Uvod u istoriju umetnosti

Osnovni termini
 • “istorija” + “umetnost” =
“istorija umetnosti”
• proučavanje umetnosti
u odnosu na okruženje,
uključujući:
– ekonomske odnose
– istorijske događaje
– društvene odnose
– religiju i verovanja
– tehnološka
dostignuća
• po prirodi, istorija
umetnosti je
interdisciplinarna

Vilendorfska Venera, oko 15. 000.g.p.n.e. i

Miloska Venera, oko 150.g.p.n.e.
 Tri glavne vrste likovne umetnosti
• arhitektura
• skulptura
• slikarstvo

• takođe: grafika, tekstil, keramika,

dekorativna umetnost, mix-medija,
“happenings,” performans, konceptualna
umetnost...
 Umetnost = forma + sadržaj
• Svako umetničko delo ima dva segmenta:
– formu
– sadržaj
• forma se odnosi na “formalne,” spoljne
aspekte umetnosti (likovni elementi) –
kako je delo napravljeno
• sadržaj se odnosi na temu – šta je
predstavljeno
 Posmatranje umetnosti
• materijal
• tehnika
• vizuelni jezik – sredstva likovnog
uobličavanja
- menjanje formalnih elemenata = stil
• značenje i kontekst
U principu, potreba za rashchlanjivanjem & analizom umjetnichkog djela prva se rodila u knjizhevnosti, dok je likovna umjetnost dugo vremena
bila u potpunosti podvedena pod istoriju umjetnosti. Taj pristup - pozitivizam - podrazumijeva upravo ove stvari koje su gore pomenute...
istorizam, drushtveno-istorijske okolnosti u kojima je djelo nastalo & biografizam, umjetnikovu biografiju. Ovaj princip je dugo vremena bio
jedini, najvishe zbog chinjenice da su skoro sve epohe bile 'zhigosane' opshtim karakteristikama koje su upravo bile proizvod drustvenih &
istorijskih obiljezhja. Ta paralela izmedju umjetnosti & istorije je svakako imala svojih prednosti, ali takodje & mana... Granica izmedju
umjetnosti & nauke je donekle pochela da se gubi, zanemarivale su se estetske vrijednosti djela, a nerijetko su chinjenice iz autorove
biografije znale da namecu ako ne netachne, a onda pretjerano jednostrane zakljuchke o djelu. No, ovaj princip se odrzhavao sve do XX
vijeka kada je doshlo do procvata u umjetnosti koji se nije mogao svesti pod okrilje bilo kakve faktografije, niti objasniti iskljuchivo kakvom
istorijskom chinjenicom. Tada & nauka o umjetnosti, tachnije: teorija umjetnosti, dozhivljava svoj razvoj. Tako se pod uticajem ruske shkole
razvija formalni metod koji akcenat stavlja na formu, tjs. oblik umjetnichkog izrazhavanja, tvrdeci kako upravo ona definishe & sadrzhaj
(shto je vec bila velika razlika u odnosu na pozitivizam kod koga je sve bilo podredjeno sadrzhaju). Ipak, najveci doprinos formalizma jeste
svakako uvjerenje da je umjetnost dinamichka kategorija, te da ni jedna statichka definicija ne mozhe da opstane, kao & poimanje
umjetnichke chinjenice kao fakta koji se odrzhava samo unutar umjetnichkog djela. Psiholoshki metod se razvija pod uticajem Sigmunda
Frojda; tachnije - njegove teorije o konstituivnim djelovima ljudske psihe: Ego & Alter-Ego. On se vraca na Aristotelovu katarzu, tvrdeci da
se do razrjeshenje sukoba dolazi bash kroz umjetnost; bilo da se radi o umjetniku & chinu oslobadjanja, ili o posmatrachu &
samoprepoznavanju. Filozofija takodje daje svoj doprinos preko fenomenoloshkog metoda & teorije recepcije koji proistichu direktno iz
Huserlovog nachina mishljenja. Ove metode su interesantne jer uvode u teoriju pojam konkretizacije koji podrazumijeva da svako djelo
dobija svoj pravi smisao tek kroz dozhivljaj posmatracha. Jedan od teoretichara knjizhevnosti (ne mogu mu se sada sjetiti imena, a muka
me da trazhim) govorio o tim tzv. "pasazhima neodredjenosti".
& ako se chini da je ovaj posljednji metod negdje najblizhi umjetnichkom poimanju umjetnosti , to ipak nije obavezno tako. Zamislite da
stojite ispred egipatske skulpture... Njena chista frontalnost & anatomija koja eto tek shto zavredjuje da se zove ljudskom teshko da ce vas
pokrenuti. Tu cete & te kako morati da poznajete istoriju Egipta, polozhaj umjetnika u tom drushtvu, kao & razlog zbog koga je ta skulpura
uopshte pravljena. Isto tako je negdje potrebno poznavanje psihoanalize, ako zhelite da sagledate Dalijevo djelo.
Znachi, uvijek & svuda: pluralizam metoda!
Paul Klee uporedjuje umjetnika sa drvetom. On kazhe da umjetnik crpi iz realnog zhivota jednako kako drvo crpi iz zemlje & iz suncheve
toplote, ali da bash kao shto ni plod drveta ne slichi mineralima & sunchevoj energiji, tako ni umjetnichko djelo ne imitira zhivot.
Tako da mislim da negdje tu lezhi odgovor - pokushaj da naiskrenije dozhivish ovaj svijet oko sebe & da pokorno od njega uchish... na taj
nachin ce se dozhivljaj prenijeti & na posmatracha, & onda ce rijechi, analize, metode, kao & svih shesnaest pitanja biti sasvim suvishni...
 Analiza umetničkog dela
• http://www.youtube.com/watch?
v=lRDWt3butTY&feature=related
• http://www.youtube.com/watch?v=TQgBl-
USzzM&feature=related
• http://www.youtube.com/watch?
v=0MCZ9EuRoC4&feature=related
• http://www.youtube.com/watch?v=xYDsW-
GFGtY&feature=related
 KOMPOZICIJA
• http://www.youtube.com/watch?
v=y81HCSaqkYU&feature=related
• http://www.youtube.com/watch?
v=E8HYtrilrRM&feature=related
• http://www.youtube.com/watch?
v=RU9DhZtPUqQ&feature=related
• http://www.youtube.com/user/draganjascur
?blend=22&ob=5#p/u/0/4Ktp-UPMb5g
 CENTAR PAŽNJE
• http://www.youtube.com/watch?
v=qyKk1VlWvHw&feature=related
 BOJA
• http://www.youtube.com/watch?
v=NSJwqlHgQxg&feature=related
• http://www.youtube.com/watch?
v=3AGzVSDYzn4&feature=related
 Arhitektura
grč. arhitekton - graditelj

