2.4.

Sistemi linearnih jednačina

2.4.1. Pojam i vrste sistema linearnih jednačina

 Formulu F(xi)=G(x,). i=1,2,…,n nazivamo jednakost, pri čemu su x i oznake za

nepoznate (promjenljive) veličine. Provjeru tacnosti jednakosti vršimo tako što umjesto x i
zamjenimo konstante, a zatim uporedimo brojne vrijednosti izraza F(x i) i G(xi) istinita
formula za bilo koji skup vrijednosti promjenljivih x i (a to se može konstatovati i bez
neposrednog uvrštavanja konstanti na mesto promjenljivih), onda se za F(x i)=G(xi) kaže
da je identička ili bezuslovna jednakost, kraće rečeno identičnost (identitet).
 Ovakve jednakosti se, bez zamjene konstanti umjesto promjenljivih,mogu svesti na oblik
0  0  npr.x 2  y 2   x  y   x  y   x 2  y 2  x 2  xy  y 2  0  0  0  .

 Ako je jednakost F(xi)=G(xi) istinita samo za određene strukture vrijednosti nepoznatih

(pa makar ih bilo i beskonačno mnogo), dakle ne za bilo koji odnos vrijednosti
nepoznatih,onda za F(xi)=G(xi) odnosno za P(xi)=F(xi)-G(xi)=0 kažemo da je
uslovna jednakost ili jednačma.
 Jednačina se može svesti na oblik 0=0 tek nakon uvrštavanja vrijednosti nepoznatih za
koje je istinita (zadovoljena).
 Vrijednost promjenljivih za koje je tačna jednakost P(xi)=0 nazivamo rješenje jednačine.
Ako je svako rješenje jednačine P(xi)=0 ujedno i rješenje jednačine Q(xi)=0, onda je za ove
jednačine kaže da su ekvivalentne.
 Jednačina u kojoj se nepoznate pojavljuju samo u obliku stepena sa eksponentom 1,
razdvojene znacima + i — naziva se linearna jednačina. Opša oblik linearne jednačine sa n
nepoznatih je: a1 x1  a2 x2  ...  an xn  b  0
 a1,a2…ann su oznake za koeficijente nepoznatih x1 , x2 , …, xn
 b je oznaka za slobodni član.

 Opšti oblik jednačine sa jednom nepoznatom je: ax + b = 0

Rješenje ove linearne jednačine je: Xo = -b/a
 S obzirom na vrijednosti a i b mogući su slijedeći slučajevi;
1. Ako je a ≠ 0, jednačina ima jedno realno rješenje i to: x 0=0 ako je b=0, a x0 ≠ 0 ako je b ≠
0.
2. Ako je a=0 i b=0, onda je x0=0/0, a to znači da je rješenje jednačine bilo koji realan broj.
3. Ako je a=0 i b ≠ 0, onda je x0=-b/0, pa zbog nemogućnosti djeljenja broja koji nije mila sa
nulom zaključujemo da jednačina nema rješenje.
 Opšti oblik linearne jednačine sa dvije nepoznate je: ax + by + c = 0
Rješenja ove jednačine možemo dobiti tako što jednu od nepoznatih izrazimo u funkciji
druge, npr. Ovako: y = (-a/b)x - c/b.
 x je u ovom slučaju tzv. slobodna promjenljiva kojoj po volji možemo odrediti vnjednost,a
vrijednost y zavisi od odabrane vrijednosti za x. dakle,jednačina ima bezbroj rješenja pa se
kaže da je neodređena. Rješenja ovakve jednačine se mogu prikazan uopšteno
parametarski preko nove nepoznate (parametra). Za posmatranu jednačinu će biti:
x  t  y   a / b  t  c / b
 Što znači da se rješenja jednačine mogu prikazati kao uređeni par:
(x,y) = (t.(-a/b) · t-c/b).
Odredimo li, po volji, vrijednost za t odredih smo i rješenje jednačine, a ima
bezbroj mogućnosti za to.
 Za linearnu jednačinu sa tri nepoznate: ax + by + cz + d = 0
rješenja ćemo dobin u vidu uređene trojke: (x,y,z) = (t1,t2,(-a/c) · t1 - (b/c) · t2 - d/c) pa
zaključujemo da je jednačina dvostruko neodređena, tj. da po volji određujemo vrijednosti
za dve promjenljive (nepoznate).
 Dalje zaključujemo da je jedna linearna jednačina sa n nepoznatih (n-l)-struko
neodređena.
 Osim kada se jednačine posmatraju kao funkcije, pri rješavanju jednačina sa više
nepoznatih susrećemo se sa skupom (sistemom) jednačina koje sadrže iste nepoznate.
 Nadalje je, po pravilu, broj jednačina u sistemu jednak broju nepoznatih, ali može biti
manji ih veći.
 Opšti oblik sistema od m linearnih jednačina sa po n nepoznatih x 1 , x2 ,..., xn može se
prikazati ovako: a11 x1  a12 x2    a1n xn  b1
a21 x1  a22 x2    a2 n xn  b2

