NEFT STRATEGİYASI

VƏ
POSTNEFT DÖVRÜ
“Xəzər dənizinin Azərbaycan
sektorunda “Azəri-Çıraq-
Günəşli” yataqlar blokunun
və “Günəşli” yatağının
dərinlikdə yerləşən
hissəsinin birgə işlənməsi
və neft hasilatının pay
bölgüsü haqqında”
Azərbaycan Respublikası
Dövlət Neft Şirkəti (SOCAR)
ilə dünyanın tanınmış neft
şirkətləri arasında müqavilə 20 sentyabr
imzalanmasından iyirmi iki il
ötür. 1994-cü il
Ümummilli lider Heydər Əliyevin rəhbərliyi
altında hazırlanmış “Əsrin müqaviləsi”
respublikamızın salnaməsinə yeni neft
strategiyasının şanlı səhifəsi kimi yazılıb. Bu
müqavilə həm karbohidrogen ehtiyatlarının
miqdarına, həm də qoyulan sərmayələrin
həcminə görə dünyada bağlanan ən iri sazişlər
siyahısına daxildir.
Ötən 22 ildə Azərbaycan neft sənayesi hansı
inkişaf yolu keçib, nə kimi uğurlara imza
atılıb? Gəlin tarixə qısaca da olsa, nəzər
yetirək.
 1997-ci ilin noyabrının əvvəlində
“Əsrin müqaviləsi” çərçivəsində
“Çıraq” platformasından ilkin neft
alındı. Noyabrın 12-də bu münasibətlə
platformada ulu öndər Heydər
Əliyevin, layihənin əməliyyatçısı olan
bp şirkəti və tərəfdaşlarının
nümayəndələrinin, xarici ölkələrdən
gəlmiş qonaqların iştirakı ilə təntənəli
mərasim keçirildi. Bu, Azərbaycanın
yeni neft strategiyasının uğurlarının
başlanğıcı idi. Həmin hadisə ilə
Azərbaycanın neft sənayesinin
əlaqədar olduğu istehsal obyektlərinin
beynəlxalq standartlara uyğun
Çıraq platforması
qurulmasının təməli qoyuldu.
 1996-cı ilin yanvarında Azərbaycan neftinin Bakı-Novorossiysk
marşrutu ilə nəql olunması haqqında Rusiya Federasiyası ilə
Azərbaycan Respublikası arasında hökumətlərarası saziş
imzalandı. 1997-ci ilin oktyabrında həmin xətt istifadəyə verildi.
 Bakı-
S upsa