• Arhitektonska umetnost predstavlja umetnost

izgradnje građevine, sa svrhom stvaranja
unutrašnjih organizovanih prostora, namenjenih
najrazličitijim ljudskim potrebama
• Arhitektura je stvaranje prostora veštački
sagrađenog od izabranog materijala, sa
izmenjenom konstrukcijom, oblikovanog,
dekorisanog i obojenog po ukusu određene
epohe
• Arhitektura je umetnost oblikovanja prostora
prema ljudskim potrebama i težnjama
• Ima i tehničku i umetničku komponentu
• Razlika u odnosu na građevinarstvo – ono
služi da zadovolji potrebe, nema za cilj i
izazivanje estetskog osećanja
• Odraz vremena, čvrsto vezana za život
 Osnovni zakoni:

• funkcija (namena)
• konstrukcija (materijal, konstruktivni elementi –
delovi koji nose i delovi koji su nošeni ili
kombinacija podupirača i tavanice, vertikala i
horizontala).
Konstruktivne elemente možemo podeliti na:
- vertikalne: zid, stub, stubac (stub je
kružnog preseka, stubac četvorougaon);
- horizontalne: tavanica, svod, kupola i krov
(tavanica horizontalno zatvara gornji deo
prostora, a svod oblo).
• umetnički izraz (ukus epohe...)
 plan

Bazilikalni (longitudinalni) plan Centralni plan

 frontalni i bočni izgled (fasada)

longitudinalni presek i osnova ili plan

 Materijali
• oni koji se nalaze u prirodi
– drvo – konstruktivni sistem (paralelno položene grede kao kod
brvnara ili skelet od drveta, obložen daskama ili drugim
materijalom)
– kamen – konstruktivni sistem (podupirači i horizontalna greda)
– opeka – konstruktivni sistem (luk i svod)