am1 x1  am 2 x2    amn xn  bm
 Pri čemu su:
* aij oznake za koeficijente nepoznatih xj (i=1,2,…,m: j=1,2,...,n);
* bi oznake za takozvane slobodne članove (konstante).
 Ako je bar jedan od bi različit od nule za sistem S se kaže da je nehomogen, a ako su svi
bi=0 onda se za sistem S kaže da je homogen.
 Sistemu S se može pridružiti odgovarajući matrični oblik:  a11 a12  a1n   x1   b1 
a a22  a2 n   x2  b2 
 21  
   
     
 am1 am 2  amn   xn  bn 

odnosno skraćeno; Ax = b pri čemu je A oznaka za matricu sistema (matrica koeficijenta

sistema), x oznaka za vektor nepoznatih, a b vektor slobodnih članova.
 N—torka (x10,x20 ,… xno) se naziva rješenje sistema ako se,zamjenom članova ove n—torke
umjesto xj (j=1,2, ,...n) da tim redom u date jednačine, svaka jednačina transformiše u
identičnost, tj. u oblik u kome je brojna vrijednost lijeve jednaka brojnoj vrijednosti desne
strane jednačine. Rješenje sistema je, prema tome, presjek skupova rješenja svih njegovih
jednačina.
 Neki sistem S može biti saglasan, tj. da ima rešenja ili nesaglasan (protivrećan,
kontradiktoran), tj. da nema rešenje. Ako je sistem saglasan može da ime jedno
(jedinstveno) rješenje pa se kaže da je sistem određen, a može da ima više rješenja pa se
kaže da je sistem neodređen. Ako ima više rješenja onda ih ima beskonačno mnogoPostoji
više načina da se odredi da li i koliko rješenja ima posmatrani sistem.
 Za pouzdano utvrđivanje saglasnosti odnosno nesaglasnosti sistema linearnih jednačina
možemo se poslužiti poznatim Kroneker-Kapelijevim stavom koji, u slobodnoj integraciji
(bez dokaza) glasi ovako:
proširenom matricom sistema, onda je sistem saglasan ako i samo ako je
r(A,b)=r(A), a nesaglasan ako je r(A.b)>r(A). Inače, kada je r(A,b)>r(A) onda je r(A,b)-
r(A)=1.
Posljedice ovoga stava su:

1. Ako je r(A,b)=r(A)=n, onda je sistem određen. Ovo se može desiti u slučajevima m=n i
m>n.
2. Ako je r(A,b)=r(A)<n, onda je sistem neodređen, bez obzira da li je m<n, m=n ili m>n.
Ako je n-r=k kaže se da je sistem k—struko neodređen,tj. vrijednost n nepoznatih se
iznalazi tako što se k nepoznatih tretiraju kao tzv. slobodne nepoznate kojima vrijednost
dajemo po volji (proizvoljno), a za r tzv. baznih nepoznatih vrijednosti određujemo preko
vrijednosti slobodnih nepoznatih.
3. 5) Ako je r(A,b)>r(A), onda je sistem kontradiktoran, bez obzira da li je m<n, m=n ih
m>n, ali uz uslov da je m>1.
4. 4) Homogen sistem tj. sistem u kome je b=0, ne može biti kontradiktoran, jer je
r(A,b)=r(A).
Homogeni sistem ima bar jedno rješenja, a to rješenje je n-torka (0,0,…,0). Riječ je o tzv.
trivijalnom rješenju čije postojanje uočavamo jednostavno bez rješavanja sistema. Ako je
r(A)=n, onda sistem osim trivijalnog, nema drugih rješenja, pa je sistem određen. Ako je
r(A)<n, onda sistem osim trivijalnog ima i bezbroj drugih rješenja, pa je sistem
neodređen.
 2.4.2. Gausov postupak eliminacije
 Za rješavanje sistema linearnih jednačina možemo koristiti više metoda zavisno od vrste
(tipa ) sistema. Jedan od efikasnih je tzv. Gausov metod eliminacije, zasnovan na
principima koji važe za elementarne transformacije matrica i koji ćemo u skraćemoj
verziji, prikazati ovako:
 Pretpostavimo da je u napred prikazanom sistemu S, a 11 ≠ 0 . Ako je an=0 onda se
zamjenom mjesta za dve jednačine može namjestio da bude a 11 ≠ 0. Dati sistem S
transformišcmo u Si tako što prvu jednačinu pomnožimo da a 21/a11, a dobijene rezultate
oduzmemo od odgovarajućih elemenata druge jednačine; zatim prvu jednačinu
pomnožimo s a31/a11, a dobijene rezultate oduzmemo od odgovarajućih elemenata treće:
pa tako redom sve do kraja kada od poslednje oduzmemo proizvod prve sa a m1/an1. Na taj
način smo izvršili eliminaciju nepoznate x i u svakoj, osim u prvoj jednačini, pa novi sistem
S1 izgleda ovako:

pri čemu je;

 Dalje se na sličan način pomoću druge jednačine iz treće i ostalih jednačina eliminiše
nepoznata x2, pa se dobije sistem S2 slijedećeg oblika:

 Tako se sukcesivno vrši eliminacija jedne po jedne nepoznate sve dok je to moguće. S
obzirom na tip sistema moguće je da se na kraju jave sledeći slučajevi:

1) U jednom redu u kome su svi koeficijenti nepoznatih nule javlja se slobodni član koji nije
jednak nuli, pa zaključujemo da sistem nema rješenja, tj. da je nesaglasan.

Rješenje:
Pomnožimo prvu jednačinu redom sa 2, -1, -3 i -5, pa dobijene rezultate redom dodajemo
drugoj, trećoj, četvrtoj i petoj jednačini. Tako ćemo dobiti sistem S 1:
Pomnožimo drugu jednačinu sistema Si sa 1, 6 i 8. pa dobijene rezultate redom dodajmo
trećoj, četvrtoj i petoj jednačini,da bi dobili sistem S 2:

Pomnožimo treću jednačinu sa -11/3 i -17/3 pa dobijene rezultate dodajmo četvrtoj i petoj
jednačini da bi dobili sistem S3:

Pomnožimo četvrtu jednačinu sa -1 i dobijeni rezultat dodajmo petoj, pa dobijemo sistem S 4:

Iz S4 neposredno zaključujemo da je r(A)=4<(A,b) = 5, te da je zbog toga, a prema tome i

zbog nemogućnosti izračunavanja vrijednosti nepoznate x 5 (trebalo bi djeliti 1 sa 0 a to je
neizvodljivo), sistem kontradiktoran (nesaglasan, protivrječan).
 Ovaj postupak se u racionalnoj verziji može prikazali ovako:

a može i kraće, ako se ne vrši prepisivanje utvrđenih redova, već se na kraju formira
potrebna ekvivalenti matrica.

Rješenje:

r(A) = 2<r(A,b) = 3 pa zaključujemo da je dali sistem nesaglasan (nema rješenja).

Rješenje:

r(A) = 1 < r(A,b) = 2 pa zaključujemo da je dati sistem nesaglasan.

Rješenje:

 r(A)2 < r(A,b) = 3, pa je dati sistem kontradiktoran (nema

rješenja).

