2.

KARBONDİOKSİT

CO2 Karbon dioksit

H2CO3 Karbonik asit

CO32- Karbonat

HCO3- Bikarbonat

Ca(HCO3)2 Kalsiyum bikarbonat

CaCO 3 Kalsiyum karbonat

2. KARBONDİOKSİT
Suda karbondioksit kaynakları:
A) Doğrudan doğruya CO2 Diffüzyon
havadan alınan
karbondioksit

CO2
Solunum

B) Canlıların solunumu;
Bu şekilde elde edilen karbondioksit sucul flora ve
faunanın zenginliğine, bireylerin büyüklüğüne ve
solunumu etkileyen diğer faktörlere bağlıdır.
C) Yer altı sularından gelen karbondioksit:
Su topraktan geçerken çözünmekte olan maddelere
temas ederek çok miktarda karbondioksit taşır. Bu
suların karbondioksit miktarını artırır.
D) Organik maddenin dekompozisyonu;
Dekompozisyon sırasında açığa çıkan
gazlarda en önemlisi karbondioksittir.
Dekompozisyon her mevsimde olabilir.
Sıcaklık düşük olduğunda dekompozisyon
azalır.

E) Diğer maddelerle bileşik halde bulunan

karbondioksit;
Karbondioksit doğal sularda iki önemli
formda bulunur :
a) CaCO 3 ve MgCO 3 şeklinde ;
Çözünmeyen monokarbonatlar halinde
bulunur.
Bu durumdaki karbondioksite BAĞLI
(SABİT) karbondioksit denir

b) Ca(HCO3)2 ve Mg(HCO3)2 şeklinde ;

Bu şekilde bikarbonat halinde olan
karbondioksite YARI BAĞLI
karbondioksit denir
 Sularda karbondioksit tüketiminde etkili olan
faktörler:

A) Sucul bitkilerin fotosentezi:

Serbest CO2 nin fotosentezde tüketilişi sudaki yeşil
bitkilerin miktarına, etkili güneş ışınlarına, suyun
berraklığına ve mevsimler göre değişir.

B) Belli şartlar altında suyun çalkantısı yarı bağlı

CO in serbest
2 kalmasına ve ortamda CaCO 3
çökmesine neden olur. Sarsılma, çalkantı serbest
CO nin sudan2 ayrılması için en etkili yoldur.
C)Bazı organizmaların marl oluşturması :
Bazı göllerde görülen bir diğer karmaşık
durumda, aşırı fotosentez periyotları
süresince katı CaCO3 birikimidir. Bu tip göller
marl (marn) gölleri olarak isimlendirilir.
Marl oluşumu özellikle CaCO3 bakımından
zengin olan sularda görülür.
 Bu çökelti göl kıyılarında birikir ve marl (Marn) olarak
adlandırılır

Kalsiyum karbonat birikintileri makrofitleri tamamen

kaplayarak onlara kabuklu bir görünüm verir.
CaCO3 Gölü
Yağmur sularındaki karbonik asit (H 2CO3 ) topraktan
geçerken CaCO3 gibi karbonatlı kayalara rastlarsa :

+2
H2CO3 + CaCO3  Ca +2HCO3

şeklinde bir reaksiyon meydana gelir.

+
Göle giren sular hem Ca 2 hem de HCO3 iyonlarını
+2
içerir.Bu Ca iyonları gölü besleyen akar sularla göle
giren ve çok bol olan inorganik karbon iyonları ile
bikarbonat reaksiyonuna girer.
  Ca(HCO )  CaCO +H2O+CO2
Ca +2HCO3 
+2
3 2 3

Çözünebilir Çözünebilir Çözünmez

Çöken CaCO3 ya katı yığınlar oluşturur (marl

gölleri) veya kolloidal halde kalır ve ışığın suya
geçişini büyük ölçüde engeller.

D)Buharlaşma;
Bikarbonatlı sularda buharlaşma sonucu yarı
bağlı CO 2 kaybolarak yerine monokarbonatlar
(bağlı) kalır. Bu durum özellikle büyük yüzeyli
sığ göllerde etkilidir.
E) Derinlerden gelen gaz kabarcıklarının çıkışı;
Zemin materyelinin ayrışması sonucu çok fazla
miktarda çıkan CO 2 ‘in iç basıncı dış basıncı aşar,
CO 2 kabarcıklar halinde yüzeye yükselir, havaya
karışır.
CO2 gazı suda çözünür ve önce disosiye olmamış
karbonik asiti (H2 CO3 ) oluşturur ;

CO2 + H2 O H2 CO3

sonra bu asit disosiye olarak bikarbonat ;

H 2 CO3 HCO -3 + H+

karbonat şeklinde dengeye girer.

HCO-3 CO3-2 + H+
 CO2 , HCO3 ve CO3 toplam inorganik karbonu
oluştururlar. Bunların miktarı pH’a göre değişir.
Genellikle düşük pH değerlerinde serbest CO2 , pH’ın
6.5-8 olduğu değerlerde de bikarbonatlar önemlidir.
PH’ın 8,5 tan fazla olduğu zamanlarda ise karbonatlar
önem taşır. Çözeltide bikarbonatların muhafazası
için gereken serbest CO2 ‘ye Equilibrium CO2 denir.
Suda CO 2 ‘in üç farklı formu ile H + iyonu (pH)
konsantrasyon ilişkisi
Bağlı CO2 miktarına göre göllerin sınıflandırılması :
1) Yumuşak Sulu Göller:
Serbest CO 2 miktarı 200 ppm’e kadar çıkabilir.
PH = 4-6 arasındadır.
Bağlı CO 2 genellikle 9-10 ppm’den azdır.

2) Orta sert Sulu Göller:

Serbest CO 2 miktarı değişkendir.
PH değeri nötre yakındır.
Bağlı CO 2 30-35 ppm kadardır.
3) Sert Sulu Göller:
Bağlı CO 2 miktarı 35-40 ppm’den 200 ppm’e
kadar çıkar.
PH = 8,5’a yakındır.
Bu göllerde CaCO 3 ve MgCO 3 marl olarak
dibe çöker.
 Güneş Işığı
KARBON-OKSİJEN DEVRİ

Fotosentez

O2

Solunum

CO2
 Çözünmüş CO2

Fotosentez

Bitkiler Solunum

Hayvanlar Solunum

Organik artıklar Oksidasyon

(Parçacık+Çözünmüş)

Bakteriler Solunum

Karbondioksitin Sudaki Devri