Grup Teknolojisi

parça sınıflama
ve kodlama
Yrd. Doç. Dr. Tijen Över Özçelik
tover@sakarya.edu.tr
 Grup Teknolojisi
PARÇA AİLESİ OLUŞTURMA
 Gözle kontrol
İÇİN METOTLAR
 Parçaları sınıflandırma ve
kodlama (C&C)
Mevcut yerleşim düzeninden
 Üretim akış analizi (PFA)
hücresel bir yerleşime geçerken
en büyük problem parçaların
gruplanarak bir aile
oluşturulması problemidir.

Çünkü oluşturulan parça aileleri

aslında bizim hücrelerimizin
belirleyicisidir. Parça ailesi
oluşturmak amacıyla kullanılan
3 yaygın metot vardır.
 Grup Teknolojisi
PARÇA SINIFLAMA VE KODLAMA

Parça sınıflama ve kodlama oldukça fazla zaman

alan ve bir o kadara da karmaşık bir iştir. Bu
metot parçaları gruplamak için onların aynı veya
benzer tasarımsal ve imalat özelliklerini aynı aile
içinde toplamaya çabalar.

Bir parçanın boyutsal, şekilsel, v.b. özelliklerini bir

kodla adlandırır. Her bir parça için kod numarası
parça özellikleri ile tutarlılık sağlar.
 Grup Teknolojisi
SINIFLAMA VE KODLAMA

Bu yöntem çeşitli ülkelerde farklı farklı

geliştirilerek kullanılmaktadır. Bunun en önemli
sebebi; sınıflama ve kodlamanın genellikle özel
bir tesise göre geliştirilmiş olmasıdır.

Genele yönelik olmadığı için her tesise

uygulanabilecek bir yöntem değildir.
 Grup Teknolojisi
PARÇA SINIFLAMA VE KODLAMA

Her parçaya, özelliklerine göre tasarım kodları,

imalat kodları ve bu ikisinin bileşiminden oluşan
kodlar verilmektedir.

Yönteme göre, kodları birbirine yakın olan

parçalar aynı ailede birleştirilir ve bir veya daha
fazla aileyi işleyebilecek makine hücreleri
oluşturulur.
 Grup Teknolojisi
SINIFLAMA VE KODLAMA

Sınıflama: Sınıflama genellikle veriler için

önceden tespit edilmiş kısaltma veya kodlar
vasıtasıyla yapılır.

Kod türleri;
 nümerik (111,112,113 gibi),
 alfabetik (A,B,C gibi) ya da
 alfa-nümerik (A1,B1,C1 gibi rakam ve harflerin
karışımı şeklinde) olabilir.
 Grup Teknolojisi
SINIFLAMA VE KODLAMA
İyi şekilde uygulanmış bir sınıflama ve kodlama sisteminin
sağladığı avantajlar aşağıda sıralanmıştır.
 
• Parça ailelerinin ve imalat hücrelerinin oluşturulmasını
kolaylaştırır.
• Güvenilir parça istatistikleri sağlar.
• Tezgah yükleri ve takım gereksiniminin belirlenmesini
kolaylaştırır.
• Üretim planlama çalışmalarını kolaylaştırır.
• Nümerik kontrollü parça programlamasını kolaylaştırır.
Sınıflama ve kodlama ile, istenilen bir bilginin hızlı ve etkin bir
şekilde yeniden elde edilmesi sağlanır.
 Grup Teknolojisi
İmalat işletmelerinde:

• Tasarımcı, belirli bir fonksiyonu gerçekleştirecek bir parçayı

çizerek bu parçada kullanılacak malzemeyi belirler.
• Kodlama sorumlusu da, taslak özelliklerine göre parçalara
kod verir.
• Üretim planlama bölümü, tasarım departmanından gelen
parçaların operasyon planını çıkarır.
• Eğer gelen parça, aynen daha önce kullanılmışsa, bu
parçaların koduna ait planını indeksten bulur ve bu plan
aynen uygulanır. Bu sayede bilgi sağlamada hızlılık elde
edilir.
 Grup Teknolojisi
Sınıflama ve kodlama sistemi temelde 3
kategoriden oluşur.
 
