ZHVILLIMI NORMAL
VLERËSIMI
VLERËSIMI Nga lindja deri në dy
muaj
Fizik Veshtrimi ngultas
kthimi i kokes
dhe thithja jane nen
kontroll dhe mund te
perdoren per te treguar
perceptimin dhe njohjen
e foshnjes.
Fle rreth 15-16 ore ne
dite.
Te qarat rreth 3 ore ne
dite.
Gjate muajit te pare keto
foshnje duhet te shtojne
30g ne dite.
Njohes Foshnjamundtedalloje
midis modelevete
ngjashme, ngjyrave dhe
tingujve.
• Femija mundtenjohe
objektetfamiljaredhe
perdorimine tyre
Social/emo Besimithemelorzhvillohe
cional t ne kohen kurfoshnja
kuptonse nevojat e saj
plotesohenne menyrete
rregullt.
• Intensitetiemocionali
cdo pervoje varet nga
temperamentii
femijesdhe pergjigjet e
prinderve.
Komunikim Teporsalindurit krijojne
i - Gjuha tinguj vetvetore
sigrindjet, te qarat,
gromesimatdhe gelltitjet.
• Tinguj zanore me
elemente te
shkurterbashketingellore
gjate te ushqyerit ose si
pergjigje e buzeqeshjes.
te qaren nga uria
• te qaren nga dhimbja
dhe •
• te qaren nga inati.
Komunikim Veshi imesemdhe i
i – te brendshem kane masene
degjuarit nje te rrituri.
• Foshnja ende nuk
mund te integroje
tingujt.
• Keto foshnja mundte
dallojne zhurmen ose
intensitetin dhe
kohezgjatjen e nje
tingulli. Parapelqet
tingulli i zerit njerezor qe
ka efektqetesues.
• Femija0-6 jave
ipergjigjet zhurmave prej
50-70 dB SPL. • Femijai
pergjigjet toneve te
paster me 75 dB HL.
• Femijai pergjigjet
fjaleve me 4060 dB HL.
2 muaj deri në 6 muaj
Permiresohet kontakti me sy
Permiresohet kontrolli i kokes.
Mund te manipulojne objektet me
te dyja duart.
Rritja ngadalesohet ne 20g/dite.
Rritet vemendja ndajte tjereve
dhesendeve • Nis eksplorimi i
trupitte tyre.
Emocionetkryesore(inati,gezimi,
interesi, frika, neveria, dhehabia)
shfaqenne kontekstete
pershtatshme.
• Foshnja5 muajshereagonne
menyratendryshmendaj
buzeqeshjesdheqortimit.
• Mund te dallojeprinderitdhe
vellezerite motratnganjerezite
tjere.
• Foshnja6
muajshenisteeksploroje fytyren e
personitqee mban.
Foshnja 2 muajsheka kontroll te
mjaftueshemte muskujvegojore
per te ndaluar dhe filluar
levizjenFoshja 3 muajshe nis te
vokalizoje ne pergjigje te fjaleve. •
Ne moshen 4 muajshe lind e
qeshura e zgjatur. • Foshja 5
muajshe mund te imitoje disa
tinguj, tone dhe ritme menjehere
pas nje modeli vokal (Gugatje)..
Foshnja0-4 muajshetrembetne
gjumeprejtingujveprej90 dB, ne
njemjediste zhurmshem, 50-70 dB
SPL ne njemjedisteqete. •
Foshnja3-4 muajshefillontektheje
kokenngatingujt 50-60 dB SPL •
Foshnja4-6 muajshedo tipergjigjet
tonevetefjaleveme 70 dB HL duke
kthyerkokenne anashne drejtimte
tingullit. • Foshnja4-6 muajshedo
tipergjigjet fjaleveme 20 dB HL
duke kthyer kokenanashne
drejtimte tingullit.
6 deri në 12 muaj
- Shumica e foshnjeve mund te rrine
ulur pa pasur nevoje per ndihme.
Zvarritje dhe terheqje per tu ulur.
- Mund te perdorin objekte te
ndryshme ne te njejten kohe.
