3) METAN (CH4 )

Göl ve gölcüklerin
zeminlerinde organik
maddenin anaerobik
ayrışma ürünüdür.
Metan oluşumuna
uygun şartlar
çoğunlukla O2’nin
tükenme döneminde
görülür. Şartların
uygun olduğu yaz
aylarında çok
meydana gelir.
4) HİDROJEN SÜLFÜR (H2S)

Göllerin dip
bölgelerinde kükürtlü
organik maddenin
ayrışması sonucu
meydana gelir. Çok
zehirlidir.
Kanalizasyonla
kirlenmiş sularda
rastlanır.
5) AZOT GAZI (N2 )
Azotun suda çözünebilirliği azdır.
Bu gaz kimyasal olarak inert
gazdır. Kimyasal ve biyolojik
olaylarla miktarlarında bir
değişiklik olmaz. Limnolojik
çalışmalarda serbest azot gazı
tayini önemli değildir.

6) AMONYAK (NH3 )
Fazla değişikliğe uğramamış
tabi sularda az miktarda
bulunur. Göllerde organik
maddenin ayrışma
ürünlerinden biridir. Kirlenmiş
sularda daha çok görülür.
 B. ÇÖZÜNMÜŞ ANORGANİK
MADDELER
1. AZOT BİLEŞİKLERİ
Suda az miktarda bulunurlar. Canlılar üzerinde önemli
etkileri vardır.

Azot döngüsü azotun farklı kimyasal formları

arasındaki dönüşümüdür.
Bu dönüşüm çeşitli kimyasal ve biyolojik olayları
içine alır.
Azot döngüsündeki önemli prosesler:

Fiksasyon

Amonifikasyon

Nitrifikasyon

Denitrifikasyon dur.
Azot Fiksasyonu
Nitrogenaz enzimine gereksinim gösterir.
(Mavi-yeşil alglerde ve Bakterilerde bulunur)

N2 NH4+ (Anaerobik işlem)

Amonifikasyon

Bitki ve hayvan kalıntılarındaki

organik azotun
Amonyuma dönüşümüdür.

(Hipolimniyonda anoksik şartlarda)

Organik
Azot

Amonyum NH4
Nitrifikasyon Oksik şartlar

Amonyumun nitrite,nitritin nitrata dönüşümü

NH4+ NO2- NO3-

Azot devrinin önemli bir basamağıdır.

Denitrifikasyon Anoksik şartlar

Nitratın elemental azota dönüşümü

NO3- NO2- N2

Sularda fitoplankton gelişimi için karbon, azot ve

fosfor oranı ortalama C/N/P = 45/7/1 olarak bilinir.

Bu değerler azot ihtiyacının fosfora göre 7 misli fazla

olduğunu gösterir.
Azot alg büyümesini sınırlayan veya artırabilen
önemli bir faktördür.

Sulardaki azotun normal değerleri 1-10 mg/lt

arasında değişir.

Karasal sistemlerde olduğu gibi sucul

ekosistemlerde de bakteriler, mantarlar ve
bitkiler azotun NO3 ve NH4 formlarını
kullanırlar.
 Azot Kaynakları
Atmosferik Birikim

Akarsular ve yeraltı suları (çoğunlukla NO3- )

Kanalizasyon akıntıları (NO3- ve NH +)

4

Tarımsal sızıntılar ( NO 3- ve NH +)
4

Sucul sedimentlerden ve Hipolimniyondan

gelen azot (NH4+ )
Azotun Sucul Sistemdeki Kimyasal Formları
organism-N + detrital-N
+ çözünmüş organik-N NO3-
Org–N

Çözünmüş
Fixed or Nitrate: major
Amonyum: runoff fraction
available-N
Biyosentez
NH4 + inorganik-N (DIN)
için temel Nitrit:
birim NO2- Genellikle
geçici
N2 = büyük bir
kaynaktır fakat birçok N2 N2O NO2
organizma tarfından
•Gazlar
kullanılmaz
Oxidation state
-3 -2 -1 0 +1 +2 +3 +4 +5
AZOT DEVRİ

•modified from Horne and Goldman. 1994. Limnology. McGraw Hill.

Lentik ekosistemlerde su ve sediment arasındaki ilişkiyi
gösteren azot dolaşım modeli
Akvaryumda yaşayan balık, bitki
ve diğer canlıların organik
artıklarının parçalanması sonucu
amonyum (NH4) ve amonyak
(NH3) oluşur. Amonyak
amonyuma göre çok daha
zehirlidir. Sudaki amonyak
konsantrasyonu
0.1 mg/litre 'nin üzerine çıkarsa
akvaryum canlıları için tehlikeli
olur. Suyun pH değeri ve sıcaklık
yükseldikçe, amonyumun
amonyağa göre oranı yükselir.
Örneğin pH derecesinin yüksek
olduğu (yaklaşık 8.3) deniz
akvaryumlarında, deniz
canlılarının tatlı su balıklarına
oranla amonyağa karşı daha
hassas oldukları göz önüne
alınırsa, amonyum/amonyak
bileşiklerinin düşük
konsantrasyonda tutulmasına
daha da büyük özen göstermek
gerekir.
2. FOSFOR BİLEŞİKLERİ
Göllerde fosfor organik ve inorganik
şekillerde bulunur.
İnorganik fosfatın büyük kısmı
ortofosfat şeklindedir.(PO4 -3 )
İyon İki boyutlu yapısı Üç boyutlu görünümü

Fosfat
(PO43-)
Az bir kısmıda monofosfat (HPO 4-2) ve
dihidrojen fosfat şeklindedir.

