Təlim, Tədris və Sertifikatlaşdırma İdarəsi

Kadr hazırlığının təşkili mərkəzi

Tənzimləyicilər, pnevmatik və
hidravlık kəsici siyirtmələr və
klapanlar
 NÖC və AVTOMATİKA
• NÖC və Avatomatika vasitələri - texnoloji proseslərini idarəetmək,
tənzimləmək və nəzarət etmək üçün təyin edilmişdir.
• Texnoloji proseslərdə ən çox təzyiq, temperatur, sərf, səviyyə,
keyfiyyət göstəriciləri və tərkib hissələri ölçülür.
Təzyiqin tənzimlənməsi
 Sərfiyyat
Texnoloji prosseslərin ən əhəmiyyətli parametirlərindən biri boru
kəmərlərindən axan maddənin sərfidir.
 Borunuun en kəsiyindən vahid zamanda keçən maddə miqdarı maddənin
sərfi adlanır.
 Həcmi və kütlə sərf anlayışları vardır.
 Həcmi: m3/s, m3/saat, m3/dəq.;
l/s, l /saat, l/dəqiqə
 kütlə isə- kq/s, kq/saat, t/saat və s. ölçülür.
 Sərfölçən cihazlar
 Maddələrin miqdarını ölçən sayğacları işləmə
prinsiplərinə görə üç yerə ayırmaq olar:
• sürət sayğacları;
• həcm sayğacları;
• çəki sayğacları.
 Sərf ölçən cihazları olçmə cihazlarına görə beş qrupa
ayırmaq olar:
• dəyişən təzyiqlər düşküsünə görə sərfölçənlər;
• sabit təzyiqlər düşküsünə görə sərfölçənlər;
• sürət basqısına görə sərfölçənlər;
• dəyişən səviyyələrə görə sərfölçənlər;
 • elektromaqnit, ultrasəs,turbinli, rotasiyalı,radioaktiv və
s. sərfölçənlər;
 SƏRFÖLÇƏN CİHAZLAR

Sayğaclar şərti keçidinin diametri 100-150 mm, yuxarı ölçü həddi 100-300
m3/saat və 0,25-05 dəqiqəlik siniflərində buraxılırlar.

Turbunli qaz
Diafraqmalı Rotasiyalı sayğacları
(Membranlı) qaz sayğaclar
sayğacları
 Sərfölçən cihazlar

• Koriolis kütlə sərfölçənlərin çıxışında

alınan 4-20 mA elektrik cərəyan siqnalı
elektron hesablayıcı maşının və yaxud
elektron prinsipi ilə işləyən ikinci cihazın
girişinə vermək olar.
• Onların ölçmə diapazonu 0-680 400
kq/saat, dəqiqlik sinfi 0.1%-dir.
 Deferensial sərfölçənlər
Təzyiq düşgüsü difmanometrlə ölçülür və daralma yerindəki sürətdən və
ya axının sərfindən asılıdır.

Drossel sərfölçənlərində diafraqmadan başqa daraldıcı quruluş kimi

soplo, Venturi soplosu və Venturi borusu tətbiq edilir.
 Daraldıçı quruluşlar

Dәyişәn tәzyiqlәr fәrqinә

әsasәn sәrfi ölçdükdә
sәrfölçәn difmanometrlәrlә
birlikdә daraldıçı
quruluşlardan istifadә edilir.
 Ədəbiyyat:

1. İ.A.İbrahimov, “İstehsal proseslərinin avtomatlaşdırılması”. B.1987.

2. M.C.Məmmədova İstilik texnikası, Azərnəşr, Bakı, 1963, 240 s.
3. Fərzanə E.N., Mirsalimov R.M., Salihov S.Q. “Təziqlər fərqinə görə
maddə sərfinin ölçülməsi üsulu.”
4. Azərbaycan Respublikasının “Qaz təchizatı haqqında” qanunu.
Diqqətinizə görə
təşəkkürlər!