CHÖÔNG 2

DIODE VAØ MAÏCH ÖÙNG

DUÏNG.
 I. ÑAÏI CÖÔNG VEÀ DIODE.
• 1. Caáu taïo
• Diode laø duïng cuï baùn daãn coù moät tieáp xuùc pn vaø hai ñieän cöïc kim loaïi.

• Hình 2-1: caáu truùc vaø kí hieäu cuøa diode

• 2. Ñaëc tuyeán voân – ampe:
• Do caáu truùc cuûa diode laø chuyeån tieáp pn, neân phöông trình doøng ñieän qua diode chính laø phöông
trình :
•


I D  I S eVD VT  1
• Is = doøng ñieän baûo hoøa .
 : haèng soá phuï thuoäc vaøo vaät lieäu. 1≤≤2
• VT: laø hieäu ñieän theá nhieät
• Tk : nhieät ñoä kelvin Tk = Tc +273
• q: ñieän tích. q = 1,6 x 10-19 C
• k: haèng soá Boltzman. k = 1,38 x 10 -23 J/0K
3. So saùnh diode Si vaø Ge

Ge

• Hình 2-2: Ñaëc tuyeán Voân – Ampe cuûa diode Ge vaø Si.
 4. Caùc tham soá cuûa diode:
a. Ñieän trôû tónh (hay ñieän trôû dc):
RD = VD / ID
• Ñieän trôû dc cuûa diode khoâng phuï thuoäc
vaøo hình daïng ñaëc tính trong vuøng xung
quanh ñieåm tónh Q.
• - Khi diode phaân cöïc nghòch RD -> ∞
• - Khi diode phaân cöïc thuaän RD -> 0
 b. Ñieän trôû ñoäng (hay ñieän trôû ac):

Neáu tín hieäu bieán thieân ñöa ñeán baèng 0, ñieåm

hoaït ñoäng seõ laø ñieåm Q xuaát hieän treân hình ñöôïc
xaùc ñònh bôûi caùc möùc ñieän aùp dc. Ñieåm gaùn
chöõ Q ñöôïc ruùt ra töø chöõ quiscent coù nghóa laø
möùc khoâng thay ñoåi hay coøn goïi laø ñieåm tónh.
• Phöông trình tính ñieän trôû ñoäng cuûa diode
laø:
rd = ΔVD / ΔID
• Neáu vuøng laøm vieäc cuûa diode ñöôïc xem laø
tuyeán tính thì ñieän trôû ñoäng cuûa diode trong
phöông trình coù theå ñöôïc vieát laïi nhö sau:
Löu yù: coâng thöùc treân chæ
ñöôïcsöû duïng khi vuøng laøm
vieäc cuûa diode laø tuyeán tính
 c. Maïch ñieän töông ñöông cuûa diode:

• Moät maïch ñieän töông ñöông laø toå hôïp caùc

phaàn töû ñöôïc löïa choïn 1 caùch hôïp lyù ñeå
bieåu dieãn caùc ñaëc tính cuûa 1 linh kieän thaät, 1
heä thoáng hoaëc 1 vuøng hoaït ñoäng ñaëc bieät
moät caùch toát nhaát.
• Moät phöông phaùp ñeå thaønh laäp maïch
ñieän töông ñöông cho diode baèng caùch keõ
caùc ñöôøng thaúng gaàn gioáng nhö ñöôøng
ñaëc tính nhö trong hình

Vγ

Vγ
  Maïch ñieän töông ñöông ñôn giaûn:

• Trong haàu heát caùc öùng duïng, ñieän trôû trung

bình rav khaù nhoû neân coù theå boû qua khi so
saùnh vôùi caùc phaàn töû khaùc trong maïch. Khi
boû ñieän trôû rav khoûi maïch ñieän töông ñöông thì
maïch ñieän vaø ñöôøng ñaëc tính coù daïng

