GERAKAN ISLAH

Di Tanah Melayu
Dibentangkan oleh;
1. Saiful Rahman b. Ab Rahman (D20091036178)
2. Izni Syukriah bt. Yanto (D20091036190)
3. Noor Atiqah bt. Abd Ghaffar (D20091036245)
4. Noratiqah bt. Othman (D20091036221)
5. Dalilah bt. Ali (D20091036240)
 Topik-topik yang akan dibincangkan;

• Pengenalan
• Definisi, Konsep & Perjuangan Gerakan Islah
• Faktor Kemunculan Gerakan Islah
• Perkembangan Gerakan Islah di Tanah Melayu
• Pemikiran Islah dalam Politik Melayu
• Gerakan Islah; Kaum Muda dan Kaum Tua
• Kesan kemunculan Gerakan Islah
• Kesimpulan
 PENGENALAN
• Sejak bermulanya penjajahan British di Tanah Melayu secara rasmi
pada tahun1874, orang Melayu terus terpinggir dalamsegala aspek
kehidupan.
• Sudahlah mundur, orang Melayu juga menurut Za’ba:
“…tersangat miskin pada segala syarat-syarat atau alat
kelengkapan yang boleh membawa kepada kejayaan dan kebesaran
bangsa yang sebenar…”
• Dalam arus kemunduran dan kehinaan ini, bangkitlah segolongan anak
muda yangdikenali sebagai “Kaum Muda” cuba membela nasib
bangsanya.
• Gerakan awal ke arah pengislahan orang Melayu yang dipelopori oleh
golongan Kaum Muda ini sering dinamakan sebagai “Gerakan Islah”
atau “Gerakan Islah Islamiah”.
GERAKAN ISLAH
DEFINISI:
ISLAH BERMAKSUD:
Islah (Bahasa Arab: ‫ ) إـصالحـ‬berasal
daripada kata kerja Aslaha
(Bahasa Arab: ‫ ) أـصلحـ‬yang
bermaksud Pembaikan.
Islah bermaksud pembaikan atau
perubahan terancang ke arah
yang lebih baik.
 IDEA GERAKAN ISLAH
Pelopor awal Di Malaysia, gerakan islah
Sayyid Jamaluddin al-Afghani dikembangkan oleh siswazah-
siswazah dari universiti di Mesir
& disambung oleh : dan Mekah seperti Universiti al-
Syeikh Muhammad Abduh Azhar. Antara yang terlibat ialah
dan Muhammad Rasyid Syeikh Tahir Jalaluddin, Sayyid
Redha Sheikh Al-Hadi, dan Syeikh Abu
Bakar Al-Asy’ari

Pelopor Gerakan Islah di Tanah Melayu

•Sheikh Muhammad Tahir Jalaludin Syed
•Sheikh Syed Ahmad Al-Hadi
• Haji Abbas bin Muhammad Taha
•Dr. Burhanuddin al-Helmi
•Tok Kenali
 KONSEP DAN PERJUANGAN GERAKAN
ISLAH ISLAMIAH
 Turut dikenali sebagai Gerakan ”Pan-Islamisme”

 Sarjana barat beranggapan ia satu bentuk slogan untuk

menggabungkan masyarakat islam

 Menurut Nikkie R. Keddie: kesan tindakan

pencerobohan kuasa Barat ke atas wilayah-wilayah
umat Islam (Cth; pencerobohan Perancis terhadap
Tunisia pada tahun 1882)
 Mohammad Pandangan Syed Hussein al-Attas:
Redzuan Othman : pertembungan Barat
kesedaran Pan-
Konsep dan Islam di alam
Islamisme sebagai dan Perjuangan Melayu sejak abad ke-
usaha progresif umat 13 - abad 16 merupakan
Islam bagi mencari
Pan-Islamisme kesinambungan
wadah perpaduan pertentangan yang
bagi menghadapi berlaku antara dua
penembusan kuasa peradaban yang
Barat yang semakin Abdul Aziz Mat bermula di sekitar Laut
mengancam Ton Mediterranean

