RANE – TRETMAN I OBRADA

DR MAJA ŠEŠLIJA UGRINIĆ

specijalista porodične medicine
 Rane su mehaničke, otvorene povrede kod kojih
je došlo do prekida integriteta i anatomskog
kontinuiteta kože ili vidljive sluzokože.
Svaka rana je primarno inficirana zbog njenog
načina nastanka.
• Postoji više načina klasifikacije rana:
-prema vrsti mehaničke sile ( exoriatio, vulnus
punctum, vulnus scissum, vulnus contusum,
vulnus laceratum, vulnus lacerocontusum,
avulsio, Decollement traumatique , vulnus
conquassatum, vulnus sclopetarium, vulnus
morsum, vulnus explosivum, amputatio
traumatica )
-prema stepenu bakterijske kolonizacije (čiste, čiste
kontaminirane i inficirane rane )
-u odnosu na vrijeme koje je prošlo od traume:
(akutne (svježe i stare), hronične(ulkusi))
-u odnosu na dubinu rane ( prvi, drugi, treći i
četvrti stepen )
-u odnosu na način zarastanja rana (per primam
intentionem, per secundam intentionem , per
tertiam)
Rana se sastoji iz dvije glavne zone:
-zone nekrotičnog ili devitalizovanog tkiva u
kome se nalaze strana tijela i uneseni
mikroorganizmi i
-reaktivne zone i zone vaskularnog spazma koji
je edematozan i sa izmjenjenim, hipoksičnim
uslovima.
Rane zarastaju procesom regeneracije, reparacije i
kombinacijom ova dva mehanizma.
Faze zarastanja rana su:
1. Inflamatorna faza-zapaljenski odgovor na
povrijeđivanje –cilj ove faze je da se izbace
nekrotične mase, liza stranih materija i djelimična
resorpcija reaktivnih produkata.Ova faza traje od
2-7 dana , a karakteriše se edemom , sekrecijom,
crvenilom i lokalno povišenom temperaturom.
2.Faza granulacije i proliferacije – formira se
granulaciono tkivo , počinje oko 3.dana od
nastanka rane. Dešava se zbog migracije
fibroblasta iz okolno mezenhima u ranu.Lokalna
ishemija odstiče fibroblastnu funkciju i
produkciju kolagena.Sve to dovodi do kontrakcije
rane čime se smanjuje njena površina .
3. Faza remodelovanja- traje od 8.mog dana do
kraja prve godine od nanošenja povrede.To je
proces nastanka ožiljka koji prolazi kroz fazu
maturacije(crven i mekan ožiljak iznad ravni
kože) i fazu cikatrizacije (zreo ožiljak , bijele boje
i u ravni kože) .
Procesi zarastanja rana se mogu odvijati na
različite načine:
-Sanatio per primam intentionem- primarna
sanacija rane i to onih sa glatkim ivicama bez
veće devitalizacione zone, gdje se zarastanje vrši
procesima granulacije i epitelizacije- to su hir.
obrađene rane
-Sanatio per secundam intentionem –
dugotrajniji proces sanacije rana sa više
devitalizovanog tkiva
-Sanatio per crustam- sanacija slična prethodnoj
ali je prisutna i lokalna gnojna infekcija.Formira
se krusta koja štiti ranu od dalje infekcije i
ostavlja grub ožiljak.
-Sanatio per tertiam intentionem – poseban vid
odložene sanacije primarno kontaminirane rane
pri čemu se kožni defekti prekrivaju kožnim
kalemovima.
Zarastanje rana zavisi od više činilaca :
-prokrvljenost – u ishemiji rana zarasta
usporeno,za produkciju kolagena neophodan je
odgovarajući parcijalni pritisak kiseonika u
arterijskoj krvi , a i veća je sklonost ka infekciji
-infekcija- može biti izazvana opštim( životna dob,
stanje vit.organa,sistemska infekcija )i lokalnim
činiocima (da li je rana dobro očišćena...)
-antibiotici mogu biti značajan terapijski faktor u
zarastanju rane ,ako se primjenjuju profilaktički u
tačno određenim indikacionim područjima
-životna dob- osobe starije od 65.god,zbog
smanjene prokrvljenosti tkiva usljed ateroskleroze,
udruženih bolesti, smanjenog imuniteta
-lokalizacija rane- rane na vratu, glavi i licu brže
zarastaju nego rane na distalnim dijelovima tijela.
-uhranjenost i proteinemija – infekcije i
dehiscencije se čeće javljaju kod pothranjenih
osoba-utvrđeno je da dodavanje vit.c i cinka ,
ukoliko su u deficitu , ubrzavaju zarastanje rana.
-konkomitentne bolesti- DM ,KVB, HOPB –zbog
slabije cirkulacije i posljedično smanjene količine
kiseonika , uzimanje nekih lijekova, npr.
kortikosteroida
 OBRADA RANE
Obrada rane, u zavisnosti od vremena proteklog od
povređivanja , podrazumjeva više faza
zbrinjavanja , kao i načina obrade.
Prva pomoć kod otvorenih povreda podrazumjeva
niz postupaka :
-pri prvom kontaktu ne vaditi strano tijelo ili
fragmente kosti
-ranu isprati vodom i nekim antiseptičnim
rastvorom , od ivice rane ka spolja
-postaviti sterilnu gazu preko rane
-imobilisati povrijeđeni dio tijela i postaviti u
horizontalni položaj
- sprovesti antitetanusnu zaštitu
U ambulantnim uslovima izvršiti pregled rane i
pri tome opisati lokalizaciju, veličinu, oblik, ivice,
dno rane , potom stanje senzibiliteta kao i
arterijske i venske cirkulacije distalno od
povrede
-obrada rane se vrši isključivo u uslovima asepse
Obrada rane se može učiniti na nekoliko načina :
-primarni šav- u roku od 8 sati nakon povrede i ukoliko
rana nije izrazito kontaminirana,nikada se ne stavlja na
ubodne , ustrelne i rane nastale ujedom životinje.

