LİDERLİK

Dündar UYAR
İlköğretim Müfettişleri
Başkan Yardımcısı
 YÖNETİMLE İLGİLİ YENİ DEĞERLER

•Yönetimin görevi insanları ortak performansı

başarabilir duruma getirmek, onların güçlü
yanlarını etkili kılmak, zayıflıklarını da önemli
olmaktan çıkarmaktır.
•İnsanları ortak bir teşebbüste birleştirmeye
çalıştığı için, kültürle derinden ilgilidir.
Geleneklerin, tarihlerin ve kültürlerin yönetimin
yapı taşları olarak kullanılabilecek yönleri
bulunmalıdır.
( Yönetimle ilgili yeni değerler )

•Her teşebbüs ortak amaçlara ve paylaşılan

değerlere bağlılık gerektirir.Kuruluşun misyonu
açık ve büyük olmalıdır.
•Kuruluşa varlık kazandıran amaçlar açık
olmalı,herkesçe bilinmeli ve sürekli olarak
yeniden doğrulanmalıdır.
•Eğitim ve geliştirme süreklilik arz etmelidir.
( yönetimle ilgili yeni değerler)
•Kurumda bulunan farklı beceri ve bilgilere
sahip kişiler, başkalarına neler borçlu olduğu
üzerine düşünmeli ve başkalarının da bunu
anlamalarını sağlamalıdır.
•Performans, yönetimin ayrılmaz bir parçası
olmalı, sürekli ölçülmeli, değerlendirilmeli ve
iyileştirilmelidir,
•Ticarî kuruluş için sonuç, memnun bir müşteri
ise, okul için de bir şeyler öğrenmiş ve
öğrendiklerini işinde uygulayan mezundur.
 ( Yönetimle ilgili değerler )

•Yöneticinin başarılı olması için daha önceden yapılanları,

daha hızlı, daha ekonomik, daha yapabilmesi yetmemekte,
yeni değerler doğrultusunda ne yapılması gerektiğini
bulması gerekmektedir.
•Bu da yöneticinin tutuculuğu bırakıp girişken olmalarını
zorunlu kılmaktadır.
•İki binli yılların insan gücünü yetiştiremeyen okullar
maddî olarak varlıklarını korusalar bile işlevsiz konumda
kalacaklardır.
•İki binli yıllarda yönetim kademeleri azalmakta ve
yerinden yönetim önem kazanmaktadır.
 YÖNETİM ÇEŞİTLERİ

1. Yerinden Yönetim
-katılmalı yönetim
-okula dayalı yönetim
2. Amaç Odaklı Yönetim
3. Süreç Odaklı Yönetim
 KATILMALI YÖNETİM
•Genellikle iş dünyasında denenmektedir.
•Katılım, hiyerarşiden çok uzmanlığa dayanır.
•Katılımcıların statü farkı olmaksızın eşit söz
hakkı ve karar alabilmeleri vardır.
•Etkili olabilmesi için katılanlar yeterli seviyede
yetkilendirilmeleri gerekmektedir.
•Kararların sonuçlarından etkilenen, o konuda
uzmanlığı olan ve kararları uygulamadan
sorumlu olan herkes sürece katılmalıdır.
 OKULA DAYALI YÖNETİM
•Eğitimle ilgili her türlü karar okulda alınır.
•Otonomi + karara katılma
•İki temel kabulü vardır.
•1- Okul temel karar verme birimidir.
•2- Kararlar mümkün olan en alt birimler
tarafından alınır.(katılım sözde kalmamalıdır.)
•Okul bütçe, personel seçimi ve çevre ilişkilerini
düzenlemede tam yetkilidir.
 YÖNETİM ve LİDERLİK
•Klâsik anlamda YÖNETİM : İnsanları
•ortak amaçlar
• ve
• değerler
•etrafında birleştirerek performanslarını
yükseltmek ve yeterli hâle getirmektir.
•Yönetimin temel görevi bu gün de aynı olmakla
birlikte bu görevin taşıdığı anlam değişmiştir.
 AMAÇ ODAKLI YÖNETİM
•Klâsik yönetim genelde problem odaklı çalışır.
•Yönetici, mesaisini bir problemden diğerine, belki de
çözemeden geçmektedir.
•Asıl iş olan öğrenci yetiştirmeyi gündemine bile
alamaz(bürokratik işler, disiplin olayları,bina, araç-gereç
donanımı, temizlik işleri).
•Okulun disiplinli, temiz ve ders saatlerinin dolu geçmesi
ancak istenilen yeterlilikte öğrenci mezun olduğunda
anlam taşır. Okuldaki tüm çalışmalar, kaliteli mezunlar
yetişmesine katkıda bulunmalıdır.
 ( amaç odaklı yönetim –devam -)

