T.C.

ONDOKUZ MAYIS ÜNİVERSİTESİ

MALİYET MUHASEBESİ

Öğr. Gör. Fazlı IRMAK

MUHASEBE BİLGİ SİSTEMİ

MUHASEBE BİLGİ SİSTEMİ AMAÇ

FİNANSAL YÖNETİM MUHASEBE

MUHASEBE MUHASEBESİ BİLGİSİ
Çoğu zaman genel muhasebe adıyla ifade edilen finansal muhasebe,
daha çok işletme dışında bulunan ve işletme ile ilgili bilgilere ihtiyaç duyan kişi,
kurum ve kuruluşlara bilgi sağlar. Finansal muhasebe bu yönüyle dışa dönük bir
muhasebe alt sistemi olarak çalışır.

İşletme yönetiminin devamlı gelişen ve değişen çevre ortamında

faaliyetlerini rasyonel bir biçimde gerçekleştirebilmesi için, muhasebe
önemli bir yönetim aracıdır. Maliyet muhasebesi, finansal muhasebe ile
yönetim muhasebesi arasında yer alır ve hem finansal muhasebeye hem de,
yönetim muhasebesine bilgi sağlar.
Maliyet Muhasebesi Alt Sistemleri

MALİYET MUHASEBESİ ALT SİSTEMİ

Maliyet hesaplama sistemi:
Mamul ve hizmetlerin
MALİYET MALİYET üretim maliyetini oluşturan
HESAPLAMA SİSTEMİ KAYIT SİSTEMİ öğelerin ölçülmesinden
birim maliyetlerin
oluşturulmasına kadar
geçen süreci ifade eder.
MALİYET
YÖNETİM SİSTEMİ

Maliyet kayıt sistemi:

Maliyeti oluşturan
unsurların kaydedilmesi,
Maliyet yönetim sistemi:
izlenmesi ve elde edilen
Maliyet unsurlarının planlanması, kontrolü,
bilgilerin raporlanmasını
analizi vb. konularda uygulanan yöntem,
ifade eder.
esas ve ilkelerin bütününü ifade eder.
Maliyet Muhasebesi Konusu ve İşlevi

Maliyet muhasebesinin temel işlevi maliyet bilgilerini üretmek ve

raporlamaktır. Maliyet muhasebesi mamul üretimi ve hizmet üretimi yapan
işletmeler tarafından kullanılmaktadır. Ticari işletmelerde maliyet hesaplama
kullanılmamaktadır. Artan bölgesel ve küresel rekabet, işletmelerin stratejik ve
operasyonel kararların alınmasında maliyet bilgilerinden yararlanmalarını zorunlu
hale getirmiştir.

Maliyet muhasebesinin fonksiyonları;

•Birim maliyetlerin belirlenmesi
•Gider kontrolünün sağlanması
•Planlamanın yapılması
•Özel amaçlı kararlara yardımcı olunması
Birim maliyetlerin belirlenmesi;
Üretilen mamul ya da hizmet maliyetlerinin hesaplanması, maliyet
muhasebesinin temel işlevini oluşturmaktadır. Finansal muhasebenin temel çıktısı
olan bilanço ve gelir tablosunun düzenlenebilmesi için üretilen birim veya toplam
maliyetlerin bilinmesini zorunlu kılmaktadır.
Üretilen mamul ya da hizmet maliyetinin bilinmesi birim satış fiyatının
belirlenmesinde temel veri olarak kullanılmaktadır.
Gider kontrolünün sağlanması;
Günümüzde maliyet muhasebesinin en önemli işlevlerinden birisi gider
kontrolünün sağlanmasıdır. Yaşanan teknolojik ve ekonomik değişimler işletmeler
arasında rekabeti arttırmaktadır. Bu rekabette ise en iyi karı elde edebilen ayakta
kalabilmektedir. Karı arttırabilmek için gelir arttırılmalı veya giderler azaltılmalıdır.
Geliri arttırabilmenin iki yolu vardır. Ya mevcut satış hacmini arttırmalısın veya birim
satış fiyatını yükseltmelisin. Mevcut satış hacmini arttırabilmek için arz talep
dengesini göz önüne almalıyız. Satış hacmi bir noktaya kadar çıkabilir. Onun
üzerindeki üretim stoklarda kalmaktadır. Birim satış fiyatını serbest ekonomide
istediğin gibi dizayn etme lüksüne sahip olmadığın için bu yol ile de karlılığını
arttıramazsın. Mevcut konjonktürel durumda karlılığı arttırmanın yolu gider azaltıcı
önlemler ile sağlanabilmektedir. Piyasada kalabilmenin yolu daha kaliteli ürünü
daha ucuza üretebilme ile mümkündür.
Planlamaya Yardımcı Olunması;
Planlama ileriye yönelik tahmin ya da öngörüde bulunmaktır. Maliyet
muhasebesinden elde edilen bilgiler, işletmelerin önemli bir kontrol aracı olan
bütçelerin hazırlanmasında başvurulan vazgeçilmez kaynaklardandır.

Özel amaçlı kararlara yardımcı olunması;

İşletmeler çoğu zaman rutin olmayan kararların alınması ile karşı karşıya
gelirler. Kapasite artırma, makine yenileme, üretimin durdurulması gibi kararlar bu
kapsamda yer alır. Bu tür kararlar alınırken işletmenin önünde alternatif kararlar
bulunmaktadır. Alternatif kararlardan en uygununun seçilmesi maliyet bilgi
sisteminden sağlanan bilgi ile mümkündür.
GİDER-MALİYET-HARCAMA VE ZARAR

GİDER
İşletme faaliyetlerini
yürütebilmek veya gelir elde
edebilmek için belli bir dönemde
tüketilen varlık ve hizmetlerin
parasal ifadesidir.

Gider olarak nitelendirebilmeki

için;
•Varlık veya hizmet tükenmiş
olmalı
•İkinci bir fayda ortaya çıkmalı
•Tüketim belli bir dönemde
yapılmış olmalı
MALİYET
Belli bir amaca ulaşmak için katlanılan fedakarlıkların parasal ifadesidir.

Üretim işletmelerinde amaç üretim olduğu için maliyet, mamul üretimi

için yapılan fedakarlıkların parasal ifadesidir.
ZARAR
İşletme faaliyetlerinin yerine
getirilmesi sırasında yapılan
gereksiz veya gereğinden
fazla yapılan tüketimdir.
Ekonomik fayda yapmayan
boş tüketimlerdir.

HARCAMA
İşletme tarafından herhangi
bir nedenle para ve para
benzeri araçlarla yapılan
ödemelerdir.
Hammadde temini için ödenen alış bedeli ve yapılan satın alma giderleri o
hammaddenin maliyetidir. Alış bedeli ve satın alma giderleri için yapılan ödeme ve
borçlanma ise harcamadır. Bu hammadde mamul üretimi için tüketildiği dönemde,
gidere dönüşür ve o dönemin gideri olarak ifade edilir. Söz konusu hammaddenin
depoda bozulması veya gereğinden fazla kullanılması ise zarar olarak ifade edilir.
GİDERLERİN SINIFLANDIRILMASI
ÇEŞİTLERİNE GÖRE GİDER SINIFLANDIRMASI

•İlk madde ve malzeme giderleri

•İşçi ücret ve giderleri
•Memur ücret ve giderleri
•Dışarıdan sağlanan fayda ve hizmetler
•Vergi, resim ve harçlar
•Amortisman ve tükenme payları
•Finansman giderleri
•Çeşitli giderler
İlk Madde ve Malzeme Giderleri

İşletme faaliyetlerinin yerine getirilmesi için tüketilen her türlü madde ve

malzeme giderlerini kapsar.

Üretim için kullanılan İMM örnek;

•İlk madde giderleri
•Yardımcı madde giderleri
•İşletme malzemesi giderleri
•Ambalaj malzemesi giderleri
•Yedek parça giderleri
•Büro tüketin malzemesi giderleri
•Temizlik malzemesi giderleri
İşçi-Memur Ücret ve Giderleri
İşletme faaliyetlerinin yerine getirilmesi için çalıştırılan işçiler adına
tahakkuk ettirilen ücretler ve bunlarla ilgili her türlü giderleri kapsar.

Memur ücretleri ise, aylıklı olarak çalıştırılan memur ve büro çalışanlarının

ücretlerini kapsar.

İşçi ve memur ücret ve giderlerine örnek;

•Brüt ücretler
•Prim ve ikramiyeler
•SSK işveren payları
•Kıdem tazminatı karşılık giderleri
•Sosyal yardımlar
•Eğitim ve staj giderleri
•Yolluklar vb.
Dışarıdan Sağlanan Fayda ve Hizmetler

İşletme faaliyetlerinin yürütmek amacıyla dışarıdan sağlanan her türlü

fayda ve hizmetler bu hesapta izlenir.

Dışarıdan sağlanan fayda ve hizmetlere örnek;

•Elektrik, su ve doğalgaz gideri,
•Haberleşme giderleri,
•Dışarıdan sağlanan bakım onarım hizmetleri
•Dışarıdan sağlanan danışmanlık hizmetleri
•Dışarıdan sağlanan temizlik hizmetleri
•Pazarlama ile ilgi dışarıdan alınan hizmetler
Vergi Resim ve Harçlar
İşletme faaliyetlerinin yürütmek amacıyla mevzuat gereğince tahakkuk
ettirilen gider niteliğindeki vergi, resim ve harçlar bu grupta izlenir.

Vergi, resim ve harçlara örnek;

•Emlak vergisi
•Motorlu taşıtlar vergisi
•Taşıt alım vergisi
•Damga vergisi
•Gümrük vergileri
•KDV
•Belediye resimleri, tapu harçları, belge harçları vb.
Amortisman ve Tükenme Payları;
İşletme faaliyetlerinin yürütmek kullanılan maddi ve maddi olmayan
duran varlıkların döneme ilişkin amortisman giderleri ile özel tükenmeye
tabi varlıkların itfa payları bu grupta yer alır.

