Fakültə : Energtika fakultəsi

İxtisas : Elektroenergetika mühəndisliyi

Kurs : 1

Qrup : A5120

Fənn : Kommutasiya aparatlarının quruluşu və iş prinsipi

Fənn müəllimi : Dos. Həmidov Mustafa Həmid

Tələbə : Vəliyev Abduləli

BAKU-2021
Plan

Eletrik aparatlarının növləri

Komutasiya aparatları haqqında məlumat

Hava açarları

Hava açarlarının müsbət cəhətləri

Hava açarlarının çatışmayan cəhətləri

 Eletrik aparatlarının növləri

 Elektrik aparatları yerinə yetirdikləri vəzifələrə, ətraf mühitin

təsiri, gərginliklərinə və cərəyanlarına görə bir neçə sinifə
bölünürlər.

1.
5. İşə buraxıcı
Kommutasiya
aparatlar.
aparatları;

Əsasən
yerinə
yetirdiyi
vəzifəyə
görə

2.
4. İdarəetmə
Məhdudlaşdırı
aparatları;
cı aparatlar;

3. Mühafizə
aparatları;
  Komutasiya aparatları haqqında məlumat

 Kommutasiya aparatları alçaq və yüksək gərginlikli

dövrələrin qoşulması və açılması üçündür.Gərginlik
səviyyəsinə görə kommutasiya aparatları 2 yerə bölünür

gərginlikləri 1
alçaq , gərginliyi 1 kV-a kV-dan çox
qədər olan kommutasiya olan
aparatları və yüksək , kommutasiya
aparatları.
• Alçaq gərginlikli dövrələrdə tətbiq olunan
kommutasiya aparatları aşağıdakılardır

ƏlÇevirgəc-
qoruyucular
açarları ,
avtomatik
paket açarlar
kontaktor-lar
açarları, , ,
maqnit işələrsalanları
,
 Yüksək gərginlikli dövrələrdə tətbiq edilən
kommutasiya aparatları

yüksək gərginlikli
dəyişən cərəyanlı
yağ ,

ayırıcılar elektromaqnit ,

tez işə düşən

sabit cərəyan vakuum açarları,
açarları

eleqaz və yük
Hava açarları ,
açarları
Hava açarları

Hava açarlarında qövsün

söndürülməsi sıxılmış hava
vasitə¬silə, cərəyan daşıyan
hissələrin və qövs söndürmə
qurğusunun izolyasiyası isə
farfor və yaxud da digər bərk
izolə edici materiallar
vasitəsilə həyata keçirilir.

Hava açarları konstruktiv

sxemlərinə görə fərqlənirlər və
bu fərqlənmə onların nominal
gərginliyindən, açarın açıq
vəziyyətində onun kontaktları
arasında izolyasiya aralığının
yaradılma üsulundan, sıxılmış
havanın verilmə şəraitindən və
qövssöndürmə qurğusundan
ibarətdir.
 v a a ç a rları
Ha

Böyük nominal
cərəyanlı açarlar da
Açarın qoşulu
(şəkil 1 a,b) da, az
vəziyyətində cərəyanın
həcmli MQ və VMQ
əsas hissəsi açıq hava
seriyalı yağ
şəraitində yerləşmiş
açarlarında olduğu
baş kontaktlardan – 4,
kimi və
keçir.
qövssöndürmə
konturları var.

Bu kontaktların
Açarı açanda baş
aralanma anada 1 –
kontakt birinci
hava balonundan
aralanır və elə bu
sıxılmış hava
andan da bütün 2 –
kameraya həmin
kamerasında
kontaktlara vurulur və
quraşdırılmış
bununla da qövsü
qövssöndürmə
söndürə bilən çox
kamerasının
güclü hava üfürülməsi
kontaktlarından keçir.
yaranır.
 yaxud da açıq vəziyyətdə
Havanın üfürülməsi uzununa yerləşmiş xüsusi ayıran ayrıcı
(şəkil 1, a) və ya eninə (şəkil 1 – 5 (şəkil 1 a) vasitəsilə həyata
b) ola bilər. keçirilir.