•Mevzuatı harfiyen uygulamak yöneticileri “ amaç

odaklı” hâle getirmez ve kaliteyi garantilemez.
•Okul yöneticisinin odak noktası mevzuat değil,
öğrenci olmalıdır,
•“Amaç odaklı okul yöneticisi” bir yetiştirme
meselesidir.
•“Amaç odaklı okul yöneticisi” yetkilendirme
meselesidir.
 SÜREÇ ODAKLI YÖNETİM
•TKY, amaçlara ulaşmada süreç üzerinde odaklaşmayı
gerektirmektedir.
•Sonuç odaklı yönetici, gerekli sürede sonuca ulaşmaya
bakar,
•Süreç odaklı yönetici ise “tutumla ilgili faktörleri “
vurgulayarak çalışanın “performansını yükseltmeye ikna
etmeye çalışır.
•Japon millî sporu sumo’da, dikkate değer performans
ödülü, yetenek ödülü ve savaşma ruhu ödülleri
verilmektedir. Bunlar sonuca göre verilmez.
 ( süreç odaklı yönetim – devam )
• Süreç odaklı düşünce sisteminde insanların
sonuca ulaşıp ulaşmadıkları yanında çabaları da
önemlidir (Japon mabetlerinin çoğunun ulaşılması
güç tepelerde olması ).
•Yöneticiler, öğretmenlerin kendilerini
geliştirmelerine yardımcı olmalıdır (öğretmenin
görevine erken-geç geldiği ile ilgilenmesi değil).
•“Süreç odaklı yönetici” öğretmenin çabasını,
yeteneklerini ve performansını değerlendiren,
öğretmene kendisini geliştirmeye teşvik eden
yöneticidir.
(süreç odaklı yönetim – devam-)
•Süreç odaklı yönetim, gerçekte süreç ve sonuç arasındaki
“köprüyü” sağlayan yaklaşımdır.
•Süreç odaklı yönetim, araçlar ile amaçlar, değerlendirme
ile amaçlar arasında köprü kurar ve insanların ön yargısız
olarak büyük tabloyu görmelerine yardımcı olur.
•Eğitim sisteminde gerekli dönüşüm için “amaç ve süreç
odaklı okul yöneticisi” yetiştirmek bir zorunluluktur.
•İnisiyatifi eline alan bazı yöneticiler kendilerini,
öğretmenlerini, diğer personeli, hatta velilerini yeni eğitim-
öğretim değerleri konularında yetiştirmenin yollarını
aramaktadırlar.
 ( süreç odaklı yönetim – devam- )
•SÜREÇ ODAKLI YÖNETİCİNİN
İLGİNENECEĞİ KONULAR