Mberthimi pince (te mberthesh nje
objekt mes gishtave).
Temesuaritnepermjet eksplorimit.
• Zbulimi i qendrueshmerise se
objektit.
Ndarjet jane me teveshtira se me pare.
Femija eshte lidhur shumeme nenen.
• Foshnja8 muajshevepron ne menyre
pozitive ndajte tjereve, dhebertetper
te terhequr vemendjen. Foshnjet 9
muajshe “interpretojne” per familjen.
• Foshnjet 10 muajsheshfaqin gjendje
te ndryshme humori. • Foshnjet 11
muajshe parashikojne qellimin e nenes
dhe perpiqen ta ndryshojne ate duke
protestuar ose me ane te bindjes. •
Foshnjet 12 muajsheshprehin
preferencat e tyre per njerezit dhe
shumeemocione te ndryshme.
Foshnjet 6-7 muajsheprodhojne tinguj
nje rrokesh.
• Gugatje e Perseritur
• Ligjerimi Echolalia
Foshnja8-9 muajshefillonteperdore
veprimete veta per tekomunikuarme
dhe pa vokalizim.
• Fillongugatjenme vargje tegjata
perseritjeshterrokjevebashketingellore
zanore (Gugatje e Perseritur).
• Ne moshen9 muajshfaqenfillimete
zhargonit ( keto jane vargje tegjata
tingujshtepakuptueshemme modele
prozodiketengjashmeme atotete
rriturve).
• Se fundi, ne afrim teditelindjesse tyre
te pare,
foshnjetmundtedallojneemrine tyre,
dhe mundteflasinnjeosedisafjale.
Foshnja 7-9 muajshei pergjigjet nje
zhurme ne 30-40 dB SPL.
• Foshnja 7-9 muajshei pergjigjet
toneve te fjaleve ne 45 dB HL.
• Foshnja 7-9 muajshei pergjigjet
ligjerates ne 15 dB HL.
Pegjigja e foshnjes 9-12 muajsheeshte
lokalizimi i drejtperdrejte itingujve
anesore, ne menyre direkte poshte
nivelit te veshit, dhe ne menyre
indirekte mbinivelin e veshit. ‫• ٭‬
Foshnja 9-12 muajshei pergjigjet
zhurmes ne 25-35 dB HL. • Foshnja 9-
12 muajshei pergjigjet toneve te
fjaleve ne 40 dB HL. • Foshnja 9-12
muajshei pergjigjet ligjerates ne 10 dB
HL.
12-24 muaj
- Femijet 15 muajsh ecin dhe vrapojne jo
shume mire.
Femijet 18 muajsh ecin ne maje te gishtave,
mund te ecin mbrapsht, mund te ecin me
kembe te hapura.
Femijet 21 muajsh mund te: gjuajne nje top te
madh, hidhen, ngjisin shkallet, ecin ne maje te
gishtave, qendrojne me nje kembe me
ndihmen e dikujt tjeter, hane me pirun.
- Ngadalesim i rritjes fizike si ne peshe ashtu
dhe ne gjatesi.
Femijet18 muajshmundte: • dallojne format. •
njohin fotografite e njohura te objekteve te
zakonshme. • perdorin gjithnje e me
shumeobjektet per qellimin qe kane. • P. sh.,
krehin floketme kreher. • luajne me lodra. •
parashikojne dhe shijojne rutinat. • fillojne te
ndjejne rregullin.
Femijetqe po hedhin hapat e para mundte jene
nervoze. • Pasi fillojne te ecin humorii tyre
permiresohet ndjeshem. • Lidhja emocionale e
femijevemundte shprehet kurprindi e le
femijenne nje vend te panjohur. • Per
shembull, • femijete lidhur do te rezistojne per
largimin e prinderve dhe kurata te kthehen
femijado te shkojetek ata qe ta marrindhe ta
qetesojne. • Femijetpa lidhje te forta, mund te
mos protestojne per largimin e prinderve dhe
nuk do te shkojnetek ata kurte kthehen.