 Tasarım özelliklerini temel alan sistemler
 tasarım geri çağırma ve tasarım standardizasyonu için kullanışlıdır
 İmalat özelliklerini temel alan sistemler
 Bilgisayar Destekli Proses Planlama, imalat takımlarının tasarımı
ve diğer üretimle ilgili fonksiyonlar için kullanılır
 Hem tasarım hem imalat özelliklerini temel alan
sistemler
 iki sistemin fonksiyon ve avantajlarını tek bir sınıflandırma sistemi
altında birleştirmeyi amaçlar.
 Grup Teknolojisi
Tablo 1. Grup teknolojisi sınıflama sisteminde
kullanılan en yaygın tasarım ve imalat özellikleri

Tasarım Özellikleri
 Parçanın temel dış şekli
 Parçanın temel iç şekli
 Uzunluk/çap oranı
 Malzeme tipi
 Parçanın fonksiyonu
 Ana boyutlar
 Hassasiyet (Limitler)
 Yüzey işleme
 Grup Teknolojisi
İmalat Özellikleri

 Ana işlemler
 Alt işlemler
 Yüzey işleme
 Kullanılan tezgah
 İşlem sırası
 Üretim zamanı
 Parti büyüklüğü
 Yıllık üretim
 Bağlantı elemanları
 Kesici aletler
 Grup Teknolojisi

Parçaları sınıflayan bu yapıya ek olarak birde parçaları

kodlayan bir yapı söz konusudur. Bu yapıda esas alınan
parçalara ait tasarım ve imalat özelliklerinin ifade
edilmesinde sembol kullanımıdır.
 Grup Teknolojisi
Kodlama nedir?

Malzeme, makine, işçi, ücret, yönetsel faaliyet gibi

fiziksel olan veya olmayan varlıkların ayrıntılı
biçimde incelenerek sınıflandırılması ve bunun
sembollerle gösterilmesidir.

Sembol olarak, harf, rakam, renk ve kombinasyonu

kullanılır.
 Grup Teknolojisi
Kodlamada kullanılan sembollerde üçe ayrılmaktadır.

Nümerik Kodlar: Tüm kod elemanları rakamlardan

oluşur.
Alfabetik Kodlar: Kod elemanları harflerden oluşur.
Alfanümerik Kodlar: Kod elemanları rakam ve
harflerin karışımı şeklindedir.
 Grup Teknolojisi
Neden Kodlama Yapılmaktadır?

Malzemelerin herkes tarafından bilinen isimleri

dururken, neden semboller kullanılır?
 Grup Teknolojisi
Neden Kodlama Yapılmaktadır?
 muhasebe, ücret ve stok kontrol faaliyetlerinde bilgisayar
kullanılmaktadır, stok kontrolünün bilgisayar yardımı ile
yapılabilmesi ancak malzemelerin kodlanması ile
gerçekleşebilir.

 Bir bütün olarak işletme faaliyetlerinin takip ve kontrolü

kolaylaşacaktır.

 Maliyet hesaplamaları çabuk ve hatasız yapılabilecektir.

 Malzeme ambarlan kod sistemine göre düzenlendiğinde

karışıklık, kaybolma, ziyan olma, gereksiz sipariş gibi
aksaklıklar önlenecektir.
 Grup Teknolojisi
Neden Kodlama Yapılmaktadır?
İyi tanımlanmış bir sınıflama ve kodlama sisteminin yararları şunlardır
:
• Makine hücreleri ve parça aileleri oluşturmaya imkan verir.
•Tasarım, çizim ve proses planlarındaki hızlı düzeltmelere imkan verir.
•Mantıklı tezgah yükleme ve takım gereksinimleri tahminine kesinlik sağlar.
•Takım hazırlık zamanlarının azaltılması, hazırlıkların reorganizasyonu ve
üretim akış zamanı kısalmasına izin verir.
•Üretim planlama ve programlama yöntemlerine yardımcı olur.
•Takım tasarımında rasyonalizasyon ve gelişmeyi sağlar.
•Maliyet tahminlerini geliştirir ve maliyet muhasebesi işlemlerini kolaylaştırır.
•Daha iyi takım etkinliği ile takım, tertibat ve insan gücünün daha iyi
kullanılmasını sağlar.
•NC parça programlamasına yardımcı olur.
 Grup Teknolojisi
Kod sistemlerinde kullanılan üç temel yapı vardır.
Bunlar;

•Hiyerarşik yapı, (monocode)

•Zincir yapı ve (polycode)
•Melez veya karışık yapıdır (Hybrid or mixed).
 Grup Teknolojisi
Hiyerarşik Yapı

Bu kod sisteminde her sembolün yorumu kendinden

önce gelen sembollerin değerine bağlı olarak yapılır.