• one koje čovek sam proizvodi

– beton (šljunak sa peskom + vezivo, najčešće cement + voda)
– armirani beton – beton učvršćen čelikom
– čelik
– staklo
 KONSTRUKTIVNI SISTEMI

gredni sistem lučni sistem

arhitrav luk i svod
 Konstruktivni sistem građevine - LUČNI

svod poluobličasti (bačvasti) svod

 kupola
kupola

lanterna

kalota

prsten/tambur
pandantifi
 sistem građenja kupole

sferni trougao ugaone

- pandantif trompe - niše

sistem pandantifa sistem trompi

sistem građenja kupole
stub i stubac
pilaster i polustub
 delovi stuba ili stupca

kapitel

stablo stuba

baza ili
osnova
 Sredstva arhitektonskog
uobličavanja:
– Prostor
– Masa
– Površina
– Svetlost
– Boja
• Prostor – bliža okolina
zdanja, ambijent u kome
je objekat smešten

Frank Lloyd Wright, Kuća na vodopadu

• Masa – sve što vidimo u
prostoru, zdanje u celini.
Tu se najviše ogleda
kreativnost arhitekte.
Oblici počivaju na
geometrijskim telima i
njihovim kombinacijama.
• što jednostavnije to
monumentalnije

D. Bramante, Tempietto
 • Površina – određuju
oblik mase ali su joj i
podređene. To su
različite geometrijske
slike ali nisu ravne – tu
su otvori, ukrasi, boje...
Naglašene horizontale
ili vertikale
- otvori. Svetlost, komunikacija
i protok vazduha. Vrata i prozori.
Oblici i mesto u celini. Portal.
- ukrasi. Uvučene ili izbačene
površine, od različitog materijala,
bojeni... Mogu biti konstruktivni
(proračunati, ističu konstruktivne
elemente, logični) i dekorativni
(oživljavaju površine, samo radi
ukrasa).

"Ginger i Fred,“ Prag  

• Svetlost – pazi se na
mesto odakle dolazi,
jačinu... Da se istaknu
ukrasi. Igra svetla-senke
da akcentiraju i artikulišu
površine

Hram Nike Apteros

• Boja – i u enterijeru i
u eksterijeru.
Ukrašavanje.
Polihromija – nemir.
Zavise od mesta,
podneblja,
raspoloženja...

Crkva Lazarica
 Skulptura ili vajarstvo ili plastika
od gr. reči placein – oblikovat

• Umetnost predstavljanja figura i oblika u

reljefu ili u 3 dimenzije u nekom čvrstom
materijalu
• Vrsta likovnog izražavanja u nekom čvrstom
materijalu trodimenzionalnim oblicima i
telima
• Umetnost šupljina i masa
• Neposredan taktilni utisak, može se
opipati.
• Namena:
- Monumentalna
- Dekorativna
- Samostalna
• Monumentalna– nosi opšti
sadržaj ili značaj,
objedinjena sa okolinom
(prirodnom ili
arhitektonskom). Posmatra
se sa veće daljine, radi se
u trajnom materijalu,
odlikuju je velike mase,
oštra jasna silueta, bez
detalja.
Donatello, Gattamelata
• Javni spomenici
• Dekorativna – sastavni
deo arhitektonske celine
koju dopunjava i ne može
se posmatrati odvojeno,
pripada zdanju na kome
se nalazi.
• Najavljuje karakter
zdanja, a zavisi od
materijala i namene
zdanje

Paris, Notre-Dame
• Samostalna – prepuštena
mašti umetnika

Bernini, Apolon i Dafne

• Oblici:
- Puna plastika
- Reljef
Puna plastika - lik u tri dimenzije,
omogućava posmatranje sa svih stajnih tačaka

Mobil – kinetička skulptura

 Reljef – vezan za ravnu površinu iz koje izlazi u
većoj ili manjoj meri. Između skulpture i slikarstva.
- nizak (bas-reljef)
- visok
- upušten

nizak (bas-reljef) visok upušten

 MATERIJALI
- Meki ili dinamični, lako se oblikuju, ili pokretni:
- Vosak
- Glina – pečena glina = terracotta
- Majolika i fajans
- Porcelan
- Polupokretni:
- Drvo
- Slonovača
- Tvrdi ili statični
- Kamen
- Kost
- Drago kamenje. Geme (urezana slika u negativu) i kameje
(ispupčeno)
- Moderni materijali
- Konstrukcija
- Kinetička skulptura
- Assemblage
- Ready-made
- Zemljana
- Mix media
 - meki ili dinamični (pokretni)