Finansman Giderleri;
İşletmenin gerek yatırım gerekse işletme sermayesi ihtiyacını karşılamak
için yaptığı kısa veya uzun vadeli borçlanmalardan kaynaklanan faiz,
komisyon, kur farkı gibi giderler bu grupta yer alır.
Çeşitli Giderler

Yukarıda bahsedilen giderler içerisinde yer almayan her türlü giderler

çeşitli giderler adı altında izlenir.

Çeşitli giderlere örnek;

•Sigorta giderleri
•Reklam giderleri
•Kira giderleri
•Eğitim, kültür ve yayın giderleri
•Sosyal giderler
•Yolluk ve seyahat giderleri
•Mahkeme, noter giderleri
 İşletme fonksiyonlarına göre Gider yerlerine göre

•Üretim gider yeri

•Tedarik (Satın alma) fonksiyonu
•Üretim fonksiyonu
•Araştırma ve geliştirme fonksiyonu
•Pazarlama, satış ve dağıtım
•Dönem gider yerleri
fonksiyonu
•Genel yönetim fonksiyonu
•Finansman fonksiyonu
• Esas üretim gider yeri
• Yardımcı üretim gideri yeri
• Yardımcı hizmet gider yeri
• Üretim yerleri yönetimi gider
yeri
• Araştırma ve geliştirme gider
yeri
• Pazarlama, satış ve dağıtım
gider yeri
• Genel yönetim gider yeri
• Finansman gider yeri
Esas üretim gider yeri;
Mamul ve hizmet üretiminde, ürünün ortaya çıktığı ana yerlerdir.
Mamulün özünü oluşturan ilk maddelerin işlendikleri ve mamul hale
dönüştükleri yerlerdir.

Yardımcı üretim gider yeri;

Esas üretim gider yerlerinin faaliyetlerini sürdürebilmesi için gerekli
bir kısım girdileri üretin gider yerleridir. Elektrik santrali, buhar dairesi,
ambalaj atölyesi gibi gider yerleri bunlara örnektir.

Yardımcı hizmet gider yeri;

Tüm gider yerlerine destek hizmeti sağlayan birimdir. Bakım
onarım, taşıma, yemekhane, kreş, güvenlik gibi…

Üretim yerleri yönetimi gider yeri;

Üretim ile ilgili yerlerin yönetimini sağlayan birimlerdir. Fabrika
müdürlüğü, üretim planlama ve koordinasyon birimi gibi…
Araştırma ve geliştirme gider yeri;
Araştırma ve geliştirme faaliyetlerinin yürütüldüğü birimlerdir.

Pazarlama, satış ve dağıtım gider yeri;

Pazarlama, satış ve dağıtım faaliyetlerinin yürütüldüğü birimlerdir.

Genel yönetim gider yeri;

Genel yönetim faaliyetlerinin yapıldığı birimlerdir. Genel müdürlük,
muhasebe bölümü, yönetim kurulu, hukuk müşavirliği gibi…

Finansman gider yeri;

Finansman giderlerinin toplandığı gider yerleridir.
 Ürünlere yüklenmeleri açısından
giderler,
Giderler ürünlere ya da gider yerlerine yüklenmeleri açısından
direkt ve endirekt giderler olarak ikiye ayrılırlar.

DİREKT GİDERLER; ENDİREKT GİDERLER;

Ürünle doğrudan ilişkisi kurulabilen, Ürünle doğrudan ilişkisi kurulamayan,
yani, hangi ürün için ne kadar olduğu yani hangi ürün için ne kadar oldukları
belirlenip izlenebilen giderlerdir. doğrudan belirlenemeyen giderlerdir.

Direkt-endirekt gider ayrımında ürünle doğrudan ilişki kurulması tek başına

kriter olarak alınamaz. Ürünle doğrudan ilişkisi kurulmasına rağmen, parasal
olarak önemsiz sayılan giderler de endirekt gider olarak adlandırılır.
Faaliyet Hacmi Ölçüsüne Göre Giderler

FAALİYET ÖLÇÜSÜ KAVRAMINA GÖRE GİDERLER

SABİT GİDERLER DEĞİŞKEN GİDERLER YARI DEĞİŞKEN GİDER

 SABİT GİDERLER
Sabit giderler, belirli bir faaliyet hacminde ve
belirli bir dönemde faaliyet hacmindeki
değişmelerden etkilenmeyen, aynı kalan giderlerdir.
Ama hiçbir gider gerek zaman gerekse kapasite
boyutunda uzun süre sabit kalamaz. Buradaki
sabitlik belli bir zaman düzeyi ve belli bir kapasite
için geçerlidir.
O zaman sabit giderler belli bir zaman
diliminde ve belirli bir kapasiteye kadar, faaliyet
hacmindeki değişmelerden etkilenmeyen
giderlerdir.

Not: Sabit giderler aynı kalmaktadır. Faaliyet

hacmindeki dalgalanmalardan etkilenmez. Birim
sabit giderler ise, üretim arttıkça azalmaktadır.
 Sabit giderler, yapısal, programlanmış ve yarı sabit giderler olarak
üç ayrı şekilde ortaya çıkabilir.
Yapısal Giderler
İşletmenin yapısına bağlı olarak ortaya çıkan ve kısa dönemli yönetici
kararlarından etkilenmeyen ve işletme faaliyetlerinin yürütülebilmesi için
yapılması zorunlu olunan giderlerdir. Kira, amortisman, yönetici giderleri vb…

Programlanmış Giderler
Üst yönetim tarafından bütçeye harcanmak için konulmuş giderlerdir. Reklam
giderleri, arge giderleri, bağışlar vb.
Yarı Sabit Giderler
Belli bir faaliyet hacmi aralığında sabit olan ve bu faaliyet aralığı aşıldığında sıçrama
gösteren giderlerdir. Örneğin elimizdeki makinenin üretim kapasitesi 10.000 birimdir.
İşletmemiz 10.000 birime kadar yapacağı üretim için bir adet makinenin amortisman
giderini ödeyecektir. Bu gider sabit niteliktetir. Ancak işletmemiz 10.000 birimin
üzerinde üretim yapmak isterse bu sefer ikinci bir makine almalıdır ve o ikinci makine
için amortismanımız sabitliğini kaybedip tekrar bir üst noktada sabitlik kazanacaktır.
 DEĞİŞKEN GİDERLER
Faaliyet hacmindeki
değişmelerden etkilenen
giderlerdir. Faaliyet hacmi arttıkça
değişken giderler artmakta,
azaldıkça ise değişken giderler aynı
oranda azalmaktadır. Değişken
gider sürekli faaliyet hacmi ile
değişebileceği halde birim başına
değişken giderlerde bir değişiklik
olmaz.
Yarı Değişken Giderler

Hem sabit hem de değişken giderleri içeren gider grubudur. Bu gider hiçbir
zaman sıfır olamaz. Ama faaliyet hacmi arttıkça da artış gösterir. Örneğin
danışmanlık hizmeti. Faaliyet hacmi durdurulsa dahi danışmanlık ücreti
ödemektesinizdir. Ama faaliyet hacminiz artınca danışmana ihtiyacınız daha da
artacak ve faaliyet hacmi ile aynı oranda artış gösteren bir gider ortaya
çıkacaktır.
Maliyetlerin Sınıflandırılması -1

 ÜRÜNLERE YÜKLENMELERİNE GÖRE

 Direkt Maliyetler
 Endirekt Maliyetler
• FAALİYET HACMİYLE İLİŞKİLERİNE GÖRE
– Değişken Maliyetler
– Sabit Maliyetler

• MALİYET ÇEŞİTLERİNE GÖRE

– İlk Madde ve Malzeme Giderleri
– İşçi ücret ve giderleri
– Memur Ücret ve Giderleri
– Dışarıdan Sağlanan Fayda ve Hizmetler
– Çeşitli Giderler
– Vergi, Resim ve Harçlar
– Amortisman ve Tükenme Payları
– Finansman Giderleri
Maliyetlerin Sınıflandırılması -2

 FONSİYONLARINA GÖRE
 Satınalma (tedarik) giderleri
 Üretim Giderleri
 Araştırma ve Geliştirme Giderleri
 Pazarlama, Satış ve Dağıtım Giderleri
 Genel Yönetim Giderleri
 Finansman Giderleri
• MALİYETLERİN SAPTANMA ZAMANINA GÖRE
– Fiili maliyetler
– Standart Maliyetler
• MALİYETLERİN KAPSAMINA GÖRE
– Tam Maliyet Yöntemi
– Değişken Maliyet Yöntemi
– Normal Maliyet Yöntemi
– Asal (Direkt) Maliyet Yöntemi
• MALİYETLERİN DÖNEM GELİRİNE YÜKLENMESİNE GÖRE
– Mamul maliyeti
– Dönem maliyeti
Maliyetlerin Sınıflandırılması -3

 ÜRÜNLERE YÜKLENMELERİNE GÖRE

 Direkt Maliyetler
 Endirekt Maliyetler
Direkt Maliyetler,
belirli bir mamul veya hizmetin üretim maliyetine
doğrudan doğruya yüklenebilmesidir.
Endirekt Maliyetler,
belirli bir mamul veya hizmetin üretim maliyetine
doğrudan doğruya yüklenemeyip, bir takım
dağıtım ölçüleri yardımı ile yüklenebilen
maliyetlerdir.
 Giderlerin Kontrol Edilebilirliği
Kontrol Edilebilir Ve Kontrol Edilemiz Maliyetler
İşletme birimlerinin verdiği kararlardan etkilenen maliyetler kontrol edilebilir maliyetler; işletme
birimlerinin idaresi dışında gerçekleşen maliyetlere kontrol edilemez maliyetler denir.

Gelecekte gerçekleşmesi beklenen ve alternatif hareket tarzlarının her biri için farklı değerlere
sahip olan maliyetlere geçerli maliyet denir. Yönetim kararlarından etkilenmeyen maliyetler ise
geçersiz maliyetlerdir.