Vγ

Vγ
 Maïch ñieän töông ñöông lyù töôûng:
• Sau khi boû qua giaù trò ñieän trôû trung bình rav
khoûi maïch ñieän töông ñöông, baây giôø ta thöïc
hieän theâm 1 böôùc nöõa laø ñieän aùp 0,7V coù
theå boû qua neáu so saùnh vôùi möùc ñieän aùp tín
hieäu cung caáp khaù lôùn. Trong tröôøng hôïp naøy
maïch ñieän töông ñöông chæ coøn laïi laø 1 diode
lyù töôûng
 d. Ñieän dung cuûa diode:

• Caùc linh kieän ñieän töû raát nhaïy vôùi taàn soá
raát cao. Haàu heát caùc aûnh höôûng cuûa ñieän
dung bò boû qua khi laøm vieäc ôû taàn soá thaáp vì
coù giaù trò raát lôùn (töông ñöông nhö hôû maïch).
Tuy nhieân khoâng theå naøo boû qua khi laøm vieäc
ôû taàn soá cao.
Xc =1/2𝝅fC.
 Ñieän dung cuûa diode:
• Trong diode baùn daãn pn, coù 2 aûnh höôûng
cuûa ñieän dung caàn phaûi xem xeùt ñoù laø
ñieän dung chuyeån tieáp vaø ñieän dung
khueách taùn .
• C O = C T + CD
– CT laø ñieän dung chuyeån tieáp (transistion)
– CD laø ñieän dung khueách taùn (diffusion)
 Ñieän dung chuyeån tieáp
• Trong chuyeån tieáp pn, vuøng tieáp xuùc mang tính chaát
nhö laø chaát caùch ñieän giöõa 2 lôùp ñieän tích ñoái ngöôïc
nhau vì vaäy noù töông ñöôïng moät tuï ñieän coù ñieän
dung goïi laø ñieän dung chuyeån tieáp. Ñoä roäng vuøng
ngheøo naøy taêng tæ leä vôùi ñieän aùp phaân cöïc nghòch,
vì vaäy ñieän dung chuyeån tieáp seõ bò thay ñoåi tuyø
thuoäc vaøo ñieän aùp phaân cöïc nghòch cung caáp.
• CT = 𝜺A/d
  laø haèng soá ñieän moâi cuûa chaát caùch ñieän giöõa
caùc baûn cöïc
– A dieän tích tieáp xuùc cuûa hai chaát baùn daãn n vaø p
– d: beà daøy cuûa vuøng tieáp xuùc
 Ñieän dung khueách taùn
• Phuï thuoäc vaøo toác ñoä caùc ñieän tích ñöôïc phun
vaøo caùc vuøng naèm ngoaøi vuøng ngheøo.
• Doøng ñieän taêng seõ laøm taêng ñieän dung
khueách taùn. Tuy nhieân khi taêng doøng ñieän seõ
laøm giaûm ñieän trôû
• CD = dQ/dV.
– Q: ñieän tích mieàn neàn cuûa diode.
Ñieän dung cuûa diode:
Sô ñoà töông ñöông cuûa diode

Trong caùc öùng duïng taàn soá töø trung bình

trôû xuoáng thì coù theå boû qua aûnh höôûng
cuûa tuï.
e. Thôøi gian khoâi phuïc ngöôïc:
• Neáu ñieän aùp cung caáp ñoåi chieàu laøm diode chuyeån sang
traïng thaùi phaân cöïc nghòch thì ñoái vôùi diode lyù töôûng seõ
chuyeån töø traïng thaùi daãn sang traïng thaùi ngöng daãn töùc thôøi.

• trr = ts + tt .