Terracotta, Apolon iz Veja Majolika, Andrea della Robbia, Mudrost Porcelan, Francuska, 18. veka
- polupokretni

Drvo Slonovača
 - tvrdi ili statični

kameja

gema

Kamen Kost Drago kamenje

 - moderni materijali

Ready-maid terakota, bronza, polister, veštački pliš, lažno krzno, koža

 TEHNIKE
• vajanje – modelovanje u mekom materijalu, dodavanje
materijala (glina)
• klesanje – oduzimanje materijala (kamen, drvo)
• kovanje (u hladnom ili zagrejanom stanju)
• livenje – najčešće u bronzi (legura bakra i cinka).
- puna bronza za manje dimenzije
- tehnika šupljeg livenja za veće dimenzije (glineni model se
oblepi tankim slojem voska, 2-3 mm, preko se stavi vlažan
pesak i malter u koji se stave cevčice do voska. Dobije se
bezoblična skulptura. U gornje cevi se sipa bronza koja topi
vosak i zauzima njegovo mesto, a višak curi kroz donje cevi.
Potom se skine omotač a ostne šuplji kip, od bronze).
• iskucavanje – za manju skulpturu i u primenjenoj umetnosti,
sa zadnje strane se iskucava lim
• ostalo - cizeliranje (poliranje), graviranje, ažuriranje (tehnika
na proboj, delovi se odstranjuju da bi se dobila perforirana
površina), granulacija (kapi zlata ili srebra)...
 klesanje

vajanje
tehnika šupljeg livenja – à cire perdu
 Sredstva skulptoralnog
uobličavanja:
– volumen
– površina
– svetlost
– boja
– tekstura
• Volumen je prostorni oblik sa
sve tri dimenzije: širinom,
dužinom i visinom.
• sastoji se od oblika čvrstih tela,
različitih formi i dimenzija, koji
se objedinjuju i koje možemo
posmatrati kao jasnu celinu.
• Ima dvostruku ulogu –
označava prostor koji zaprema
i jasno ocrtava područje
prostora ne samo ono koje sam
zaprema već i onog koji svojom
masom podrazumeva -
zatvorene i otvorene forme
Hans (Jean) Arp: Poprsje žene
• Zatvorena forma
(naglašeno jedinstvo
mase)
• Otvorena forma
(delovi su sastavni
deo prostora u kome
se nalaze)

Michelangelo, David Bernini, David

• Površina
- glatke (jedan
volumen, ravne)
- hrapave površine
(lome svetlost)

Michelangelo, Rob
• Svetlost
– ima pasivnu ulogu,
koristi se ali se ne
predstavlja. Osvetljenje
dela važno za doživljaj.

A. Rodin, Poljubac
• Boja

Maska slona, Cameroon

• Tekstura

Meret Oppenheim, Krzneni doručak

• Volumen koji je zbijen i ne
sadrži prostor unutar sebe
zovemo masa
• Puno - prazno. Praznim
nazivamo prostor, punim
nazivamo masu - prostor i
masa su u međusobnom
odnosu Tela su uronjena u
prostor, prostor može biti
okolo i u telima. Prazno - prostor
• Punu plastiku delimo
(prema odnosu prostora i
volumena) na:
- monolitnu masu,
- udubljeno-ispupčenu masu,
- prošupljenu masu,
- plošno istanjenu masu i
- linijski istanjenu masu
• Mobil
Puno – prostor ispunjen masom
• Monolitna ili
apsolutna masa
• Površina mase je
zaglađena, obrisne linije
su napete. Prostor i masa
su u ravnotežnom,
neutralnom odnosu
- Masu u koju prostor
ne prodire, niti ona
prodire u prostor
nazivamo zbijena masa.
Constantin Brancusi: Muza Jaje
• Udubljeno-ispupčena
masa
• Prostor ulazi u udubljujenja u
masi, a masa svojim
ispupčenjima prodire u
prostor.
Obrisna linija je zbog toga
krivudava, odnos mase i
prostora je dinamičan.
- Kada masa svojim
izbočinama izađe u prostor,
a prostor uđe u ulegnuća u
masi, govorimo o udubljeno
- ispupčenoj masi
(konkavno-konveksnoj).