Seçenekler arasında yapılan seçime ilişkin kararlardan etkilenmeyen maliyete batık maliyet
denir. Yöneticiler batık maliyetlere ilişkin karar veremezler. Örneğin, önceki yıllarda satın alınmış
bulunan maddi duran varlıklar bugünkü yönetici kararlarından etkilenmeyecektir.
Üretimdeki bir birimlik artışın oluşturduğu ek maliyete marjinal maliyet denir. Karar
vermek, çeşitli seçenekler arasında seçim yapmaya ise fırsat maliyeti denir.

Faaliyet hacminde oluşan değişmelerin, giderde oluşturduğu değişmeye ek maliyet denir.

Örneğin, işletmemizin aylık üretim kapasitesi 10.000 tondur ve sabit maliyetleri 200.000 TL
dir. Üretim kapasitesinin 15.000 tona çıkartılması için sabit maliyet yatırımı yapılmalıdır.
Faaliyet hacmini arttırmak için yapılan ek yatırım maliyeti ek maliyet olarak adlandırılır.
Üretimde İMM Kullanımı

 İlk madde kullanımları

 Yardımcı madde kullanımları
 İşletme malzemesi kullanımları
İlk Madde ve Malzeme

 Üzerinde değişim işlemleri uygulanan

maddeler olup mamulün özünü oluşturur.
 Mobilya üretiminde kalas, elbise üretiminde
kumaş, morfin üretiminde haşhaş bunlara
örnek olarak verilebilir.
 Bir mamulün üretiminde birden fazla ilk
madde kullanılması söz konusu olabilir.
Yardımcı Madde

 Mamulün bünyesine girmekle beraber gerek

parasal gerekse miktar olarak ilk madde
kadar önemli değildir.

 Mobilya üretiminde kullanılan yapıştırıcı ve

vernik gibi.
İşletme Malzemesi

Mamulün üretilmesi sırasında kullanılan, ancak,

mamulün bünyesine girmeyen çeşitli
malzemeleri ifade eder.

 Yedek parça
 Bakım-onarım malzemeleri
 Ambalaj, temizlik, kırtasiye malzemeleri vb..
Direkt ilk madde ve malzemeler

 Mamulün özünü oluşturmaları nedeniyle,

hangi mamul için ne kadar kullanıldıkları
bilinir ya da belirlenebilir. Bu sebeple bunlar
üretilen mamullere direkt olarak yüklenebilir.
Endirekt ilk madde ve malzeme

 Bir kısım yardımcı maddeler, hangi mamul

için ne kadar tüketildikleri
belirlenemediğinden veya parasal olarak
önemli sayılmadıklarından dolayı endirekt
olarak kabul edilir. Bunlar toplam mamul
maliyeti içerisinde önemli bir paya sahip
değildirler.
STOK KAYIT YÖNTEMLERİ
Sürekli Envanter Yöntemi

 Ambardan çıkışı yapılan her türlü stok miktar

ve tutar olarak izlenir.
Aralıklı Envanter Yöntemi

 İlk madde ve malzeme tüketimleri, dönem

sonlarında yapılan, envanter sonuçlarına göre
belirlenir.
 Dönem başı stok+dönem içi alışlar-dönem
sonu stok= tüketilen malzeme
STOK DEĞERLEME YÖNTEMLERİ
MALİYET DEĞERİYLE DEĞERLEME

 Tüketilen ilk madde ve malzeme ile dönem

sonu stoklar maliyet değerleri ile değerlenir.
Maliyet değeri = stok alış bedeli + alış
giderleri
Net Gerçekleşebilir Değerle Değerleme

 Net gerçekleşebilir değer, işin normal akışı

içinde, stokların satılmasından elde etmeyi
beklediği net tutarı ifade eder.
 İlk madde ve malzeme stok maliyetleri,
stokların zarar görmesi, kısmen veya tamamen
kullanılmaz hale gelmesi ya da yenileme
maliyetlerinin düşmesi gibi durumlarda geri
kazanılamayabilir ve stok maliyeti geri
kazanılabilir tutardan yüksek olabilir.
 Stoklar maliyet ve net gerçekleşebilir değerden düşük olanı
ile değerlenir.

 Örn: Bir önceki dönem K ilk maddesinin maliyet değeri 1.000

TL olarak belirlenmiştir. Yapılan inceleme sonucunda net
gerçekleşebilir değer 800 TL’dir.
 Stoklarımız değeri düşük olan net gerçekleşebilir değer ile
değerlenir ve aşağıdaki kayıt yapılır.
654 KARŞILIK GİDERLERİ 200

158 STOK DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI 200

Standart Değerle Değerleme

 Standart bir değeri esas alan değerleme

yaklaşımında, stok giriş ve çıkışları önceden
belirlenmiş standart birim değerlerle
değerlenir. Temel amaç planlanan ilk madde
ve malzeme giderleri ile gerçekleşen ilk
madde ve malzeme giderlerinin
karşılaştırılmasıdır.
 Örn: İşletmemiz kullanılan ilk madde ve
malzeme stoklarının değerini standart bir fiyatla
belirlemektedir. K malzemesi için belirlenmiş
olan birim standart fiyat 190TL’dir. Dönemde 30
adet K malzemesi tüketilmiştir. Tüketilen K
malzemesinin fiili maliyet değeri 6.000 TL’dir.
Tük. K malz. std. Mal. Değ. = 30*190= 5.700 TL
Tük. K malz. Fiili mal. Değ. = 6.000 TL
Fark (Olumsuz) = 300 TL
STOK MALİYETİ HESAPLAMA YÖNTEMLERİ

1. Gerçek parti maliyeti yöntemi

2. Tartılı ortalama (ağırlıklı) maliyet yöntemi
3. Hareketli ortalama maliyet yöntemi
4. İlk giren ilk çıkar (FİFO) yöntemi
5. Son giren ilk çıkar (LİFO) yöntemi
1. Gerçek Parti Maliyeti Yöntemi

 Bu yöntemde hangi parti malın üretime

gönderildiği bilinir maliyetler o tutarın
üzerinden hesaplanır.
Örnek

 Birim maliyeti 8 tl olan 5.000 birim hammadde

satın alınmıştır.
 Birim maliyeti 8,20 tl olan 2.000 adet hammadde
satın alınmıştır.
 Birim maliyeti 8,15 tl olan 3.000 adet hammadde
satın alınmıştır.
 Birim maliyeti 8,20 tl olan hammaddeden 1.500
adet hammadde üretime sevk edilmiştr.
 Birim maliyeti 8 tl olan hammaddeden 3.000 adet
hammadde üretime sevk edilmiştir.
 Tartılı Ortalama (Ağırlıklı) Maliyet
Yöntemi
Bu yöntemde maliyetler her malzeme girişinden sonra değil belirli dönemler
itibariyle hesaplanır.

Ortalama birim maliyet= dönem başı ilk madde ve malzeme stok maliyeti + dönem
içi ilk madde ve malzeme alış maliyeti / dönem başı ilk madde ve malzeme stok
miktarı + dönem içi ilk madde ve malzeme alışlar
Dönem başı mal mevcudu Birim maliyeti 8 tl den
Ortalama birim maliyet=
5.000 birim
40000+16400+24450 / 5000+5000
Birim maliyeti 8,20 tl olan 2.000 adet hammadde
= 80850 / 10000
satın alınmıştır.
= 8,085 tl
Birim maliyeti 8,15 tl olan 3.000 adet hammadde
İmalata verilen İMMM =
satın alınmıştır.
4500*8,085 = 36382,5 tl
1.500 adet hammadde üretime sevk edilmiştr.
3.000 adet hammadde üretime sevk edilmiştir.
2. Hareketli Ortalama Maliyet Yöntemi

 Çıkış anında mevcut olan ilk madde ve

malzeme stoklarının toplam üretim maliyet
değeri, toplam miktara bölünerek birim
ağırlıklı ortalama maliyet hesaplanır.
Örnek

 Dönem başı mal mevcudu birim maliyeti 10

tlden 5.000 birimdir.
 Birim fiyatı 11 tl den 10.000 birim hammadde
satın alınmıştır.
 5.000 birim hammadde üretime sevk edilmiştir.
 Birim maliyeti 12 tl den 5.000 birim hammadde
satın alınmıştır.
 2.000 birim hammadde üretime sevk edilmiştir.
İlk giren ilk çıkar (FİFO)

 İlk madde ve malzemeler ilk girişlerinden

başlayarak üretime sevk edilir.
Örnek

 Dönem başı mal mevcudu birim maliyeti 10

tlden 5.000 birimdir.
 Birim fiyatı 11 tl den 10.000 birim hammadde
satın alınmıştır.
 7.000 birim hammadde üretime sevk edilmiştir.
 Birim maliyeti 12 tl den 5.000 birim hammadde
satın alınmıştır.
 9.000 birim hammadde üretime sevk edilmiştir.
Son giren ilk çıkar (LİFO)

 Dönem başı mal mevcudu birim maliyeti 10

tlden 5.000 birimdir.
 Birim fiyatı 11 tl den 10.000 birim hammadde
satın alınmıştır.
 11.000 birim hammadde üretime sevk edilmiştir.
 Birim maliyeti 12 tl den 5.000 birim hammadde
satın alınmıştır.
 5.000 birim hammadde üretime sevk edilmiştir.
Bahsettiğimiz stok yöntemlerinin dışında stok değerlemesi ile ilgili diğer yöntemler
şunlardır;
•İlk gelecek olan ilk çıkar yöntemi
•En yüksek fiyatlı ilk çıkar yöntemi
•Yenileme maliyeti yöntemi
•Standart maliyet yöntemi
•Güvenlik stoklarını dikkate alan değerleme yöntemi
•Piyasa fiyatı ve alış maliyetinden düşük olanı ile değerleme yöntemi
•Sabit fiyatlarla değerleme yöntemi
Optimal Sipariş Miktarı
İlk madde ve malzeme için sipariş verilmesi gereken noktadır.

