götürdük.» dedi.
 Gelecek Zamanlı Cümlelerde Dolaylı Anlatım

fiil+ (y)AcAk + iyelik eki + belirtme durum eki

Annesi Ayşe’ye yarın hep

Yarın hep beraber pikniğe gideceğiz. beraber pikniğe gideceklerini
söyledi.

Anne Ayşe
Doğrudan Anlatım:
Nilay Bülent’e «Yarın okulun kütüphanesinde arkadaşlarımızla beraber proje ödevi
yapacağız.» dedi.

Dolaylı Anlatım:

Nilay Bülent’e yarın okulun kütüphanesinde arkadaşlarıyla beraber proje ödevi yapacaklarını
söyledi.
Doğrudan Aktarım:
Aysel annesine « Yarın erkenden İstanbul’a gideceğim ve eski sınıf arkadaşlarımla buluşacağım.» dedi.

Aysel annesine yarın erkenden İstanbul’a gideceğini ve eski sınıf

arkadaşlarıyla buluşacağını söyledi.
Bazı cümleler gelecek zaman anlamı taşır. Bu cümlelerdeki dolaylı aktarım da gelecek zaman ile yapılır.

Eve gittikten sonra seni Bu cümledeki fiil gelecek zamanı

ararım. göstermektedir.

Suat Ümit’e eve gittikten sonra onu arayacağını söyledi.

Ümit Suat
Yusuf bana « Yarın okula gitmeyeceğiz» dedi.

Yusuf bana yarın okula gitmeyeceğimizi söyledi.

Yusuf Ben
Yarınki toplantıya Ömer katılamayacak.

Patron sekreterine yarınki toplantıya Ali’nin katılamayacağını

bildirdi.
 Babam bana yarın tatil için
Antalya’ya gideceğimizi söyledi. Mert onlara pazar günü sizin
partinize gelmeyeceğini söylemiş.
 Doğrudan Anlatım:
Ali Ayşe’ye « Seni seviyorum» dedi.
diyor.
diyecek.
demiş.

Dolaylı Anlatım:
Ali Ayşe’ye onu sevdiğini söyledi.
söylüyor.
söyleyecek.
söylemiş.
 Aşağıdaki cümleleri dolaylı anlatıma çevirelim.

Annem bana «Baban ne zaman eve

gelecek?» diye sordu. Hostes bana « Ne içersiniz?» diye
sordu.

Patron bize « Yarınki toplantıya biz Ayşe kardeşine « Yarın seninle okula
katılmayacağız.» dedi. gelemeyeceğim, sen tek gideceksin.»
dedi.

Öğretmen öğrencilere « Gelecek

haftaki sınav bir ay sonra yapılacak» Biz ona « Hep beraber film izleyeceğiz»
dedi. dedik.
 Bölüm 2

1.Emir Kipinde Dolaylı Anlatım

2.Gereklilik Kipinde Dolaylı Anlatım

3.İstek Kipinde Dolaylı Anlatım

 1. Emir Kipinde Dolaylı Anlatım
fiil + mA + iyelik eki + belirtme eki
Emir kipi ile kurulan cümleler adlaştırma eki (-ma) kullanılarak dolaylı aktarıma çevrilir.

Ödevlerini zamanında yap.

Annesi Ayşe’ye ödevlerini

zamanında yapmasını söyledi.

Anne Ayşe
 Ali derslerine çalış ve daha sonra
arkadaşlarınla oyna.

Öğretmen Ali’ye derslerine çalışmasını ve

daha sonra arkadaşlarıyla oynamasını
söyledi.

Öğretmen Ali
 Aşağıdaki cümleleri dolaylı anlatıma çevirelim.

1. Öğretmen öğrencilerine « Derse tam zamanında gelin.» dedi.