Hans (Jean) Arp: Poprsje žene, 1953. Dunja

• Prošupljena masa
- Kada prostor prođe
kroz masu i slobodno
struji njome
nazivamo je
prošupljena masa.

Henry Moore: Ležeća figura

• Plošno-istanjena
masa
• Skulptura je načinjena od
jedne metalne ploče koja
je razrezana i savijena u
raznim smerovima.
- Oblik kojem je visina
vrlo mala skloni smo
nazvati plohom - on je
plošan.
Masu koja ima malu
visinu (debljinu)
nazivamo plošno
istanjena masa. Vojin Bakić: Razvijene površine III, 1960.
• Linijski istanjena masa
• Prostor je stisnuo masu
skulpture sa svih strana,
tako da izgleda kao linija
koja završava u prstu kojim
lik pokazuje.
- Masu koja izgleda kao
linija jer ju je prostor
stisnuo po visini i po
širini, te joj je
ostala samo dužina
nazivamo linijski istanjena
masa. To je crta u
prostoru. Alberto Giacometti: Čovjek koji pokazuje, 1947
 Slikarstvo
• Veština da se pomoću linije i boje
predstave na nekoj površini pojave koje su
viđene u stvarnosti ili da se prikažu
umetnikove vizije.
• Fenomen slike je veoma složen.
• Materijal:
- podloga
- pigmenti
- vezivo
• Slikarske tehnike:
- crtež, akvarel, tempera...
- zidno (monumentalno) slikarstvo
- al secco
- al fresco
- mozaik - muzivno slikarstvo
- zgrafito
- vitraž
 Teme i motivi u slikarstvu:

• Tema – glavni predmet umetničkog dela, nosi sadržaj i ideju. Šire

značenje od motiva. Mitološke, istorijske, religiozne, literarne,
alegorijske teme...
• Motiv – obeležje umetničkog dela s obzirom na prikazan sadržaj,
ustaljen, tipičan prikaz nekog likovnog dela.
- Portret (pojedinačni, dvojni i grupni; en face, profil, tri-četvrt;
reprezentativni, naturalistički, intimni, idealizovani...)
- Autoportret
- Akt i polukat (nag gornji deo tela)
- Žanr – predstave iz svakodnevnog života (seoski, gradski,
dvorski, vojnički, galantni, satirični...)
- Pejsaž – veduta, marina...
- Mrtva priroda
- Animalističko slikarstvo
Sredstva likovnog uobličavanja:
– Forma
- Tačka
- Linija
- Ploha
- Površina
– Boja
– Tamno-svetlo
– Valeri
– Kompozicija – odnos različitih likovnih elemenata
– Ekspresija – izraz, manifestacija unutrašnjeg stanja
čoveka
 Tačka

 Tačka je oblik bez i jedne naglašene dimenzije: nema ni visinu, ni širinu, ni

dužinu
Lucio Fontana: Zeleni ovalni koncept, 1963.
 Grafička modelacija

Camille Pissaro: Sajam svinja, 1886.

Skupljeno - raspršeno
Optičko mešanje

Georges Seurat: Ajfelova kula

 Linija
Linija je skup tačaka u ravnini.
Linija je trag kretanja tačke.
 Osobine
linije:
1. karakter - debele, tanke,
dugačke, kratke, oštre,
isprekidane, izlomljene,
jednolične, i sl.
2. tok - ravne, uglaste, krive (pravilne ili slobodne krive), otvorene ili
zatvorene; kaligrafske - rađene slobodnom rukom i euklidske -
izvedene tehničkim pomagalima.
3. značenje:
a) Konturne ili obrisne linije
b) Teksturne linije
c) Strukturne linije
 linearno

Henri de Toulouse-Lautrec, Sofa, oko 1894–96.