Rješenje:
r(A) = 2 < r(A,b) = 3, pa je sistem protivrječan(nema rješenja).Da je dati sistem protivriječan
vidi se već iz druge matrice u kojoj se nalaze kontradiktorni zahtevi, u vidu konjunkcije x 2
= 4 X2 = 5 X2 = 7 koja nije istina.

2) r(A,b) = r(A) = n, pa se u poslednjoj jednačini, u kojoj nisu svi koeficijenti nepoznatih

nule, pojavljuje samo jedna nepoznata xr=xn sa koeficijentom različitim od nule. Sistem
je u tom slučaju određen a vrijednosti nepoznatih se određuju ovako: prvo se izračuna
vrijednost za xn zatim se redom dođe i do vrijednosti za x 1.

Rješenje: Naprijed prikazanim postupkom dobije se sistem ekvivalentan datom:

Zamjenom x5=4 u pretposlednju jednačinu dobije se x4=0. Zamjenom x4=0 i x5=4 u treću
jednačinu dobije se x3=3. Zamjenom x3=3, x4=0 i x5=4 u drugu jednačinu dobije se x2=-1.
Zamjenom x2=-1. x3=3. x4=0 i x5=4 u prvu jednačinu dobije se x1=2. Prema tome dati
sistem je određen, a rješenje mu je uređena petorka (x1 , x2,x3,x4,x5)=(2, -1,3,0,4).
Rang matrice A je 5, a rang proširene matrice [A.b] je takođe 5, tj. r(A) = r(A.b) = n = 5.
Rješenje:
r(A) = r(A,b) = 2 = n, pa je dati sistem određen. Sistem
ekvivalentan datom sistemu glasi:
x1 + x2 = 6
x2 = 8
Pošto je x2 = 4 lako se uočava da je x1 = 2, pa je rješenje datog sistema uređeni par(x1,x2) =
(2,4), ekvivalentni sistemi imaju ista rešenja (ako uopšte imaju rješenja, tj. ako su
saglasni).

Rješenje:
Riječ je o homogenom sistemu linearnih jednačina. Sistem ekvivalentan datom sistemu glasi
ovako:
r(A)=r(A.b)=5=n, pa zaključujemo da je dati
sistem određen, te da osim trivijalnog rešenia
(x1,x2, x3,x4, x5)=(0,0,0,0,0) nema drugih rješenja.
Rješenje:

 r(A)=r(A,b)=4 = n, pa je sistem određen. Datom sistemu

 ekvivalentan je sistem:

Zamjenom x4=0 u treću jednačinu dobije se x3=0, zamjenom x3= x4=0 u drugu jednačinu
dobije so x2=0, a zamjenom x2= x3= x4=0 u pivu jednačinu dobije se x1=0. Prema tome
osim trivijalnog dati sistem nema drugih rješenja.
3) r(A,b) = r(A) < n kada je sistem neodređen. Ovaj slučaj ima dvije varijante:
a) U redu u kome se na pivom mjestu nalazi nepoznata xr pored nje ima još n-r nepoznatih
sa koeficijentima različitim od nule.Vrijednost ovih n-r+1 nepoznatih se ne može
jednoznačno odrediti već se za n-r nepoznatih vrijednost odredi proizvoljno ili
parametarski,a za onu jednu preostalu nepoznatu vrijednost zavisi od vrijednosti
nepoznatih za koje je vrijednost proizvoljno
određena. Sukcesivnom zamjenom unatrag dobiju se vrijednosti ili parametatski oblici
vrijednosti za ostalih r-1 nepoznatih.

 
b) U redu u kome se na prvom mestu nalazi nepoznata xr pored nje ima manje od n-r
nepoznatih (neka ih nedostaje 0<k<n-r) sa koeficijentima različitim od nule. L ovoj
varijanti se postupa kao pod a) tim da se u postupku zamjene javlja potreba za
naknadnim proizvoljnim određivanjem vrijednosti nedostajućih k nepoznatih. I ovoj
varijanti je moguće da u pomenutom redu xr bude jedina nepoznata sa koeficijentom
različitim od nule, pa vrijednost ove nepoznate može jednoznačno odrediti,što ne znači
da je sistem odredežen, jer će se neodređenost ispoljiti u postupku zamjene ove
vrijednosti radi dobijanja vrijednosti preostalih n-1 nepoznatih.