1. memperbaiki aspek-aspek yang menyeluruh

BUKU: pada institusi masyarakat serantau,
Pengislahan 2. tentang pemahaman dan penghayatan
Masyarakat Melayu: akidah Islam
Perbincangan al-Imam 3. kesejahateraan umat bergantung pada
(1906-1908) keseimbangan penghayatannya terhadap
aturan agamanya secara menyeluruh
(syumul)
 Gerakan Islah Islamiah berfokus kepada
usaha awal menyatukan seluruh umat
Islam agar bangkit menentang penjajah
Barat selain perjuangan untuk memperbaiki
keseluruhan aspek kehidupan umat Islam
dalam bidang politik, ekonomi dan
pendidikan termasuklah penghayatan
ajaran Islam berlandaskan
syariat Islam yang sebenar.
 FAKTOR KEMUNCULAN GERAKAN
ISLAH ISLAMIAH
• Peristiwa penerbitan Al- Imam atau ’al-Manar
versi Melayu
• Merupakan titik permulaan kemunculan
Gerakan Islah Islamiah di Tanah Melayu
• 23 Julai 1906 di Singapura
• atas ’kesedaran politik’ bagi membebaskan
orang Melayu daripada kongkongan penjajah
British
• Pencetusan gerakan Islah oleh Sayyid
Jamaluddin al-Afghani dan Syeikh Muhammad
Abduh pada 1882 mempengaruhi kebangkitan
semangat kebangsaan di Tanah Melayu

• Golongan pelajar di Tanah Melayu yang

mendapat pendidikan di Timur Tengah ,
khususnya di Mesir telah membangkitkan
semangat kebangsaan. Sekembalinya mereka
ke tanah air, mereka telah memulakan Gerakan
Islah di Tanah Melayu. Golongan ini dikenali
sebagai Kaum Muda.
 Gerakan Islah di Tanah Melayu

• Di sebabkan faktor seruan al-Imam yang ingin

mengubah mentaliti Melayu yang telah dijajah

• Untuk menerangkan & mantapkan konsep sebenar

islam dalam masyarakat

• Mengubah kehidupan melayu daripada pemikiran yang

dijajah oleh barat

• Mentaliti melayu “penyakit kemiskinan perangai”

 FAKTOR PERKEMBANGAN
GERAKAN ISLAH
Tahap pertama
(tahun 1906 -1930-an )
1. Berpunca daripada
persengketaan kaum muda &
kaum tua ( bercanggah prinsip
dan pendapat )
2. Menyelidik dan persoal
persekitaran masyarakat
melayu
3. Membina masyarakat baru yang
berlandas Islam sebenar ( ubah
persepsi sekular )
4. Dilaksana oleh ulama’ Islah dan
pihak berprinsip Islah
Tahap Kedua
( tahun 1940 -1948 )
1. Penjajahan oleh Jepun & muncul
parti politik secara meluas serta
kebangkitan semangat
nasionalisme jelas menunjukkan
kematangan ahli-ahli Islah untuk
berorganisasi
2. Perkembangan di Maahad al-
Ihya as-Syariff Gunung
Semanggol, Perak merintis
perkembangan parti baru
3. Ibarat zaman ’menuai hasil’ dlm
melaksanakan gerakan ini
 PERKEMBANGAN GERAKAN ISLAH DI TANAH MELAYU

TAHAP PERTAMA TAHAP KEDUA

Tahun- (1906-1930an) Tahun (1940-1948)

Mewujudkan kesedaran kaum Kemunculan parti politik yang

Melayu meluas

 Bersifat menyedarkan , Kemunculan parti serta organisasi

membangunkan, & mengukuhkan politik bercorak Islam- MATA&
konsepsi agama umat Islam HAMIM

Tumpuan untuk memantapkan Kesinambungan perjuangan tahap

pegangan akidah umat Islam pertama

Memberikan pendedahan kepada Gerakan islah semakin malap dan

ajaran yang sebenar hilang funfsinya menjelang 1930an

Ada persamaan dengan kegiatan Berlaku pada zaman penjajahan

dakwah Nabi Muhammad SAW Jepun
 Undang2 yang
Masyarakat dikeluarkan untuk
sudah difahami halang pengaruh
oleh fahaman kaum muda
kaum tua

FAKTOR
Undang2 yang MENGHALANG
dikeluarkan utk PERKEMBANGAN
halang pengaruh
kaum muda
Kegiatan dakwah
tidak dibenarkan
kecuali mendapat
Dilarang membawa keizinan sultan
masuk buku/
risalah kaum muda
 Penubuhan Melalui penulisan
madrasah/sekolah cth: Al-Imam,
2 agama Neraca, Edaran
Zaman& Pengasuh

STRATEGI
PERKEMBANGAN

Memberi peluang
kepada Berusaha menyemat
pelajarperempuan sikap mengkritik
untuk penjajah dalam
mendapatkan fikiran orang Islam
pendidikan
 PEMIKIRAN ISLAH DALAM POLITIK
MELAYU
• Selepas Perang Dunia Ke-2, Parti Kebangsaan
Melayu Malaya (PKMM) ditubuhkan pada 17
Oktober 1945 di Ipoh, Perak.