Michelangelo, kroki
A. Pevsner – linija u prostoru
 Ploha
Ploha je oblik koji ima samo širinu i dužinu.
Doslovno: svetlosna mrlja ili senka.
Slobodnije: treća dimenzija je nenaglašena.
Oblici ili likovi kojima se služimo na plohi mogu biti: plošno
a) geometrijski: kvadrat, pravougaonik, trougao,
krug, elipsa itd.
b) slobodni ili organski, koji se slobodno razvijaju,
bez uočljivog pravila geometrizacije, imaju element
slučajnosti u svojoj građi.

Katsukawa Shunsho: Glumac Ichikawa Danjuro V, 1782. H. Matisse, Plavi akt

Površina

Površina je spoljni izgled plohe;

površina je spoljni izgled nekog volumena za koji je površina
uvek vezana.
Površinu osim okom (vizualno) doživljavamo i dodirom -
taktilni ili haptički doživljaj.

Osnovna svojstva površina su tekstura i faktura.

 Tekstura

od lat. textura - tkanje, tkanina, sklop, sastav; povezana je

s rečima tkanje, tekstil, i s rečju tekst

Tekstura je karakter površine i može biti:

- crtačka tekstura, koriste se crtački elementi - tačka i linija;
- slikarska (različita gustina mrlja koje čine površinu);
- plastička (hrapavo ili glatko, taktilna)

A. Durer, Rinoceros V. van Gogh, Zvijezdana noć C. Brancusi, Muza

Faktura

Likovno-tehnički postupak obrade

površine likovnog dela, ili drugim rečima
umetnikov rukopis.
U slikarstvu se to odnosi na način
nanošenja boje kistom koji može biti:
- Impasto (pastuozno): gusti, debeli
nanos koji je taktilno osetljiv, i
- lazuran namaz: tanak i proziran sloj
boje glatke površine.
 50-te godine su vreme
enformela (apstraktni
ekspresionizam),
“slikarstva materije”

Ordan Petlevski: Crne brazde, 1969.

Vincent Van Gogh: "Autoportret", 1889. i falsifikat
 Načela komponovanja
Ritam
Ritam je izmena ili ponavljanje elemenata.

Vrste ritmova:
a) dominacija – egzaktno ponavljanje istog elementa (a-a-a...),
b) alternacija (a-b-a-b...),
c) varijacija (a-b-c-b-a-b-c...),
d) gradacija (krešendo, pojačavanje akcenta, a-A-a-A...), i
e) radijacija (radijalno, zrakasto širenje iz jednog centra).
a - a - a - a - a - a -a
dominacija
Grčka, Vojnici u maršu, 420.g.p.n.e.
A A AA

gradacija

Victor Vasarely;
Vega, 1957.

ABABABAB alternacija
 varijacija

Paul Klee:
Rast; nokturno bilja
radijacija (zračenje)

Trijumfalni luk na trgu Etoile (“Zvijezda”), Paris

Ravnoteža
• Ravnoteža se postiže postavljanjem jedne mase prema drugoj bilo
bojom, formom, suprotnostima linija i sl, u takvom rasporedu elemenata
da oni budu stabilizovani i stavljeni u prividno stanje mira.

• Matematički označava jednak (uravnotežen) odnos leve i desne strane

znaka jednakosti.
3=3

ali i
3=2+1
3=1+1+1

Prema količinama vrednosti s obe strane ravnotežu delimo na:

1) simetričnu
2) asimetričnu
U likovnom izražavanju poznajemo još i
3) optičku ravnotežu
Simetrija

2=2

Asimetrija

2=1+1
 Optička ravnoteža

Hladne boje, Tople boje,

tamne boje, svetle boje,
degradirane boje čiste boje

uvijanje, razvijanje,
sakupljanje, širenje,
udaljavanje, približavanje,
lakše teže
G. Braque, Biljar, 1944.
 Kontrast
• Kontrast je sinonim za suprotnost, odnosno naglašena različitost.
• najmanje dva elemenata moramo postaviti u odnos (svetlo-tamno,
veliko-malo, dugo-kratko).
 Dominacija
oblikom, bojom ili veličinom
ravnoteža i kontrast

zakon frontaliteta

contrapposto (protivteža)
 Razmera i proporcije
• Zlatni presek
- manji deo prema većem odnosi se jednako kao veći deo prema celini
A:B=B:(A+B)
φ = 1 : 1,61
 Boja
Bojom nazivamo reakciju fotoosetljivih čepića u našem oku na spoljašnji
nadražaj u obliku svetlosnog zraka.
- dugine boje (spektar) - 7 boja:
- crvena, narandžasta, žuta, zelena, plava, modra i ljubičasta
• Spektar i Sir Isaac Newton • Reflekcij belog svetla
 Boja