Rješenje:

(postupak ne prikazujemo, već ostavljamo

da čitalac sam uradi).

Prema tom datom sistemu je ekvivalentan npr. sledeći sistem:

 Pošto je r(A)=r(A,b)=4<n=5 sistem je neodređen.

Postupak određivanja mogućih rješenja (ima ih beskonačno mnogo) dalje može ići ovako:
 Uzmimo daje x5 = t, tada iz poslednje jednačina slijedi da je x4 = 16/55 - (4/55)t.
 Zamjenom ovih parametarskih izraza za X4 i xj u treću jednačinu dobijamo x 3=731/165-
(59/165)t.Zamjenom parametarski prikazanih vrijednosti za x 3 , x4 i x5 udrugu jednačinu
dobije se x2=9/55-( 16/55)1. Na kraju. zamjenom parametarski prikazanih vrijednosti za
x2, x3 , x4 i x5 u prvu jednačinu dobije se x1 - 514/165 - (46/165)t. Prema tome,rješenje
dalog sistema se može prikazati parametarski kao petorka:

 Ako želimo brojne vrijednosti za nepoznate, onda proizvoljno odredimo vrijednost za t i

lako dobijamo moguću petorku rješenja.
Prikazujemo samo neka od bezbroj mogućih rješenja:
 Neka je t=4,onda rješenje glasi (x1 , x2 , x3 , x4 , x5 ) = (2,-1,3,0,4). Zamjenom ovih
vrijednosti umesto odgovarajući" nepoznatih u datom sistemu lako se uveravamo da
rješenje zadovoljava svaku jednačinu datog sistema
 Neka je t=-51, tada je rješenje: (x1 , x2 , x3 , x4 , x5 ) = (52/3, 5, 68/3, 4, -51).
 Neka je t = 0, tada je rješenje: (x1 , x2 , x3 , x4 , x5 ) = (514/165, 9/55, 731/165. 16/55, 0)

Rješenje: Već prikazanim postupkom dobijamo:

r(A)=r(A,b)=3=n-2, pa je sistem dvostruko neodređen. Datom sistemu se može
pridružiti slijedeči ekvivalentan sistem:

 Neka je x3=t3, a xs =ts, tada iz treće jednačina ovog sistema dobijamo x 4= 25/16 - (7/16) ·
t3- (1/16) · t5. Zamjenom parametarskog izraza za x4 u drugu jednačinu dobije se x2 =
21/4 - (7/4) · t3 - (1/4) · t5, a zamjenom u prvu jednačinu dobijenih i proizvoljno
određenih parametarskih izraza, dobijemo xi = 19/16 + (19/16) · t3 - (11/16) • t5. Prema
tome rješenje datog sistema predstavlja petorka:

 Ovo je tzv. opšte rješenje datog sistema, a konkretna tzv. partikularna rješenja dobijamo
tako što za t3 i t5 proizvoljno odredimo vrijednosti, a takvih mogućnosti ima bezbroj.
Prikazujemo neke od njih:
 Neka je t3 = 3, i t5 = 4, tada je: (x1 , x2 , x3 , x4 , x5 )=(2, -1, 3, 0, 4)
 Neka je t3 = 0 i t5 = 0, tada je: (x1 , x2 , x3 , x4 , x5 )=(19/16, 21/4, 0, 25/16, 0).
 Neka je t3 = -1 i t5= 16, tada je: (x1 , x2 , x3 , x4 , x5 )=(-11, 3, -1, 1,16).
Rješenje:
 Prikazanim postupkom se dobija slijedeći sistem, ekvivalentan datom sistemu:

r(A)=r(A,b)=4=n-1. Dobili smo isti primjer kao u 1. primjeru, pa je dalje postupak rješavanja
isti.

Rješenje:

r(A) = r(A,b) = 2 = n – 3, pa je sistem trostruko neodređen i proizvoljno treba određivati

vrijednosti za tri nepoznate.

