MPU 3012

BAHASA MELAYU KOMUNIKATIF

Asal usul Bahasa melayu

Tahap perkembangan Bahasa
Melayu
Fungsi Bahasa Melayu
Asal usul bahasa melayu
mpu 3012 bAHASA MELAYU KOMUNIKATIF

9 Teori
Rujukan umum
 9 Teori asal usul
• Sarjana yang berasal dari Wien, Austria ini telah membuat kajian
R.H terhadap kapak tua (beliung batu).
Galdern • Geldern berkesimpulan bahawa kapak tua tersebut dibawa oleh
orang Asia Tengah ke Kepulauan Melayu ini.

• J.H.C. Kern membuat kajian berdasarkan beberapa perkataan

yang digunakan seharian terutama nama tumbuh-tumbuhan,
J.H.C haiwan, dan nama perahu.
Kern • Berdasarkan senarai perkataan yang dikajinya itu, Kern
berkesimpulan bahawa bahasa Melayu ini berasal daripada satu
induk yang ada di Asia

W. • W. Marsden mendapati bahawa bahasa Melayu dan bahasa

Marsde Polinesia (bahasa yang digunakan di beberapa buah pulau yang
terdapat di Lautan Pasifik) merupakan bahasa yang serumpun.
n
 9 Teori asal usul (cont.)
• A.H. Keane pula berkesimpulan bahawa struktur bahasa
A.H Keane Melayu serupa dengan bahasa yang terdapat di
Kampuchea.

• Berdasarkan perbandingan bahasa, Slametmuljana

Slametmuljana berkesimpulan bahawa bahasa Austronesia yang
dalamnya termasuk bahasa Melayu, berasal dari Asia

• Asmah Haji Omar berpendapat bahawa perpindahan

Asmah Haji orang Melayu dari daratan Asia ke Nusantara ini tidaklah
sekaligus dan juga tidak melalui satu laluan. Ada yang
Omar melalui daratan, iaitu Tanah Semenanjung, melalui Lautan
Hindi dan ada pula yang melalui Lautan China.
 9 Teori asal usul (cont.)
E. • E. Aymonier dan A. Cabaton mendapati bahawa bahasa Campa
Aymoneir, serumpun dengan bahasa Polinesia.
• Hamy berpendapat bahawa bahasa Melayu dan bahasa Campa
A. Cabaton merupakan warisan daripada bahasa Melayu Kontinental.
dan Hamy

• W. Humboldt dalam kajiannya mendapati bahawa bahasa Melayu

W. (terutama bahasa Jawa) telah banyak menyerap bahasa Sanskrit
Humboldt yang berasal dari India.

• J.R. Foster berpendapat bahawa terdapat kesamaan

pembentukan kata dalam bahasa Melayu dan bahasa Polinesia.
J.R. Foster • Beliau berpendapat bahawa kedua-dua bahasa ini berasal
daripada bahasa yang lebih tua yang dinamainya Melayu
Polinesia Purba.
 Pendapat umum tentang
asal usul Bahasa Melayu

Untuk mengetahui asal usul Bahasa Melayu kita perlu mengetahui

asal usul penutur aslinya terlebih dahulu, iaitu orang Melayu.

Asal usul bangsa Melayu sehingga kini masih kabur tetapi beberapa
sarjana Eropah seperti Hendrik Kern (Belanda) dan Robert von
Heine Geldern (Austria) telah melakukan penyelidikan secara kasar
tentang latar belakang dan pergerakan masyarakat Melayu kuno.
 Pendapat umum tentang
asal usul Bahasa Melayu
(cont.)
Teori mereka menyatakan bahawa bangsa Melayu berasal daripada kelompok
Austronesia, iaitu kelompok manusia yang berasal dari daerah Yunan di China
yang kemudiannya berhijrah dalam bentuk beberapa gelombang pergerakan
manusia dan akhirnya menduduki wilayah Asia Tenggara.

Gelombang pertama dikenali sebagai Melayu-Proto dan berlaku kira-kira 2500

tahun Sebelum Masehi

Kira-kira tahun 1500 tahun Sebelum Masehi, datang pula gelombang kedua
yang dikenali sebagai Melayu-Deutro.
 Pendapat umum tentang
asal usul Bahasa Melayu
(cont.)
Mereka mendiami daerah-daerah yang subur di pinggir pantai dan tanah
lembah Asia Tenggara.