Ağacı andıran bir yapısı vardır.

Özellikleri ifadede çok fazla hane kullanıldığı için

öğrenilmesi oldukça zor bir sistemdir.
 Grup Teknolojisi
Hiyerarşik Yapı

Bu kodlama biçiminde, her hanenin anlamı bağlı olduğu

haneye göre değişir. Monokod olarak da isimlendirilen
hiyerarşik kodlama sistemi, bir hanedeki bilgiyi
kendinden sonra gelen her bir hanede geliştiren bir bilgi
düzenidir ve birkaç hanede büyük ölçekli bilginin
depolanmasına imkan verir.

Parça biçiminin ve sayısının fazla sıklıkla değişmediği

durumlarda büyük yararlar sağlar. Oluşturulması fazla
zaman ve maliyet gerektiren bu kod sisteminde,
değişikliğin yapılması oldukça güçtür.
 Grup Teknolojisi
Örnek: Bir özellikten hareketle parçaları sınıflayabiliriz.
Özellik=dönellik/silindiriklik
B= Dönel olmayan parçalar (prizmatik parçalar)
A= Dönel/silindirik parçalar
 Grup Teknolojisi
Hiyerarşik kodlamaya örnek olması bakımından şekil 2’de parça
grubu şekil 3’de ise bu parçaların monokod yapıda oluşturulan
kodları ve kodlama biçimi verilmiştir.

Şekil 2. parça grubu

 Grup Teknolojisi
Hiyerarşik kodlamaya örnek olması bakımından şekil 2’de parça
grubu şekil 3’de ise bu parçaların monokod yapıda oluşturulan
kodları ve kodlama biçimi verilmiştir.

Şekil 3. parçaların monokod yapıda oluşturulan kodları ve

kodlama biçimi
 Grup Teknolojisi
Şekil 3’de verilen 3 haneli monokod yapıdaki düzenlemenin ilk
hanesinde parçanın demir ya da çelik olduğu, ikinci hanede demir
yada çeliğin özelliği (katkı maddesi), üçüncü hanede ise ikinci
hanede belirtilen özelliğin seviyesi tanımlanmıştır.

Hiyerarşik kod, nispeten az sayıdaki basamak içinde çok

miktarda bilgi sağlar.

Bu üstünlük, hiyerarşik olmayan kodlama sistemine bakıldığında

daha açık olarak görülecektir.

Tanımlanmış sistemin uygulanması nispeten basit olsa bile,

hiyerarşik sistemdeki her basamak için anlam tanımlama zor
olabilir.

Ağacın ana gövdesinden başlayarak, kodlanan parça hakkında bir

seri sorunun cevaplanması gerekir.
 Grup Teknolojisi
Bu tarzda çalışmaya, dallanma bitinceye kadar ağaç boyunca
devam edilir. Her soruya verilen cevap seçimi kaydedilerek uygun
kod sayısı oluşturulur.

Bununla beraber koddaki her bir basamağın tespiti zordur, çünkü

önce gelen her basamak önce kodlanmalıdır.

Örneğin şekil 3’de ki düz dişli çark için geliştirilen koddaki A

11B2’de, ikinci konumdaki “1” sapmalı yuvarlak anlamındadır,
çünkü kodun birinci konumunda “A”vardır. Fakat ilk konumda “ B”
olmuş olsaydı, ikinci konumdaki “1” kutu benzeri anlamını
taşıyacaktır.
Grup Teknolojisi
 Grup Teknolojisi
Tasarım bölümleri, parça geri getirme de sık sık
hiyerarşik kodlama sistemlerini kullanırlar, çünkü bu tip
bir sistem; şekil, malzeme ve büyüklük bilgisi
yakalamada etkilidir diğer taraftan imalat bölümleri,
işlem ihtiyaçlarına dayalı farklı ihtiyaçlara sahiptir.

