Təlim, Tədris və Sertifikatlaşdırma İdarəsi

Kadr hazırlığının təşkili mərkəzi

ÖLÇÜ VAHIDLƏRI
VƏ
ÖLÇMƏ XƏTALARI
 ƏSAS KƏMİYYƏTLƏR VƏ VAHİDLƏR

• Bütün fiziki kəmiyyətlər ölçü vahidləri ilə ifadə olunur. Ölçü vahidlərinin
Dövlət Standartlarında qəbul edildiyi kimi işlədilməsi məcburidir və
onların düzgün tədbiqinə dövlət tərəfindən nəzarət edilir.
• Ölçü vahidləri Beynəlxalq ölçü vahidləri sisteminə (Sİ) görə əsas, əlavə
və törəmə vahidlərinə ayrılır.
• Beynalxalq sistemin əsas vahidləri
 Beynalxalq sistemin əsas vahidləri
№ Fiziki kəmiyyət Şərti Işarəsi Ölçü vahidi Vahidin qısaldılmış işarəsi

Azərbaycan Beynəlxalq

1 Uzunluq L metr м м

2 Kütlə M kiloqram kq kq

3 Zaman T Saniyə San. s

4 Cərəyan şiddəti İ amper А А

5 Termodinamik Θ kelvin К К
temperatur

6 Maddə miqdarı N Mol mol Mol

7 İşıq şiddəti C kandela Kd kd

 Beynalxalq sistemin əlavə vahidləri

№
Vahidin qısaldılmış işarəsi

Fiziki kəmiyyət Şərti Işarəsi Ölçü vahidi

Azərbaycan Beynəlxalq

1 Müstəvi bucağı Φ Rad rad Rad

2 Cisim bucağı Ω stererad srad srad

• Beynalxalq vahidlər sistemi Sİ-nin törəmə vahidləri fiziki kəmiyyətlər
arasındakı əlaqələri müəyyən edən qanunlar əsaında əmələ gəlir.
• Törəmə vahidlərin əmələ gəlməsi zamanı alınan vahidin adı uyğun verilən
vahidlərin adlarından təşkil olunur.
 
• Ümumi halda deyilənlər aşağdakı tənliklə təsvir oluna bilər:
• Z = Lα · Mβ · Tγ · Iε · Θη · Jλ · Nμ
• Haradakı Z- torəmə vahidi təyin olunan fiziki kəmiyyət.
• L , M , T , İ , Θ , J , N - əsas vahidlərin şərti işarələridir.
• α , β ,γ , ε , η , λ , μ – uyğun əsas kəmiyətin törəmə kəmiyyətin təyin olunma
tənliyinə daxil olunmasındakı dərəcəsini göstərir.
• Neft emalı qurğularında ən çox ölçülən fiziki kəmiyyətlərin Sİ vahidlər
sistemində ölçülərinin təyin olunmasına baxaq:
• Temperatur - Θ=K
• Təzyiq - L-1· M · T-2 = kq/m·s2 = Pa
• Sərf - L3 · T-1 = m3/s
• Səviyyə - L=m
• Sıxlıq - L-3 · M = kq/m3
• Özlülük - L-1· M · T-1 = kq/m·s = Pa· s
 Xətalar
.
Mütləq xəta - vericinin göstəriş Xg qiymətilə həqiqi qiyməti Xh arasındakı fərqdir.

= Xg - Xh

Nisbi xəta:
= + / Xh * 100%

Əsas gətirilmiş xəta:

 Ədəbiyyat:
• 1. İ.A.İbrahimov, «İstehsal proseslərinin
avtomatlaşdırılması».B.1987.
• 2. M.C.Məmmədova İstilik texnikası, Azərnəşr,
Bakı, 1963, 240 s.
• 3. Fərzanə E.N., Mirsalimov R.M., Salihov S.Q.
“Təziqlər fərqinə görə maddə sərfinin ölçülməsi
üsulu.”
• 4. Azərbaycan Respublikasının ≪Qaz təchizatı
haqqında≫qanunu.
TƏŞƏKKÜRLƏR!