Kehadiran mereka ini menyebabkan orang-orang Melayu-Proto seperti

orang-orang Jakun, Mahmeri, Jahut, Temuan, Biduanda dan beberapa
kelompok kecil yang lain berpindah ke kawasan hutan dan pedalaman.

Golongan Melayu-Deutro ini dikatakan nenek moyang masyarakat Melayu

yang ada pada masa kini.
 Pendapat umum tentang
asal usul Bahasa Melayu
(cont.)
Bahasa Melayu berasal daripada rumpun
bahasa Austronesia

Manakala, bahasa-bahasa Austronesia ini berasal daripada

keluarga bahasa Austris.

Selain daripada rumpun bahasa Austronesia, terdapat rumpun

bahasa Austro-Asia dan rumpun bahasa Tibet-Cina.
 Pendapat umum tentang
asal usul Bahasa Melayu
(cont.)
Bahasa Melayu tergolong ke dalam keluarga Nusantara dan di
bawah rumpun Bahasa Austronesia.

Keluarga Nusantara ini mempunyai kira-kira 200 - 300 bahasa yang

menjadi subkeluarga.

Bahasa Melayu pula berada dalam subkeluarga Sumatera.

Terdapat banyak bahasa lain di bawah subkeluarga Sumatera.

1. Aceh

2. Gayo
3. Batak
4. Minangkabau
5. Melayu (Riau, Melayu, Jakarta, Kubu, Jawa )
6. Nias

7. Lampung
8. Orang Laut
9. Simalur
10. Nias
11. Rejang
12. Enggano
13. Mentawai

14. Loncong
 Pendapat umum tentang
asal usul Bahasa Melayu
(cont.)
Menurut catatan sarjana yang bernama M. Sylvain Levl, bahasa Melayu
telah dikenal pasti oleh orang Cina sebagai bahasa Kun Lun dan oleh orang
India sebagai bahasa Dwipantara sejak abad pertama Masihi lagi.

Pada abad ke-4, bahasa Melayu sudah digunakan sebagai bahasa catatan
sejarah sebagaimana yang tertera pada batu bersurat atau prasasti di
Campa, iaitu sebuah kerajaan Melayu di Indocina.

Antara bahasa yang banyak di dalam keluarga Sumatera/Indonesia, bahasa

Melayulah yang paling pesat berkembang berbanding dengan bahasa-
bahasa lain.
 Sifat
kesederhanaan
bahasa Melayu itu
sendiri dan mudah
menerima
pengaruh luar.

Mempunyai Faktor
sistem yang lebih perkembang Sifat bahasa
mudah
berbanding
an pesat Melayu yang
dengan bahasa Bahasa mudah lentur.
Jawa Melayu

Tidak terikat
kepada
perbezaan
susun lapis
masyarakat
Tahap perkembangan bahasa melayu
mpu 3012 bAHASA MELAYU KOMUNIKATIF

3 Tahap
Tahap perkembangan
Bahasa Melayu

Bahasa
Melayu
Bahasa Moden
Melayu
Klasik
Bahasa
Melayu
Kuno
 1. Bahasa Melayu Kuno
Bahasa Melayu tergolong dalam keluarga bahasa Nusantara
di bawah golongan bahasa Sumatera.

Bahasa Melayu kuno digunakan pada abad ke-7 hingga

abad ke-13 pada zaman kerajaan Sriwijaya.

Pada waktu itu, BM kuno telah menjadi lingua franca dan

bahasa pentadbiran kerana sifat bahasa Melayu yang
bersifat sederhana dan mudah menerima pengaruh luar.

Bahasa Melayu juga tidak terikat kepada perbezaan susun

lapis masyarakat dan mempunyai sistem yang lebih mudah
berbanding dengan bahasa Jawa.
 1. Bahasa Melayu Kuno
(cont.)
Oleh sebab agama Hindu menjadi pegangan orang Melayu
ketika itu, bahasa Melayu banyak dipengaruhi oleh sistem
bahasa Sanskrit yang menyumbang kepada pengayaan kosa
kata dan ciri-ciri keilmuaan (kesarjanaan) Bahasa Melayu.