Tedarik süresi: siparişin verilmesi ile teslim alınması arasında geçen süre
Emniyet stoku : elde olması gereken en az stok miktarı
En az stok miktarı : bir malzemenin yeniden sipariş verilmesi gereken noktayı gösterir.
Şöyle hesaplanır;
malzemenin günlük kullanım miktarı * (Tedarik süresi + emniyet süresi)
Bir malzemenin maksimum miktarı = optimal sipariş miktarı + emniyet stok miktarı
İŞÇİ ÜCRET VE GİDERLERİ
Üretimle ilgili işçilikler esas ve yardımcı işçilikler
olarak ikiye ayrılır.
1. Esas işçilik: Hammaddeye şekil veren, onu
mamul haline getiren işçiliklerdir.
2. Yardımcı işçilikler: Üretimin yapılmasına
yardımcı olan işçiliklerdir. (kalfa, çırak,
ustabaşı vb..)
İşçilik giderlerinin özünü ücret oluşturur.
Ücret (çıplak ücret) = kök + ek den oluşur.
Kök: İşçiye çalışmasının karşılığında yapılan
ödeme.
Ek: Yasalar, sözleşmeler gereği ya da isteğe
bağlı olarak kök ücrete yapılan ilavelerdir.
İkramiyeler ve sosyal yardımlar ek ücrettirler.
İşçi ücret ve giderlerinin unsurları
 Esas ücretler
 Fazla çalışma ücretleri normal kısmı Direkt işçilik giderleri
 Üretim ve verimlilik primleri

 Hafta ve genel tatil ücretleri

 Fazla çalışma ücretleri zamlı kısmı
 Gece/vardiya zammı
 Sosyal yardımlar
 Sağlık giderleri
 İzin ücreti Endirekt işçilik giderleri
 Harçlıklar
 İşçi yollukları
 Kıdem tazminatı
 Eğitim ve staj giderleri
 Yasal işveren payları
 Diğer işçilikler
Bir giderin ürüne yüklenme açısından direkt kabul
edilebilmesi için ürünle gider arasında doğrudan bir
ilişkinin kurulabilmesi gerekir. İşçi giderlerinin
oluşturan bir kısım unsurlar ürünle doğrudan bağı
kurulamamakta, bu giderler yasa ve sözleşmeler
gereği ortaya çıkmaktadır.

Özel bir siparişin yetiştirilmesi için yapılan işçilik giderinin normal ve zamlı kısmı
720 nolu hesapta izlenir.
Fiili çalışmayla ilgili olan Yasa ve sözleşme gereği olan
Esas ücretler Hafta ve genel tatil ücretleri
Fazla çalışma zamları
Fazla çalışma ücretleri Gece-vardiya zammı
Sosyal yardımlar
Üretim ve verimlilik primleri Sağlık giderleri
İzin ücreti
Harçlıklar
İşçi yollukları
Kıdem tazminatı
DİREKT NİTELİKTEKİ İŞÇİLİK Eğitim ve staj giderleri
GİDERLERİ Yasal işveren payları
Diğer işçilikler

ENDİREKT NİTELİKTEKİ
İŞÇİLİK GİDERLERİ
 İşçi çalışma kartı: her bir işçinin işyerinde bulunduğu süre içinde hangi
gider merkezinde, hangi işler üzerinde, ne kadar süreyle çalıştığını, boşa
geçen zaman ve fazla çalışmalarının olup olmadığını gösteren tablodur.

 İşçi çalışma kartı özeti: tüm işçilere ilişkin işçilik giderlerinin direkt veya
endirekt ayrımının yapıldığı tablodur.
ÜCRET SİSTEMLERİ
Zaman temeline dayanan ücret sistemi : hak edilen ücret sadece işçinin iş
başında geçirdiği süre ile belirlenir.
Kolay uygulanabilir, sabit gelir garantisi vardır ve işçiler üzerinde zaman baskısı
yaratmaz.
Çalışanları çalışmaya sevk etmez, kontrol gereklidir, verim artarken işçilik
maliyetleri düşer.
Akort temeline göre ücret sistemleri : yapılan üretim miktarına
ücret hesaplanır.
Üretim miktarı ile ücret arasında doğrudan bir ilişki vardır. Verimliliği ve
üretimi arttırır. Kontrole fazla gereksinim duymaz.
İşçi aşırı yıpranır. Üretim kalitesi düşer. İş kazaları ve rekabet artar.
primli ücret sistemi : işçiye zaman temeline dayanan bir ücret
verilir. Normal üretim düzeyini aşınca üretimi arttıran işçiye yarattığı
kazançtan pay verilir.
BOŞ ZAMAN İŞÇİLİKLERİ

Olağan boş zaman işçilikleri : Makinelerin ayarlanması, bakım

onarımlar vb..
Endirekt işçilik niteliğindedir ve 730 Genel üretim
giderlerinde izlenir.
Olağan dışı boş zaman işçilikleri
1. işletmenin kontrolünde olan : hammaddenin zamanında
gelmemesi, makine arızalanması gibi… Bu işçilikler 730 Genel
üretim giderleri hesabında izlenir.
2. İşletmenin kontrolünde olmayan :
Doğal afet, sel, yangın, şehir elektriklerinin kesilmesi gibi
sebeplerden kaynaklanan. Bu işçilikler 680 Çalışmayan kısım
gider ve zararları hesabında izlenir.
 FAZLA ÇALIŞMA KARŞILIĞI
ÜCRETLER
Haftalık normal çalışma süresi 45 saattir. Bunun üzerinde
yapılan haftalık çalışma süreleri fazla çalışma olarak
adlandırılmaktadır.
Fazla çalışma bir siparişin yetiştirilmesi için yapılıyorsa 720
direkt işçilik giderleri hesabına yazılır.
Fazla çalışma kapasite eksikliğinden kaynaklanıyorsa 730
genel üretim giderleri hesabına kaydedilir.
Eğer fazla çalışma işletme yönetiminin kontrolü dışındaki
olaylardan kaynaklanan boşa geçen zamanın telafisi için
yapılıyorsa 680 çalışmayan kısım gider ve zararları
hesabına kaydedilir.
Örnek

İşletmemizde ay içinde üretim

departmanındaki bir işçinin toplam çalışma
süresi 220 saattir. İşçinin net saat ücreti 10
TL’dir. İşçinin aylık normal çalışma süresi 180
saattir. Fazla çalışmalar %50 zamlı olarak
hesaplanmaktadır.
Örnek

İşçimizin aylık çalışma süresi 250 saattir. İşçinin normal

çalışma ücreti 10 TL’dir. Fazla çalışma %50 zamlı
olarak hesaplanmaktadır. Normal çalışma
süresini aşan 70 saatlik fazla çalışmanın sebebi:
20 saatlik kısmı siparişin yetiştirilmesi için yapılmıştır.
30 saatlik kısmı olağan durumlardan
kaynaklanmaktadır.
20 saatlik kısmı ise şirketin elinde olmayan
sebeplerden dolayı ortaya çıkan boşa geçen işçiliktir.
Akord sistemi

1.Para akordu : Önce işçinin normal şartlar altında

üretebileceği ürün miktarı belirlenir. Daha sonra, saat ücreti
hesaplanır. Buradan hareketle parça başı ücret belirlenmiş
olur.
Örnek: yapılan teknik çalışmalar neticesinde bir işçinin saatte 2
adet mamul üretebileceği hesaplanmıştır. İşçinin saat ücreti
5 TL’dir. Mart ayında işçi 180 saat normal çalışma yapıp 400
adet mamul üretmiştir.
Parça başı ücret : 5 TL/2 adet = 2,50 TL/adet
aylık brüt ücret : 2,5*400 = 1.000 TL

2. Zaman Akordu :
 Esas ücretin prim esasına göre
belirlenmesi

1. Halsey sistemi
2. Rowan sistemi
3. Emerson sistemi
4. Bedeaux sistemi
5. Taylor sistemi
6. Gantt sistemi
7. Merrick sistemi
8. Ross sistemi
Genel üretim giderleri
 Mamuller ile direkt ilişkisi bulunmaz
 Birbirlerinden çok farklı niteliktedir.
 Bir kısmı düzensiz dağılım içindedir.
 Bazı genel üretim giderleri ancak yıl sonunda belirlenebilir.

Esnek bütçe denklemi

Y=a+bx
Y= Toplam üretim giderleri
A= Toplam sabit genel üretim giderleri
B = birim değişken genel üretim giderleri
X= faaliyet hacmi
Genel üretim giderlerinin ayrıştırılması

 Genel üretim giderlerinin sabit ve değişken

kısmının ayrıştırılmasında kullanılan teknikler
şunlardır:
 Dağılım grafiği yöntemi
 İş ölçümü yöntemi (mühendislik yaklaşımı,
endüstri mühendisliği yöntemi, analitik yöntem)
 En küçük kareler yöntemi
 Muhasebe yöntemi
 En yüksek ve en düşük noktalar
En yüksek ve en düşük noktalar yöntemi
Bu teknikte gözlemlenen en yüksek ve en düşük iş hacmine ait dönemler
alınarak ortalama hesaplanır. Bulunan ortalama değer birim değişken genel
üretim giderlerini oluşturmaktadır. Kolay bir yöntemdir fakat, uç noktalar
alındığı için tam doğru sonuç imkansızdır. Değişken maliyet
oranı:
maliyetlerdeki değişme / faaliyet ölçülerindeki değişme

Dağılım grafiği türü

Geçmiş birkaç döneme ilişkin tutarlar ile aynı dönemlerdeki iş hacimleri esas
alınarak, her dönemin dağılım grafiği üzerinde ayrı bir nokta halinde
işaretlenmesi ile göz kararı regresyon doğrusu oluşturulur. Yüksek ve düşük
noktalara göre daha güvenilir bir yöntemdir. Ancak subjektiftir.
En küçük kareler tekniği
Regresyon doğrusu istatiksel analizler yardımıyla çizilir. Karmaşık bir yapısı vardır.
Ancak objektif bir yöntemdir.
Muhasebe tekniği
Maliyet fonksiyonunun oluşturulmasında muhasebe kayıtlarından yararlanılır. Bu
yöntemde geçmiş dönemlerde gerçekleşmiş giderler ile faaliyet hacimleri esas
alınır. Dönemler itibariyle faaliyet hacmindeki değişme ile giderlerdeki değişme
yüzdeleri karşılaştırılarak giderlerin sabit ya da değişken olduğuna karar verilir.
İş ölçümü yöntemi
Oluşan maliyetler ile faaliyet verileri karşılaştırılır ve her bir gider unsuru için ayrı
hesaplama yapılarak sabit ve değişken maliyet belirlenir.
Bu yöntem genellikle standart maliyet yöntemi kullanılan işletmeler tarafından
uygulanır.
Amortisman

Duran varlığın değerinde; kullanma, zamanın

geçmesi ya da önemini yitirme gibi nedenlere
bağlı olarak meydana gelen azalmadır.