• ts : thôøi gian löu tröõ

• tt : khoaûng thôøi gian chuyeån
• traïng thaùi
• trr thöôøng vaøo khoaûng vaøi
• nano giaây ñeán 1 s.
•
 f. AÛnh höôûng nhieät ñoä:
• Doøng ñieän baûo hoøa nghòch IS seõ taêng gaáp ñoâi khi nhieät ñoä taêng leân
10C .
 5. Caùc thoâng soá cuûa diode:
I. Caùc thoâng soá danh ñònh
1. Ñieän aùp phaân cöïc thuaän taïi doøng vaø nhieät ñoä chæ ñònh.
II. Caùc thoâng soá giôùi haïn danh ñònh
1. Doøng phaân cöïc thuaän ñænh cöïc ñaïi IF taïi nhieät ñoä chæ ñònh
cho pheùp (IDpeakmax ).
2. Doøng trung bình cöïc ñaïi (ID DCmax) )
3. Doøng baûo hoøa ngöôïc IR taïi ñieän aùp vaø nhieät ñoä chæ ñònh.
4. Ñieän aùp phaân cöïc ngöôïc ñaùnh thuûng PIV taïi nhieät ñoä chæ
ñònh (PIV<VBR).
5. Möùc coâng suaát tieâu taùn cöïc ñaïi taïi nhieät ñoä ñaëc bieät (P Dmax )
6. Ñieän dung cuûa diode.
7. Thôøi gian khoâi phuïc phaân cöïc nghòch trr (reverse recover time)
8. Daõy nhieät ñoä cho pheùp laøm vieäc.
• Coâng suaát ñöôïc tính nhö sau:
• PD = VD ID
• Neáu chuùng ta söû duïng moâ hình ñôn giaûn
ñoái vôùi caùc öùng duïng thì coù theå thay
theá VD = V = 0,7V ñoái vôùi diode silicon.
 II. CAÙC LOAÏI DIODE
• 1. Diode chænh löu:
• Caáu taïo laø moät chuyeån tieáp pn, tieáp
xuùc maët. Do vaäy diode chænh löu coù khaû
naêng chòu ñöôïc doøng taûi lôùn. ÖÙng
duïng trong caùc maïch chænh löu.

DO-41
DO-214AC(SMA)

DO-220
• 2. Diode cao taàn
• Caáu taïo laø moät chuyeån tieáp pn, tieáp
xuùc ñieåm. Do vaäy diode cao taàn coù ñieän
dung tieáp xuùc beù, hoaït ñoäng ñöôïc ôû
taàn soá cao. ÖÙng duïng trong taùch soùng
cao taàn.
3. Diode zener:
• Caáu taïo laø moät chuyeån tieáp pn, nhöng
ñöôïc cheá taïo baèng vaät lieäu chòu nhieät
vaø toûa nhòeât toát, do ñoù noù chòu ñöôïc
doøng ngöôïc lôùn. Hoaït ñoäng chuû yeáu ôû
vuøng phaân cöïc ngöôïc. ÖÙng duïng trong
caùc maïch oån aùp, taïo ñieän aùp chuaån.
Vò trí cuûa vuøng zener coù theå thay ñoåi ñöôïc trong
coâng ngheä cheá taïo baèng caùch thay ñoåi noàng ñoä
taïp chaát trong chaát baùn daãn. Diode zener coù theå
cheá taïo vôùi caùc möùc ñieän aùp thay ñoåi töø 1,8V
ñeán 200V vôùi coâng suaát tieâu taùn töø ¼ W ñeán
50W.
Maïch ñieän töông ñöông cuûa diode zener trong vuøng
zener goàm 1 ñieän trôû ñoäng nhoû vaø moät nguoàn
pin töông ñöông vôùi ñieän aùp zener. Tuy nhieân trong
caùc öùng duïng chuùng ta xem ñieän trôû beân ngoaøi
lôùn hôn ñieän trôû zener raát nhieàu neân maïch ñieän
töông ñöông ñôn giaûn chæ coøn laïi nguoàn pin
 4. Diode bieán dung (varicap)
• Caáu taïo laø chuyeån tieáp pn, ñöôïc cheá taïo
coù ñieän dung thay ñoåi theo ñieän aùp
ngöôïc ñaët vaøo. ÖÙng duïng trong caùc
maïch töï ñieàu chænh taàn soá coäâng
höôûng…
Ñaëc tuyeán cuûa diode bieán dung.
 5. Diode tunnel (diode xuyeân haàm)
• Caáu truùc cuõng laø chuyeån tieáp pn, nhöng
coù noàng ñoä taïp chaát raát cao. ÖÙng duïng
trong caùc maïch taïo dao ñoäng sieâu cao
taàn…
6. Diode Schottky:
• Caáu taïo laø tieáp xuùc schottky. ÖÙng duïng
trong caùc maïch yeâu caàu toác ñoä chuyeån
maïch nhanh.
7. Diode phaùt quang (LED- Light Emitting Diode):
 Ñaëc tính cuûa led:
• Ñieän aùp phaân cöïc thuaän: +1V ñeán +3V
(typical).

