Οργανική Χημεία

Ολγα-Ιωάννα Καλαντζή
e-mail: kalantzi@aegean.gr
Γραφείο 204
(1ος οροφος)

Ώρες γραφείου: Τετάρτη 9-11 π.μ.

Οργανική Χημεία Διάλεξη 1: Εισαγωγή

 Δομή μαθήματος

• 3 ώρες μάθημα/εβδομάδα

• Διαφάνειες διαλέξεων θα είναι διαθέσιμες στο moodle μετά το τέλος κάθε παράδοσης

• Εξέταση
Α Τρόπος Εξέτασης
 Υποχρεωτική A’ Πρόοδος (40%) - Γραπτή Εξέταση - Μέσα Εξαμήνου (~ Νοέμβρη)
 Τελική Εξέταση (60%) - Γραπτή Εξέταση - Τέλος Εξαμήνου (~ Ιανουάριος)
B Τρόπος Εξέτασης
 Τελική Εξέταση (100%) - Γραπτή Εξέταση - Τέλος Εξαμήνου (~ Ιανουάριος)
 Οι εξετάσεις γίνονται με κλειστά τα βιβλία και στις δύο περιπτώσεις.
 Επιλογή μόνο ενός από τους δύο τρόπους εξέτασης.

Οργανική Χημεία Διάλεξη 1: Εισαγωγή

 Δομή μαθήματος

• Εξεταστέα ύλη:
 Από το βιβλίο "Οργανική Χημεία – (σε έναν Τόμο)" John McMurry - όλη η διδακτέα ύλη των
θεωρητικών μαθημάτων (διαλέξεις)
 Διαλέξεις

• Τρόπος εξέτασης:
o Ερωτήσεις σύντομης απάντησης θεμάτων
o Ερωτήσεις ανάπτυξης θεμάτων

Οργανική Χημεία Διάλεξη 1: Εισαγωγή

 Βιβλιογραφία

John McMurry (2012) Οργανική Χημεία (ΣΕ ΕΝΑΝ ΤΟΜΟ)

Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης
επιμέλεια-μετάφραση:
Α. Βάρβογλης,
Μ. Ορφανόπουλος,
Ι. Σμόνου,
& Μ. Στρατάκης

Οργανική Χημεία Διάλεξη 1: Εισαγωγή

 Περιγραφή μαθήματος

• Εισαγωγή στην Οργανική Χημεία

• Δομή και δεσμοί, λειτουργικές ομάδες, αντιδράσεις

• Χαρακτηριστικές οργανικές ενώσεις - Δομή, σύνθεση &

δραστικότητά τους

• Στερεοχημεία

Οργανική Χημεία Διάλεξη 1: Εισαγωγή

 Περιγραφή μαθήματος

Χαρακτηριστικές οργανικές ενώσεις - Δομή, σύνθεση & δραστικότητά τους

 Κορεσμένοι υδρογονάνθρακες
Αλκάνια, κυκλοαλκάνια
 Ακόρεστοι υδρογονάνθρακες
Αλκένια, αλκύνια
 Αρωματικοί υδρογονάνθρακες
Βενζόλιο
Πολυαρωματικοί υδρογονάνθρακες
 Αλκυλαλογονίδια, αλκοόλες, αιθέρες
 Καρβονυλικές ενώσεις
Αλδεϋδες, κετόνες, αμίνες, καρβοξυλικά οξέα
 Βιομόρια
Πρωτεΐνες, αμινοξέα, λιπίδια, υδατάνθρακες

Οργανική Χημεία Διάλεξη 1: Εισαγωγή

 Σκοπός μαθήματος

 Να γίνει κατανοητή η διάκριση μεταξύ ανόργανης & οργανικής χημείας.

 Να γίνει κατανόηση των βασικών εννοιών οργανικών ουσιών.
 Να γίνει κατανοητή η γραφή, η ονοματολογία & η δομή των οργανικών
ενώσεων.
 Να γίνει κατανοητή η διάκριση οργανικών ενώσεων σε ομάδες: αλκάνια,
αλκένια, αλκύνια, αλκοόλες, αιθέρες, αλδεϋδες, κετόνες, αμίνες, καρβοξυλικά οξέα,
αρωματικές ενώσεις & βιομόρια, και αναφορά των ιδιοτήτων τους.
 Nα γίνει γνωστή η επίδραση των οργανικών ενώσεων στο περιβάλλον.

Οργανική Χημεία Διάλεξη 1: Εισαγωγή

 Διάλεξη 1

• Εισαγωγή στην Οργανική Χημεία

– Άνθρακας
– Ατομική δομή
– Περιοδικός πίνακας

Η διάλεξη αναφέρεται στο κεφάλαιο 1.1 του βιβλίου.

