ÇOCUK GELİŞİMİ VE

PSİKOLOJİSİ DERSİ

Ahlak Gelişimi
AHLAK GELİŞİMİ
• Ahlak gelişimi, kişilik gelişiminin en önemli öğelerinden
biri olup, bireyin toplumsallaşma süreci içinde
davranışlarına yön verir ve neyin iyi, neyin kötü olduğu,
yapılması hoş karşılanabilen ya da hiçbir şekilde kabul
edilmeyen davranışlar konusunda bir bilinç geliştirmesi
sürecidir.
 Piaget’in ahlak gelişim kuramı
• Piaget, ahlaki akıl yürütmenin ilk
çocuklukla ergenlik arasında anlamlı
bir biçimde değiştiği, değişimlerin
düzenli ve kestirilebilir olduğu,
aşağı yukarı düşüncedeki gelişimsel
değişimlerle aynı zamana
rastladığını belirtmiştir.
 Piaget’in ahlak gelişim
kuramı

• Dışsal kurallara bağlılık dönemi

(heteronom dönem
• Ahlaki özerklik dönemi (otonom dönem)
 Kohlberg’in ahlak gelişim
kuramı
• Kohlberg’de ahlak gelişiminin, genel
bilişsel yeteneklerdeki ikilemlere
dayandığını ve bilişsel ilerlemelerde
olduğu gibi, ahlaki aşamaların da
birinden diğerine geçen ve bir
öncekinin yerini alan değişmez evreler
içinde ortaya çıktığını kabul etmiştir.
 Kohlberg’in ahlak gelişim
kuramı
• Örnek 1:
• Joe’nun babası, Joe 50 dolar kazandığı
taktirde onu kampa götüreceğine söz
vermiştir. Ancak daha sonra fikrini
değiştirmiş, Joe’dan kazandığı parayı
kendisine vermesini istemiştir. Joe da
yalan söyleyerek 10 dolar kazandığını
söylemiş; 40 doları kampta kullanmak üzere
kendisine ayırmıştır. Joe kampa gitmeden
önce, küçük kardeşi Alex’e babasına yalan
söylediğini ve kazandığı para miktarını
söylemiştir. Alex bu durumu babasına
söylemeli midir?
 Kohlberg’in ahlak gelişim
kuramı
Örnek 2:
• Avrupa’da bir kadın hasta ölmek üzeredir. Son
zamanlarda hayatını kurtarabilecek ilaç, aynı
kasabada oturan bir eczacı tarafından
bulunmuştur. Eczacı, ilacın maliyetinin 10 kat
fazlası olan 2000 dolar istemektedir. Hasta
kadının kocası Heinz, tanıdığı herkesten borç para
alarak ancak 1000 dolar toplayabilir. Heinz
eczacıya, karısının ölmek üzere olduğunu
söyleyerek, ondan ilacı ya daha ucuza vermesini, ya
da paranın yarısını daha sonra vermeyi önerir.
Fakat eczacı, “bu ilacı ben buldum ve para
kazanmak istiyorum” der ve Heinz’in önerisini
kabul etmez. Bunun üzerine çaresi kalmayan Heinz,
eczanenin camını kırarak karısı için ilacı çalar.
Heinz ilacı çalmakla haklı mıdır yoksa değil midir?
Her evredeki birey için farklılaşan cevaplar
aşağıda verilmiştir.
 Kohlberg’in ahlak gelişim
kuramı
• 1. Evre: Heinz ilacı çaldığı için yetkililer onu cezalandırır.
• 2. Evre: Heinz çalmalıydı, çünkü karısı için üzülüyordu ve o
iyileştiğinde kendini iyi hissedecekti.
• 3. Evre: Heinz çalmakta haklıydı, çünkü iyi bir kocanın
karısı hakkında endişeye kapılması normaldir. Zaten diğer
insanlar karısının ölümüne göz yummasını hoş
karşılamazlar.
• 4. Evre: Heinz çalmamalıydı, çünkü çalmak kanunlara
aykırıdır ve kanunlar kişisel zararlar pahasına da olsa
korunmalıdır.
• 5. Evre: Heinz çalmalıydı, çünkü herkes gerçekten ihtiyaç
olduğunda çalmanın kanunlara aykırı olduğuna
bakmaksızın ilaç edinme hakkına sahiptir.
• 6. Evre: Heinz çalmalıydı, çünkü insan hayatı diğer ahlaki
ve hukuki değerlerin üzerinde yer alır.
 Kohlberg’in ahlak gelişim
kuramı
I. Gelenek-öncesi düzey (4-9 yaş),
Ceza ve itaat eğilimi (4-5 yaş)
Araçsal ilişkiler eğilimi (6-9 yaş)
II. Geleneksel düzey (10-18 yaş)
Kişilerarası uyum eğilimi (İyi Çocuk
Eğilimi) (10-15 yaş)
Kanun ve düzen eğilimi (15-18 yaş)
III. Gelenek-ötesi düzey (18 ve yukarı
yaşlar)
Sosyal sözleşme eğilimi (18-20 yaş)
Evrensel ahlak ilkeleri eğilimi (20 yaş
ve yukarısı)
Kaynaklar

Ahmetoglu, E. Egitim Psikolojisi, Ulusal, Bölüm: Ahlak

Gelisimi, Basim Türü: Basili, pp. 183-202, Istanbul,
ISBN978-605-5863-24-1, Kriter Yayinlari, 2009.
Aral, N. ve G. Baran,  (editör), Çocuk gelişimi. Ya-Pa Yayın
Pazarlama Sanayi ve Tic. A.Ş., İstanbul, 2011.