Negativni učinci troposferskog ozona


Negativno utiče na ljude, životinje i biljke 
Ozon djeluje na biljku tokom transpiracije i
izmjene gasova, utiče na strukturu i funkciju

Izaziva iritaciju sluznica, pogotovo disajnih njihovih ćelija:
puteva i očiju

U većom koncentracijama izaziva glavobolju i
vrtoglavicu

Utiče na biljke tako što uništava zelene dijelove
biljaka i smanjuje fotosintezu

Utiče na rast planktona i smanjuje produkciju
biomase

Kao moćan oksidans uništava gumu i plastiku te
nanosi ekonomske štete

Podstiče koroziju metalnih elemenata
Upotreba ozona

Iako je ozon opasna i štetna materija, neophodan je u mnogim sferama ljudskog djelovanja.

Koristi se:

U medicini kao dezinfekciono sredstvo

Dezinfekciju pitke vode

Dezinfekciju hrane i vazduha

U proizvodnji hrane i pića

U farmaceutskoj industriji

U procesima proizvodnje tekstila i papira

U industrijskim procesima izbjeljivanja

U proizvodnji mangana

U uklanjanju organskih jedinjenja sa nezasićenim vezama
Ozonske rupe


Ozonska rupa je termin koji označava značajno smanjenje ili nestajanje molekula
ozona u stratosferi, odnosno u ozonskom omotaču.(naje od 200 DU)

Uobičajena količina ozona u atmosferi je 300 DU što predstavlja sloj debljine oko
3mm

Količina ozona, odnosno, debljina ozonskog omotača nije stalna. Na nju utiču
geografska širina, godišnje doba i nivo ukupnog zračenja koje dolazi sa Sunca.
Merenje debljine ozonskog omotača

Mjerenje debljine ozonskog omotača može biti direktno ili indirektno.

Direktno mjerenje vrši se putem uzimanja uzoraka pomoću meteoroloških balona ili njihovim
opremanjem sa posebnim senzorima.
Indirektno mjerenje koncentracije ozona u atmosferi vrši se pomoću satelita ili
spektrofotometričkih naprava u opservatorijima i meteorološkim stanicama po svijetu.
Već 1957. godine ustanovljena je Globalna mreža meteoroloskih promatračkih stanica. Danas ih postoji preko stotinu a
opremljene su sistemima za praćenje debljine ozonskog sloja. Njihov rad i preciznost povećana je radom desetina satelita koji su
opremljeni najsavremenijim instrumentima za praćenje atmosverskih pojava.

Upravo pomoću njih, sedamdesetih godina 20. vijeka došlo se do saznanja da se debljina ozonskog omotača znatno smanjila.
Najuočljivije je to na Arktiku i Antarktiku, te iznad industrijski najrazvijenijih kontinenata:Sjeverne amerike, Evrope i Australije.
Uzroci smanjenja debljine ozonskog sloja

Glavni uzročnici smanjenja koncentracije ozonskog sloja su:

1. Freoni (hlorfluorokarbonati ili CFC gasovi) i
2. Haloni (bromfluorokarbonati)
3. Supstance koje halogene elemente
4. Kerozin –pogonsko gorivo aviona
• FREONI : zajednički naziv za organska jedinjenja koja su po sastavu hlorfluorkarbonati, obično derivati metana i
etanau kojima su neki ili svi ugljenikovi atomi zamijenjeni atomima fluora ili hlora (CF2Cl2, F2ClC–CClF2).
Primjenjuju se kao gasovi za izmjenu toplote u frižiderima, zamrzivačima i klima uređajima ili kao ekspanzioni
gasovi u dezodoransima i drugim sprejevima.