• Ñieän aùp phaân cöïc ngöôïc: -3V ñeán –10V

(typical).

• Doøng ñieän trung bình phaân cöïc thuaän vôùi led 3-

5mm thöôøng laø 10-20mA. Doøng ñieän phaân cöïc
thuaän thaáp neân phaûi theâm ñieän trôû haïn doøng.
• Ñieän trôû haïn doøng RS:

• Giaù trò cuûa ñieän trôû RS ñöôïc tính nhö sau:

• RS >= ( Vout(max) - VF ) / IF
• Ñoàng thôøi:
RS >= ( Vo(DC) - VF ) / IDC
• Trong ñoù:
• Vout(max) = laø ñieän aùp ñænh ngoõ ra cuûa maïch.
• VF = laø giaù trò ñieän aùp VF nhoû nhaát cuûa led.
• IF = laø doøng ñieän cho pheùp lôùn nhaát cuûa led.
III. GIAÛI TÍCH MAÏCH DIODE:
Töø phöông trình coù theå veõ ñöôïc ñoà thò cuûa noù
treân ñöôøng ñaëc tính cuûa diode.

Ñieåm giao nhau cuûa ñöôøng taûi coù phöông trình vaø
ñöôøng cong ñaëc tính cuûa diode ñöôïc goïi laø ñieåm
tónh Q (VDQ, IDQ). Vaø ñöôøng taûi chính laø ñöôøng taûi
DCLL.
 VI. Maïch öùng duïng diode:
• 1. Maïch chænh löu:
• a. Maïch chænh löu baùn kì:
 Xeùt baùn kyø döông

Trong khoaûng thôøi gian [0, T/2], tín hieäu vaøo

döông neân diode D daãn xem nhö ngaén maïch vaø
maïch ñieän töông ñöông (duøng moâ hình töông
ñöông lyù töôûng).
 Xeùt baùn kyø aâm

• Trong khoaûng thôøi gian [T/2, T], tín hieäu vaøo

aâm neân diode D ngöng daãn xem nhö hôû maïch
vaø maïch ñieän töông ñöông.
Daïng soùng ngoõ ra caû 2 baùn kyø

2t
T T /2
1 1
Vdc   vo dt   Vm sin dt
T0 T 0
T
1 T   2 T  
   Vm cos    cos 0
T 2   T 2  
Vm
  0.318Vm

 AÛnh höôûng cuûa ñieän aùp ngöôõng cuûa
diode Si
• Trong hình veõ cho thaáy khi tín hieäu vaøo
nhoû hôn 0,7V thì diode vaãn chöa daãn, ñieän
aùp ra vaãn baèng 0V, khi ñieän aùp vaøo
lôùn hôn 0,7V diode daãn vaø ñieän aùp ra v o
= vi – 0,7.
 Ñieän aùp phaân cöïc ngöôïc PIV:
• Giaù trò ñieän aùp PIV cuûa diode laø moät thoâng
soá quan troïng trong thieát keá caùc heä thoáng
chænh löu. Ñieän aùp phaân cöïc ngöôïc diode khi
söû duïng khoâng ñöôïc vöôït quaù ñieän aùp PIV
cho pheùp cuûa diode.
b. Maïch chænh löu toaøn kyø:
- Duøng bieán aùp ñoâi (duøng daây
trung tính maùy bieán aùp):
• Khi vI döông thì diode daãn vaø ngöng daãn
• Khi vI aâm thì diode ngöng daãn vaø daãn
• Vaäy ñieän aùp ngoõ ra goàm caû hai baùn kì cuûa
ñieän aùp ngoõ vaøo, trong ñoù baùn kì aâm ñöôïc
chænh löu thaønh ñieän aùp döông ôû ngoõ ra
Ñieän aùp phaân cöïc ngöôïc PIV:

PIV  VBA  VR  Vm  Vm  2Vm

Maïch caàu:
• Trong khoaûng thôøi gian [0,T/2], tín hieäu vaøo coù giaù trò
döông laøm diode , daãn (xem nhö ngaén maïch) coøn diode ,
ngöng daãn (xem nhö hôû maïch)

Neáu xem diode laø lyù töôûng thì ñieän aùp ra vO = vI.