Açarın açıq vəziyyətində onun

kontaktları arasında lazım
olan hava aralığının
yaradılması, həmin kontaktları
lazımı qədər aralamaqla (şəkil
1 b)

Şəkil. 1
Hava açarların
konstrukti sxemi
 Bu kobstruktiv sxem üzrə hazırlanmış
açarlar işçi gərginliyi 15-20 kV,
Ayıran ayrıcının – 5 açılmasından sonra
cərəyanı isə 20000 A-ə qədər olan
sıxılmış havanın kameraya vurulması
qapalı paylatıcı qurğularda (vv –
dayandırılır və bununla da
seriyalı), həmçinin 35 kV-luq
qövssöndürmə kontaktları qapanır.
qurğularda isə (vvэ-35-20/1600Уз -
seriyalı) açarlar quraşdırılır.

Şəkil. 1
Hava açarların
konstrukti sxemi
 Açıq paylayıcı qurğularda
quraşdırılmış açarlarda qövssön-
dürmə kamerası farfor izolyatorunun
daxilində yerləşdirilir və işçi
gərginliyi 35 kV olan açarlada hər
faza üçün bir qırılma aralığı (şəkil
5.11 v), 110 kV-da isə iki qırılma
aralığı qoyulur (şəkil 5.11 q).

Bu konstruksiyalar arasında fərq

ondan ibarətdir ki, 35 kV-lıq
açarlarda izolyasiya aralığı
qövssöndürmə kamerasında – 2, 110
kV və yüksək gərginlikli açarlarda
qövs söndürüləndən sonra, 5 –
ayıran ayrıcının kontaktları aralanır
və ayıran ayrıcının kamerası açarın
açıq olan müddətində sıxılmış hava
ilə dolu qalır, bu zaman ərzində qövs
söndürmə kamerasına sıxılmış hava
vurulmur və onun kontaktları qapalı
qalır.
 500 kV-a qədər gərginlikli
qurğularda qoyulmaq üçün vv-
seriyalı hava açarları
yaradılmış və onların
konstruktiv sxemi şəkil 1, q-də
verilmişdir.
Baxılan
konstruksiyalarda qövs
söndürmə kameralarına
hava açarın özülünün
ətrafında yerləşən
balondan vurulur.
Açarların işçi gərginliyi və açma
gücü art-dıqca qövssöndürən
kamerasında və ayıran-ayrıcılarda
qoyulan aralıqların sayıda çoxalır,
məsələn 330 kV-da səkkiz, 500 kV-
da on-aralıq qoyulur.
Bu prinsip VVB –
seriyalı açarların (şəkil
1 d) əsasını təşkil edir
Əgər kontakt sistemini
yerdən izolə olunmuş
sıxılmış hava
balonunun daxilində
yerləşdirsək qövsün
söndürülmə sürətini
nəzərə çarpacaq
dərəcədə artırmaq olar.
 Bu açarlarda ayıran ayrıcı
yoxdur.

Bu seriyalı açarlar açılan

Belə konstruktiv sxem üzrə zaman qövs söndürmə
işçi gərginliyi 750 kV-a kamerası – 2, bu kamera
qədər olan açarlar eyni zamanda həm də
hazırlanıb. sıxılmış hava balonu rolunu
oynayır.

Bu kamera püskürmə
klapanı vasitəsilə atmosferlə
Açarın açıq vəziyyətində bu əlaqədə olduğuna görə
kontaktlar sıxılmış hava qövsü söndürə bilən üfürmə
mühitində qalırlar. yaradır ki, bu da qövsün
müvəffəqiyyətlə sönməsinə
səbəb olur.
 110 kV –
bir ədəd;

750 kV
220 kV -
üçün altı
iki ədəd
ədəd olur. Qövssöndürmə
kameralarının
sayı
gərginlikdən
asılı olaraq:

500 kV-da
dörd və 330 kV-da
VVBK- iki ədəd
seriyalı
 Aralıqlar boyunca
gərginliyin bərabər İndidə bir necə əsas hava
paylanması üçün omik – 3 açarlarının
və tutum – 6 gərginlik konstruksiyasına ətraflı
bölücülərindən istifadə baxaq.
olunur.