• PKMM diberi imej sebuah parti berhaluan kiri

oleh penjajah kerana dasar anti-penjajah dan cita-
cita penyatuan dengan Indonesia.

• PKMM menaja pertubuhan-pertubuhan sayap

untuk memperkuatkan pengaruhnya.
• Angkatan Pemuda Insaf
API
• Barisan Tani Se Malaya
BATAS
• Angkatan Wanita Sedar
AWAS
Pertubuhan-pertubuhan Sayap PKMM
 Persekutuan Tanah
UMNO ditubuhkan pada Melayu telah
11 Mei 1946 dibentuk pada 1
Februari 1948

British berjaya British bimbang dengan

memutuskan hubungan pengaruh pergerakan
PKMM dengan UMNO radikal PKMM
berhubung dengan memperjuangkan
lambang bendera UMNO kemerdekaan sebenar

UMNO kemudiannya memilih bekerjasama

dengan British dan PKMM keluar daripada
pertubuhan tersebut dan berjuang secara
bersendirian
• Penubuhan MATA pada tahun 1947.

• Hizbul Muslimin berjaya ditubuhkan pada 17 Mac 1948 dengan

galakan PKMM.

• Dasarnya bertentangan dengan kepentingan British iaitu;

- membebaskan bangsa Melayu dan Tanah Melayu daripada
penjajahan
- membentuk negara Islam sejagat
- mewujudkan Melayu sebuah negara Darul Islam

• Hizbul Muslimin merupakan asas pembentukan parti Islam dalam

sejarah perkembangan politik Melayu di Malaysia.

• Namun, British mengharamkan penubuhannya setelah beberapa

bulan penubuhannya.
 1. Konflik politik antara
gerakan kebangsaan yang
beridentiti Islah dengan 5. Persidangan ulama di
gerakan kebangsaan sekular Pulau Pinang pada kali
ketiga berjaya
mengasaskan Persatuan
Islam Se Malaya(PAS) pada
25 November 1951
2. UMNO menganggap
kelahiran Hizbul Muslimin
sebagai perkembangan yang
merbahaya (Red Islamic Party)

4. Pengaruh fahaman Islah

dalam politik semakin
terserlah apabila beberapa
3. Berlaku jurang pemikiran orang ulama dalam biro
antara pejuang-pejuang agama UMNO keluar parti
kebangsaan Melayu apabila berlaku krisis
dalaman
 KAUM TUA
• Wujud sejak kedatangan Islam di Tanah Melayu antara abad ke 13M
dan 14M.
• Pengaruh daripada Timur Tengah iaitu Makkah dan Mesir.
• Terdiri daripada golongan ulama-ulama tradisional yang
berpegang kepada tradisi konservatif.
• Dipengaruhi oleh ajaran mazhab-mazhab tertentu terutamanya
Mazhab Syafi’i.
• Menguasai masyarakat Melayu dengan fahaman:
a) Islam adalah tentang akhirat.
b) Menekankan aspek fardu ain sahaja.
• Berkembang secara meluas di Negeri-negeri Melayu.
• Menyalurkan pendapat dan mematahkan serangan pena kaum muda
melalui akhbar Suara Benar dan Lidah Benar.
 KAUM MUDA
•Muncul pada awal abad ke 20 dan dipengaruhi oleh gerakan Islah di Mesir, Arab
Saudi, dan India serta mengamalkan pemikiran Barat.
•Merupakan Ahli Sunnah Waljamaah.
•Meluaskan pengaruh di Negeri-negeri Selat – Singapura, Melaka dan Pulau Pinang.
•Kaum Muda menggunakan akhbar Al-Imam, Seruan al-Azhar, Saudara, Neraca dan al-
Ikhwan untuk menyebarkan idea mereka.
•Dianggap lebih berhaluan kiri.
•Tokoh – Syeikh Mohd Abduh, Syeikh Tahir Jalaluddin, Dr. Burhanuddin Al-Helmi dan
lain-lain.
•Dibawah fahaman pemikiran Kaum Muda ini terbentuk persatuan politik yang
berjuang mendapatkan kemerdekaan negara seperti API, AWAS, PKMM DAN KMM.
 Bacaan talqin Berdoa selepas
Bedok
menandakan sembahyang
waktu azan