Tasarım ve imalat organizasyonlarının her ikisi içnde

eşit derecede yararlı olan işlem bağlantılı bilgi,
hiyerarşik yapıda olduğu zaman bunun geri getirilmesi
ve analiz edilmesi zordur.
 Grup Teknolojisi
Zincir Yapı

Bu kod sisteminde ise, sayısal haneli sıralamada her

sembolün karşılığı sabittir. Yani her hane bir özelliği
gösterir.

Bu yapıyı oluşturmak ve gerekli değişiklerde

bulunmak kolaydır.

Genellikle zaman ile değişimi kolay olan ve geçici

bilgiler için tercih edilir. 
 Grup
Zincir Yapı
Teknolojisi
Nitelik kodu, çoklu kod, zincir kod ayrık kod veya sabit
basamaklı kod olarak da isimlendirilir.

Bu kodlama sisteminde haneler birbirinden bağımsızdır. Bir

hanedeki bilginin anlamı, kendinden önceki ve sonraki hanelerde
bulunan sembollere bağlı değildir.

Böylece bir parçanın her niteliği, nitelik kodundaki belirli bir

konuma atanabilir. Her kodlanan niteliği temsil eden sembol
kendine ait kod alanını işgal eder. Hiyerarşik olmayan kodlama
yapısı bilginin ifade edilebilmesi için belirli sayıda hanenin
kullanılmasını gerektirir.

Hiyerarşik kodlara göre oluşturulması ve değiştirilmesi kolaydır.

 Grup Teknolojisi
Zincir Yapı

Nitelik kodu, çoklu kod,zincir kod ayrık kod veya Bilgi depolama
kapasitesi bakımından monokod ve polikodun farklılıkları takip eden
örnekte açıklanmaya çalışılmıştır.

Kodun iki haneden oluştuğu varsayılmış ve bir haneye yazılabilecek

sembollerin sayısı 0 ile 9 rakamları arasında sınırlandırılmıştır. Bu
şartlar altında monokod düzende potansiyel olarak 10+10^2 yani
110 tane özellik depolanabilirken polikod için bu sayı sadece 10+10
yani 20 dir.

Bütün bunlara ilaveten monokod düzende mevcut hane sayısını bir

artırarak 1110 tane özelliği daha depolama imkanına sahip oluruz.
Polikod düzende hane sayısının bir artırılması ise depolanabilecek
özellik sayısını sadece 30 a çıkarır. Polikodun en büyük dezavantajı
burada ortaya çıkar; bilgi depolama kapasitesi düşüktür.
 Grup Teknolojisi
 
Bir örnekle bunu açıklayalım.
Örnek: 9 tane parçamız olsun ve kodları da aşağıda verildiği
gibi olsun.
 
Parçalar Kodlar
1…………………………………………… 00000
2…………………………………………… 00002
3…………………………………………… 00012
4…………………………………………… 10000
5…………………………………………… 10002
6…………………………………………… 10012
7…………………………………………… 20000
8…………………………………………… 20002
9………………………………………….. 20012
 Grup Teknolojisi
Yukarıda verilmiş olan 9 tane parça eğer zincir yapıya
göre kodlanmış olsaydı 3 parça ailesi oluşurdu.

Birinci parça ailesinde; 1, 4, 7

İkinci parça ailesinde; 2, 5, 8
Üçüncü parça ailesinde ise; 3, 6, 9 olurdu.

Eğer birinci parça ailesini (1, 4, 7) ele alacak olursak

bu parçalar 4 ortak özelliğe sahiptir.

Parça 1 00000
Parça 4 10000
Parça 7 20000
 Grup Teknolojisi
Aynı parçaları hiyerarşik yapıya göre kodlarsak yine 3
parça ailesi oluşur. Ama bu sefer;
1. grubun üyeleri; 1, 2, 3
2.grubun üyeleri; 4, 5, 6
3.grubun üyeleri; 7, 8, 9 olur.

Çünkü bu kod yapısında asıl önemli olan hane ilk

hanedir ve aynı rakamla başlayan parçalar aynı
grup içine alınmıştır. Bu kod sisteminde ilk hane
parçanın temel şeklini belirleyen hanedir. Yani bu
parçalar silindirik (dönel), prizmatik gibi aynı temel
şekle sahip olan parçalardır.
 Grup Teknolojisi
Karışık/Melez Yapı

Hiyerarşik yapı ve zincir yapının karışımıdır.

Her iki kod sisteminin avantajlarını barındırır.