1. Okuldaki etkinliklerin sağlıklı yürümesi için disiplini sağlamak,

2. Herkesin zamanını etkili kullanmalarını sağlayıcı çalışmalar
yapmak,
3. Okulu yeteneklerin keşfedilip geliştirildiği bir yer hâline
getirmek,
4. Okulun işleyişinde öğretmen ve öğrenci katılımını sağlamalıdır,
5. Etik değerlerin bir savunucusu ve koruyucusu olmalıdır (hak,
adalet ve özgürlük...gibi)
6. Sağlıklı iletişim sistemini kurmalıdır.
 YÖNETİCİ - LİDER
•Yöneticiler, işlerin belli bir düzen içinde yürüdüğü,
geleceğin az çok kestirilebildiği zamanlarda statükoyu,
koruma veya küçük değişikliklerle sürdürmede
etkilidirler( idare etme).
•Yöneticiler, insanların kendilerini rahat ve güvende
hissettikleri ortamlarda başarılıdırlar.
•Yapılması gerekenin ne olduğu bilindiğinde yöneticilik
özellikleri yeterlidir, lidere ihtiyaç duyulmaz,
•Büyük değişim zamanlarında yeni duruma geçişi
sağlayacak olanlar yöneticiler değil, liderlerdir.
 ( devam )
•Taşların yerinden oynadığı,
•Büyük değişimlerin yaşandığı,
•Yeni değerlerin yükseldiği, ne yapılması
konusunda bir tür kaosun yaşandığı,
•Geleceğin kestirilemediği dönemlerde
•Yeni bir yön çizecek liderlere ihtiyaç vardır.
•Dengelerin bozulduğu anlarda belirsizlik ve
tehlikelerin yanında yeni bir takım fırsatlar da
yakalanabilir.
 ( devam )
•LİDER , büyük değişimlerin yarattığı yeni
fırsatları yakalayabilen, belirsizlik ve tehlikelere
rağmen bu fırsatları değerlendirerek kurumuna
yeni açılımlar getirebilen kişidir.
•Liderin rolü, yapılması gerekenin NE olduğunu
sormak, yani doğru olanı yapmak,
•Yöneticinin rolü, de NASIL sorusunu cevaplamak,
yani işi doğru yapmaktır.
•Mevcut eğitim anlayışı iflas etmiş, yerine yenisi
konamamıştır.Sistemi kaostan liderler çıkaracaktır.
 •Her durum,
•Her iş ve
•Herkes için bahsedilebilecek liderlik değil,
•DURUMA,
•YAPILACAK İŞE ve
•İZLEYENLERE GÖRE DEĞİŞEN