Ligjeratat perbehet kryesisht nga fjale te
vetme ose zhargon. Keto fjale perdoren per te
emertuar objektet ose njerezit, dhe per te
terhequr vemendjen apo per te arritur dicka. •
Ligjerata zhvillohet dhe fillon kombinimi i
fjaleve. • Rritet shkalla e zgjerimit te fjalorit. •
Ne moshen 2 vjecare femijet kane nje fjalor
shprehes prej 150-300 fjalesh.
Pergjigja e femijeve13-16 muajsheshte: •
lokalizimi i drejtperdrejtei tingujve anesore,
tesiperm dheteposhtem. • Pergjigje
ndajzhurmave ne 25-30 dB SPL. • Pergjigje
ndajtonevetefjaleve ne 30 dB HL. • Pergjigje
ndajbisedave tendryshme ne 5 dB HL.
Pergjigja eshtelokalizimi i drejtperdrejtei
tingujve anesore, te siperm dheteposhtem.
Deri 21 muajsh • U pergjigjen zhurmave ne 25
dB SPL. • U pergjigjen tonevetefjaleve ne 25 dB
HL. • U pergjigjen bisedesne 5 dB HL.
Pergjigja e femijeve 21 -24 muajsh eshte:
• lokalizimi i drejtperdrejte i tingujve anesore,
te siperm dhe te poshtem.
• Pergjigje ndaj zhurmave ne 25 dB SPL.
• Pergjigje ndaj toneve te fjaleve ne 25 dB HL.
• Pergjigjen ndaj bisedave ne 5 dB HL.
Ne moshen2 vjecareAudiometriae
PerforcimitPamormundte perdoretper teste
klinike.
3 vjeç
Ne moshen 30 muajshe fillon te shfaqet kontrolli i
zorreve dhe fshikezes se urines. • Femija ka
perfeksionuar ecjen ne siperfaqe te sheshta. •
Femija mund te vrapoje mire. • Femija ngjit shkallet
pa ndihme. • Femija mund te mbaje ekuilibrin me
nje kembe. • Femija mund te vishet vete, pervec
lidhjes se kepuceve. • Mund te perdore thiken per
te lyer, por jo per te prere. • Kane nisur te zhvillohen
shkarravinat. • Mund te cmontoje objekte te
shtepise dhe lodra.
Perdorobjekteper te simbolizuar objektetetjera dhe
angazhohetne loje simbolike ose loje imagjinare.
• Femija ka deshire teluaje ne grupe.
• Do tendajeme tetjeret.
Femija ka mesuar te veproje sipas radhes. • Mund te
ndaje lodrat per periudha te shkurtra. • Femija luan
ne grupe. • Femija flet gjate lojes. • Femija zgjedh
shoket e lojes.
Keta femijeperdorin fjalor shprehes me 900 deri ne
1,000 fjale. • Ne dite perdoren 12,000 fjale.
• Shumica kane pervetesuar tingujt zanore dhe
bashketingelloret /p/, /m/, /h/, /n/, /w/, /b/, /k/,
/g/, dhe /d/.
• 50% e femijevejane te afte ne perdorimin e /t/, /f/,
/j/, /r/, /l/, dhe /s/.
Fjalite kaneformenkryefjale – folje – kundrinor, dhe
shpesh lene jashte fjalet e vogla te pa theksuara.
• Femijafillon te perdore variante te
formavemohore, pyetese dhe urdherore te fjalise.
• Po meson te perdore mbaresat, por shpesh ne
menyre te pasakte
• Fillon te formulojerregullat e gjuhes.
Tedegjuarit mbeteti pandryshueshem pas moshes 2
vjec. • Ne moshen3 vjec femijesmundti mesohen
teknikate kushtezimit te lojes per autdiometrine
degjimore te kushtezuar. • Ata zakonisht jane
shumete gatshem per te bashkepunuar kur kuptojne
se veprimet e tyre kenaqin te tjeret.