Birçok kod sistemi bu kod yapısını kullanır. Bu kod sistemini

örneklemek gerekirse;

1. Basamak parçanın cinsini → örneğin dişli,

bundan sonraki 5 basamak dişilinin özelliklerini,
7. basamak alt grubun özelliklerini → malzeme gibi
diğerleri de bu malzemenin özelliklerini tanımlar.
Grup Teknolojisi
Karışık/Melez Yapı

Zincir kod Hiyerarşik kod Zincir kod

Şekil 2. Karışık/melez kod yapısı

 Grup Teknolojisi
Kodlama sisteminin seçimi
Seçim yapılırken şu faktörler göz önünde
bulundurulmalıdır;

Bir sistemin yerleştirilme amacı kullanıcının mühendis,

imalatçı ya da her ikisi birden olmasına bağlı olarak
değişecektir.

Mühendislik ile ilgili bazı amaçlar;

 Benzer parçalar için verimli bir geri çağırma sistemi

sağlamak
 Parça ile ilgili bilgileri standart bir formda sağlamak
 İmalat yeterliliği için verimli bir karar sistemi yaratmak
 Grup Teknolojisi

İmalat ile ilgili amaçlar;

 Parça aileleri oluşturmak için gerekli bilgileri sağlamak

 Proses planlarının verimli biçimde geri çağırılmasını
sağlamak
 Parça ailelerine uygun makine grupları veya hücreleri
oluşturmak için etkin bir sistem sağlamak.
 Grup Teknolojisi
SINIFLAMA VE KODLAMA SİSTEMİ PRENSİPLERİ

Sınıflama ve kodlama sistemi anlaşılır ve kolay

öğrenilir olmalıdır,

Bir malzeme sadece bir grup içinde bulunmalıdır,

Her malzeme grubu açıkça tanımlanmalı ve

karakteristikler belirlenmelidir.

Çeşitli uygulamalar açısından esnek olmalıdır (süreç

planlama, maliyetlendirme ve satınalma).

Netlik (parçalar için doğru bilgi sağlamalıdır)

 Grup Teknolojisi
SINIFLAMA VE KODLAMA SİSTEMİ
PRENSİPLERİ

Aynı malzeme bir özelliğine göre bir gruba,

başka bir özelliğe göre diğer bir gruba
düşmemelidir,

Herhangi bir malzemenin yerleşebileceği bir kod

numarası mutlaka bulunmalıdır

Bu sayılan özellikler organizasyonun

amaçları ile eşleşiyorsa seçilen veya
geliştirilen kod sistemi organizasyonel
ihtiyaçları karşılayabilir.
 Grup Teknolojisi
SINIFLAMA VE KODLAMA SİSTEMİ
PRENSİPLERİ

Güçlülük: Seçilen sistem işletme tarafından üretilen veya

üretilmesi planlanan tüm parçaları kapsamalı.

Genişletilebilirlik: belirsiz bir zaman periyodu içinde,

kodlama sisteminin kapsaması gerekli olan her şeyi
tanımlaması olanaksızdır. Bu nedenle kodu
genişletebilmek önem kazanır.

Otomasyon: bugün kullanılan birçok sınıflandırma ve

kodlama sistemi bilgisayar ile uygulanmaktadır. Bu
nedenle potansiyel bir sistem değerlendirilirken bu
sistemin otomasyonunun sağlanıp sağlanamayacağı
detaylı biçimde incelenmelidir.
 Grup Teknolojisi
SINIFLAMA VE KODLAMA SİSTEMİ
PRENSİPLERİ

Verimlilik: Kodlamanın verimliliği tipik bir parça kodlamasında kullanılan

rakamların sayısı ile değerlendirilmelidir. Eğer rakam sayısı az ise bu
sayının arttırılıp arttırılmayacağı incelenmelidir.

Maliyet: Sistemin ana maliyeti, sistemin varolan bilgisayar sistemiyle

bütünleştirilme maliyeti ve işletim maliyeti göz önünde
bulundurularak uygun sistem seçilmelidir.

Zaman: sistemin seçimi yapılmadan önce yerleşimine ve personelin

eğitimine ne kadar zaman ayrılacağı araştırılmalıdır. Ayrıca sistemin
yerleştirilmesinden ne kadar sonra yararlarının fark edileceği de
önemli bir noktadır.