•
• Trong khoaûng thôøi gian [T/2, T], tín hieäu vaøo coù cöïc
tính aâm laøm cho diode , ngöng daãn (xem nhö hôû maïch)
coøn diode , daãn (xem nhö ngaén maïch).

• Vaäy daïng soùng vaøo ra ñoái vôùi moät chu tín hieäu vaøo
• Do daïng soùng maïch chænh löu toaøn kyø gaáp
ñoâi baùn kyø neân giaù trò ñieän aùp trung bình
ñöôïc tính laø:

• Neáu söû duïng diode si vôùi thì taïi moãi baùn kì

coù hai diode daãn, aùp duïng ñònh luaät Kirchhoff ta
coù:
• Ñieän aùp phaân cöïc ngöôïc PIV:
• Ñieän aùp phaân cöïc ngöôïc cuûa moãi diode:
• PIV Vm
2. Coång and/or:
Coång OR nhö ñaõ trình baøy vôùi möùc ñieän aùp ra ôû
möùc 1 khi 1 hoaëc 2 ngoõ vaøo ôû möùc 1. Ngoõ ra seõ
ôû möùc 0 khi caû 2 ngoõ vaøo ôû möùc 0.

Ñieän aùp 10v ñöôïc gaùn cho möùc logic “1” vaø 0V ñöôïc
gaùn cho möùc logic “0”.
Xeùt ngoõ vaøo A möùc “1” vaø B möùc “0”.

Vaäy ñieän aùp ra khi diode daãn laø

Vaäy möùc logic töông öùng laø “1”

Xeùt 4 tröôøng hôïp ta coù baûng traïng thaùi sau:

A B VO Y
0 0 0 0
1 0 9,3V 1
0 1 9,3V 1
1 1 9,3V 1

Vaäy maïch ñieän vöøa xeùt laø coång OR

Coång AND
Baûng traïng thaùi cuûa maïch hình treân

A B VO Y
0 0 0,7V 0
1 0 0,7V 0
0 1 0,7V 0
1 1 10V 1
3. Maïch xeùn:
• A. Maïch xeùn noái tieáp:
• Moät maïch xeùn ñôn giaûn söû duïng 1 diode vaø 1
ñieän trôû R
 •Maïch xeùn noái tieáp coù nguoàn DC

• Xeùt maïch xeùn nhö treân nhöng coù theâm

moät nguoàn ñieän aùp dc vôùi tín hieäu sin
ôû ngoõ vaøo
• Ñeå phaân tích hoaït ñoäng cuûa maïch ta xem diode laø lyù
töôûng vaø tieán haønh caùc böôùc nhö sau:
 Böôùc 1: xaùc ñònh ñieän aùp cung caáp laøm thay ñoåi traïng
thaùi cuûa diode – laø traïng thaùi töông öùng vôùi doøng id = 0 :

• Ta coù phöông trình: -Vi +V + VD + Vo = 0

• Vì Vo = 0 neân: -Vi +V+VD =0; vaäy VD = Vi –V.
• Ñieàu kieän diode daãn VD ≥ Vɤ
• Keát quaû tìm ñöôïc: Vi ≥ V +Vɤ
• Khi ñieän aùp vaøo vi lôùn hôn V +Vɤ thì diode ôû traïng thaùi
daãn – xem nhö nguoàn Vɤ , khi vi nhoû hôn ñieän aùp V +Vɤ thì
diode ôû traïng thaùi ngöng daãn – xem nhö hôû maïch.
 Böôùc 2: xaùc ñònh ñieän aùp ra:
• Khi diode ngöng daãn – xem nhö hôû maïch – doøng ñieän i d = 0 vaø keát quaû ñieän
aùp ra:
•
• Khi diode daãn – xem nhö nguoàn Vɤ – maïch töông ñöông nhö hình sau