1999-cu ilin aprelində Bakı-Supsa neft kəməri və Gürcüstanın Qara dəniz

sahilindəki Supsa ixrac terminalı istismara verildi.
Bakı-Supsa və Bakı-Novorossiysk boru kəmərləri Azərbaycanın getdikcə
artan iri neft həcmlərini dünya bazarına ixrac etmək iqtidarında deyildi. Məhz
buna görə də əsas ixrac neft boru kəmərinin qısa zamanda inşası zərurəti
yarandı. Belə olan təqdirdə ulu öndər Heydər Əliyev Bakı–Tbilisi–Ceyhan
(BTC) əsas ixrac neft boru kəməri ideyasını gündəmə gətirdi. Respublikamızın
həm daxildəki, həm də xaricdəki bədxahları müxtəlif bəhanələr gətirərək,
beynəlxalq ictimai rəydə guya Azərbaycanın gələcəkdə bu kəmərlə ixrac
etmək üçün kifayət qədər nefti olmayacağı barədə fikir yaratmağa çalışır, bu
ideyanı utopiya hesab edirdilər. Lakin zaman ulu öndər Heydər Əliyevin bu
konsepsiyasının tamamilə real, həm də iqtisadi cəhətdən səmərəli olduğunu
göstərdi.
2006-cı ilin mayında Azərbaycan nefti BTC kəməri vasitəsilə Ceyhan
limanına çatdırıldı. Kəmərin illik buraxıcılıq qabiliyyəti 50 milyon tondur
 Neft strategiyası
nın son illər ölk
böyük divident əmizə gətirdiyi
lərdən biri də
beynəlxalq səviy Azərbaycanın
yədə böyük üm
təbii qaz ixraca idlər bəslənən
tçısına çevrilmə
ilin iyununda e sidir. 1999-cu
htiyatları 1,2 tr
qazdan və 240 m ilyon kubmetr
ilyon ton konden
olan nəhəng “Şa satdan ibarət
hdəniz” yatağını
və “Şahdəniz” q n kəşf edilməsi
az layihəsinin m
həyata keçirilmə üvəffəqiyyətlə
si Azərbaycanı d
miqdarda qaz ixr ünyaya böyük
ac edən bir ölkə
kimi tanıtdı.
BAKI 
 2006-cı ildən yataqda hasilata
TBILISI başlanıldı. “Şahdəniz-1” layihəsi
üzrə hasil olunan qazın
ƏRZRUM
Gürcüstan və Türkiyəyə ixrac
QAZ KƏMƏRI
edilməsi məqsədilə Cənubi
Qafqaz Boru Kəməri (Bakı-
Tbilisi-Ərzurum) tikilib
istifadəyə verildi. 2006-cı ildən
etibarən bu yataqdan hasil
olunan qaz Səngəçal
terminalında ilkin emaldan
keçirilərək ümumi uzunluğu 997
kilometr, ötürmə qabiliyyəti ildə
20 milyard kubmetr təşkil edən
Bakı-Tbilisi-Ərzurum kəməri
vasitəsilə Gürcüstana və
Türkiyəyə ixrac olunur.
“Şahdəniz” dünyanın ən böyük qaz yataqlarından biridir və
yatağın qaz ehtiyatları 1 trilyon kubmetrdən çoxdur.
2012-ci ildə “Şahdəniz-2” layihəsi üzrə Türkiyə və
Azərbaycan siyasi rəhbərliyinin fəaliyyəti nəticəsində
Trans-Anadolu qaz boru kəmərinin (TANAP) tikintisi
ilə bağlı razılıq əldə edildi. Layihə çərçivəsində hasil
olunacaq qazın uzunmüddətli sazişlər əsasında Avropa
İttifaqı ölkələrinə ixrac edilməsi üçün mühüm addımlar
atıldı, Trans-Anadolu (TANAP) və Trans-Adriatik
(TAP) qaz boru kəmərlərinin inşasına dair sazişlər
imzalandı. 2018-ci ildə istismara veriləcəyi gözlənilən
TANAP-ın ilkin ötürücülük qabiliyyəti ildə 16 milyard
kubmetr olacaq kəmərin bu qabiliyyətinin 2023-cü ildə
23 milyard kubmetrə və 2026-cı ildə 31 milyard
kubmetrə çatdırılması nəzərdə tutulur.
 2013-CÜ IL IYUNUN 28-DƏ “ŞAHDƏNIZ” KONSORSIUMU “ŞAHDƏNIZ-2” LAYIHƏSI ÇƏRÇIVƏSINDƏ
2013-CÜ
HASIL IL IYUNUN
OLUNACAQ 28-DƏ
QAZIN “ŞAHDƏNIZ”
YUNANISTAN, KONSORSIUMU
İTALIYA “ŞAHDƏNIZ-2”
VƏ CƏNUB-ŞƏRQI LAYIHƏSI
AVROPADAKI ÇƏRÇIVƏSINDƏ
ISTEHLAKÇILARA
HASIL OLUNACAQ ÜÇÜN
ÇATDIRILMASI QAZINTRANS-ADRIATIK
YUNANISTAN, İTALIYA VƏ CƏNUB-ŞƏRQI
QAZ BORU KƏMƏRININ AVROPADAKI ISTEHLAKÇILARA
SEÇILDIYINI ELAN ETDI.
ÇATDIRILMASI ÜÇÜN TRANS-ADRIATIK QAZ BORU KƏMƏRININ SEÇILDIYINI ELAN
UZUNLUĞU 870 KILOMETR OLAN VƏ ILKIN OLARAQ 5,2 MILYARD ABŞ DOLLARI MƏBLƏĞINDƏ ETDI.
UZUNLUĞU 870 KILOMETR
QIYMƏTLƏNDIRILƏN OLANCƏNUBI
TAP LAYIHƏSI VƏ ILKIN OLARAQ
QAFQAZ 5,2KƏMƏRININ
QAZ MILYARD ABŞ DOLLARI MƏBLƏĞINDƏ
(BAKI-TBILISI-ƏRZURUM)
VƏ QIYMƏTLƏNDIRILƏN
TRANS-ANADOLU QAZ TAP LAYIHƏSI CƏNUBI
KƏMƏRININ QAFQAZ
DAVAMIDIR. QAZ KƏMƏRININ
BU BORU (BAKI-TBILISI-ƏRZURUM)
KƏMƏRI “ŞAHDƏNIZ-2” YATAĞINDAN
VƏ TRANS-ANADOLU QAZ KƏMƏRININ DAVAMIDIR. BU BORU KƏMƏRI “ŞAHDƏNIZ-2” YATAĞINDAN
ÇIXARILAN QAZIN YUNANISTAN VƏ ALBANIYA VASITƏSILƏ, ADRIATIK DƏNIZI ILƏ İTALIYANIN
ÇIXARILAN QAZIN YUNANISTAN
CƏNUBUNA, ORADAN DA VƏ ALBANIYA
QƏRBI VASITƏSILƏ,
AVROPAYA NƏQLINIADRIATIK
NƏZƏRDƏ DƏNIZI ILƏ İTALIYANIN
TUTUR.
CƏNUBUNA, ORADAN DA QƏRBI AVROPAYA NƏQLINI NƏZƏRDƏ TUTUR.