Basitlik: Sistemi kullanacak olan birçok kişi bilgisayara yabancı olabilir. Bu

nedenle kullanımının basit oluşu sistemin kullanıcı tarafından kabul
edilebilirliği, eğitim ve kullanım masrafları açısından önemlidir.
 Grup Teknolojisi
İşletmenin kendi kodlama sistemini
geliştirmesi

Öncelikle parçalardan bir örneklem grubu

oluşturmalıdır. Bu örneklem grubunun içinde
dışarıdan satın alınan parçalarda
bulunmalıdır.

Sonraki adım örneklemdeki parçaların çizimlerinin

bir araya getirilmesidir.

Böylece her bir parça gözlemsel muayeneyle

ailelere ayrılabilirler ve böylece benzer
özellikleri olan ve benzer süreçlere gereksinim
 Grup Teknolojisi
İşletmenin kendi kodlama sistemini geliştirmesi

Bu adım tamamlandıktan sonra parçaları yapmak için gerekli

tezgahların tanımlanması ve parça ailelerinin fabrikada
bulunan makinelerle bağlantılarının kurulması sağlanır.

Dışarıdan satın alınan parçaların fabrikada bulunan makinelerle

ilişkilendirilmeleri mümkün olmayabilir ama bu parçaların
yapımı için gerekli ekipmanın gelecekte alınması olasılığı da
göz önünde bulundurulmalı ve dışarıdan satın alınan parçalar
da düşünülmelidir.

Parça özellikleri tanımlandıktan sonra özellikler hiyerarşik bir

düzene oturtulur, amaç parçaların kodlanmaları için gerekli
sürenin minimize edilmesidir.

Kodlama yapılırken belli özellikleri tanımlanmış parçaların

diğerlerinden daha kısa sürede kodlandığı görülecektir.
 Grup Teknolojisi
İşletmenin kendi kodlama sistemini geliştirmesi

Bu aşamadan sonra yapılacak işlem geliştirilen kodlama sisteminin

test edilmesidir.

Bu işlem alınacak bir örneklem parça grubunun kodlanması ile

yapılabilir.

Kodlama tamamlandıktan sonra doğru parça ailelerinde

gruplandıklarından emin olmak için sonuçlar analiz
edilmelidir.

Bu işlem kodlama sistemi tatmin edici hale gelinceye kadar pek

çok iterasyon gerektirebilir. Kodlama sistemi geliştirme işlemi
çok fazla uğraş gerektirdiği için pek çok işletme bir kodlama
sistemi program paketi alıp kendi özel ihtiyaçları
doğrultusunda program üzerinde değişiklik yapmak yoluna
gitmektedir.
Grup Teknolojisi
Sınıflama ve Kodlama şeması
Tablo 4. Örnek kodlama sistemleri
 Grup Teknolojisi
Bazı sınıflama ve kodlama sistemlerinin özellikleri aşağıda ki
tabloda özetlenmiştir.
Tablo 5. Sınıflama ve kodlama sistemi özellikleri
 Grup Teknolojisi
Konuyu daha iyi kavrayabilmek amacıyla aşağıda en
yaygın kod sistemlerinden OPITZ ve MICLASS
örneklenerek ele alınmıştır.
 
OPITZ Sınıflama Sistemi

Bu kod karışık/melez kod sistemidir.

1970’de Aachen’de Opitz tarafından geliştirilmiştir.
Endüstride oldukça yaygın bir şekilde kullanılmaktadır.

Bu sistem sınıflama ve kodlama sürecinin

anlaşılabilmesi için temel bir yapı sağlar.
Kolaylıkla hem işlenebilir parçalara, hem dökülebilir
parçalara hem de satın alınan parçalara uygulanabilir.
Bu sistem hem tasarım hem de imalat bilgileri içerir.
 Grup Teknolojisi
Opitz kod sistemi üç gruptan oluşur;
 
Tablo 3. OPITZ kod sisteminin genel yapısı
 Grup Teknolojisi
Şekil Kodu
Temel tasarım özelliklerini tanımlar.