-primarni odloženi šav- ukoliko je prošlo više od 12h od

povrede ili ukoliko je rana izrazito kontaminirana – tada
se zašivanje rane odlaže, rana se čisti i previja , a nakon
24 h se provjera da li su se stekli uslovi za postavljanje
šava
-sekundarni šav-obrada i zatvaranje prethodno
inficirane rane nakon što je infekcija sanirana
(prestanak sekrecije i prisustvo crvenog
granulacionog tkiva su znak sanacije-pri tome
treba znati da gran. površina nikad nije sterilna ,
ali da je bitno da se na njoj ne nalaze koli
bakterije , streptikok, stafilokok , pseudomonas i
proteus)
Skidanje konaca zavisi od lokalizacije rane ,
njenog karaktera , veličine , prisutne infekcije,
stepena tkivne destrukcije, načina obrade i
šivenja, lokalne prokrvljenosti kao i prisutnih
komorbiditeta( šavovi sa lica se skidaju 3 dan, sa
poglavine 4 dan, sa laparotomijske rane 10-12
dan, a kod sekundarno obrađene rane za 2-3
nedelje)
Previjanje rana – na ranu se direktno stavlja
sterilni ,hipoalergeni i neiritirajući materijal, koji
dobro upija i koji može lako da se ukloni sa rane.
Na neke rane se stavljaju zavoji impregnirani
raznim antisepticima , antibioticima i vazelinom,
koji imaju za cilj da spriječe lijepljenje a ranu
kao i njeno isušivanje.
Dakle važi princip „ako je rana suva, navlaži je,
ako je vlažna osuši je ˝.
 DEKUBITALNE RANE
Dekubitalna rana je hronična rana koja nastaje
između koštanih prominencija i podloge, a
izazvana trenjem ili pritiskom(skapula, LS regija,
laktovi, pete).
Osnova prevencije nastanka dekubitalnih rana je
njega bolesnika.
Postoje četiri stepena razvoja dekubitusa, u
zavisnosti od dubine rane
1. stepen- pojava eritematone zone na intaktnoj
koži(svaka promjena boje, pojava induracije,
svraba ili promjene senzibiliteta)
2. stepen – istanjena ,sjajna koža, vlaženje,
otvoren epiderm ,derm ili oba sloja- rana je
površna i manifestuje se kao plik ili abrazija.
3.stepen- gubitak koji zzahvata cijelu dubinu
kože, nekroza potkožnog tkiva, ali oštećenje ne
zahvata fasciju( u ovom stadijumu se rana širi i u
dijametru)
4.stepen- ekstenzivna destrukcija, nekroza
fascije, veziva i mišića( mogu se vidjeti ogoljeni
mišići, kost, pa čak i ogoljen organ(npr.rektum))
 LIJEČENJE DEKUBITALNIH RANA
Liječenje se započinje odmah!
-obezbjediti maksimalnu njegu, sprovoditi sve
mjere prevencije, kupirati bol, energično liječiti sve
izvore infekcije
.-kod 1.stepena je dovoljno osloboditi regiju
pritiska i držati je izloženu vazduhu
- kod ostalih stepena ,ukoliko postoje nekrotične
mase , radi se debridman (hirurški ili enzimski,
proteolitički)
-suva eshara se ne mora odmah uklanjati ukoliko
nema fluktuacije ili drugih znakova infekcije
-dekubitalne rane treba ispirati fiziološkim
rastvorom ili Rivanol solucijom
-antiseptici se upotrebljavaju dok postoje okolni
znaci infekcije i dok rana ne bude čista
-dekubitalne rane se moraju pregledati i ppreviti
najmanje jednom dnevno , a najviše 3x dnevno
Bris sa dekubitalnih rana se uzima samo kad
postoje znaci infekcije, i pri tome kl. Značajan
nalaz je onaj koji sadrži više od 10*5 bakterija
-upotreba aminoglikozida(gentamicin) u lokalnoj
terapiji nema značaja , jer je inaktiviran
raspadanjem imunoloških ćelija i niskim pH
gnoja.
-ukoliko je u pitanju infekcija uzrokovana
mješanom bakterijskom florom(dovoljan je
jedan bakterijski soj koji produkuje beta
laktamazu- zaštitiće i ostale od betalaktamskih
preparata), što je u najvećem broju slučajeva,
koristiti kombinovanu antibiotsku terapiju.
-u tretmanu dekubitalnih rana, koriste se različiti
preparati,npr. Solcoseryl –deproteinizovan
hemodijalizat teleće krvi, Suprasorb gaze i
flasteri, potom PRP tretman(ultrafiltrat
sopstvene plazme ), karboksiterapija, a sve sa
ciljem da se obezbjede neophodni uslovi za
zarastanje rane(odgovarajući pH, koncentracija
kiseonika, vitamina A, B1, B6, C, D i K , balans
elektrolita, proteina.