ISTORIJA PRAVNIH INSTITUCIJA

II RADNA NEDELJA
PERIODIZACIJA I
PRVOBITNA
ZAJEDNICA
PERIODIZACIJA
(vremenska podela istorije)

Osnovni zadatak: pronalaženje i

izdvajanje perioda unutar kojih istorijski
razvoj ima izvesne karakteristike koje
ga odvajaju od prethodnog i narednog
perioda
Osnovni nedostatak: različita ljudska
društva se ne razvijaju ravnomerno
PERODIZACIJA U STAROM VEKU

PERIODI DOMINACIJE 4 VELIKA CARSTVA:

Asirsko
Persijsko
Grčko-makedonsko
Rimsko
PERIODIZACIJA U SREDNJEM VEKU

AURELIJE AVGUSTIN (354-430):

 Od Adama do Noja
 Od Noja do Avrama
 Od Avrama do Davida
 Od Davida do Vavilonskog ropstva
 Od Vavilonskog ropstva do Hristovog rođenja
 Od Hristovog rođenja do kraja sveta
PERIODIZACIJA-Nikolo Makijaveli
(1469-1527), italijanski humanista

Antička ili stara vremena (događaji

iz grčke i rimske istorije)
Srednji vek
Novi vek (renesansa)
PERIODIZACIJA KARLA MARKSA

5 DRUŠTVENO-EKONOMSKIH FORMACIJA:
Prvobitna zajednica
Robovlasničko društvo
Feudalno društvo
Kapitalističko društvo
Komunističko društvo
Najrasprostanjenija podela:

Stari vek
Srednji vek
Novi vek
STARI VEK

-Trajanje: od postanka prvih država (IV

milenijum p.n.e.) do propasti Zapadnog
rimskog carstva (476. godina)
-Konačno formiranje Vizantije i početak
stvaranja varvarskih državnih tvorevina na
području nekadašnjeg Zapadnog rimskog
carstva
SREDNJI VEK

 Trajanje: od V veka do XV veka (po nekima i

do XVIII veka)
 Razlikujemo nekoliko perioda:

-rani feudalizam (od V do X veka)

-razvijeni feudalizam (od X ili XII veka do XV)
-pozni feudalizam (od XVI do XVIII veka)
NOVI VEK

 Početak: XV i XVI vek

 Više faza:
- Liberalni kapitalizam
- Monopolistički kapitalizam
- Državni kapitalizam
 Novo doba neoliberalnog društva (od
devedesetih godina XX veka)
Druge podele istorije

 Teritorijalna podela (svetska istorija,

istorija jedne države/jednog naroda,
lokalna istorija)
 Podela po sadržini i problematici
(istorija prava, istorija religije, istorija
filozofije, istorija umetnosti, istorija
književnosti...)
PRVOBITNA ZAJEDNICA

 POJAM: Pećina Lasko,

Francuska

Vremensko razdoblje u istoriji ljudskog društva

koje je prethodilo nastanku prvih država
 Drugi nazivi:

-plemensko društvo
-rodovsko društvo
-gentilna zajednica
Zašto proučavamo prvobitnu
zajednicu? Pećina Lasko, Francuska

 U ovom periodu stvaraju se društveni organi

koji će se kasnije razviti u državne organe
 Odnose među ljudima regulišu običaji i
religijske zabrane koji su osnov za stvaranje
običajnog prava
 U proučavanju prvih država susrećemo se sa
brojnim ustanovama koje potiču iz prvobitne
zajednice
IZVORI SAZNANJA
O PRVOBITNOJ ZAJEDNICI

 Najvažniji i najpouzdaniji izvor saznanja su podaci do

kojih dolazi arheologija (spomenici materijalne
kulture)
 Mitovi
 Legende
 Pojedini pisani izvori (rezultat neravnomernog
razvoja društva)
 Proučavanje života i običaja primitivnih društvenih
zajednica (Luis Morgan, “Drevno društvo”, 1877.)
Periodizacija prvobitne zajednice
Luisa Morgana

 Divljaštvo (niži, srednji i viši stupanj)

 Varvarstvo (niži, srednji i viši stupanj)

 Civilizacija
DIVLJAŠTVO Ranjeni bizon,
Altamira, Španija

 Niži stupanj (prikupljanje plodova, pojava

artikulisanog govora)
 Srednji stupanj (upotreba vatre, izrada
primitivnog oružja od grubo tesanog
kamena)-Aboridžini, stanovnici Polinezije
 Viši stupanj (pronalaženje luka i strele, trajno
naseljavanje, drveno posuđe, tkanje...)-
pleme Atapasko, S.Amerika
VARVARSTVO Bitka strelaca,
Morela la Vela, Spanija