Duran varlığın ekonomik ömrünün sonunda

yenilenmesi için gerekli fonun işletmede
kalmasında bir araç olma esasına dayanır. Bu
açıdan amortisman yenileme için fon
biriktirilmesidir.
Amortisman kayıt yöntemleri

1. Direkt kayıt yöntemi : Hesaplanan

amortisman giderlerinin, doğrudan ilgili varlık
hesabının alacağına, amortisman giderlerini
temsil eden hesabın borcuna yapılmasını,
öngören yöntemdir.
2. Endirekt kayıt yöntemi : Hesaplanan
amortisman giderlerinin, ilgili bilanço
hesaplarının (257, 268, 278 nolu hesaplar)
alacağına ilgili gider hesaplarının da borcuna
kaydedilmesini öngören yönteme denir. Türk
vergi mevzuatı açısından kullanılan yöntem
endirekt kayıt yöntemidir.
Amortisman Hesaplama Yöntemleri

 Normal amortisman yöntemi

 Azalan bakiyeler yöntemi
 Faaliyet hacmini esas alan amortisman
yöntemi
 Olağanüstü amortisman
 Madenlerde amortisman
Normal Amortisman Yöntemi

Eşit tutarlı amortisman yöntemi olarak da

adlandırılan bu yöntemde varlığın değeri
faydalı ömre bölünerek yıllar itibariyle
ayrılacak amortisman tutarı belirlenir.

Amortisman gideri : amortismana tabi tutar/yararlı ömür

veya
Amortisman oranı : 1/yararlı ömür
Amortisman gideri : amortismana tabi tutar *amortisman oranı
Örnek 1

İşletmemiz 01.01.2014 tarihinde %18 KDV hariç 100.000 tl

tutarında binayı çek düzenleyerek satın almıştır. Bina üretim
atölyesi olarak kullanılacaktır. Şirketimiz amortisman kayıt
yöntemi olarak endirekt kayıt yöntemini kullanmakta ve
amortisman tutarlarını normal amortisman yöntemine göre
belirlemektedir. Binanın ekonomik ömrü 50 yıldır.
İstenen: 1. bina satın alım kaydını yapınız.
2. 2014 ve 2015 yılına ilişkin amortisman kaydını yapınız.
3. 31.12.2015 tarihinde söz konusu bina %18 KDV hariç
85.000 tl ye satılmış bedeli banka havalesi yoluyla tahsil
edilmiştir. Gerekli yevmiye kaydını yapınız.
Kıst amortisman yönteminde varlığın dönem içinde
alınması durumunda alındığı aydan itibaren yılı bir
bütün olarak ele almayan kullanılan ayı hesaba
katan ve sadece binek otomobiller için kullanılan
bir amortisman yöntemidir.
Kıst amortisman yöntemi binek otomobil dışındaki
varlıklar içinde kullanılabilir. Bu durum Türk vergi
mevzuatına göre yanlış bir uygulamadır. Muhasebe
açısından maliyetlerin doğru belirlenebilmesi
noktasında bu uygulanabilir bir yöntemdir.
Örnek 2

İşletmemiz 26 mart 2014 tarihinde %18 KDV

dahil 100.000 tl ye otomobili nakit olarak satın
almıştır. İşletmemiz endirekt kayıt yöntemini
kullanmakta ve normal amortisman
yöntemine göre amortisman hesaplamaktadır.
Aracın ekonomik ömrü 20 yıldır.
İstenen :
1. taşıt alım kaydını yapınız
2. 2014 ve 2015 yılı amortisman kaydını yapınız.
Azalan bakiyeler yöntemi

Amortismana tabi olan varlığın ilk yıllarda daha

fazla yıprandığı varsayımını esas alarak, ilk
yıllarda daha fazla tutarda amortisman gideri
ayrılmasını öngörmektedir. Normal
amortisman oranının iki katı alınır.
Kullanılacak oran %50 yi geçemez. Bulunan
amortisman oranı varlığın kalan değeri ile
çarpılır. Son yılda kalan değerin tamamı
amorti edilir.
Örnek 3

İşletmemiz üretim departmanında kullanmak için 2014 yılında

%18 KDV hariç 200.000 TL tutarında makineyi nakden satın
almıştır. Varlığın ekonomik ömrü 5 yıldır ve şirketimiz
endirekt kayıt yöntemi ile kayıtlama yapıp azalan bakiyeler
yöntemine göre amortisman tutarını hesaplamaktadır.
İstenen:
1. Makine alım kaydını yapınız.
2. Amortisman tutarlarını hesaplayınız.
3. 2014 ve 2015 yılına ilişkin amortisman kaydını yapınız.
4. Makine 2016 yılında %18 KDV hariç 180.000 tl ye nakden
satılmıştır. Satış kaydını yapınız.
Faaliyet hacmini esas alan amortisman
yöntemi

Bu yöntemde dönemin amortisman gideri faaliyet

hacmine göre belirlenir. Makinede meydana gelen
aşınmanın sebebinin yapılan üretime bağlı olduğu
varsayımından hareket edilir. Yıllar itibari varlık
tarafından yapılan çalışmasına göre amortisman
ayrılır.
Bu yöntem vergi mevzuatımızda yer almadığından
maliyet hesaplanmasında kullanılabilir olmasına
rağmen vergi muhasebesi uygulamalarında
kullanılan bir yöntem değildir.
Örnek 4

Maliyet değeri 90.000 tl olan bir makine için

faaliyet hacmine göre amortisman
ayrılmaktadır. Makine için 75.000 makine
saati yararlı çalışma ömrü öngörülmüştür.
Dönemde yapılan çalışma saati ise 8.000
saattir. Amortisman tutarlarını hesaplayınız.
Maddi olmayan duran varlıklarda itfa
payları

Maddi olmayan duran varlıklar aynen maddi

duran varlıklar gibi yararlı ömürleri boyunca
giderleştirilir.
Örnek 5

2014 yılında fabrikadaki yer darlığından dolayı

10 yıllığına kiralanan üretim departmanının
bulunduğu bina için %18 KDV hariç 20.000 tl
tutarında özel maliyetler gerçekleştirilmiştir.
Söz konusu bina 2 yıl kullanılmış ve 2. yılın
sonunda boşaltılmıştır. Normal amortisman
yöntemini kullanan işletmemiz endirekt kayıt
yöntemi ile kayıtlama yapmaktadır.
 Amortisman hesaplama yönteminde
değişiklik yapabilme

Mükellefler normal ve azalan bakiyeler

yöntemlerinden dilediğini seçebilirler. Bir
iktisadi kıymet için normal amortisman
yöntemi uygulanmaya başlandıktan sonra,
azalan bakiyeler yöntemine dönülemez.
Ancak, azalan bakiyeler yöntemine
başladıktan sonra mükellef isterse daha
sonraki yıllarda normal amortisman
yöntemine dönebilir.
Örnek 6

2014 yılında şirketimizin yönetim biriminde

kullanmak için %18 KDV hariç 20.000 tl tutarında
demirbaşı nakden satın almıştır. Demirbaşın
ekonomik ömrü 5 yıldır. Şirketimiz azalan
bakiyeler yöntemini kullanmaktadır. Şirketimiz
2014 ve 2015 yılında azalan bakiyeler yöntemine
göre amortisman ayırmaya devam etmiş 2016
yılında normal amortisman yöntemine dönmüştür.
Kalan yıllarda amortismanlar bu yönteme göre
belirlenecektir.
Üretim Maliyeti Çıktıları

 Mamul
 Yarı mamul
 Yan mamul
 Bozuk mamul
 Kusurlu mamul
 Artık, fire vb.
İşletmeler birden fazla türde mamulü, aynı
dönemde üretebilirler. Bunlara ait üretim
giderleri ortak izlenip dönem sonlarında
belirlenecek katsayılarla ya da benzer dağıtım
kriterleri ile mamuller arasında paylaştırılır.
Burada yapılan üretimin aynı ilk madde ve
malzeme kullanılması durumunda kullanılabilir.
Örneğin tekstil sektöründe aynı kumaştan
yapılan farklı cins mamul üretiminde.
Direkt ilk madde ve malzeme giderleri

Direkt ilk madde ve malzeme giderleri mamulle

doğrudan ilişkisi kurulabilen giderler oldukları
için fişler aracılığıyla direkt ilk madde ve
malzemeler üretim departmanlarına
gönderilirler.
Direkt ilk madde ve malzeme kullanımında
kullanılan bu belgeler mamul bazında ilk
madde maliyetlerinin belirlenmesini
sağlamaktadır.
Direkt işçilik gideri