Isu yang Membaca doa

Kenduri dan tahlil diketengahkan Qunut sewaktu
kematian oleh Kaum solat subuh
Muda

Menggunakan
kalimah “usolli” Membuat bubur as-
Menggunakan duit syura
zakat untuk
mendirikan masjid
 KEJAYAAN
KAUM TUA
• menyumbangkan kepada
perkembangan perundangan negara
pada peringkat awal bermula dari
Kanun Melaka (1444)
• meningkatkan amalan kerohanian
masyarakat dan mengukuhkan
hubungan kemasyarakatan dengan
mengadakan sambutan kelahiran Nabi
Muhammad S.A.W dan majlis asyura.
• Memperkenalkan bentuk pakaian Islam
yang bercorak budaya Melayu seperti
baju Melayu dan wanita tidak perlu
memakai purdah.
• Menulis kitab dalam pelbagai bidang
Ilmu seperti akidah, akhlak, perubatan
dan pertukangan
KAUM MUDA
• Menubuhkan beberapa buah madrasah
untuk menjalankan kegiatan
pendidikan yang meliputi ilmu dunia
dan akhirat seperti ilmu fardu ain, ilmu
hisab dan bahasa Inggeris.
• Melahirkan kesedaran politik dalam
masyarakat tempatan. Bersesuaian
dengan perjuangan mereka untuk
menyemai semangat nasionalisme
dalam diri setiap individu.
• Meningkatkan kefahaman Islam
terhadap masalah-masalah yang perlu
disedari untuk kepentingan umat Islam.
• Menaiktarafkan kedudukan wanita
dalam masyarakat terutamanya dari
segi pendidikan.
KESAN KEMUNCULAN GERAKAN ISLAH DI TANAH
MELAYU

1. Kemunculan tokoh-tokoh Islamiah

2. Penubuhan madrasah

3. Penerbitan akhbar dan majalah

4. Penubuhan persatuan

5. Organisasi parti politik

Tokoh-tokoh Islamiah dalam Gerakan Islah

Syed Syeikh Ahmad

al-Hadi

Dr. Burhanuddin Syeikh Mohd

al-Helmi Tahir Jalaludin

Syeikh Mohd Haji Abbas

Salim al-Kalali Mohd Taha
 Penubuhan Madrasah
1. Madrasah al-Iqbal al-Islamiyah, Singapura.
2. Madrasah Idrisiah Kuala Kangsar.
3. Madrasah al-Masyhur al-Islamiah Pulau
Pinang.
4. Madrasah al-Hadi al-Diniah Pulau Pinang.
5. Madrasah al-Hadi al-Diniah Kg. Lalang, Perak.
6. Madrasah al-Ihya as-Syariff Gunung
Semanggol, Perak.
Penerbitan Majalah dan Akhbar

Al- Imam Neracha

Saudara Al-Ikhwan
 Penubuhan Persatuan

1. Persatuan Islam Pulau

Pinang

2. Persatuan al-Ihya as-

Syariff, Gunung
Semanggol, Perak
 Organisasi Parti Politik

1. Gerakan Ansari Sunnah Melaka

2. Pusat Perekonomian Melayu Se-
Malaya(PEPERMAS)
3. Majlis Tertinggi Agama(MATA)
4. Lembaga Pendidikan Rakyat(LEPIR)
5. Hizbul Muslimin(HAMIM)
6. Parti Islam Se-Malaya(PAS)
 KESIMPULAN
•  Kedatangan Islam di alamMelayu menurut Syed Naquib Al-Attas sebagai
“transforming both the soul and the body of the Malay-Indonesia society”.

•  Hakikatnya, perkembangan awal pemikiran politik Melayu sememangnya

telah ‘dicetuskan’ oleh tokoh-tokoh Gerakan Islah Islamiah di Tanah
Melayu yang telah mendapat pendidikan di Timur Tengah khususnya
Mesir.

• Walaupun Gerakan Islah Islamiah atau Pan-Islamisme tidak berjaya

mendapat sokongan yang menggalakkan daripada keseluruhan umat Islam
serta kesedaran politik yang amat terbatas di kalangan orang Melayu,
namun setidak-tidaknya ia telah berjaya ’mencetuskan’ kesedaran awal di
kalangan orang Melayu tentang kepentingan membelanasib dan hak orang
Melayu agar ‘bangkit’ daripada lena seterusnya berjuang menentang
penjajah British yang digelar oleh Za’ba sebagai “Al-Maseh Al-Dajal”.