•LİDERLİK
•Liderlik hakkındaki yeni değerler, liderliğin
liderlik özellikleri ve karizma ile olan ilgisini
azaltmıştır.
•Karizma, lideri yanılmaz olduğundan emin hale
getirip değişme yeteneğini yok ettiği, dolayısıyla
karizmanın liderliği engel olduğu
savunulmaktadır.
•Buna bağlı olarak, liderliğin doğuştan olma
anlayışı yerine liderliğin öğrenilebileceği kanaati
yaygınlaşmıştır.
•Lider,hedefleri tespit eder, öncelikleri belirler,
standartları ortaya koyar ve bunların takipçisi olur
 YENİ LİDERLİK KAVRAMLARI
1. İtaat yerine katılım ( astların bilgisine ihtiyaç)
2. Plân yerine seçenekler
(duruma göre alternatifler)
3. Yetkiyi toplama değil, dağıtma,(astların
sorumluluğunun üstleri tarafında çalınması,
onları zamanla yeteneksizleştirir)
4. Aktarılan değil,kazanılan otorite(yeterliliği ispat)
5. Sinerji
 Liderlerin benimsemesi gerekli BEŞ
TEMEL DEĞER
1. Çalışanlar arasındaki kültürel, etnik ve cinsiyet
farklılıklarına saygı göstermek,
2. Yeniden iş tanımı yaparak örgüt kültürünü
geliştirmek,
3. Çalışanlarla yeni iletişim biçimleri geliştirmek,
4. Kendilerini, farklılıkları benimsemeye ve onlarla
yaşamaya adamak,
5. Kurumlarını, toplum değerlerinin yansımasına
imkân sağlayacak şekilde düzenlemek.
 VİZYONER LİDERLİK
•Liderler, aynı zamanda kurumlarına yeni
ufuklar açabilen insanlardır.
•Bir okula yeni gelen yönetici kendine hedef
çizmelidir.
•Herkesin gözünü çevireceği yeni bir ufuk,
mevcut problemlerin geri plâna atılmasına
yardımcı olur,
•Uzağı gören lider yönetici, bu yolla okuldaki
personelin potansiyelini değerlendirerek, onları
daha iyi işler yapabileceklerine ikna eder.
 ( devam )
•Araştırmalar, öğretmenlerin birbirlerinden çok
izole olduklarını, meslekî bilgilerini paylaşmada
diğer mesleklerden gere kaldıklarını
göstermektedir.
•Başarılı okul yöneticisi, öğretmenleri ortak bir
eğitim vizyonu etrafında toplayabilendir.
•Eğitim, tek tek öğretmen etkinliklerinin
toplamından daha büyüktür.
•Bunu göstermek yöneticinin en önemli
görevlerindendir.
 ( devam )
•Onları kendi eğitim görüşlerini de kapsayan,
fakat onlarınkinden daha büyük bir eğitim
vizyonu etrafında toplamak yöneticinin
liderliğine bağlıdır.
•Eğitim, Tarih, Matematik ve Biyoloji
derslerinden ibaret değildir.
•Eğitimin onların hepsini kapsayan fakat
onlardan daha derin bir yanı vardır.
•Bu derslerin hepsi, ortak vizyonun parçası
olduğunda değer taşır.
 ( devam )
•Öğretmen, bu büyük vizyon içinde kendi
rolünü görebilmelidir.
•Büyük bir vizyonun parçası olmak öğretmeni
zayıflatmaz, aksine güçlendirir.
•Okulların etkililiği, vizyoner liderlerin varlığına
bağlıdır.
•Vizyon , liderin önünü görmesini sağlar.
•Bu tür çalışmalar, kuruluşun en üst yöneticileri
tarafından başlatılmalıdır.
 KOZMOPOLİT LİDERLİK
•Tek bir kültüre bağlı olmayıp işine gelen kalıba
giren lider.
•Geleneksel duvarları aşarak, diğer sektör, disiplin,
fonksiyon ve kültürlerdeki fırsatları yakalayan
lider,
•Mevcudu koruyup gelişeceklerin, sınırların ötesini
görebilecek zihin esnekliğine sahip olması gerekir,
•Okulunda bir farklılık yaratma derdi olan
yönetici için, okul duvarlarının ötesinde çok geniş
imkân ve fırsatlar vardır.
 ( kozmopolit liderlik – devam -)
• -başarılı işletmeler,
• -şirketler,
• -üniversite öğrencileri,
•Lider, öğrenmeye odaklanmalıdır,
•Neyin ne işe yaradığını bulma peşinde olmalıdır,
•Cevabın hep kendinde olmadığını bilip
yanındakilerle sıkça beyin fırtınasına benzer
düşünce üretme ve cevap arama seansları
düzenlenmelidir.
 Etkili liderlerin ortak davranışları

•İşe “Ben ne istiyorum?” yerine “Ne yapılması

gerekiyor?” sorusu ile başlarlar,
•Daha sonra da “farklılıklar yaratmak için ne
yapmalıyım?” sorusunu sorarlar,
•Zihinlerinde sürekli “bu örgütün misyonu ve
amaçları nelerdir? Çalışanların performanslarını
ve sonuçların değerlendirilmesini şekillendiren
temel etmenler nelerdir?” sorularını taşırlar,
( ortak davranışlar – devam -)

