Fakültə :Qaz Neft Mədən fakültəsi

İxtisas : Neft və qaz mühəndisliyi

Kurs : 1

Qrup : 2.20.1

Fənn : Fizika-2

Fənn müəllimi : Prof. Musayev Musaver

Tələbə : Adıgözəlov Eltac

BAKU- 2021
  Plan
1 İnterferensiya nədir?

2 İnterferensiya üsulları

3 Yunq üsulu

4 Frenel üsulu.

5 Frenel biprizması.

6 Linnik üsulu
 İnterferensiya nədir?

İşıq dalğalarının
Periodları eyni olan iki dalğa bir görüşərkən bir-
nöqtədə rastlaşdıqda, həmin birini gücləndirməsi
nöqtədə, bir halda zəifləmə, digər və zəiflətməsi
halda güclənmə müşahidə olunur. interferensiya
hadisəsi adlanır.
İşığın interferensiyasını
müşahidə edə bilmək
üçün bir-birinin üzərinə
düşən dalğaların təsirini
müəyyən müddət sabit
saxlamaq və ona görə də
dalğaların fazalar
fərqinin müəyyən
müddət sabit qalmasını
təmin etmək lazımdır. Belə şərti ödəyən
dalğalara koherent
dalğalar deyilir.

Eyni periodlu və
zamandan asılı olaraq
sabit fazalar fərqinə
malik olan dalğalar
koherent dalğalar
adlanır.
 Aydındır ki, interferensiya
hadisəsinin alınması üçün
mənbələrin koherent
olması və koherent
rəqslərin bir düz xətt
boyunca yayilması
lazımdır.

Başqa sözlə desək,

koherent şüaların
interferensiya
mənzərəsinin alınmasında
ən sadə üsul eyni bir
mənbədən çıxan işıq
dəstəsini iki yerə
ayırmaqla onları yenidən
ğörüşdürməkdən ibarətdir.
  İnterferensiya üsulları

 Bu üsullardan bəziləri ilə tanış olaq.

Linnik
üsulu
Frenel
biprizması
Frenel üsulu.

Yunq
üsulu.
  Yunq üsulu
İlk dəfə təcrübədə koherent şüalar əldə edən Tomson Yunq
(1773–1829) olmuşdur. Yunq təcrübəsinin mahiyyəti
aşağıdakı kimidir.

S mənbəyindən
birinci ekran üzərinə
düşən şüa, Hüygens
Birinci ekranın prinsipinə görə A
ortasına A deşiyi, nöqtəsini yeni işıq
ikinci ekranda isə mənbəyinə çevirir.
S işıq mənbəyi ilə Z bir-birinə çox yaxın
ekranı arasında iki olan B və D
qeyri-şəffaf ekran deşikləri açılmışdır.
qoyulmuşdur (şəkil
26.2).
  Yunq üsulu

Həmin mənbədən çıxan dalğa ikinci ekran üzərinə düşməklə B və D

deşiklərini də yeni işıq mənbəyinə çevirir.

B və D deşikləri üzərində eyni (S) mən-bədən şüa düşdüyündən həmin

nöqtələr də koherent şüa mənbələrinə çevrilir.

Deməli, B və D mənbələrindən şüalanan dalğaların fazalar fərqi həmişə

sabit qalacaq, yəni B və D mənbələri koherentdir.

Yunq bu təcrübə vasitəsilə interferensiya mənzərəsi yarada bilmiş və ilk

dəfə olaraq işığın dalğa təbiətli olduğunu göstərmişdir
  Frenel üsulu.
 İşığın interferensiyasını müsahidə etmək üçün Frenel koherent
şüalar almaq məqsədi ilə müstəvi güzgülərdən istifadə etmişdir.

Şəkildə A1O və A2O bir-

birinə nəzərən ϕ bucağı
altında qoyulan iki müstəvi Hər iki güzgüdə S – mənbəyinin
güzgü, S – işıq mənbəyidir. xəyalını qurmaq üçün belə bir
qaydadan istifadə edilir.
  Frenel üsulu.

 Obyekt güzgünün
qabağında ondan nə
qədər məsafədə isə,
onun məfhum xəyalı da
güzgünün arxasında
həmin məsafədə alınır.

 Təcrübədə A1O və A2O müstəvi

güzgüləri arasında əmələ gələn
bucaq 180°-yə yaxın olmaq şərtilə
qoyulduğundan mənbələrin iki B1
və B2 kimi xəyalları alınacaqdır.
  Frenel üsulu.