İşçiliklerle ilgili giderlerde işçiliklerin hangi

mamul bazında ne kadar gerçekleştirildiğini
belirlemek için çalışma kartları kullanılır. Bu
kartlar sayesinde üretilen her mamulün ayrı
ayrı işçilik maliyetleri izlenebilmektedir.
Genel Üretim Giderleri
Hacim tabanlı dağıtım

Hacim tabanlı dağıtımda genel üretim giderlerinin

mamullere dağıtımında, üretim miktarı, direkt işçilik
saatleri, makine saatleri gibi faaliyet hacmi ölçüleri
kullanılmaktadır.
Dağıtım anahtarı olarak kullanılan ölçütler şunlardır:
1. Üretim miktarları
2. Direkt işçilik saatleri
3. Makine saatleri
4. Direkt ilk madde ve malzeme giderleri
5. Direkt işçilik giderleri
6. Direkt giderler
Örnek

İşletmemizde dönemde 1.000 adet A ve 2.000

adet B olmak üzere iki tür mamul üretimi
gerçekleştirilmiştir.
Dönemde ortaya çıkan direkt ilk madde ve
malzeme ile direkt işçilik giderleri mamul
bazında direkt olarak izlenmiştir.
A MAMÜLÜ B MAMULÜ TOPLAM
DİREKT İLK MADDE 180.000 100.000 280.000
VE MLZ.
DİREKT İŞÇİLİK 60.000 120.000 180.000
DİREKT GİD. TOP. 240.000 220.000 460.000
Dönemde gerçekleşen genel üretim giderleri ise şu
şekildedir:
Endirekt malzeme gideri 60.000
Endirekt işçilik gideri 40.000
Dışarıdan sağlanan fayda ve hizmetler 30.000
Çeşitli giderler 21.000
Vergi, resim ve harçlar 9.000
Amortisman ve tükenme payları 50.000
Genel üretim gideri toplamı 210.000
İşletme genel üretim giderlerini mamullere üretim
miktarlarına göre dağıtmaktadır.
Genel üretim gideri yükleme oranı
210.000 tl / 3.000= 70 tl/adet
A mamulü genel üretim gideri payı
1.000*70=70.000 tl
B mamulü genel üretim gideri payı
2.000*70=140.000 tl
 A malulü B mamulü toplam

DİMM 180.000 100.000 280.000

DİG 60.000 120.000 180.000

GÜG 70.000 140.000 210.000

TOPLAM 310.000 360.000 670.000

151 YARI MAMUL ÜRETİM 670.000
151.01 A Mamulü 310.000
151.02 B Mamulü 360.000

711 DİMMG YANSITMA 280.000

721 DİG YANSITMA 180.000
731 GÜG YANSITMA 210.000

152 MAMULLER 670.000

152.01 A Mamulü 310.000
152.02 B Mamulü 360.000

151 YARI MAMUL ÜRETİM 670.000

151.01 A Mamulü 310.000
151.02 B Mamulü 360.000
Eğer söz konusu işletme her bir giderin dağıtımı
için farklı bir dağıtım anahtarı kullanmayı
düşünseydi:
Genel üretim gideri türü Dağıtım ölçüsü
Endirekt malzeme giderleri Direkt giderler
Endirekt işçilik giderleri Direkt işçilik saati
Dışarıdan sağlanan fayda ve hizmetler Direkt işçilik gideri
Çeşitli giderler Mamul miktarı
Vergi resim ve harçlar Mamullerin ağırlığı
Amortisman ve tükenme payları Makine saati
Dağıtım ölçüsüne ilişkin bilgiler

GİDER TÜRLERİ A MAMULÜ B MAMULÜ TOPLAM

DİREKT 90.000 150.000 240.000

GİDERLER(TL)
DİREKT İŞÇİLİK 3000 5000 8000
SAATİ
DİREKT İŞÇİLİK 40.000 60.000 100.000
GİDERLERİ (TL)
MAMUL MİKTARI 1000 2000 3000
(ADET)
MAMULLERİN 2000 3000 5000
AĞIRLIĞI
MAKİNE SAATİ 2000 500 2500
Endirekt İşçilik Giderleri YO: 40,000/8,000 =5 TL/DİS
A Mamulü 3.000*5 =15.000 TL
B Mamulü 5.000*5 =25.000 TL
Toplam = 40.000 TL
Dışarıdan sağlanan fayda ve hizmetler YO : 30.000/100.000 =0,30 TL/DİG
A Mamulü 40.000*0,30 =12.000 TL
B Mamulü 60.000*0,30 =18.000 TL
Toplam = 30.000 TL
Çeşitli Giderler YO : 21.000/3.000 = 7 TL/Adet
A Mamulü 1.000*7 =7.000 TL
B Mamulü 2.000*7 =14.000 TL
Toplam = 21.000 TL
Vergi resim ve harçlar YO : 9.000 /5.000 = 1,8 TL/Kg.
A Mamulü 2.000*1,8 =3.600 TL
B Mamulü 3.000*1,8 =5.400 TL
Toplam = 9.000 TL
Amortisman ve tükenme payları YO : 50.000/2.500 =20 TL/MS
A Mamulü 2.000*20=40.000 TL
B Mamulü 500*20 =10.000 TL
Toplam = 50.000 TL
 A MAMULÜ B MAMULÜ TOPLAM
ENDİREKT MALZ. 22.500 37.500 60.000
GİD.
ENDİREKT İŞÇİLİK 15.000 25.000 40.000
GİDERİ
DIŞARIDAN SAĞL. 12.000 18.000 30.000
FAYD. VE HİZM.
ÇEŞİTLİ GİDERLER 7.000 14.000 21.000
VERGİ, RESİM VE 3.600 5.400 9.000
HARÇLAR
AMORTİSMAN VE 40,000 10.000 50.000
TÜKENME PAYL.
TOPLAM 100.100 109.900 210.000
 A malulü B mamulü toplam

DİMM 180.000 100.000 280.000

DİG 60.000 120.000 180.000

GÜG 100.100 109.900 210.000

TOPLAM 340.100 329.900 670.000

FAALİYET TABANLI DAĞITIM

Teknoloji yoğun yeni üretim ortamlarında genel

üretim giderlerinin mamullere dağıtımında,
hacim tabanlı dağıtım ölçüleri yerine genel
üretim giderlerinin oluşumuna neden olan
faaliyetlerin esas alınması önerilmektedir.
Örnek

 Malzeme depolamaya ilişkin giderler 42.500

TL olarak aşağıdaki biçimde gerçekleşmiştir.
 Endirekt işçilik giderleri 12.500 TL
 Çeşitli giderler 10.000TL
 Amortisman giderleri 20.000 TL
▪ TOPLAM 42.500 tl
 Malzeme deposunda yapılan ve mamul düzeyinde farklılığa neden olan
üç faaliyet tespit edilmiştir. Bunlar; malzeme kayıtlarının tutulması,
malzeme test işlemleri ve muhafazadır.

 Endirekt işçilik giderlerinin %20’si kayıt işlemleri, %60’ı malzeme testi,

%20’si ise muhafaza faaliyetlerine aittir.

 Çeşitli giderler, muhafaza ve test faaliyetlerinin yapıldığı 200 m2 lik

alanın kirasına aittir. Bunun 50m2 lik kısım malzeme testi, geri kalanı ise
muhafaza faaliyetine aittir.

 Amortisman giderlerinin tamamı ise test faaliyeti için kullanılan hassas

cihazlara aittir.
Genel üretim giderlerinin faaliyetlere
dağıtım anahtarı

FAALİYET DAĞITIM ÖLÇÜSÜ

Malzeme kayıt Kayıt sayısı

Malzeme testi Test edilen malzeme sayısı

Muhafaza Depolanan ortalama malzeme sayısı

A mamulünün üretiminde x ve B mamulünün üretiminde

y malzemesi kullanılmaktadır.
GİDERLER A MAMULÜ B MAMULÜ TOPLAM
ÜRETİM MİKTARI 200 300 500
DİREKT İŞÇİLİK 300 700 1000
SAATİ
MALZEME DEPO 150 100 250
KAYIT SAYISI
TEST EDİLEN 600 200 800
MALZEME SAYISI
DEPOLANAN ORT. 150 250 400
MLZ. SAYISI
 Faaliyet bazında belirlenen
giderlerin mamullere dağıtımı
Faaliyetler Yükleme oranı A mamulü B mamulü Toplam

Malzeme kayıt 2.500/250 = 1.500 1.000 2.500

10TL/KS

Malzeme testi 30.000/800 = 22.500 7.500 30.000

37,5 TL/TEMS

Malz. muhafza 10.000/400 = 3.750 6.250 10.000

25 TL/DOMS

TOPLAM 27.750 14.750 42.500

MALİYETLERİN MAMULLERE DAĞITIMI
(NORMAL ÜRETİM SÜRECİ)

İşletmemiz K, L ve M olmak üzere üç tane

birleşik mamul üretmektedir. Üç tür mamul
için ortak yapılan giderler;
DİMMG : 40.000 TL
DİG : 25.000 TL
GÜG : 15.000 TL
Toplam : 80.000 TL
Ayrışma noktasında üretim miktarları sırasıyla;
200 ton, 500 ton, 300 tondur
Birleşik giderler dağıtım oranının hesaplanması:
Dağıtım oranı :80.000TL/1.000 Adet= 80 TL/Ton
Birleşik giderlerin dağıtımı:
Mamuller birleşim gider payı
K 200*80 16.000 TL
L 500*80 40.000TL
M 300*80 24.000 TL
TOPLAM 80.000 TL
Birleşik DİMMG YO: 40.000TL/1.000ton=
40 TL/ton
K Mamulü : 200*40:8.000 TL
L Mamulü : 500*40:20.000 TL
M Mamulü : 300*40:12.000 TL
TOPLAM : 40.000 TL
Birleşik DİG YO: 25.000/1.000= 25TL/Ton
K Mamulü : 200*25:5.000 TL
L Mamulü : 500*25: 12.500 TL
M Mamulü : 300*25:7.500 TL
TOPLAM : 25.000 TL