•İnsanlar arasındaki farklılıklara karşı

anlayışlıdır,
•Yanındakilerin güçlü ve yetenekli olması onları
korkutmaz,
•Sabahleyin aynada gördükleri saygı duyulacak ve
inanılacak yüz olmak isterler,
•Yapılması gerekeni bizzat yaparlar, başkalarına
nutuk çekmezler,
 LİDERLERİN LİDERİ
•Her meslekte olduğu gibi öğretmenlerin görevleri de
sürekli değişim gösteren bir yapıya sahiptir.
•Bu durumda öğretmenlerin, girişken, kendini yönetebilen,
karar alma yeteneğine sahip, okulun ve eğitimin
değerlerini yorumlayabilen, eğitim ve öğretim
sorumluluğu üstlenebilen liderler olmasını
gerektirmektedir,
•Bu da okul müdüründen beklenen liderliğin tüm
öğretmenlere yayılması demektir,
•Okul yöneticisine de liderlerin lideri olma görevi
kalmaktadır.
 ( liderlerin lideri – devam-)
• Liderlik hakkındaki yeni anlayış, kabul ve ilkeler,
yetkisiz ve güçsüz insanlara liderlik yapmayı kabul
etmemektedir,
• Geleceğin en güçlü liderleri, üyelerinin her birisi lider
kapasite ve yetkisinde olan grupların liderleri olacaktır.
• Çağımızda üç tür liderlik ortaya çıkmaktadır,
1. Bireylerin eylemlerini birleştiren,bütünleştiren,
kaynaklık eden liderlik (okul müdürü),
2. Belli alanlardaki grup liderliği(müdür yardımcıları,
zümre başkanları),
3. Kurumdaki her bireyin göstereceği liderlik(öğretmen
ve eğitimci personel).
 İZLEMEYİ BİLEN LİDER
•Her şeyi bildiğini, yapacağını söyleyen başarısızlığa mahkûm olur,
•Etkili lider için izlemek en iyi seçenektir.
•Katı iş bölümü yerine, güçlü ilkeler benimsenir,
•İlkelere bağlı kalındığında, lider sadece diğerlerini izler,
•Başkalarını izlemekten çekinmemek, lideri güçlü kılar,
•İzleme, insana verilen önemi gösterir,
•Sanayi çağında verilen görevleri yapan insandan şimdi ;
•Yeni fikirler üretmesi,yaratıcılık göstermesi, girişimci olması beklenmektedir,
•Önemli olan bireyin potansiyelini değerlendirmektir.
•Başarılı örgüt, insanın değerli hazine olduğunu görebilir,
•Herkese potansiyelini geliştirme ve amaçlar için kullanma fırsatı verilmelidir.
 ÖĞRENEN LİDER
1. Gerçeği ve kendisini olduğu gibi algılayıp sezebilir,
2. Değişim ve yeni öğrenmelere kendini motive edebilir,
3. Sürekli değişim ve getirdiği gerilime dayanabilir,
4. Örgüt kültürünü analiz ederek, örgüt kültürünü, güçlü
yanları üzerine yeniden inşa edebilir,
5. Başkalarının katılımını sağlama isteği ve yeteneği vardır
6. Güç ve kontrolü çalışanları ile paylaşır.
Liderin başarısı,yanındakilere sunduğu öğrenme imkânına
BAĞLIDIR.
 DÜNÜŞÜM LİDERLİĞİ
•Eğitimin asıl sıkıntısı, tarım toplumundan sanayi
toplumuna geçişi tamamlayamadan ÜÇÜNCÜ DALGA
olarak adlandırılan bilgi toplumuna geçişten
kaynaklanmaktadır,
•Hantal yapı ve muhafazakâr zihniyetle bu sıkıntıyı aşmak
hayli güçtür,
•Eğitim liderlerinin görevi “sisteme çağ atlatmaktır”