Bahasa Sanskrit dianggap sebagai bahasa sarjana dan

digunakan oleh bangsawan. Bahasa Melayu juga mudah
dilentur mengikut keadaan dan keperluan.

Bukti penggunaan Bahasa Melayu kuno boleh dilihat pada

batu-batu bersurat abad ke-7 yang ditulis dengan huruf
Palawa
1. Bahasa Melayu Kuno
(cont.)

683 M - Batu bersurat di 684 M - Batu bersurat di Talang

Kedukan Bukit, Palembang Ruwo, dekat Palembang

686 M - Batu bersurat di Karang

686 M - Batu bersurat di Brahi, Meringin, daerah Hulu
Kota Kampur, Pulau Bangka Jambi
 1. Bahasa Melayu Kuno
(cont.)
Berpandukan isinya, penulisan di batu bersurat tersebut
dibuat atas arahan raja Srivijaya, sebuah kerajaan yang
mempunyai empayar meliputi Sumatera, Jawa,
Semenanjung Tanah Melayu, Segenting Kra dan Sri Lanka.

Oleh itu, ini menunjukkan bahawa Bahasa Melayu telah

digunakan sebagai bahasa rasmi dan bahasa pentadbiran
kerajaan Srivijaya, sekaligus meluaskan penyebaran Bahasa
Melayu ke tanah jajahan takluknya .

Walaupun bahasa pada batu bersurat itu masih berbahasa

Sanskrit, akan tetapi masih terdapat pengaruh Bahasa
Melayu Kuno di dalamnya.
 1. Bahasa Melayu Kuno
(cont.)
Istilah “Melayu” timbul buat pertama kali dalam tulisan
Cina pada tahun 644 dan 645 Masehi.

Tulisan ini menyebut mengenai orang “Mo-Lo-Yue” yang

mengirimkan utusan ke Negeri China untuk
mempersembahkan hasil-hasil bumi keada Raja China.

Letaknya kerajaan “Mo-Lo-Yue” ini tidak dapat dipastikan

tetapi ada yang mencatatkan di Semenanjung Tanah
Melayu dan di Jambi, Sumatera.

Selain bukti penggunaan bahasa Melayu kuno di atas,batu

bersurat di Gandasuli, Jawa Tengah (832 M) ditulis dalam
 1. Bahasa Melayu Kuno
(cont.)
Terdapat unsur-unsur pinjaman daripada bahasa Sanskrit.

b. Bunyi b ialah w dalam Melayu kuno (Contoh: bulan - wulan)

c. Tidak wujud bunyi e pepet (Contoh dengan - dangan)

d. Awalan ber- ialah mar- dalam Melayu kuno (contoh: berlepas-

marlapas)

e. Awalan di- ialah ni- dalam bahasa Melayu kuno (Contoh: diperbuat -
niparwuat)

f. Ada bunyi konsonan yang diaspirasikan seperti bh, th, ph, dh, kh, h
(Contoh: sukhatshitta)

g. Huruf h hilang dalam bahasa moden (Contoh: semua-samuha, saya: sahaya

 2. Peralihan Bahasa Melayu
Kuno Ke Bahasa Melayu
Klasik
Pengaruh agama Islam yang semakin mantap di Asia
Tenggara pada abad ke-13 turut memberi kesan kepada
perkembangan bahasa Melayu.

Kedatangan Islam ke Tanah Melayu telah banyak

mengubah sistem bahasa Melayu terutama dari aspek kosa
kata, struktur ayat dan sistem tulisan.

Terdapat 3 bersurat yang merupakan bukti catatan terakhir

perkembangan bahasa Melayu kuno kerana selepas abad ke-
14, muncul kesusasteraan Melayu dalam bentuk tulisan.
 Terdapat tiga batu bersurat
yang penting:
Batu bersurat di Pagar Ruyung, Minangkabau (1356)
Ditulis dalam huruf India dan mengandungi prosa Melayu kuno dan beberapa
baris sajak Sanskrit. Bahasanya berbeza sedikit daripada bahasa batu bersurat
abad ke-7.