Οργανική Χημεία Διάλεξη 1: Εισαγωγή

 Οργανική Χημεία - Ορισμός

Ποιες ενώσεις ονομάζονται οργανικές;

Μονοξείδιο του άνθρακα – CO

ΟΛΕΣ ΟΙ

ΕΝΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΑΝΘΡΑΚΑ Διοξείδιο του άνθρακα – CO2

ΕΚΤΟΣ ΑΠΟ
Ανθρακικά άλατα (πχ. CaCO3)

Οργανική Χημεία Διάλεξη 1: Εισαγωγή

 Οργανική Χημεία - Ορισμός

Με τι ασχολείται η Οργανική Χημεία;

Πεδίο ενασχόλησης της Οργανικής Χημείας είναι
η δομή, οι ιδιότητες, η σύνθεση & οι αντιδράσεις των χημικών ενώσεων του
άνθρακα,
σε αντίθεση με την Ανόργανη Χημεία, η οποία μελετά
τη δομή, τις ιδιότητες & τις αντιδράσεις όλων των χημικών ενώσεων, πλην
των οργανικών.

Οργανική Χημεία Διάλεξη 1: Εισαγωγή

 Λίγη ιστορία…

18ος αιώνας:
ζωτική δύναμη – vis vitalis (την οποία διαθέτουν μόνο οι ζωντανοί
οργανισμοί) είναι απαραίτητη για τη σύνθεση μιας οργανικής ουσίας
«ΒΙΤΑΛΙΣΤΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ»
ότι οι ουσίες χωρίζονται σε ανόργανες και οργανικές & ότι μόνο σε
ζωντανούς οργανισμούς μπορούν να συντεθούν οι οργανικές ουσίες

Οργανική Χημεία Διάλεξη 1: Εισαγωγή

 Λίγη ιστορία…

1828:
Wöhler (Βέλερ) παρασκεύασε την οργανική ένωση ουρία, με θέρμανση κυανικού
αμμωνίου NH4OCN

Από τότε άνοιξε ο δρόμος της οργανικής σύνθεσης, της εργαστηριακής δηλαδή
παρασκευής οργανικών ενώσεων, ενώ η βιταλιστική αντίληψη τέθηκε οριστικά στο
περιθώριο των εξελίξεων.
Οργανική Χημεία Διάλεξη 1: Εισαγωγή
 Σημασία της Οργανικής Χημείας

Η Χημεία των οργανικών ενώσεων έχει τεράστιο ενδιαφέρον διότι:

• Oι ζωντανοί οργανισμοί σχηματίζονται από ενώσεις που

περιέχουν άνθρακα.
• Ένα μέρος του κόσμου που μας περιβάλλει είναι κατασκευασμένο
από αυτές. Οι άνθρωποι τρέφονται, κινούνται πολλές φορές,
ντύνονται και θεραπεύονται χρησιμοποιώντας οργανικές ενώσεις.

Οργανική Χημεία Διάλεξη 1: Εισαγωγή

 Σημασία της Οργανικής Χημείας

ΦΑΡΜΑΚΑ
ΤΡΟΦΙΜΑ

ΟΡΓΑΝΙΚΗ
ΡΟΥΧΑ ΕΝΤΟΜΟΚΤΟΝΑ
ΧΗΜΕΙΑ

ΚΑΥΣΙΜΑ

ΚΑΛΛΥΝΤΙΚΑ ΠΛΑΣΤΙΚΑ

Οργανική Χημεία Διάλεξη 1: Εισαγωγή

 Άνθρακας

• Βρίσκεται σε πολλές μορφές όπως ζάχαρη, γραφίτης, διαμάντι, κλπ…

• Απαραίτητο για τη ζωή στη γη
• Βάση πολλών βιομορίων (π.χ., σακχάρων, υδατανθράκων και πρωτεϊνών) και
άλλων ενώσεων που σχηματίζονται μέσω των δεσμών του

Οργανική Χημεία Διάλεξη 1: Εισαγωγή

 Χημικά στοιχεία

4 στοιχεία στην Αρχαία Ελληνική φιλοσοφία

Σύμφωνα με την οντολογική θεωρία των τεσσάρων στοιχείων όλος ο κόσμος
δομείται θεμελιακά από τέσσερα βασικά στοιχεία: αέρας, γη, φωτιά και νερό

Το 1869 o Dmitri Mendeleev (Ντμίτρι Μεντελέγιεφ) έφτιαξε τον πρώτο περιοδικό πίνακα
με βάση το ατομικό τους βάρος.