•Geleceğin rahatça kestirilebildiği zamanlarda yönetici
yeterli olmakta, ancak eski değerlerin geçerliliğini
kaybettiği ve geleceğin kestirilemediği zamanlarda “ savaş
zamanı liderlik” e ihtiyaç vardır.
( dönüşüm liderliği – devam - )
•Türk Eğitim Sisteminin durumu savaş hali liderlerini
gerektirmektedir.
•Başarı için, sınıftaki öğretmen, okul yöneticisi ve
Bakanlık bürokratına kadar her kademedekilerin
dönüşüm liderliği yapmaları gerekmektedir.
•Böyle zamanlarda liderlerin önünde altı aşamalı görev
vardır.
1.İşin yeniden tanımlanması,
2.Başarıya ulaştıracak bir strateji yaratmak,
3.ikna edici olma, 4. Dürüst davranma,
5.başkalarına saygı, 6. Harekete geçme gücü.
 YENİ LİDERLİK YETENEKLERİ
• DEĞİŞİM KÜLTÜRÜ YARATMAK,
Öğrenmeyi bilen lider, değişime karşı koymaz, onu
kucaklar,
Bu kültür, ilke merkezli liderler tarafından
gerçekleştirilebilir.
• İlke merkezli liderin üç rolü vardır.
1. Kâşiflik,
2. Eşleme (okuldaki enerjiyi amaca odaklaştırma)
3. Güçlendirme(herkesin zekâ,yetenek ve yaratıcılığından
faydalanma).
 (yeni liderlik yetenekleri – devam -)
•YÖNELİMLERİ GÖRMEK
-geleceğin lideri, belli bir şeyi en iyi öğrenen
değil, sürekli öğrenenler olacaktır.(insanlarla
beraber olma,sürekli bilgi peşinde olma,alternatif
bilgilenme yolları araştırma,yeni düşünce biçimleri
geliştirme,belli oranda da tahmin gücünü geliştirme)
•GERÇEKLİĞİ TANIMLAMA
•İçinde bulunulan gerçekliği değerlendirebilenler,
şartları kendi lehlerine çevirebilirler.(25 yıl önceki
eğitimle yeni gerçeklikleri tanımlamak ve görmek
mümkün değildir.)
 ÖĞRETİM LİDERLİĞİ
•Öğrenci başarısının sağlanması için, iyi yetişmiş
profesyonel öğretmen kadrosunun, yeterli örgüt
kapasitesi sağlanarak eğitim-öğretim misyonlarının
ortak noktalarında odaklaşmaları sağlanmalıdır.
•Öğretmenlerin birbirlerinden öğrenmelerine
fırsatlar verilmelidir,
•Okulda öncelikler belirlenmelidir,
•Öğrencilerin okulda bulunmalarının sebebi
konusunda netlik ve konsensüs olmalıdır.Herkes
sorumluluğunu bilmeli ve kabullenmelidir.
(öğretim liderliği - devam- )

•Eğitim-öğretimin geliştirilmesinde YÖNETİCİ

LİDERLİĞİ önemli etkendir,
•Başarı sağlanmıyorsa, mevzuat bekçiliği önemli
değildir,
•Geleceğin ÖĞRETİM LİDERİNİN yeri MAKAM
ODASI değil,
-sınıflar,
-koridorlar ve bahçedir.
 ÇAĞDAŞ OKUL
YÖNETİCİSİNİNÖZELLİKLERİ
1. Kapsamlı insan bilgisine ulaşmış,
2. Etkili iletişim becerisine sahip,
3. Liderlik özellikleri baskın,
4. Ana dilini doğru ve güzel kullanabilen,
5. Felsefe, matematik, uygarlık tarihi eğitimi görmüş,
6. Yabancı dil bilen,
7. İletişim teknolojisine hâkim, bilgiyi yöneten,
8. Beden ve ruh yönünden sağlıklı,
9. Eğitime inanmış. Prof. Aytaç AÇIKALIN
Dönüşüm sürecinde rol alacak
BEŞ İNSAN TİPİ

1. Kâşif,
2. Öncü,
3. Göçebe,
4. Statükocu,
5. Sabotajcı