Ovom transformacijom je dobijen sistem ekvivalentan datom sistemu:

 Neka je x3 = t3, x4 = t4 i x5 = t5, tada iz druge jednačine dobijemo x 2 = -1 + 4t4. a zamjenom
parametarskih izraza za x1 , x2 , x3 , x4 i x5 u prvu jednačinu dobije se x1 = 9 –t3 - 5t4 – t5.
 Dalje neka je npr. t3 = 3, t4 = 0, t5 = 4, onda je rješenje datog sistema: (x1 , x2 , x3 , x4 ,x5)=(2,
-1, 3, 0, 4).
 Neka je t3 = t4 = t5 = 0, tada je: (x1 , x2 , x3 , x4 , x5)=(9, -1, 0, 0, 0).
 Neka je t3 = 2, t4= 1,t5 = 3, tada je: (x1 , x2 , x3 , x4,x5 )=(-1, 3, 2, 1, 3).

Rješenje:

r(A) = r(A,b) = 1 = n-4, pa je dati sistem četvorostruko neodređen i ekvivalentan sistemu koji
sadrži samo jednu jednačinu, i to:

 Neka je x2 = t2, x3 =t3, x4 = t4 , x5 = t5, tada je x1 = 7 - 2 t2 - t3 + 3 t4 – t5.

 Neka je npr. t2 = -1. t3 = 3, t4 = 0, t5 = 4, onda je rješenje datog sistema (x1 , x2 , x3 , x4 , x5 )
=(2, -1, 3, 0, 4)
 Neka je t2 = t3 = t4 = t5 = 0. tada je: (x1 , x2 , x3 , x4 , x5 )=(7, 0, 0, 0, 0).
Rješenje:

r(A)=r(A,b) = 3 = n - 1, pa je sistem jednostruko neodređen. Datom sistemu ekvivalentan je

sistem:

 Neka je x3 = t, tada je x4 = 25 - 7t, a pošto je iz druge jednačine x 2 = -1, to će se zamjenom u

prvu jednačinu dobiti x1 = -16 + 6t. Prema tome rješenje datog sistema je: (x 1, x1 ,x3, x4) =
(-16 + 6t, -1, t, 25 - 7t)
 Neka je npr. t = 3, tada je: (x1, x1 ,x3, x4) = (2, -1, 3, 4) Neka je t = 0, tada je:
(x1, x1 ,x3, x4 ) = (-16,-1, 0, 25) itd.
Rješenje:

r(A) = r(A,b) = 3 = n - 1, pa je n-1, pa je sistem jednostruko neodređen. Datom sistemu

ekvivalentan je sistem:

 Neka je x3 = t, tada je x4= -7t, a pošto je x2 = 0, biće x1 = 6t. Prema tome rješenje datog
sistema je: (x1, x1 ,x3, x4)=(6t, 0, t, -7t)
 Neka je npr. t = 1, tada je: (x1, x1 ,x3, x4) = (6, 0, 1, -7). Neka je t = 0, tada
je: (x1, x1 ,x3, x4) = (0, 0, 0, 0), itd.
 Dakle, ovaj homogeni sistem osim trivijalnog ima i bezbroj drugih rješenja.
Rješenje:

r(A) = r(A,b) 0 2 = n – 2, pa je sistem dvostruko neodređen. Datom sistemu ekvivalentan je

sistem:

 Neka je x3 = t3 i x4 = t4, a pošto je x2 = 0, to će biti x1 = -t3 - t4. Prema tome rješenje datog
sistema je:
(x1, x1 ,x3, x4) = (-t3 – t4, 0, t3, t4).
 Neka je t3 = 1 i t4 = 2, tada je: (x1, x1 ,x3, x4) = (-3, 0, 1, 2).
 Neka je t3 = t4 = 0, tada je: (x1, x1 ,x3, x4) = (0, 0, 0, 0)., itd.
 Dakle, sistem osim trivijalnog ima i bezbroj drugih rješenja.
 Do rješenja određenih sistema, do izvesnog broja rješenja neodređenih sistema i do
saznanja da je sistem protivrječan može da se dođe i pomoću naprijed prikazane
elementarne bazne transiormacije (tema 2.2.4.)
2.4.3. Rješavanje sistema linearnih jednačina
pomoću matrica

