CERKAK

Oleh: Bety Fitrianingsih, S.Pd

SMK N 1 BOYOLALI
CERKAK
 Gancaran kang ngandharake sarining kedadeyan
utawa lelakon saka wiwitan nganti pungkasan
kanthi cekak.
Cerkak ing kene dudu awit
cacahe tembung sing dinggo,
nanging cerkak (cendhek)
critane. Crita cerkak padatan
diwaca mung sedhela ya
terus rampung
Cerita cerkak iku mung dumadi saka
alur siji. Tegese paraga siji lan sijine
nduwe masalah utawa konflik. Konflik
iku saya suwe saya abot, njur tekan
klimaks utawa puncak. Beda karo
novel. Manawa novel iki kadadeyan
saka alur kang ora mung siji. Paraga
siji lan sijine ana konflik, paraga
liyane ya duwe konflik karo wong liya.
CIRI-CIRINE CERKAK:
a. Critane sakeplasan (dirungokake sapisan
langsung tamat)
b. Isine padhet (ringkes)
c. Mung duwe alur siji
d. Basane mentes
e. Isine crita ngemot pitutur, panyaruwe,
piweling lan pasemon
UNSUR INTRIKSIK
CERKAK
 UNSUR KANG MBANGUN CERKAK SAKING
LEBETIPUN (NJERONIPUN).
 MENAWI DIIBARATKE BANGUNAN, UNSUR
INTRINSIK PUNIKA KOMPONEN INGKANG
POKOK, MISALE SALAH SATUNGGALING
POIN ILANG, KARYANE MBOTEN SAGET
DISEBUT CERKAK.
UNSUR INTRINSIK
CERKAK:
A. UNDERAN B. AMANAT
(TEMA CRITA) (PEPILING)

 Ruh utawa nyawa saking  Pesen moral sing saget

cerkak. Tema bakale saget
nemtokake konflik lan
dados ide dasar
pengembangan saking
kabeh isine cerkak. Tema
sifatipun umum. Tuladha:
pendidikan, kasmaran,
kekancan, lan
sapanunggalanipun
di jupuk saking cerkak
kasebut. Ing sajroning
cerkak, moral biasane
mboten disebutake
kanthi katulis nanging
ana ing rasa lan
pemahaman pemaos
cerkak kasebut.
 .

C. PARAGA LAN WATAK PARAGA

(LAKON)
D. PADUNUNGAN, WEKTU,
LAN SWASANA CRITA
 Paraga utawa wong/ (LATAR, SETTING)
samubarang kang  Latar yaiku unsur kang
diceritakake minangka ana gegayutane karo
jejering crita. Paraga panggonan, wektu,
iku ana kang sipate lingkungan sosial, lan
becik lan ana uga kang swasana kang ndhasari
sipate ala. kedadeyan ing crita iku.
E. ALUR CRITA(PLOT)
 Rantamane crita sing sinambungan mbentuk crita. Alur
kabentuk kanthi urutan kadadeyan saengga mbentuk alur
maju, alur sorot balik (flash back) lan campuran antarane
alur maju lan alur sorot balik.
 Dene rangkening kedadeyan sing mbentuk alur kapara dadi
tahap-tahap alur sing diwiwiti saka:
 Paparane crita (pemaparan)
 Critane wiwit ana masalah (perumitan)
 Ana masalah antara paraga (konflik)
 Masalah luwih gawat (klimaks)
 Pungkasane crita lan carane nyelesaike masalah ing
paripurnane crita.
 .

F. PAMAWAS (SUDUT
G. BUSANANING
PANDANG)
BASA (GAYA
 Pamawas yaiku carane pangripta BAHASA)
netepake dhirine ing crita.
 Yen pangripta melu ing sajroning
 Busananing basa
kedadeyan sing dicritakake, tegese (gaya bahasa)
pangripta kalebu pamawas (sudut yaiku basa sing
pandang) wong kapusan digunakake
 Pangripta cerkak bisa uga dadi paraga
pangripta
utama bisa uga paraga tambahan
(sampingan) sajroning crita.
 Menawa pangripta amung nyritakake
wong liya lan dhewe ora melu ing
sajroning crita, tegese dheweke
nggunakake pamawas (sudut
pandang) wong katelu.