…………………………………………………………………………………………………… .
2. Doktor hastaya « Bu ilaçları düzenli kullanın.» diye tavsiye verdi.
…………………………………………………………………………………………………… .
3. Müdür sekretere « Yarınki toplantı için hazırlanan dosyaları masama koy.» dedi.
…………………………………………………………………………………………………… .
4. Annem bana « Eve gelirken ekmek al.» dedi.
…………………………………………………………………………………………………… .
5. Özge Caner’e « Beni beklemeyin, siz derse gidin.» dedi.
…………………………………………………………………………………………………… .
6. Patron bize « Yarın herkes işe erken gelsin.» dedi.
…………………………………………………………………………………………………… .
7. Ablam bana «Müziğin sesini kapat.» diye kızdı.
…………………………………………………………………………………………………
 2.Gereklilik Kipinde Dolaylı Anlatım

Doktor hastaya « İlaçlarınızı düzenli

kullanmalısınız. » dedi.

Doktor hastaya ilaçlarını düzenli kullanması gerektiğini söyledi.

Fiil + mA + iyelik eki gerek+ Dık+ İyelik Eki + Belirtme Eki

Seninle hemen konuşmalıyım.

Aycan Melis’e onunla konuşması gerektiğini söyledi.

Aycan Mine
 • Bütün gereklilik kullanımlarında dolaylı aktarım kuralı aynıdır.

Örnek:
Aylin Burak ‘ a « Tarih dersi için o kitabı almam gerek.» dedi.
Aylin Burak’a Tarih dersi için o kitabı alması gerektiğini söyledi.

Ömer kardeşine « Eve dönmemiz lazım.» dedi.

Ömer kardeşine eve dönmeleri gerektiğini söyledi.

Ben Tuğçe’ye « Bu konuda düşünmemiz gerekiyor.» dedim.

Ben Tuğçe’ye bu konuda düşünmemiz gerektiğini söyledim.

İhsan Umut’ a « Param olmadığı için bu işi yapmak zorunda kaldım.» dedi.
İhsan Umut’a parası olmadığı için bu işi yapmak zorunda olduğunu söyledi.

Ben anneme « Kabak yemeği yemek zorunda değilim.» dedim.

Ben anneme bu kabak yemeği yemek zorunda olmadığımı söyledim.

Doktor bana « İlaçlarınızı kullanmak mecburiyetindesiniz.» dedi.

Doktor bana ilaçlarımı kullanmak mecburiyetinde olduğumu söyledi.
 Aşağıdaki cümleleri dolaylı anlatıma çevirelim.

1.Nihat Ece’ye « Yarın işe erken gitmem gerekiyor.» dedi.

………………………………………………………………………………………. .
2. Annem bana « Düzenli bir çocuk olmalısın.» dedi.
………………………………………………………………………………………. .
3. Öğrenciler öğretmenlerine « Bu sınav için sabaha kadar ders çalışmamız gerekiyor.» dediler.
………………………………………………………………………………………. .
4. Banka memuru « Hesap açmak için kimliğinizi almak zorundayım.» dedi.
………………………………………………………………………………………. .
5. Arkadaşlarıma « Eve erken dönmem gerekiyor.» dedim.
………………………………………………………………………………………. .
 3. İstek Kipinde Dolaylı Anlatım
Dersten sonra okulun yanındaki
kafede çay içeceğiz. Sen de gelir
misin?
Dersten sonra eve gideyim, ders çalışayım.

Dolaylı Anlatım:

Bilge Sinan’a dersten sonra eve

gitmek istediğini ve ders çalışmak
Sinan Bilge istediğini söyledi.
 Sinem « Mavi elbiseyi alayım.» dedi Sinem « Mavi elbiseyi almayayım.» dedi

Sinem mavi elbiseyi almak istediğini söyledi. Sinem mavi elbiseyi almak istemediğini söyledi.
 Aşağıdaki cümleleri dolaylı anlatıma çevirelim.

1. Ceren Aydın’a « Çok yoruldum, biraz dinlenelim.» dedi.

…………………………………………………………………………………………. .
2. Annem bana « Akşama dışarıda yiyelim» dedi.
…………………………………………………………………………………………. .
3. Öğretmen bize « Hafta sonu pikniğe Sapanca’ya gidelim.» dedi.
…………………………………………………………………………………………. .
4. Ece bize «Dişim çok ağrıyor, dişçiden randevu alayım.» dedi.
…………………………………………………………………………………………. .
5. Babam anneme» Yarın işe arabayla gitmeyeyim, yürüyeyim.» dedi.