 Kada je m=n sistem linearnih jednačina se može rješavati i pomoću matrica uz uslov da je
r(A)=n, tada je A nesingularna (regularna) matrica.
 Pođimo od matričnog oblika sistema od n linearnih jednačina sa po n nepoznatih, tj. od:
Ax=b. Pomnožimo ovu jednačinu slijeva sa A-1 , pa ćemo dobiti:
(A-1 A)x = A-1 b.
 Pošto |e A-1 · A=E (jedinična matrica) i pošto je Ex=x konačno dobijemo:
x = A-1 b = (1 / |A|) · A ·b

Rješenje:
 Dati sistem u matričnom obliku izgleda ovako:
 Za ovu matricu A smo naprijed već odredili inverznu matricu i to: u tački 2.2.4. pomoću
elementarne bazne transformacije, a u tački 2.3.3. pomoću kofaktora, pa će biti:

Prema tome, x1=2, x2=5, x3=-9

Rješenje:
 U primjerima većeg formata lakše je raditi pomoću elementarne bazne
transformacije nego pomoću kofaktora, a istovremeno dobijemo i inverznu matricu (ako
postoji) i rješenje sistema.
 X1=2, x2=-1, x3=3, x4=0 i x5=4 su skalari linearne kombinacije.
 x1k + x2k2 + x3k3 + x4k4 + x5k5 = b, odnosno:
 [k1, k2, k3, k4, k5] · x = b, odnosno:
Ax= b
 pa je (x1, x1 ,x3, x4 , x5) = (2, -1, 3, 0, 4) ujedno i rješenje datog sistema jednačina.
 Iz posljednje tabele možemo očitati inverznu matricu matrice sistema, tj.:
2.4.4. Rješavanje sistema linearnih jednačina
pomoću determinanti

 Izračunavanje inverzne matrice se može izbeći i sistem rješiti samo pomoću determinanti
ako se koristimo tzv. Kramerovim pravilima koja opisujemo ovako:
U sistemu: a11 x1  a12 x2  ...  a1n xn  b1
a21 x1  a22 x2  ...  a2 n xn  b2

an1 x1  an 2 x2  ...  ann xn  bn

Uočimo slijedeće determinante: a11 a12 . . . a1n b1 a12 . . . ann

a21 a22 . . . a2 n b2 a22 . . . a2 n
D D1 
. . . . . .
an1 an 2 . . . a2 n bn an 2 . . . ann
a11 b1 . . . ann a11 a12 . . . b1
a21 b2 . . . a2 n a21 a22 . . . b2
D2  itd. Dn 
. . . . . .
an1 bn . . . ann an1 an 2 . . . bn
 D je oznaka za glavnu determinantu sistema S sastavljenu od koeticijenata nepoznatih do
D1 ,.D2 ,…,Dn oznake za determinante dobijene tako što se u glavnoj determinanti na
mjesto koeticijenta uz nepoznate x1 , x2 …, xn redom pišu odgovarajući slobodni članovi.
 Ako je D ≠ O, onda je sistem određen i ima rješenje:
(x1 , x2 …, xn ) = ( D1 /D,.D2 /D,…,Dn /D )
x 1 = D1 /D, x2 = D2 /D, … xn = Dn /D

Dokaz:

 Ako u posljednjoj determinanti prvoj koloni dodamo drugu pomnoženu sa x 2,

treću pomnoženu sa x3 , itd, pa na kraju poslednju pomnoženu sa xn dobicemo:

odnosno:

Iz posljednje jednakosti slijedi:

x1 = D2/D = (b1 A11 + b2A21 + ... + bn An1)/D
 Ka sličan način se dobije i:

 Iz ove jednačine se dobije:

X2 = D2/D = (b1 A11 + b2A21 + ... + bn An1)/D
 Na kraju se dobije i:

 Iz ove jednačine se dobije:

xn = Dn/D = (b1 A1n + b2A2n + ... + bn Ann)/D
 Do istih rezultata se dođe i polazeći od matričnog oblika:
 Razvijajući dalje ovu jednačinu dobije se:

Primjer:

Rješenje:

 Prema tome biće: 

x1 = D1 /D = 2;
x2 = D2 /D = 5;
x3 = D3 /D = -9.