VVQ-20 növ hava açarı güclü generator

dövrəsində qoyulmaq üçün nəzərdə tutulub özü
də 20 000 A-ə qədər cərəyana hesablanıb şəkil 2.

Açarın baş cərəyan daşıyan konturu kontakt

çıxışlarından – 4 və ayrıcılardan – 5 ibarətdir.
Qövssöndürən kontur iki kameradan 3 və 8,
rezistordan – 2, ayıran ayırıcıdan – 9, ibarətdir
Şəkil 2 VVQ -20
hava açrları

a) ümumi qörünüşü
b) funksional elektrik sxemi
 İkinci kameranın rezistoru – 2
ilə ardıcıl olaraq köməkçi
kamera – 6 öz rezistoru – 7 və
qığılcım aralığı ilə, qoşulub.

Nəticədə yaranmış uzununa Açarın qoşulu vəziyyətində

üfürmə vasitəsilə qövs 0.01 cərəyanın əsas hissəsi baş
san müddətində sönür konturdan keçir.

Bu andan etibarən təzyiqi 2

Açarın açılması bu
MPa olan sıxılmış hava
ardıcıllıqla həyata keçirilir.
kameraya verilir.

Əvvəlcə 5-ayırıcısının kontaktı

aralanır və bu andan bütün
cərəyan qövs söndürmə
konturundan keçir, sonda 3 və 8
kameralarında qövssöndürən
kontaktlar açılır.
  2 – rezistorundan keçən cərəyan köməkçi 6 – kamerasının
kontaktları vasitəsilə qırılır.

ol a bi l ər.
n i ki hal
Bu z am a
Bununla da açılma prosesi
köməkçi kameranın
kontaktlarında qövsün
söndürməsilə qurtaracaq.
Əgər açar böyük
qısaqapanma cərəyanlarını
açırsa və bu zaman dövrənin
reaktiv müqaviməti, şuntlayıcı
rezistorların – 2 aktiv
müqavimətinə nisbətən çox
kiçikdirsə bu halda açarın
kontaktlarında yaranan
gərginliyin bərpa sürəti də az
olacaq.
Əgər açar, aktiv müqavimətlə
müqayisə olunan və yaxud da
ondan çox olan induktiv
müqaviməti olan cərəyanlı
dövrəni açırsa bu zaman
köməkçi kameranın
kontaktlarında gərginliyin
bərpa sürəti böyük olacaq.

Bu halda kameranın – 6
kontaktlarında qövs sönən-dən
sonra qığılcım aralığı deşilir və
kontaktlarda paralel olaraq
şuntlayıcı rezistorlar – 7,
qoşulur.

Cərəyanın növbəti sıfırdan

keçən anında qığılcım
aralığında qövs hava axını ilə
sönür.
 istismar
sadəliyi və.s

xətlərin Hava açarlarının

tutum partlayış və
cərəyanlarının üstün cəhətləri yanğın
etibarlı bunlardır : təhlükəsizliyi ,
açılması ,

nisbətən avtomatik
yüksək açma təkrar
qabiliyyətinə qoşulmanın
malik olması , cəldliyi ,
 ət ləri
n c əh
ş may a
Çatı
nisbətən
baha olması
bəzi hissələr və.s
quruluşunun
kompessor mürəkkəbliyi
qurğusunun ,
tələb
olunması ,
 DİQQƏTİNİZƏ
GÖRƏ TƏŞƏKKÜR
EDİRƏM!!!