a) svojstva boja: 1. Vrsta boje - primarne

- sekundarne
- tercijarne
2. Ton boje - (svetliji, tamniji)
3. Valer

b) efekti boja - tople i hladne boje

c) kontrasti boja - po Paulu Kleeu: - po Johanesu Ittenu:

a) komplementarni kontrast a) kontrast boje prema boji

b) kontrast krivih parova b) kontrast svetlo - tamno
c) kontrast toplo - hladno
d) komplementarni kontrast
e) simultani (istovremeni)
kontrast
f) kontrast kvaliteta
g) kontrast kvantiteta
a) svojstva boje:

1. Vrsta boje
2. Ton boje
3. Valer
1. vrsta boje

- primarne
- sekundarne spektar
(I + I = II)
- tercijarne
(I + II = III)

Ostwaldov krug boja:

Wilhelm Ostwald traku (niz)
spektra zakrivljuje u kružnicu.
Ima 8 osnovnih boja, svaka po
3 nijanse = 24 boje, ukupno
680 tonova. Čiste boje zove
hromatske, šarene boje.

Sve boje koje nisu u spektru

naziva ahromatske, nešarene
boje (neboje).
        

Ne-boje / ahromatske
bela, siva, crna
2. ton boje: - ahromatski tonovi
svetlina boje
- hromatski tonovi
• Dodavanjem
ahromatskih boja čista
boja se degradira.
Svetlinu boje
nazivamo TON

Tonovi plave boje

 - isti tonovi, različite vrste boje

- ista vrsta, različiti tonovi

Smeđa nastaje zatamnjivanjem narandžaste

                   

                   

ili crvene.
Smeđa je dakle ton, a ne boja. Nema je u dugi, već nastaje
dodavanjem boji crne.
• tonska modelacija -  
mekani prelazi iz  
svetlih u tamne  
 
tonove
   
 
 
 
 
3. valer

Količina tamnog ili svetlog u jednom tonu nezavisno od njegove

bojene vrednosti zove se VALER (intezitet)

Giorgione, Koncert
u polju,1509-10.
b) efekti boje Tople i hladne boje

hladne boje

tople boje
Modulacija
senka – svetlost

hladno – toplo

Modelacija
senka – svetlost

tamno - svetlo

Andre Derain, 1905.

  
 
 
• Koloristička  
modulacija  
 
- nema tonova
 
(svetlijih i tamnijih
boja), svetlost i tama
dočarani su toplim i
hladnim bojama
 senka svetlo

         
           
Hladne Tople
boje boje

Marino Tartaglia, Autoportret Senka – Svetlo –

hladne boje tople boje
 Komplementarne boje

 na krugu boja
jedne nasuprot
drugih

 teško je gledati u njih

 • Komplementarne boje           

  -  

  -  

  -  

Zakon komplementarnih boja i zakon istovremenog kontrasta boja

Zakon rezultanata
 Analogne boje

• na krugu boja susedne,

bliske
 Analogne
(susedne)
boje

Komplementarne
(suprotne) boje

A. Matisse, Seated Riffian, 1912-13.

 c) kontrasti boja Po Paulu Kleeu:
a) komplementarni kontrast
b) kontrast krivih parova

Komplementarni parovi: “Krivi” parovi:

Komplementarni kontrast

Vincent Van Gogh: Autoportret, 1889.

 c) kontrasti boja
1. Kontrast boje prema boji
Po Johanesu Ittenu:
1) kontrast boje prema boji
2) kontrast svetlo - tamno
3) kontrast toplo - hladno
4) komplementarni kontrast
5) simultani (istovremeni) kontrast
6) kontrast kvaliteta
7) kontrast kvantiteta
2. Kontrast svetlo - tamno
 3. Kontrast toplo - hladno

Henri Matisse: Plavi prozor, 1912

Vincent van Gogh: Noćni kafe, 1888. 4. Komplementarni kontrast
5. Sukcesivni kontrast