Organik fosfor toplam çözünebilir

fosforun önemli bir kısmını oluşturur.

Toplam fosforun bir kısmıda kolloidal

haldedir
 Akarsular

P BİTKİLER
inorganik

HAYVANLAR
Detritus
Fosfotaz Parçacık ve
P Çözünmüş
organik P
Bakteri Metabolizma
ürünü

Sediment
Sularda Fosfor Devri
Sedimentteki çözünmüş (Fe3+) Fosfora bağlanır
ve çözünmeyen çökeltileri meydana getirir.

P
O
<
PP
>95%
4
<
3
< %

FePO4
P
P Fe(OH)3-PO4
FePO4 P
FePO4
Fe(OH)3-PO4
FePO4

Fosforun sedimente akışı vardır.

Anoksik şartlarda Fe++ çok boldur
Oksik şartlarda, Fe++ elektron verir ve Fe+++ oluşturur

Fe+++ PO43-
Fe(OH)3
PO43-
PO43-

Fe+++ PO4 ile çözünmeyen çökelti oluşturur.

 Hipolimniyon anoksik olduğunda Fe+++ elektron
kazanır ve Fe++ ye indirgenir.

Fe+++

Fe+++ PO43- Fe(OH)3 PO43-

Fe++ Fe(OH)2

Fe++ PO4 çözünebilir tuzları oluşturur.

Anoksik şartlarda sedimentlerden fosfor serbest

kalır
Fosfor Kaynakları
 Fosfor – Dış Kaynaklar
• Noktasal olmayan kaynaklar
Gölü besleyen kaynaklar
Atmosferik birikme

• Noktasal Kaynaklar
Atıksular
Endüstriyel Boşaltım
 Fosfor– İç Kaynaklar

Oksijensiz dip sularında fosfat yüksek

seviyelerdedir

Suyun karışması ile yüksek

miktarda fosfor yüzey suyuna geçer.
(Aşırı alg çoğalmasına sebep olan)
Sedimentten fosforun
sedimenti örten suya
serbest bırakılması İÇ
YÜKLEME olarak
tanımlanır
Sedimentten fosforun serbest
bırakılma hızının kontrolünde oksijen
önemli bir rol oynar.
Sediment suyu anoksik olduğunda
fosfat hızla suya geçer.
Anoksik sedimentler fosfatı oksijenli
sedimentlerin serbest bırakmasından
yaklaşık bin defa daha hızlı serbest
bırakır.
Sudaki en büyük fosfor kaybı biomass’ın
sedimantasyonu ve kimyasal çökmedir.
Bunun sonucunda ölü veya ölmekte olan
fosfor içeren materyal göl yatağında
birikir. Bu da değişik detritivorlar
tarafından kullanılırken bir kısım fosfor
yeniden göl çanağını örten suya geri
döner.
Fosforun iç sulardaki miktarı
sınırlıdır.
Fosfor miktarını etkileyen en önemli
kaynaklar atık sular ve gübredir.
Sulardaki PO4 değerleri 0,05 – 0,3
mg/lt arasında değişir.
Fosfor miktarının aşırı artması
bitkisel üretimi hızlandırır.
Suların kalitesini değiştirerek
ötrofikasyona sebep olur.
3. SİLİS BİLEŞİKLERİ
Özellikle Diyatomelerin gelişimi için dominant bir
elementtir.
Alglerde yapısal komponent olarak kullanılan
silisyum (SiO2 . n H2O) amorf silistir.

Göllerde silis için iki ana kaynak mevcuttur :

1. Gölü besleyen akarsular

2.Fotik zonun altındaki tabaka

 SiO2 . n H 2O
Hayvanların
beslenmesi, ölüm ve
Hücre Çeperi Algal
sedimantasyon Büyüme

Göl Sedimentleri Çözünebilir H2SiO4

Diyatome kabukları
SiO2 . n H 2O SiO4

ri
km

le
riş
Jeolojik

Çö

gi
zamanlar

u
içindeki Kompleks

s
ar
değişiklikler

Ak
Toprak/Kaya
Silikatları
Opal : Silisin hidratlı ve jelatinli bütün türlerini
kapsayan değerli bir mineral, Panzehir taşı
 Silikanın bir kısmı anoksik
sedimentlerde serbest bırakılır.
 Bazı diyatomeler silisin %15
kadarını ortama verirler.
 Silika göllerde çeşitli formlarda
bulunur.
 Sadece silisilik asit algler
tarafından kullanılır.