To 1913 o Henry Moseley (Χένρυ Μόζλεϋ) έλυσε οριστικά το θέμα της ταξινόμησης
τοποθετώντας τα στοιχεία σε σειρά, κατά αύξοντα ατομικό αριθμό και έτσι
οριστικοποιήθηκε ο Περιοδικός Πίνακας όπως τον ξέρουμε σήμερα.
Οργανική Χημεία Διάλεξη 1: Εισαγωγή
 Περιοδικός πίνακας στοιχείων
ΠΕΡΙΟΔΟΙ = Οριζόντιες Σειρές
• Ίδια σειρά = κοινές αλλά όχι πανομοιότυπες ιδιότητες
• Υπάρχουν 7 περίοδοι στον Π.Π.

ΟΜΑΔΕΣ (ή οικογένειες) = Κάθετες Στήλες

• Ίδια στήλη = παρόμοιες φυσικές και χημικές ιδιότητες
• Ίδιος αριθμός ηλεκτρονίων στην εξωτερική στοιβάδα - Τα στοιχεία στην κόκκινη ομάδα έχουν 1
ηλεκτρόνιο στην εξωτερική στοιβάδα. Τα πορτοκαλί 2, τα κίτρινα 3, κ.ο.κ, μέχρι τα μωβ που έχουν 8.
• Υπάρχουν 18 ομάδες στον Π.Π.

Οργανική Χημεία Διάλεξη 1: Εισαγωγή

Οργανική Χημεία Διάλεξη 1: Εισαγωγή
 Άνθρακας

 Ο άνθρακας εντοπίζεται στη τέταρτη ομάδα του περιοδικού πίνακα

 12.000.000 οργανικές ενώσεις – περίπου 1.000.000 ανόργανες ενώσεις

Οργανική Χημεία Διάλεξη 1: Εισαγωγή

 Ατομική δομή

Πρωτόνιο
θετικά φορτισμένο σωματίδιο Πυρήνας
(μικρή, πυκνή,
θετικά φορτισμένη
Νετρόνιο περιοχή στο κέντρο
ηλεκτρικά ουδέτερο σωματίδιο του ατόμου, σχεδόν
όλη η μάζα του
ατόμου είναι
συγκεντρωμένη στο
Ηλεκτρόνιο κέντρο του πυρήνα)
αρνητικά φορτισμένο σωματίδιο
(περιβάλλονται γύρω από τον
πυρήνα, μικροσκοπικά σε σχέση
με τα πρωτόνια και τα νετρόνια)

Οργανική Χημεία Διάλεξη 1: Εισαγωγή

Ατομική δομή

Οργανική Χημεία Διάλεξη 1: Εισαγωγή

 Ατομική δομή

• Ένα άτομο περιγράφεται από:

ατομικό αριθμό (Ζ) = αριθμός πρωτονίων στον πυρήνα
μαζικό αριθμό (Α) = πρωτόνια (Ζ) + νετρόνια (Ν)

• Εφόσον τα άτομα είναι ηλεκτρικά ουδέτερα,

ο αριθμός των πρωτονίων = αριθμό των ηλεκτρονίων

• Όλα τα άτομα του ίδιου στοιχείου έχουν τον ίδιο ατομικό αριθμό

Οργανική Χημεία Διάλεξη 1: Εισαγωγή

 Ατομική δομή
• Ισότοπα: Άτομα του ίδιου στοιχείου των οποίων οι πυρήνες έχουν τον ίδιο ατομικό, αλλά
διαφορετικό μαζικό αριθμό.

Τα ισότοπα έχουν όμοιες χημικές ιδιότητες –Τα περισσότερα στοιχεία έχουν τουλάχιστον 2
φυσικά ισότοπα.

Οργανική Χημεία Διάλεξη 1: Εισαγωγή

 Ατομική δομή

• Ατομικό βάρος στοιχείου = μέσος όρος των μαζικών αριθμών των

διαφορετικών ισοτόπων του στοιχείου

• Μονάδα Ατομικής Μάζας ή Atomic Mass Unit - amu: 1/12 της μάζας του
ατόμου 12C (το αφθονότερο σταθερό ισότοπο του άνθρακα)

• Ουσιαστικά δείχνει πόσο μεγαλύτερη είναι η μάζα του ατόμου του

ισοτόπου από το 1/12 της μάζας του ατόμου του άνθρακα 12

Οργανική Χημεία Διάλεξη 1: Εισαγωγή

 Παράδειγμα

Όνομα – Οξυγόνο
Oxygen
Ατομικός αριθμός 8

O
Σύμβολο
Ατομικό βάρος

16.00

Οργανική Χημεία Διάλεξη 1: Εισαγωγή