HİDROLOJİ

Dr. Öğr. Üyesi Aslı ÜLKE KESKİN

Hidroloji ders notları, Ercan Kahya

Hidroloji, Mehmetcik Bayazıt, xxx Yayınevi, 200x, İstanbul
Hidroloji Ders Notları, Kasım Yenigün & Veysel Gümüş, Harran Üniversitesi,
Mühendislik Fakültesi, İnşaat Müh. Böl.
Hidroloji Ders Notları, KTÜ, MF, İnşaat Müh. Böl.
 1. Hafta

Hidroloji nedir?
İnşaat
Mühendisliğindeki yeri
 1.1. Hidrolojinin Tanımı

► Suyun yer küresindeki dağılımını ve özelliklerini inceler.

► Hidroloji yer küresinde bulunan suların oluşumunu,

dolaşımını (çevrimini), dağılımını, fiziksel ve kimyasal
özelliklerini ve çevre ile olan karşılıklı ilişkilerini inceleyen
temel ve uygulamalı bilim dalı olarak tanımlanır.
 1.2. Hidrolojinin Önemi
Su ile ilgili her türlü mühendislik çalışmaları “ su kaynaklarının
geliştirilmesi " adı altında toplanmaktadır. Bu çalışmaların amaçları:

a. Suyun kullanılması için yapılan çalışmalar: Su getirme, sulama, su

kuvveti tesisleri, akarsularda ulaşım vb..

b. Su miktarının kontrolü çalışmaları: Taşkın zararlarının azaltılması ve

önlenmesi, drenaj (kurutma) ve kanalizasyon tesisleri vb..

c. Su kalitesinin kontrolü çalışmaları: Suyun kirlenmesinin azaltılması ve

mümkünse önlenmesi için yapılan koruyucu tesisler ve arıtma yapıları vb..

Bütün bu çalışmalar için yapılacak tesislerin planlama, projelendirme,

inşaat ve işletme aşamalarında hidroloji bilimi hayati bir öneme sahiptir.
Dolayısıyla inşaat mühendisliğinde hidrolojinin önemi büyüktür.
1.3. Hidrolojik Çalışmaların Aşamaları

a. Gözlem ve Ölçümlerin Yapılması

b. Verilerin İşlenmesi
c. İstatistik Analiz Tekniklerinin Verilere Uygulanması
d. Matematik Modellerin Kurulması

1.4. Hidrolojik Çevrim

Tabiatta değişik durumlarda (katı, sıvı ve gaz) bulunan su, sürekli

bir dolaşım halindedir. Suyun tabiatta dolaştığı yolların tümüne
"hidrolojik çevrim" adı verilir.
Hidrolojik Çevrim

ENERGY:

Güneş

&

Yerçekimi
Sistem, düzenli bir şekilde birbirleriyle ilişkili olan ve çevresinden
belli bir sınırla ayrılan bileşenler takımı olarak tanımlanır. Örneğin
bir akarsu drenaj havzası bir sistemi oluşturur.
 1.5. Hidrolojinin Temel Denklemleri
Kütlenin Korunumu:
Kütlenin korunumu ilkesi:

“Hidrolojik çevrimin herhangi bir parçasında su miktarının korunduğunu

gösteren süreklilik denklemine götürür (su dengesi, su bütçesi).

► Bu denklemde,
X: göz önüne alınan hidrolojik sisteme birim zamanda giren su miktarı,
Y: birim zamanda sistemden çıkan su miktarı,
S: sistemde birikmiş, depolanmış su miktarıdır.

►Bu denklem herhangi sonlu bir Δt zaman aralığındaki değerler (X,Y) göz
önüne alınarak da yazılabilir:
 1.6. Yerküresinin Su Dengesi

► Doğa su miktarı bakımından dinamik denge halindedir. Su tükenmez bir

doğal kaynak olup yer küresindeki toplam su miktarı zamanla değişmez.

► Yeryüzünde bir yılda düşen yağış, o yıl içinde buharlaşarak havaya geri
dönen su miktarına eşittir.
- Bu miktar ortalama olarak yılda 100 cm kadardır.
Herhangi bir anda suyun yerküresinin çeşitli kısımları arasında dağılımı:

►Türkiye : yağış halinde düşen ortalama 509⋅109 m3 suyun %38 i

(186.5⋅109 m3) akarsularda akış haline geçer. Türkiye’nin kullanılabilir yer
altı suyu potansiyelinin ise yılda 9.5⋅109 m3 olduğu tahmin edilmektedir.
 1.7. Yerkürenin Isı Dengesi
Güneş ısısı: sabit & ort. dakikada 2 kal/cm2. Örnek olarak, 40. enlemde

bir günde kışın 326 kal/cm2 & yazın 1021 kal/cm2 düşer!
► Güneş enerjisi: %33 atm yansıtır + %22 hava ve su molekülleri tutar
kalan %45 yeryüzüne ulaşır. Yerkürenin ort. Sıcaklığı: 15 C