Vɤ

• ñieän aùp rôi treân diode laø V ɤ– aùp duïng ñònh luaät Kirchhofff ñeå xaùc ñònh
ñieän aùp ra:
• vi -V - Vɤ– vo = 0
• Vaäy: vo = vi -V - Vɤ
 Böôùc 3: veõ daïng soùng tín hieäu ra:
• Döïa vaøo keát quaû cuûa böôùc 2 ñeå veõ daïng soùng tín
hieäu ra – keát quaû ñöôïc daïng soùng tín hieäu ôû hình sau:

-Vɤ
+Vɤ
b. Maïch xeùn song song:
• Maïch xeùn song song ñôn giaûn söû duïng 1 diode
vaø 1 ñieän trôû R.
• Xeùt maïch xeùn nhö treân nhöng coù theâm
moät nguoàn ñieän aùp dc vôùi tín hieäu xung
tam giaùc ôû ngoõ vaøo. Ñeå phaân tích hoaït
ñoäng cuûa maïch ta xem diode laø Si vaø
tieán haønh caùc böôùc gioáng nhö treân.
• Böôùc 1: cho doøng id = 0 – aùp duïng ñònh luaät Kirchhoff
tìm ñöôïc giaù trò ñieän aùp vaøo laøm thay ñoåi traïng thaùi
daãn cuûa diode laø vi = V- Vɤ = 4 - 0,7 (V).

V-Vɤ

• Böôùc 2: xaùc ñònh ñieän aùp ra, khi diode daãn – xem nhö
nguồn Vɤ – keát quaû ñieän aùp ra: vo = V- Vɤ = 4-0,7V

Vɤ
• Khi diode ngöng daãn – xem nhö hôû maïch –keát quaû ñieän
aùp ra: v0 = vi
• Böôùc 3: veõ daïng soùng tín hieäu ra
4. Maïch keïp:
• Maïch keïp laø maïch dôøi tín hieäu ñeán moät möùc
ñieän aùp dc khaùc. Moät maïch keïp phaûi coù moät
tuï ñieän, moät diode, moät ñieän trôû vaø coøn coù
theå theâm moät nguoàn ñieän aùp dc. Giaù trò cuûa
R vaø C phaûi ñöôïc löïa choïn sao cho thôøi haèng 
= RC ñuû lôùn ñeå ñaûm baûo raèng ñieän aùp rôi
treân tuï ñieän C xaû khoâng ñaùng keå trong
khoaûng thôøi gian diode ngöng daãn. Trong khi
phaân tích maïch ta coù theå xem tuï ñöôïc naïp ñaày
vaø xaû heát löôïng ñieän tích sau khoaûng thôøi gian
5.
Xeùt maïch keïp sau

Trong khoaûng thôøi gian töø [0,T/2], tín hieäu vaøo döông, diode
ôû traïng thaùi daãn xem nhö ngaén maïch ñieän trôû R – daãn
ñeán thôøi haèng  coù giaù trò raát nhoû vaø tuï C seõ naïp ñaày
ñieän aùp V moät caùch nhanh choùng coøn ñieän aùp ra baèng
0V.
• Trong khoaûng thôøi gian töø [T/2, T], tín hieäu vaøo aâm,
diode phaân cöïc ngöôïc – xem nhö hôû maïch – thôøi haèng 
= RC coù giaù trò raát lôùn – aùp duïng ñònh luaät Kirchhoff
ñeå tìm ñieän aùp ra: -V –V – vO = 0
• Vo = -2V
• Maïch töông ñöông ôû baùn kyø aâm:
• Keát quaû daïng soùng vaøo vaø ra
5. Maïch nhaân aùp:
• a. Maïch nhaân aùp baùn kì:
b. Maïch nhaân aùp toaøn kì:
6. Maïch oån aùp:

Ñeå maïch hoaït ñoäng oån aùp thì doøng qua diode
zener phaûi thoûa:
Izmin ≤ IZ ≤ Izmax