Albersova vežba
 6. Kontrast kvaliteta

Joan Miro: Slika

 7. Kontrast kvantiteta

Georges Braque: Billiard

Mešanje boja:

a) mehaničko mešanje boja – supstraktivno mešanje (teže crnoj)

osnovne boje C, P, Ž
b) optičko mešanje boja – aditivno mešanje (teže beloj)
RGB snopovi na televiziji:
R – red (crvena), G – green (zelena), B – blue (plava)
CMYK u štampi:
C – cijan (svetloplava),
M – magenta (crvenoljubičasta),
Y – yellow (žuta),
K – key (označava crnu)
 monohromatsko

Michaelangelo, Sikstinska kapela,detalj (medaljon)

Chiaroscuro Tenebrizam
 Prostor
Prostor je stvarnost u kojoj živimo i u kojoj se krećemo.

Doživljavamo ga kroz tri dimenzije: širinu, dužinu i visinu,

ali i kroz nizanje doživljenih trenutaka u određenom trajanju zbog čega
možemo dodati i vreme kao četvrtu dimenziju.

Privid prostora na plohi – perspektiva. gore

levo nazad

desno
napred

dole
• 3D prostor • 2D prostor
Perspektive

  Perspektiva (lat. prospicere: videti, razabrati) - način prikazivanja

prostora na slici, iluzija dubine na plohi
Podrazumeva da je nešto ispred ili iza, bilo u prostoru, vremenu ili
značenju; šta je važnije.
Pogled na stvari – pogled na svet
 TEHNIKE

PREKLAPANJE (RASPORED)
RELATIVNA VELIČINA
VERTIKALAN NIZ
ATMOSFERSKA perspektiva
LINEARNA perspektiva (1 ili 2 tačke)
i td.
PREKLAPANJE i VERTIKALNO
REĐANJE

iluzija dubine
RELATIVNA VELIČINA
SASSETTA, Susret sv. Antonija i sv. Pavla, oko
1440, National Gallery of Art, Washington
 1. Semantička
(ikonološka)
perspektiva

Bogorodica benediktinki,
1300.
2. Vertikalna perspektiva
Blagovesti I Susrte Marije I Jelisavete, 6. vek,
Eufrazijana u Poreču
3. Obrnuta perspektiva

Paolo Veneziano, Rođenje

Hristovo, 14. vek
4. Linearna ili geometrijska perspektiva

Rafallo, Atinska škola

Masaccio, La Trinità, 6,67x3,17 m, Firenze, Santa Maria Novella
Skraćenje

dva očišta

Albrecht Dürer, Crtanje perspektive pomoću mreže,

1525.
A. Mantegna, Mrtvi Hrist, tempera na platnu, 68 x 81 cm, Milano, Pinacoteca di Brera
Canaletto (Giovanni Antonio Canal), Rialto, oko 1758-63.
Canaletto (Giovanni Antonio Canal), Trg Rialto, oko 1758-63.
žablja perspektiva

A. Mategna, Sv. Jakova vode na mučenje

 ptičja perspektiva

C. Pissarro, Bulevard Montmartre u zimsko jutro, 1897.

5. Atmosferska ili vazdušna perspektiva
Leonardo da Vinci,
Bogorodica sa Sv. Anom,
1510.
 6. Koloristička perspektiva

HLADNE BOJE – DALEKO

TOPLE BOJE – BLIZU

Pieter Brueghel, Žetva, 1565.

Henry Matisse, Harmonija u crvenom, 1909.
7. Poliperspektiva

Princip herbarijuma: prilagođavanje tela plohi

Pablo Picasso, Glava žene, 1938.
trompe l’oeil
KOMPOZICIJA
1.Gde je šta?
2. Kakvi su odnosi?
 Grafika

• Grafičke tehnike – otiskivanje, umnožavanje

otiska koji je nanesen na čvrstu podlogu raznim
alatkama i postupcima
- Visoka štampa – drvorez i linorez
- Ravna štampa – litografija
- Duboka štampa – bakrorez (graviranje),
bakropis (radiranje), suva igla, mezzotinta,
akvatinta
• Višebojna grafika
 Primenjena umetnost
• Emalj – staklasta masa koja se
zagrevanjem tzv. fluksa (mešavina praha
silikata i karbonata) pretvara u pastu pa se
uliva u metalni okvir.
- ćelijasti emalj (cloisenée),
- izdubljeni (champlvé),
- žičani