Birleşik GÜG YO :15.000/1.000 = 15TL/Ton

K Mamulü : 200*15 : 3.000 tl
L mamulü : 500*15 : 7.500 tl
M mamulü : 300*15 : 4.500 tl
Toplam : 15.000 tl
151 YARI MAMUL ÜRETİM 80.000
151.01 K Mamulü 16.000
151.02 L Mamulü 40.000
151.03 M Mamulü 24.000
711 DİMMG YANSITMA 40.000
721 DİG YANSITMA 25.000
731 GÜG YANSITMA 15.000

152 MAMULLER 80.000

152.01 K Mamulü 16.000
152.02 L Mamulü 40.000
152.03 M Mamulü 24.000
151 YARI MAMUL ÜRETİM 80.000
151.01 K Mamulü 16.000
151.02 L Mamulü 40.000
151.03 M Mamulü 24.000
YAN MAMULLERE DAĞITIM

Ana mamullerin üretiminde kendiliğinden ortaya çıkan, miktar

ve değer olarak da ana mamule kıyasla önemsiz olan
ürünlere yan mamul denir. Örneğin; şeker üretiminde küspe,
pirinç üretiminde çeltik vb…
İşletmemizde A ve B olmak üzere iki birleşik ana mamul ve C
yan mamulü üretilmitir. Birleşik giderler toplamı 50.000 TL
‘dir. İşletme yan mamule satış hasılatı kadar pay vermektedir.
C yan mamulünün satış hasılatı 2.000 TL olarak tespit
edilmiştir.
Birleşik giderler toplamı = 50.000
Yan mamul maliyeti = 2.000
Ana mamullere dağıtılacak = 48.000 TL
Bozuk mamullere dağıtım

Bozuk mamuller, mamul için belirlenen

standart ve kalite tanımlarına uymayan ve
düzeltilmesi teknik ya da ekonomik açıdan
mümkün olmayan ıskartaya ayrılmış ürünleri
ifade etmektedir. Bozuk mamuller normal
sınırlar içerisinde ise bunlar için herhangi bir
maliyet hesaplaması yapılmaz.
örnek

Dönemde 5.000 adet mamulün üretimine

başlanmıştır. Dönem sonunda 400 adet ortalama
%75 oranında tamamlanmış bozuk mamul tespit
edilmiştir. Geri kalan kısmın tamamı bitirilmiş ve
mamul ambarına alınmıştır. Bu üretimle ilgili
yapılan giderlerin toplamı ise 1.470.000 TL’dir.
dönemde üretimine başlanan toplam miktarın
%5’ine kadar olan bozuk mamuller normal kabul
edilmektedir. Bozuk mamullerin net gerçekleşebilir
değeri ise 100 TL olarak beklenmektedir.
Eşdeğer miktar
sağlam mamuller =4.600 ad
anormal bozuk mamuller (400*0,75) =300 ad.
toplam eşdeğer miktar =4.900 ad.
Eşdeğer birim maliyeti = 1.470.000 / 4.900 = 300 TL/adet

Bozuk mamul birim maliyeti = 300*,75 = 225 TL/adet

Anormal bozuk mamul = (400-(5000*,05)) =150 ad.

Normal bozuk mamuller= 5.000*,05 = 250 adet
Anormal bozuk mam. Top. Mal. = 150*225 = 33.750
Anormal bozuk mam. Sat. Değ. = 150*100 = (15.000)
Sonuç hesaplarına aktarılacak tutar = 18.750

Toplam maliyet dağılımı:

olağan dışı gider ve zararlar =18.750 TL
diğer stoklar (400*100) = 40.000 TL
Sağlam mamullerin maliyeti (1.470.000-18.750-40.000) = 1.411.250 TL
151 YARI MAMUL ÜRETİM 1.470.000

711 DİMMG YANSITMA 800.000

721 DİG YANSITMA 500.000
731 GÜG YANSITMA 170.000

152 MAMULLER 1.411.250

157 DİĞER STOKLAR 40.000
157.01 Bozuk Mamuller
689 OLAĞANDIŞI GİDER VE ZARARALAR 18.750
689.01 Anormal bozuk mamuller
151 YARI MAMUL ÜRETİM 1.470.000
KUSURLU MAMULLERE DAĞITIM

Kusurlu mamuller de, bozuk mamuller gibi

belirlenen standart ve kalite tanımlarına
uymayan mamullerdir. Ancak bunların teknik
olarak düzeltilmeleri mümkündür.
Örnek

5.000 adet A mamulünün üretimine başlayan işletmemiz

dönemde bunun 4.000 adetini tamamlamıştır. Dönem
sonu stoklar da %60 oranında tamamlanabilmiştir.
Tamamlanan ürünlerin mamul ambarına alınması
sırasında kalite kontrol testinde 200 adet mamulde
kusur tespit edilmiştir. Bu miktar normal sınırlar
içerisinde görülmüştür. Bu mamullerin ek bir işleme
tabi tutulmadan defolu ürün olarak satılmasına karar
verilmiştir. Tahmini satış hasılatı toplamı 6.000 TL,
tahmini satış gideri ise 500 TL olarak belirlenmiştir.
Dönem ait üretim giderleri:
DİMMG : 46.000TL
DİG : 60.000 TL
GÜG : 40.300 TL
Toplam : 146.300 TL
Kusurlu mamul tahmini satış değeri : 6.000tl
Kusurlu mamul tahmini satış gideri : (500tl)
Kusurlu mamul net gerçekleşebilir değer : 5.500tl
Toplam üretim maliyeti : 146.300 tl
Kusurlu mamul değeri : (5.500)tl
Mamul ve yarı mamule dağıtılacak tutar : 140.800tl
Eşdeğer birim sayıları
Tamamlanan (3.800*1) = 3.800 adet
DSYM (1.000*0,60) = 600 adet
Toplam = 4.400 adet
Eşdeğer birim maliyet
Tamamlanan: 140.800 / 4.400 = 32 TL/ad.
DSYM : 32*0,60 = 19,2 TL/ad.
Maliyet dağıtımı
Mamul 3.800 * 32 = 121.600 TL
DSYM 1.000*19,20 = 19.200 TL
Kusurlu mamul 200 adet = 5.500 TL
TOPLAM = 146.300 TL
151 YARI MAMUL ÜRETİM 146.300

711 DİMMG YANSITMA 46.000

721 DİG YANSITMA 60.000
731 GÜG YANSITMA 40.300

152 MAMULLER 121.600

157 DİĞER STOKLAR 5.500
157.01 Bozuk Mamuller

151 YARI MAMUL ÜRETİM 127.100

 Giderlerin kapsamına göre maliyet
hesaplama sistemleri
1. Tam maliyet yöntemi
2. Normal maliyet yöntemi
3. Değişken maliyet yöntemi
4. Direkt maliyet yöntemi
5. Direkt ilk madde ve malzemeye dayalı
maliyet yönetimi
Maliyet Tam Normal Değişken Direkt DİMM’ye
unsurları maliyet maliyet maliyet (Asal) dayalı
yöntemi yöntemi yöntemi maliyet maliyet
yöntemi yöntemi

DİMMG X X X X X
DİG X X X X -
GÜG

Değişken GÜG X X X - -
Sabit GÜG X Kapasite - - -
kul.oranı
Örnek
İşletmemiz ocak ayında normal üretim kapasitesinin %80 oranında 5.000 adet
mamul üretmiştir. Mamul üretimi ile ilgili gerçekleşen giderler şöyledir:
DİMMG : 20.000
DİG :15.000
GÜG :30.000
endirekt ilk madde ve malzeme gid. : 9.000
endirekt işçilik gideri : 6.000
dışarıdan sağlanan fayda ve hiz. : 2.000
çeşitli giderler : 4.000
vergi, resim ve harçlar : 1.000
amortisman ve tükenme payları : 8.000

Gerçekleşmiş üretim giderleri üzerinden yapılan maliyet hacim analizleri sonucu,

genel üretim giderlerinin 18.000 TL’lik kısmının sabit nitelikte olduğu belirlenmiştir.
İşletmemizin ocak ayına ilişkin üretim maliyetlerini farklı maliyet hesaplama
yöntemlerine göre belirleyiniz.
Maliyet Tam Normal Değişken Direkt DİMM’ye
unsurları maliyet maliyet maliyet maliyet dayalı
yöntemi yöntemi yöntemi yöntemi maliyet
yöntemi
DİMMG 20.000 20.000 20.000 20.000 20.000

DİG 15.000 15.000 15.000 15.000 -

GÜG

Değişken GÜG 12.000 12.000 12.000 - -

Sabit GÜG 18.000 14.400 - - -

Toplam 65.000 61.400 47.000 35.000 20.000

maliyet

Birim maliyet 13,00 12,28 9,40 7,00 4,00

Giderlerin gerçekleşme durumuna
göre maliyet yöntemleri
 Fiili maliyet yöntemi
 Tahmini maliyet yöntemi
 Standart maliyet yöntemi
Fiili maliyet yöntemi

Mamul maliyetlerini gerçekleşmiş maliyet

verilerine göre hesaplayan bir yöntemdir. Fiili
maliyet verileri ancak üretim faaliyetinin
tamamlanması ve tüm giderlerin
gerçekleşmesi halinde elde edilir. Fiili maliyet
yöntemine göre hesaplanan mamul
maliyetleri, gerçek maliyettir ve tamamı
belgeye dayalıdır.
Tahmini maliyet yöntemi

Mamul maliyetlerinin tahmini maliyet verilerine göre

hesaplayan bir yöntemdir. Bu yöntemde, işletmenin
geçmiş dönemlerinde gerçekleşmiş maliyet verileri ve
gelecekle ilgili beklentiler dikkate alınarak, kabaca,
yapılan tahminlerden yararlanılır. Bu tahminler, normal
şartlarda beklenen maliyetleri ifade eder. Yıl sonunda,
tahmini ve fiili maliyetler arasında bir farkın olması
halinde gerekli düzeltme işlemleri yapılarak defter
kayıtları fiili maliyetlere dönüştürülür. Uygulamada
genellikle bu maliyetleme yöntemi kullanılmaktadır.
Standart maliyet yöntemi