C. QA
FQ AZ
TAP

TANAP
 NEFT STRATEGIYASININ UĞURLARI
• Dövlətimizin valyuta daxilolmaları artdı.  
• Azərbaycan regional və beynəlxalq layihələrin
təşəbbüskarı və iştirakçısına çevrildi.
• Azərbaycan özünün enerji təhlükəsizliyini tam şəkildə
təmin etmişdir. Dünyanın enerji təminatında da ölkənin
xüsusi çəkisi və strateji əhəmiyyəti yüksəlir. 
• Azərbaycan xalqının maddi rifah halı yüksəldi
• Prezident cənab İlham Əliyevin həyata keçirdiyi iqtisadi
kursun prioritet istiqaməti olaraq Azərbaycanda neft
sektoru ilə bərabər qeyri-neft sektorunun inkişaf
etdirilməsinə bu gün xüsusi diqqət yetirilir.
•  Azərbaycanın hər bir bölgəsində yeni, müasir tələblərə
cavab verən infrastruktur yaradılır, elektrik stansiyaları
tikilir, qaz və su kəmərləri çəkilir, yollar salınır.
•  bölgələrdə və Bakı şəhərində müxtəlif infrastruktur
layihələri həyata keçirilir, təhsil, sosial və digər
obyektlərin inşası uğurla davam etdirilir.
• İnsanların həyat səviyyəsinin və sosial vəziyyətinin
yaxşılaşdırılması, sosial məsələlərin həlli, yoxsulluğun
azaldılması istiqamətində mühüm işlər görülür, əhalinin
pul gəlirləri artır. 
. Köçkünlər üçün müasir qəsəbələr salınır
•  
 POSTNEFT DÖVRÜ

“Hesab edirəm ki, bu gün

“Hesab
ölkəmizedir əm ki,
üçün yenibu dövr
gün
ölk əmiz üçün
başlayır. Əminəyeni
m ki,dövrbu
başlayır. Əminəm
dövr də uğurlu ki, bu
olacaqdır.
dövr ə uğurlu olacaqdır.
Bu, dpostneft dövrüdür.
Bu, postneft
Postneft dövrüdövrüdür.
bizim
Postneft dövrü
hesablamalarımıza bizim
görə
hesablamalarımıza
2040-cı ildən görə
sonra
2040-cı ən
başlamalı ildidi. sonra
Ancaq
başlamalı
neftin qiyməidi.
tinin kAncaq
əskin
Azərbaycan Respublikasının neftin
düşməsiqiym ətinin
nətic əsindəkəartıq
skin
Prezidenti
biz əpostneft
düşm si nəticəsind ə artıqə
dövründ
İlham Əliyev
biz postneft dövründə
yaşayırıq”.
yaşayırıq”.
Dövlət başçısı bildirib
ki, növbəti 2-3 il
ərzində, xüsusilə
iqtisadi sahədə yeni
iqtisadi model artıq
işləməyə başlayacaqdır
İ.Əliyev: “Birinci mərhələdə, 1990-cı illərin əvvəllərində biz
tənəzzülün qabağını almalı idik və almışıq. Bundan sonra
Heydər Əliyev neft strategiyasının icrası nəticəsində böyük
layihələrə nail ola bilmişik. Bakı-Tbilisi-Ceyhan, Bakı-Tbilisi-
Ərzurum bizə çox böyük imkanlar yaratdı. Neft Fondu
yaradıldı. Azərbaycan böyük həcmdə nefti ixrac etm əyə v ə
gəlir əldə etməyə başlamışdır. Biz gəliri də ölkəmizin
inkişafına yönəltdik. Bölgələrdə, Bakıda yeni infrastruktur
layihələri həyata keçirildi, məktəb binaları, xəstəxanalar
tikildi, yəni, infrastruktur tamamilə yeniləndi. H əl ə ki, görül əsi
işlər çoxdur. Amma infrastruktur layihələrinin böyük hiss əsi
artıq reallaşıb. Buna biz vəsait sərf etdik ki, gələcəkd ə
neftdən asılılığı daha da azaldaq”.
 Prezident İlham Əliyev:

«Nə vaxtsa bu neft, qaz qurtaracaq. Ondan sonra nə olacaq?!

Biz gələcəyə bax, bu prizmadan yanaşmalıyıq. Uzunmüddətli
strategiyamızı müəyyən edirik, edəcəyik. Neftdən asılılıq tamamilə aradan
götürülməlidir.»

«İndiki dövr isə inkişaf etmiş ölkələrdəki kimi, daha çox

innovasiya, intellektual inkişaf dövrü olacaq»

«Biz Azərbaycana qabaqcıl texnologiyaları gətirməliyik

və kadr potensialı da hazırlanmalıdır» 

«Texnologiyalar, bilik, savad hər şeyi həll edəcək.»

«İqtisadi islahatlar, rəqabətə davamlı iqtisadiyyat,

sahibkarlığın inkişafı, kənd təsərrüfatının inkişafına
ciddi təkan verilməsi, özünütəminat diqqət mərkəzində
saxlanmalıdır»
 RESURSLAR
https://www.google.az/search?q=chiraq+plat-formasi
sia.az/ru/news/.../432679-heyder-eliyev-ve-neft-strategiyasi

www.oilfund.az/az_AZ/metbuat.../sofaz_in_news_32.asp
 
info@qafqazinfo.az