1. Hane; iş parçasının genel biçimini gösterir, 0-5 dönel,

6-9 Dönel olmayan
2. Hane; parçanın dış biçimini gösterir ,düz v.s.
3. Hane; iş parçasının iç biçimini ve iç biçim
elemanlarını tarifler .Düz,dişli, v.s.
4. Hane; yüzey işlemeyi belirler. Düz,tek yönde kıvrım
delik v.s.
5. Hane; yardımcı delikler, dişliler ve şekillendirme
özelliklerini tanımlar
 Grup Teknolojisi
İlave Kod
Tam bir sınıflama için form kodunun yanı sıra tamamlayıcı
kod da gereklidir.

6. Hane; parçanın çapı veya bir kenarının uzunluğuna göre

düzenlenir.

7. Hane; malzeme mukavemetine göre yan bölümlere

ayrılır (demir döküm,çelik,hafif alaşımlar v .s.)

8. Hane; ham malzemenin biçimini tanımlar. (yuvarlak,

düz, v .s.)

9. Hane; parçanın yüzey hassasiyeti ile ilgilidir.

İkincil Kod
Kullanıcı tarafından düzenlenir.
Grup Teknolojisi
 Grup Teknolojisi

Şekil kodunu oluşturan ilk 5 hanenin 0,1,2 parça sınıfları için yapısı
görülmektedir.
 Grup Teknolojisi
Şekilde görülen parçayı OPITZ parça kodlama
sistemine göre kodlayalım;
 Grup Teknolojisi
L/D = 1,5 (silindiriklerde L/D prizmatikte L/h veya L/w
kullanılır, tüm uzunluk/çap oranı)
1. hanemiz = 1
Dış şekil: Vida için 2. hane = 5 (parça iki uçtan
aşamalı ve uçta diş olduğuna göre 2. Hane 5’dir)
İç şekil: 3. hane = 1 (iç oyuğu vardır)
Yardımcı hol: 4. ve 5. hane = 0 (yüzey işleme ek delik
ve diş olmadığından 0’dır)
Opitz sistemine göre bu parça 15100

Yardımcı kodlamanın yapılabilmesi için hammadde ve

hassasiyet verileride gerekir.
 Grup Teknolojisi
MICLASS (Multiclass)

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 …………………….29 30
Bilimsel araştırmalarda uygulanmak üzere
Hollanda’lılar tarafından geliştirilmiş bir sistemdir.

Amerika’da ve birçok Avrupa ülkesinde kullanılan

bir kod sistemidir. Bu kod sistemi hiyerarşik
yapıdadır yani her hane kendinden öncekine
bağımlıdır.

İlk 12 hane genel koddur.

Sonraki 18 hane ise ikincil koddur.
Grup Teknolojisi
İlk 12 hane parçanın imalat ve tasarım özellikleri için
kullanılmaktadır.

Sonraki haneler endüstriler ve işletmeler için özel olan

kodlardır (parti büyüklüğü, maliyet bilgisi, operasyon
aşamaları gibi). Bu sistemde maliyet yapmak zordur.
Grup Teknolojisi
1 → Temel şekil (Yuvarlak [Dönel]/ Yuvarlak
olmayan [Dönel olmayan]
2 ve 3 → Şekil bileşenleri (yivler, oluklar)
4 → Şekil elemanlarının yerleşimi
5 ve 6 → Temel boyutlar
7 → Çap oranı
8 → Yardımcı boyut
9 ve 10 → Toleranslar (hassasiyet)
11 ve 12 → Malzeme kodu
 Grup Teknolojisi
BRlSCH
Sistem kuralları;
1. Sistemin yapısı hiyerarşik yapıdadır.
2. Sabit nümerik bir koda sahiptir.
3. Firmaların özel ihtiyaçlarına göre iyi uyarlanan bir sistemdir.

Bu sınıflandırma ve kodlama her bir kuruluşun kendi özel ihtiyaçlarına uygun olarak
tüm üretim organizasyonuna yönelik bir şekilde düzenlenir.

Bu tasarımın avantajı sadece o kuruluşun ihtiyaçları için gereken bilgiyi

depolamasıdır.

Böylece bilgi aramada çabukluk kazanılır. Bu arada rakamların özel olarak tasarımı
rakamlarla ilgili kombinasyon sayısını azaltacağından parça aileleri daha kolay
bulunabilir.