 Niži stupanj (pronalazak grnčarstva,

stočarstvo se odvaja od zemljoradnje)
 Srednji stupanj (pripitomljavanje životinja,
razvoj zemljoradnje, upotreba nepečene
cigle u izgradnji naseobina, upotreba bakra i
bronze u izradi oružja)
 Viši stupanj (topljenje gvozdene rude,
pronalazak i upotreba pisma)-Grci iz
vremena Ilijade i Odiseje; Rimljani u vreme
osnivanja grada
OSNOVNE KARAKTERISTIKE
PRVOBITNE ZAJEDNICE
Venera iz Brasempaja

 KRVNOSRODNIČKI PRINCIP (osnov

okupljanja ljudi su krvnosrodničke veze)

 JEDNAKOST LJUDI (homogeno društvo,

zajednički osnovni interesi, izraženo
osećanje solidarnosti)
DRUŠTVENA ORGANIZACIJA

 ROD (krvno srodstvo, zajednička imovina,

zajedničko ime, zajednički stvarni ili
legendarni osnivač, zajednički kult, religijski
obredi...)
 BRATSTVO (više srodnih rodova)
 PLEME (više bratstava)
 SAVEZI PLEMENA (u slučaju ratova)
ORGANI DRUŠTVENE ORGANIZACIJE

 VRHOVNI POGLAVAR (plemenski starešina

koji vrši dužnosti vojskovođe, vrhovnog
sudije, i prvosveštenika)
 NARODNA ILI PLEMENSKA SKUPŠTINA
(svi odrasli članovi plemena, ponekad i žene)
 VEĆE RODOVSKIH STAREŠINA (rešavanje
svih važnih pitanja, koje skupština najčešće
samo potvrđuje)
ORGANI DRUŠTVENE
ORGANIZACIJE-nastavak

 VOJNA ARISTOKRATIJA (vojskovođa-

plemenski starešina prisvaja veći deo plena;
okružuje se vojnom pratnjom)
 RODOVSKA ARISTOKRATIJA (rodovske
starešine prisvajaju, takođe, bolje parcele
zemlje i znatan deo plena)
*Izbori starešine se prvo javljaju u okviru dve do tri porodice, da bi
kasnije položaj starešine postao nasledan usled imovinskog
raslojavanja
PRIMITIVNO PRAVO

 POJAM: sistem ponašanja kojim se regulišu

prvobitni društveni odnosi u predržavnom
uređenju.
 OBIČAJI (pravila ponašanja nastala
dugotrajnim ponavljanjem određenih radnji i
postupaka koji su se vremenom ukorenili u
svesti ljudi i postali obavezni)
PRIMITIVNO PRAVO-nastavak

Institucije primitivnog prava:

 Tabu (najstarija ustanova; zabrana vršenja
određenih radnji ili dodirivanja određenih
predmeta)
 Čuvari prvobitnih pravila: Sveštenici (izricali
kazne religijskog karaktera,nekad i
svetovnog-progonstvo)
PRIMITIVNO PRAVO-nastavak

Institucije primitivnog prava:

 KRVNA OSVETA

-totalna
-talion (“oko za oko, zub za zub”)
 KOMPOZICIJA, OTKUP

-dobrovoljna
-obavezna
BRAK, PORODICA I SRODSTVO

 Period divljaštva
-niži stupanj: horda, nepostojanje polnih zabrana-teza
koja je danas sve manje privaćena, nema braka niti
porodice
-srednji stupanj: krvnosrodnička porodica, podela na
grupe između kojih postoji zabrana polnog opštenja,
endogamni brak, poligamija
-viši stupanj: porodica punalua (“dobri drugovi”),
poligamija,egzogamni brak, matrilinearnost
BRAK, PORODICA I SRODSTVO-
nastavak

 Period varvarstva
-niži stepen: sindijazmička porodica (zasnovana na
braku parova), težište na monogamiji, ali i dalje
polne zabrane nisu stroge, a brak je lako raskidiv,
matrilinearnost
-srednji stepen: patrijarhalna porodica (ekonomski
važnija uloga muškarca), patrilinearnost, znatno se
pogoršava položaj žena
-viši stepen: inokosna (nuklearna) porodica,
monogamni brak
RELIGIJA U PRVOBITNOJ ZAJEDNICI

 Animizam (verovanje da celokupna priroda

poseduje dušu)-strah od prirodnih pojava;
magija kao sredstvo da se odobrovolje
duhovi
 Totemizam (bogovi u oblicima životinja)-
ototeman, indijansko pleme Odžibva, naziv
za rodbinu, klan
 Antropomorfizam (bogovi ljudskog oblika)
“Ius est ars boni et aequi “

(Pravo je umetnost dobrog i

jednakog)