Batu bersurat di Minye Tujuh, Acheh (1380)

Masih memakai abjad India dan buat pertama kalinya terdapat penggunaan
kata-kata Arab seperti kalimat nabi, Allah dan rahmat 

Batu bersurat di Kuala Berang, Terengganu (1303-1387)

Ditulis dalam tulisan Jawi dan membuktikan tulisan Arab telah telah digunakan
dalam bahasa Melayu pada abad itu.
 3. Bahasa Melayu Klasik
Abad ke –13 merupakan waktu bermulanya zaman
peralihan di Kepulauan Melayu dengan berkembangnya
agama Islam ke rantau ini.

Ini telah mempengaruhi bangsa dan bahasa di sini,

terutamanya bangsa dan bahasa Melayu.

Pengaruh India sedikit demi sedikit mula digantikan dengan

pengaruh Islam dan Arab.

Kegemilangannya bahasa Melayu klasik boleh dibahagikan

kepada tiga zaman penting iaitu zaman kerajaan Melaka,
zaman kerajaan Acheh dan zaman kerajaan Johor-Riau
 3. Bahasa Melayu Klasik
(cont.)
Zaman penting bagi Bahasa Melayu ialah pada zaman
Kerajaan Melayu Melaka.

Kerajaan Melayu Melaka yang telah menerima Islam dan

berjaya membina empayar yang luas telah dapat
meningkatkan kemajuan dan perkembangan Bahasa
Melayu di rantau ini.

Bahasa Melayu telah digunakan dalam pentadbiran dan

aktiviti perdagangan serta menjadi “lingua franca” para
pedagang. Bahasa Melayu juga telah menjadi alat
penyebaran agama Islam ke seluruh Kepulauan Melayu.
 3. Bahasa Melayu Klasik
(cont.)
Bahasa Melayu telah mendapat bentuk tulisan baru iaitu
tulisan Jawi.

Perbendaharaan kata juga telah bertambah dengan

wujudnya keperluan untuk mengungkapkan idea-idea
yang dibawa oleh peradaban Islam.

Keagungan Kesultanan Melaka jelas tergambar di dalam

“Sejarah Melayu” oleh Tun Seri Lanang, sebuah karya
dalam Bahasa Melayu yang sangat tinggi nilainya.
 Contoh Usaha :

Pigafetta
• Seorang ketua kelasi berbangsa Itali dalam
pelayarannya bersama Magellan, telah menyusun kamus
Melayu-Itali semasa singgah di Pulau Tidore pada tahun
1521.
• Kamus ini merupakan daftar kata daripada bahasa yang
dituturkan oleh orang-orang di pelabuhan itu dengan
lebih 400 patah perkataan dan merupakan daftar kata
Melayu-Eropah yang tertua.
• Kedudukan Pulau Tidore yang terletak jauh daripada
tempat asal Bahasa Melayu menggambarkan betapa
Antara daftar kata :
Sajuta Sejuta

Tundjuk Tunjuk

Paranpoan Perempuan
Sumber :
Calinchin Kelingking
THE FIRST
ITALIAN-MALAY
Kauir kail VOCABULARY BY
ANTONIO
PIGAFETTA
Lamlut Rambut Alessandro
Bausani
Cenin Kening East and West,
Vol. 11, No. 4
(December 1960),
Balachan Belakang pp. 229-248
 Contoh Usaha :

Jan Hugen Van

Linschotten
• Seorang tokoh berbangsa Belanda pernah tinggal di
Indonesia antara tahun 1586 hingga 1592 dan berkhidmat
sebagai pegawai kepada pemerintah Portugis.

• Beliau ada mencatatkan dalam bukunya bahawa Bahasa

Melayu dianggap sebagai bahasa yang paling dihormati
antara bahasa-bahasa negeri timur.
 Contoh Usaha :

Francios Valentijn
• seorang pendeta dan ahli sejarah bangsa Belanda yang
banyak menulis menganai wilayah Kepulauan Melayu, telah
menggambarkan kepentingan Bahasa Melayu seperti berikut
:
“Bahasa mereka, Bahasa Melayu, bukan sahaja dituturkan di
daerah pinggir laut, tetapi juga digunakan di seluruh
Kepulauan Melayu dan di segala negeri-negeri Timur,
sebagai suatu bahasa yang difahami di mana-mana sahaja
oleh setiap orang.”
Satu bukti tentang tingginya martabat Bahasa Melayu dan luas
penggunaanya di wilayah ini adalah pada surat-menyurat
antara pentadbir dan raja-raja di Kepulauan Melayu.
Antaranya ialah :