Ancak diğer taraftan Brisch sisteminin veya bu sisteme benzer diğer türetilmiş
sistemlerin tasarımı ve tanıtılması oldukça pahalı ve uzun zaman almaktadır.
Grup Teknolojisi
BRlSCH

Brisch Metodu, sayısal kodlama numarası

10 haneden oluşmaktadır.
Her hanenin simgelediği bilgi grubu
aşağıdaki şemada gösterilmiştir.
Buna göre sağa doğru hanelerin durumu
şöyle tasarlanmıştır:
Grup Teknolojisi
BRlSCH

1. Hane: Tüm faaliyetleri temsil görevi verilmiştir.

Bu hanedeki rakam
0 ise yönetsel faaliyetlere (Tepe ve Orta kademe
Yönetimi)
1 ise hammaddelere
2 ise parça ve gruplara
3 ise işlem malzemelerine
4 ise yan mamul ve mamullere
5 ise takım-teçhizat, kalıp ve aparatlara 6 ise imalat
tesislerine
7 ise yönetsel bina ve bürolara (genel hizmetler)
8 ise diğer kalemlere
9 rezerv
9 rakamı ise ilerde ihtiyaç duyulduğunda
kullanılmak üzere yedek ayrılmıştır. Malzeme
kodlamasında 1. hanede 1,2,3 ve 5 rakamları yer
alabilecektir.
Grup Teknolojisi
BRlSCH

2. Hane: Tedarik kaynaklan şu rakamlarla

tanımlanmıştır;
1 İç piyasadan hazır olarak satın alınan,
2 İç piyasadaki imalatçı firmalara yaptırılan,
3 İç piyasadan sağlanıp fabrikada ayrıca işlenen,
4 Fabrikada işlendikten sonra ek işlem için dışarı
gönderilen ve
5 Yurt dışından sağlanan
malzemelere ayrılmış bulunmaktadır. Buna göre;
ilk iki tanesi 11 olan malzemenin "iç piyasadan
sağlanan hammadde", 25 olan bir malzemenin "dış
piyasadan sağlanan yedek parça" olduğu anlaşılır.
 Grup Teknolojisi
BRlSCH

3. ve 4. Haneler: Malzemenin fonksiyonunu tanımlamaya

ayrılmıştır. Fonksiyonlar 10 grupta toplanmıştır:
0 0 Saç levhaları
1 0 Profiller
2 0 Plastikler
3 0 Bağlama elemanları
4 0 Borular ve Hortumlar
5 0 Hareket ileticileri
6 0 Kimyasal maddeler
7 0 Kontrol ve ölçme cihazları ve bunlarla ilgili parçalar
8 0 Elektrik malzemeleri ve parçalan
9 0 Diğer Kalemler
bu gruplar daha sonra dördüncü rakam kullanılmak sureti ile
gruplara ayrılmıştır. Her grupta 10 alt grup tanımlama olanağı
vardır. Buradaki gruplama da dikkati çeken nokta, ilk üç grubun
fonksiyonlarından çok malzeme şekline ve cinsine göre
oluşturulmasıdır.
Grup Teknolojisi
BRlSCH

5. 6. ve 7. Haneler: Bu gruptaki rakamlar

malzemenin cinsini tanımlamaya ayrılmıştır.
Karbonlu çelik, DKP saç, sentetik boya,
pirinç vs. gibi
8. 9. ve 10. Haneler: Malzemenin
uzunluk, alan, hacim, renk, ağırlık gibi
ölçülerini tanımlamaya ayrılmıştır.
 Grup Teknolojisi
DCLASS KODLAMA SİSTEMİ
Tasarım ve Sınıflama Bilgi Sistemi Brigham Young
Üniversitesi tarafından geliştirilmiştir.
Bu kod 8 hane içinde 5 bileşenden oluşmaktadır.

Şekil 4. DCLASS kod sisteminin şekilsel gösterimi

Grup Teknolojisi
1. bileşen temel şekildir
2. bileşen 4. hanedir – parçanın karmaşıklığı,
oluklar, yivler, ısıl işlem, özel yüzey işlemleri
gibi

3. bileşen 5. hanedir – boyutlar

4. bileşen 6. hane – netlik
5. bileşen 2 hanelidir – malzeme tipi

Bilgisayarda uygulanabilir, bu yüzden ticari

kod sistemi olarak kullanılabilir.
Grup Teknolojisi

Yrd.Doç.Dr. Tijen Över Özçelik

tover@sakarya.edu.tr