Bu xəyallar da koherent
şüa mənbələridir.

Həmin mənbələrdən
çıxan şüa dəstələri eyni
bir mənbədən alındığına
görə koherentdir və
interferensiya mənzərəsi
verə bilər.

İşığın birbaşa ekrana

düşməməsi üçün E
arakəsmə (pərdə)
qoyulur.
  Frenel üsulu.

Güzgülər əvəzində B və D kimi

iki prizmadan istifadə edərək,
koherent şüa mənbələri əldə
etmək olur.

S mənbəyindən prizmalar
üzərinə düşən şüalar
Mahiyyət etibarilə Frenel
prizmaların oturacaqlarına
biprizmalarında aparılan
doğru sınaraq prizmadan
təcrübə Frenel
çıxacaq və çəkildə göründüyü
güzgülərindəkinin eynidir
kimi iki S1 və S2 koherent şüa
mənbəyi yaratmış olacaqdır.
 mə Bu tə
n bə crü
y i n bə
buc A və A d ən ç də S
otu aqları ' sınd ıxan i
rac kiç ırıc şıq
a q
üzə lan ik ol ı
r b a
priz inə dü ir-bir n və
ma şən inin
da
sın iki
ır.

Priz
ma
tərə lar şü
fə s alar
ınd ı ək
ırır. s

Bu
ha
və lda ik
mə S ko i mə
n bə
ləri herent fhum
əm S
ə l ə i şı q '


gəl
ir.

Bu
m
şüa ənbəl
kəs lar ə
işər D s rdən g
ə a
zol k inte həsindələn
aq l
arı rferen ə
ver siya
ir.
Frenel biprizması.
  Frenel biprizması.

Müstəvi güzgü S
mənbəyinə nəzərən elə
yerləşdirilir ki, şüa
güzgü səthinə 90°-yə
yaxın bucaq altında
düşsün.

S mənbəyindən
bilavasitə çıxan şüalar
ilə AB güzgüsünün
səthindən qayıdan
şüalar interferensiya
edirlər.
  Frenel biprizması.

Güzgüdən qayıdan şüa və S Lloyd güzgüsü ilə müşahidə edilən

mənbəyindən birbaşa düşən şüa koherent interferensiya mənzərəsinin S xüsusiyyəti
olduğundan görüşdükdə interferensiya ondan ibarətdir ki, burada mərkəzi zolaq
mənzərəsi yaradır. işıqlı yox, qaranlıq alınır.
  Frenel biprizması.

Bu onunla izah olunur ki,

Bu halda işıq vektoru
interferensiya yaradan
fazasını π qədər dəyişir ki,
şüaların biri optik sıx
bu da qədər yol itkisinə
mühit sərhədindən əks
müvafiqdir.
olunaraq ekrana düşür.

Ekranın ortasında həndəsi

Bu da minimum yollar fərqi sıfır
interferensiya olduğundan bu hal üçün
mənzərəsinə uyğundur. fiziki yollar fərqi
olacaqdır.
  Linnik üsulu

AB dalğasının yolunda
müstəvi paralel və
Bu üsulda S nöqtəvi mənbəyi ilə ekran S nöqtəvi mənbədən çıxan işıq AB sferik yarımşəffaf lövhə
arasında kiçik Si deşiyi olan müstəvi dalğa verir. qoyulmuşdur ki, bu da
yarım-şəffaf lövhə yerləşdirilmişdir. AB dalğasının səthini
dəyişmədən onu bir
qədər zəiflədir
  Linnik üsulu
Lövhədə kiçik S′ deşiyi
açılır.

Hüygens prinsipinə
görə bu deşik mərkəzi
S′-də olan yeni A′B′
sferik dalğanın
mənbəyi vəzifəsini
görür.
AB və A′B′ dalğaları
koherent olduğundan D
ekranında halqa
şəklində interferensiya
zolaqları verir
  Linnik üsulu

Linnik üsulunun yuxarıda qeyd etdiyimiz üsullardan

fərqli olması ondan ibarətdir ki, bütün üsullarda

koherent mənbələr ekrana paralel xətt

üzərində yerləşdiyi halda, burada ekrana

perpendikulyar xətt üzərində yerləşir

•Diqqətinizə
görə təşəkkür
edirəm!!!