• HALONI: su organska jedinjena koja su po sastavu bromfluorokarbonati. Sadrže brom i fluor u svojoj strukturi.
Koriste se za punjenje protivpožarnih aparata. (npr. CBrClF2)

• Njihovo djelovanje na ozon počinje tek kada iz troposfere pređu u stratosferu. Tu se pod uticajem UV zraka razlažu
na gradivne elemente koji reaguju sa ozonom. Proces se može prikazati sljedećim koracima:
Sva jedinjenja koja u sebi sadrže halogene elemente imaju veliki potencijal da samo jednim
atomom ili jonom koji se izdvoji iz njihove strukture pomoću UV zračenja, lančanom
reakcijom izazovu destrukciju velike površine ozonskog omotača: npr. jedan atom hlora ili
broma može lančanm reakcijom uništiti 100000 molekula ozona.
* Kerozin: prilikom sagorijevanja ovog goriva u avionima koji lete na velikim visinama
oslobađa se dosta vodene pare. Lokalno se povećava temperatura što pogoduje
nastajanju azot-monoksida (NO). Isti reaguje sa ozonom (sa ili bez prisustva organskih
jedinjenja – VOC), oksiduje se u azot-dioksid (NO2) a ostaje molekularni kiseonik, čime se
direktno utiče na količinu ozona u ozonskom omotaču.
Neujednačenost pojave ozonskih rupa

Mjerenja u zadnjih nekoliko decenija te njihova statistička obrada pokazuju da je koncetracija ukupnog ozona opala
za 4% u odnosu na prosjek mjerenja u periodu od 1964-1980. godine.
Takođe je ustanovljeno da je najveće smanjenje debljine ozonskog omotača uočeno iznad Antarktika. Ova pojava
objašnjava se relativno stabilnim vremenskim prilikama na velikim visinama iznad ovog kontinenta. Zbog toga,
ostaci halogenih elemenata dugo ostaju u stratosferi i djeluju na ozon. Slično se uočava i iznad Arktika ali sa
manjim gubitkom ozonske mase. Ove pojave su izraženije u hladnim periodima. Nasuprot tome, atmosfera iznad
ekvatorijalne linije izložena je velikim vremenskim promjenama te se halogeni brzo izlučuju iz stratosfere. Zato je
ozonski sloj poprilično konstatne debljine.
Posljedice oštećenja ozonskog omotača
Posljedice oštećenja ozonskog omotača očituju se kao posljedice prevelikog prodiranja
ultravioletnog zračenja u niže slojeve atmosfere i na površinu zemlje.

Ovaj uticaj ogleda se u sljedećem:

* Pojačavanje efekta staklene bašte
* Direktan uticaj UV zračenja na biosferu

Pojačavanje efekta staklene bašte:

Zbog veće propusnosti ozonskog omotača povećava se i udio UV zračenja u troposferi. Staklenički gasovi se
dodatno zagrijavaju a i sam ozon prizemnim dijelovima atmosfere akumulira određenu količinu energije te je
pretvara u toplotu. Očekuje se, da će u narednim decenijama doći do smanjenja emisije halogenih jedinjenja
koja narušavaju strukturu ozonskog omotača kao smanjenje emisije gasova staklene bašte.
Uticaj povećanog UV zračenja zbog smanjenja debljine ozonskog omotača

Zračenje iz Uvspektra ima izuzetno nepovoljan uticaj na živi svijet:

- Ekspanzija melanoma
- Povećanje oboljevanja očiju (katarakta)
- Smanjenje prinosa na poljoprivrednim površinama
- Smanjenje fito i zooplanktona
- Smanjenje ukupne količine biomase
- Manji ulov ribe
- Genetske promjene ...

Zbog velikih variranja u količini UV zračenja uveden je i Indeks UV zračenja.

UV (ultraljubičasti) indeks je međunarodni standard za mjerenje aktivnosti Sunca i emitovanu ultraljubičastu
svetlost. Sadrži brojevu skalu označenu bojama i preporukama za zaštitu od zračenja.
Mjere za očuvanje ozonskog omotača

Čovjek i njegove aktivnosti dovele su do nestajanja ozonskog omotača. Svojim nesmotrenim

djelovanjem ugrozio je opstanak planete i svakog oblika života. Ugrozio je svoju bubućnost. Zato je