4 vjeç
Lagia e shtratiteshteende normale(per nje perqindje te vogel)
derine moshen4 vjec per vajzat dhe5 vjec per djemte. • Kontrolli
pavarur motor i aneve temajtadhetedjathta. •
Mundtekercejneme nje kembe. • Mundtengjisin e tezbresin
shkalletme levizje tendryshme tekembeve. • Preferohetdorae
majte ose e djathte.
Rritja e kujteses lejon femijente kujtojehistori te shkurtradhe
ngjarje te te kaluares.. • Mund te thote emrate ngjyrave
kryesore. • Mund te dalloje monedhat. • Mund te numeroje
deri ne pese. • Rritet deshira per loje.
Per shumicen e parashkolloreve kontrolli eshte nje problem
themelor. Paaftesia per te kontrolluar disa aspekte te botes se
jashtme mund te zgjoje shperthime inati, frike, mbilodhje ose
shqetesime fizike. • Femijet parashkollore perjetojne nje shkalle
te gjere emocionesh drejtuar prinderve te tyre (dashuri te
thelle, xhelozi, mëri dhe frike se mos zemerimi mund te
shkaktoje braktisjen e tyre).
Tregojne histori te thjeshta te krijuara vete ose prej te tjereve. •
Krijojne fjali me te nderlikuara. • Fjalori mesatar perbehet nga
1,500-1,600 fjale. Ne dite perdoren15,000 fjale. • Shumica
mund te artikulojne /p/, /m/, /h/, /n/, /w/, /b/, /k/, /g/, /d/,
/t/, /f/, dhe /j/.
50% mund te prodhojne /r/, /l/, /s/, dhe /z/. • Shumica e fjalive
kane mesatarisht kater ose pese fjale. • Perdorim i mire i
formave pohore, mohore, pyetese dhe urdherore. • Perdorin
lidhesa si dhe, por, dhe nese dhe permera lidhore si kush. •
Mund te tregojne ngjarjet sipas rendit ne te cilin kane ndodhur
.
Ne moshen 4 vjecarefemijetmund tetestohen klinikisht me
Audiometrine E Perforcimitte PrekshemteKushtezimit
Veprues(TROCA).
TROCA – ne keteshembull kushtezues, stimuli degjimor i sugjeron
femijesse pergjigja e nje sjelljeje te caktuar(sishtypja e celesit) do
te prodhoje menjehere nje perforcim pozitiv dhe te prekshem ( si
ushqimi ose lodrat).
5 vjeç
Femija ka kontroll motor dhe eshtei vetedijshem
per trupine tij. • Vizatonmire. • Ngjyros me
konture. • Krijon vizatime tedallueshme. •
Mundteshkruajefjale te thjeshta. • I
mungonbashkerendimii syve per lexim
tevazhdueshem.
Dallon te majtendhe te djathen e tij, por jo te te
tjereve.
• Femijae pranon magjine sishpjegim.
• Ka krijuarkonceptin e kohes per sot/ neser/ dje /
mengjesin/ pasditen/ naten.
• Mund te numeroje deri ne 13.
• Femija 4-5 vjec angazhohet ne lojra me te
nderlikuara sikrijimii skenareve te imagjinuar.
• Loja e femijeve4-5 vjec drejtohet gjithnje e me
shumenga rregullat.
Zgjedh shoket e lojes duke u mbeshtetur tek gjinia
• Kenaqet me lojra dramatike • Femija shfaq
interes ne veprimtarite ne grup • Luan qellimisht
dhe ne menyre ndertimore
Fjalor perbehet nga 2,1002,200 fjale. • Diskuton
per ndjenjat. • Mund te ndjeke nje urdher me tre
hapa. • Femija ka pervetesuar 90% te gramatikes.
Gjuha e femijes eshte shume e ngjashme me ate
te te rriturve, me disa gabime dhe mungesa te
strukturave sintaksore. • Mund te artikuloje sakte
bashketigelloret /p/, /m/, /h/, /n/, /w/, /b/, /k/,
/g/, /d/, /t/, /†/, /f/, /j/, /r/, /l/, /s/, /z/, dhe /v/ . •
Ka ende veshtiresu me disa bashketigellore.
Mund te perdoret TROCA per te testuar klinikisht
keta femije