Standart maliyet yöntemi de, ürün maliyetinin

hesaplanmasında önceden belirlenmiş olan
maliyet verilerini esas almaktadır. Ancak, tahmini
maliyet yönteminden farklı olarak, burada,
kullanılan maliyet verileri olması beklenen
maliyetleri değil, olması gereken maliyetleri ifade
etmektedir. Bu sebeple standart maliyen
yönteminde kullanılan maliyet verileri; bilimsel
teknik ve yöntemlerden yararlanılarak detaylı bir
biçimde elde edilir.
Standart Maliyet Yöntemi

Standart maliyet yönteminin yararları şunlardır:

1. Maliyet kontrolü sağlar
2. Maliyet hesaplanmasında hız ve kolaylık sağlar
3. Planlama ve kontrolü sağladığı için verimlilik artar
4. Kısa dönemli sonuç hesaplarının düzenlenmesi ve stok değerlemesi kolaylaşır
5. Genel planlama ve üretim planlaması kolaylaşır
6. İyi bir değerleme ve adil bir ücret politikası uygular

Standart maliyet yönteminin sakıncaları şunlardır:

1. İyi belirlenmemiş olan standartlar analizlerde yanıltıcı sonuçlar verir.
2. Standartlara verilen önem fiili maliyetlerin ihmalini sağlayabilir.
3. Sistem kontrol bakımından, pahalı hesap ve kayıt işlemleri gerektirebilir.
4. Standartlar personel üzerinden baskı yaratabilir
5. Her işletme için uygulanamayabilir.
Direkt İlk Madde ve Malzeme
Farklarının Hesaplanması

Fiyat farkı = (fiili fiyat – standart fiyat) x fiili miktar

Miktar farkı = (fiili miktar – standart miktar)x standart fiyat

Fiili durum standart durumdan büyük ise fark olumsuz, küçük ise olumludur.
Direkt İşçilik Gideri Farklarının
Hesaplanması

Ücret Farkı = (fiili ücret – standart ücret) x fiili süre

Süre Farkı = (fiili süre-standart süre) x standart ücret

Genel Üretim Gideri Farklarının
Hesaplanması

Sabit ve değişken nitelikli giderlerin etkisiyle genel üretim giderleri için bütçe
farkı, verimlilik farkı ve kapasite farkı hesaplanır.

Bütçe Farkı : fiili çalışma hacmindeki bütçelenmiş genel üretim giderlerini

hesaplanmasında hareket noktası, esnek genel üretim giderleri bütçesidir.

Esnek Bütçe = değişken giderler + sabit giderler

Bütçe farkı = fiili GÜG – fiili çalışma hacmindeki bütçelenmiş GÜG

 Genel Üretim Gideri Farklarının
Hesaplanması

Verimlilik Farkı = fiili çalışma hacmindeki + standart çalışma hacmindeki

bütçelenmiş GÜG bütçelenmiş GÜG
veya
Verimlilik Farkı = (fiili çalışma hacmi-olması gereken standart çalışma hacmi) x standart
GÜG değişken oranı

Kapasite Farkı = standart çalışma hacmindeki + maliyelere yüklenen

GÜG bütçe tutarları GÜG standart tutarı

veya

Kapasite Farkı = (bütçelenmiş kapasite-fiili kapasite)x standart sabit GÜG yükleme oranı
Maliyet hesaplama şekline göre
maliyet yöntemleri

 Sipariş maliyet yöntemi

 Safha maliyet yöntemi
 İşlem maliyeti yöntemi
Sipariş maliyet yöntemi

Sipariş maliyet yöntemi, belirli partiler halinde üretim yapan ve her partide diğer
partilerden farklı tür ve nitelikte mamuller üreten işletmelerde, her bir mamul
veya mamul grubunun maliyetlerini ayrı ayrı saptayabilmek için kullanılan bir
yöntemdir.
Safha Maliyet Yöntemi

Birbirini izleyen ve birbirine bağlı aşamalarda, sürekli olarak ve kitle halinde tek
tip ya da birbirine benzer mamul üreten işletmelerde kullanılan yöntem, her
evrenin giderlerini ayrı bölümler halinde toplamak ve evrede toplanan gider
toplamını, o evrede üretilen birim sayısına bölmek suretiyle birim maliyetlerin
saptanması esasına dayanır.

Safha maliyet yöntemi dört aşamada gerçekleştirilir.

•Miktar hareketlerinin belirlenmesi
•Eşdeğer ürün miktarlarının hesaplanması
•Birim maliyetlerin hesaplanması
•Maliyet dağılımı
Örnek : x mamulünün üretimini tek safhada yapan bir işletmede, dönemde 500 ton
mamulün üretimine başlanmış, bunun 450 tonu tamamlanarak mamul ambarına
konulmuştur. 50 ton mamulün tamamlanma dereceleri ise ilk madde ve malzeme
gideri açısından %100, şekillendirme açısından ise %40. dönemde ortaya çıkan
giderler şöyledir;
Direkt ilk madde ve malzeme gideri 200.000
Direkt işçilik gideri 150.400
Genel üretim gideri 108.100
 Faaliyete Dayalı Maliyetleme
Maliyet Sisteminde değişiklik gereği yapılmasının nedenleri:
•Hizmet sektörünün toplam üretim içindeki payının artması
•Teknolojik gelişmeler
•Global rekabetteki artışlar
•Müşteri isteğindeki değişmeler
•İletişim

Bahsi geçen amaçlara ulaşabilmek için çeşitli maliyet yaklaşımları kullanılmıştır. Bazıları
aşağıdaki gibidir:
1. Tam Zamanlı Envanter Yöntemi :stokların minimum seviyede çalışmasını ister.
2. toplam kalite yaklaşımı : Kalitesizliğin maliyetinden kaçınmak için, üretim
miktarını azaltıp kaliteyi arttırmaya yönelten bir yaklaşımdır. Böylelikle müşteri
tatmini yükselecek ve bakım onarım maliyetleri düşecektir.
3. Hedef Maliyet Yöntemi : ürün tasarım sürecine geçmeden önce kara geçiş
noktasının analizini içeren bir yöntemdir.
4. Faaliyet Dayalı Maliyetleme:günün değişen koşullarına, teknolojik gelişmelere bağlı
olarak işletmelerin birim maliyetlerini sağlıklı hesaplayabilmesi için oluşturulan bir
sistemdir.
Faaliyete Dayalı Maliyetlemeye Neden
Kullanırız
Sağlıklı yorumlanmayan maliyet verileri müşteri kaybına neden olur.
Teknoloji sayesinde faaliyet bazında maliyet takibi kolaylaşmıştır.
Otomasyon sistemi ile işçilik maliyeti azalmış genel üretim giderlerinin payı artmıştır.
Rekabet ile kar marjları azalmıştır. Yapılan her bir üretime ilişkin maliyet verilerini tek
tek takip etmek gerekmektedir.
Maliyet tasarrufları mamul bazında değil faaliyet bazında yapılmalıdır.
Üretim süreci aşamasında hata düzeltme ve fiyat belirlemek zordur.
Müşterilerin bilinçlenmesi ile mamul çeşidi artmıştır. Buna bağlı olarak işletme
kaynaklarını daha verimli kullanmak zorunda kalmıştır.

Faaliyet Dayalı Maliyetlemenin uygulanması 4 safhada gerçekleşir.

1. Temel faaliyetler belirlenir
2. Dağılım anahtarları oluşturulur
3. Faaliyetler için maliyet havuzu oluşturulur
4. Mamullere maliyet havuzundaki maliyetler dağıtılır.
 Ortak Ürünlerin Maliyetlerinin
Hesaplanması
Ortak ürünler, birbirinden ayrıldıkları noktaya kadar birlikte üretilirler. Ortak ürünlerin
birbirinden ayrılma noktasına kadar yapılan giderlere birleşik giderler denir. Birleşik
giderlerin dağıtımında şu yöntemler kullanılır.

•Üretim miktarı yöntemi

•Katsayı yöntemi
•Piyasa değeri yöntemi
•Net satış hasılatı yöntemi
•Standart verim yöntemi
Başabaş Noktası
İşletmenin kara geçtiği noktayı göstermektedir.

Başabaş satış miktar = Toplam Sabit maliyet / Katkı Payı

Katkı Payı = birim satış fiyatı / birim değişken maliyet

Başabaş Satış Tutarı = Toplam sabit maliyet / Katkı Oranı

Veya

başabaş satış miktarı x birim satış fiyatı

Katkı Oranı = Katkı Payı / Birim Satış Fiyatı

Gerekli Satış Miktarı = arzulanan kar + toplam sabit gider / katkı payı

Gerekli satış tutarı =arzulanan kar + toplam sabit gider / katkı oranı

Kar (tutar cinsinden) = (satış miktarı x katkı payı)- sabit maliyet

Kar (miktar cinsinden) = (net satış tutarı x katkı oranı)- sabit maliyet
 Güvenlik Marjı

Gerçekleşen veya gerçekleşmesi beklenen satışlar ile başabaş noktasındaki satışlar

arasındaki fark güvenlik payı olarak adlandırılır. Satışlara oranlanmasına ise güevenlik
oranı denir. Satışların güvenlik oranının azalması karlılığın düşmeye başladığı ve
başabaş noktasına hareket edildiği anlaşılmalıdır.

Güvenlik Payı = gerçekleşmesi beklenen satış miktarı – BBN satış miktarı

Güvenlik Payı = gerçekleşmesi beklenen satış miktarı – BBN satış miktarı

Güvenlik Oranı = güvenlik payı / gerçekleşmesi beklenen satışlar

Kar = güvenlik payı x katkı oranı