Surat Sultan
Surat Sultan
Acheh kepada Surat Sultan
Alauddin Shah
Kapitan Acheh kepada
dari Acheh
Inggeris, raja Inggeris,
kepada Harry
James King James
Middleton
Lancester (1612)
(1602)
(1601)

Ketiga-tiga surat ini tersimpan di perpustakaan Bodelein,

London
 3. Bahasa Melayu Klasik
(cont.)
Dalam abad ke-17, terdapat banyak usaha oleh sarjana-sarjana
Eropah untuk menyusun kamus dan daftar kata, yang kemudiannya
diteruskan kepada bidang morfologi, sintaksis dan fonologi.

Tokoh-tokoh tempatan juga tidak ketinggalan memberikan

sumbangan. Kebanyakan usaha mereka berkisar tentang agama dan
sastera. Palembang dan Acheh telah menggantikan Melaka sebagai
pust keintelektualan Melayu. Tokoh-tokoh di Acheh antaranya ialah
:
 Sheikh Nuruddin Al-Raniri (“Bustanul Salatin”)
 Shamsuddin Al-Sumaterani (“Mirat Al-Mukmin”)
 Abdul Rauf Singkel (“Mirat Al-Tullab”)
 Hamzah Fansuri (“Syair Perahu”)

Di Palembang pula terdapat Abdul Samad Al-Falambani dengan

 Ciri-ciri Melayu Klasik
Ayatnya panjang, berulang, berbelit-belit dan banyak menggunakan struktur ayat
pasif.

Menggunakan bahasa istana: contoh tuanku, baginda, bersiram, mangkat dsb.

Kosa kata arkaik dan jarang digunakan ; ratna mutu manikam, edan kasmaran
(mabuk asmara), sahaya, masyghul (bersedih) 

Banyak menggunakan perdu perkataan (kata pangkal ayat): sebermula, alkisah,

hatta, adapun.

Banyak menggunakan ayat songsang: pendepanan predikat

Banyak menggunakan artikel ``pun' dan `lah'

 4. Bahasa Melayu Moden

Bahasa Melayu moden dikatakan bermula pada abad ke-

19. Hasil karangan Munsyi Abdullah dianggap sebagai
permulaan zaman bahasa Melayu moden kerana sifatnya
yang dikatakan agak menyimpang dengan bentuk bahasa
Melayu klasik.

Sebelum penjajahan British, bahasa Melayu mencapai

kedudukan yang tinggi, berfungsi sebagai bahasa
perantaraan, pentadbiran, kesusasteraan, dan bahasa
pengantar di pusat pendidikan Islam.

Selepas Perang Dunia Kedua, British merubah dasar

menjadikan bahasa Inggeris sebagai bahasa pengantar
 4. Bahasa Melayu Moden

Semasa Malaysia mencapai kemerdekaan, Perkara 152

Perlembagaan Persekutuan menetapkan bahasa Melayu
sebagai bahasa kebangsaan yang menyebut bahawa, 

"Bahasa Kebangsaan negara ini adalah Bahasa Melayu

dan hendaklah ditulis dalam apa-apa tulisan sebagaimana
yang diperuntukan dengan undang-undang Parlimen”. 
 4. Bahasa Melayu Moden

Akta Bahasa Kebangsaan 1963/1967 menetapkan

bahawa bahasa Melayu ialah bahasa rasmi negara
(bahasa yang digunakan dalam semua urusan rasmi
kerajaan persekutuan, negeri, tempatan dan badan
berkanun).

Laporan Razak 1956 mencadangkan agar bahasa Melayu

dijadikan sebagai bahasa pengantar dalam sistem
pendidikan negara dan menjadi alat utama perpaduan
antara kaum.
Fungsi bahasa melayu
mpu 3012 bAHASA MELAYU KOMUNIKATIF
• Bahasa Kebangsaan

• Bahasa Rasmi

• Bahasa Perpaduan

• Bahasa Pengantar

• Bahasa Ilmu

• Bahasa Antarabangsa
 Bahasa Kebangsaan
Menurut Faridah dan Tuan Jah (2013), bahasa kebangsaan ialah
bahasa yang diangkat menjadi bahasa utama sesebuah negara
yang berdaulat dan lazimnya digunakan sebagai bahasa rasmi
negara tersebut.

Bahasa kebangsaan juga berfungsi menyatupadukan seluruh rakyat

Malaysia yang berbilang kaum serta membentuk satu bangsa
Malaysia mempunyai identiti keperibadian yang dibanggakan dan
kesetiaan yang tinggi.

Pada peringkat awal lagi (bermula dari sekolah rendah) bahasa

kebangsaan telah diperkenalkan sebagai satu mata pelajaran di
sekolah-sekolah dan menggunakan istilah ‘Bahasa Malaysia’.
Bahasa Rasmi
 Bahasa rasmi merupakan bahasa yang diberikan status sedemikian
secara sah oleh sesebuah negara, negeri atau wilayah.
 Di Malaysia, bahasa rasmi merupakan bahasa yang dipilih untuk
tujuan urusan seharian negara dan fungsinya pula dapat memenuhi
beberapa kegiatan pada peringkat kenegaraan seperti:

i. Bahasa lisan para pegawai kerajaan sewaktu menjalankan

tugas-tugas rasmi negara.
ii. Media dalam segala urusan surat-menyurat dalam dan antara
jabatan.
iii. Penulisan dokumen dan rekod kerajaan.
iv. Media untuk menulis semula undang-undang dan peraturan
negara.
v. Penulisan semua jenis borang urusan rasmi kerajaan.
Bahasa Perpaduan
Pada masa Sriwijaya
berkuasa, kemudian
diikuti pula oleh
Kesultanan Melayu
Melaka dan Kesultanan
Johor-Riau, bahasa
Melayu telah menjadi alat
perpaduan yang
menyatupadukan suku-
suku bangsa di
Nusantara.

Penerimaan bahasa Bahasa Melayu

Melayu sebagai bahasa merupakan bahasa yang
rasmi dan bahasa paling mudah untuk
kebangsaan oleh semua difahami oleh semua
kaum. lapisan masyarakat.
Bahasa Pengantar
 Penyata Razak (1956) telah mencatatkan dasar penggunaan bahasa
Melayu sebagai bahasa pengantar.

 Mulai tahun 1958, bahasa Melayu yang dahulunya digunakan sebagai

bahasa pengantar di sekolah Melayu hingga ke peringkat darjah 6
telah digunakan sebagai bahasa pengantar di kelas menengah
Melayu hingga sekarang.

 Dan pada tahun 1970, Menteri Pelajaran ketika itu iaitu Abdul
Rahman Yaakob telah mengarahkan semua sekolah kebangsaan
yang menggunakan aliran Inggeris untuk menggunakan Bahasa
Melayu.

 Bahasa Melayu menjadi bahasa utama peperiksaan dan mata

pelajaran Bahasa Malaysia menjadi syarat wajib untuk pelajar lulus
dalam peperiksaan.
Bahasa Ilmu
Bahasa Melayu sebagai bahasa ilmu
bermaksud fungsi bahasa bahasa Melayu
sebagai pengantar ilmu pengetahuan atau
sebagai alat menyampaikan ilmu
pengetahuan moden.

Bahasa Melayu harus boleh berfungsi

sebagai bahasa akademik yang lengkap
dengan laras-lars bahasa untuk
memperkatakan pelbagai hal baharu
dalam aneka bidang ilmu moden.

Sebagai bahasa ilmu, bahasa Melayu

perlu mempunyai ciri keintelektualan
bahasa dan kesempurnaan bahasa.
Bahasa Antarabangsa
Bahasa Melayu memang sudah
bersifat (bertaraf) antarabangsa.
Bahasa Melayu memang telah
mencapai taraf antarabangsa sejak
lebih 1300 tahun lalu.

Pada zaman kegemilangan Melaka,

Bahasa Melayu telah dianggap
sebagai lingua franca dimana semua
pedagang yang datang di Selat
Melaka bertutur dalam Bahasa
Melayu.

Bahasa Melayu mempunyai

kedudukannya sendiri dalam
perkembangan bahasa utama dunia
sehingga memang ada keperluan
pengajarannya kepada penutur asing
meskipun tidak seluas keperluan
pengajaran Bahasa Inggeris.
 Bersarang lebah dipohon palas
burung kelicap di pohon selasih
Pengetahuan bertambah penerangan jelas
Berdua mengucapkan terima kasih.