HISTORIA CULTURAL DA

INFANCIA: DOS TEMPOS

CLÁSICOS AO S. XVIII
 INTRODUCIÓN

• “Familia” e “infancia”: construcións culturais, sociais e históricas

• As nocións de familia e de infancia son históricas: non hai unha infancia e

unha familia

• A imprescindíbel referencia ao contexto

• En todas as épocas, unha noción de infancia máis ou menos desenvolvida

• Childhood is the most vile and abject state of human nature, after that of
death (s. XVIII) vs. Grace Abbot (1938): as cambiantes nocións de infancia

• As “infancias” no mundo actual: da obesidade á escravitude

INTRODUCIÓN
 A INFANCIA NAS CIVILIZACIÓNS
CLÁSICAS
• A triloxía obediencia-formación-disciplina

• O castigo como dereito legal dos pais... e mesmo o infanticidio (20 % das
nenas asasinadas na Grecia clásica): nenos/as como propiedade dos pais
(“Se paras un fillo, consérvao; se é muller, abandónaa”)

• A realidade dos abandonos selectivos e dos castigos (a letra...)

• O afecto en segundo plano (a Biblia): visión utilitarista do neno/a como

alicerce de futuro para os pais. O máis urxente: que medre rápido e deixe
de ser neno/a. Matar un fillo/a: delicto a partires do s. IV d.C.

• Diverxencias: China vs. Grecia e Roma. Pediatría, “infantia” e “pueritia”:

libros, saberes especializados... fálannos dunha certa noción de infancia
 A INFANCIA NA IDADE MEDIA (ss. V-XV)

• A visión clásica: neno/a importaba moi pouco, empréstaselle escasa

atención. Nin sequera habería unha noción de infancia, tempo de
“corentena”. Moi escasa afectividade pais-fillos (poema do 1400): sen
tempo, facelos duros, outra noción da maternidade?

• Unha visión máis actual: xa existe un concepto de infancia como

xeira con entidade de seu (lexislación, medicina); hai un espazo,
relativo, para a afectividade

• Solución de compromiso: hai unha noción de infancia, hai conciencia,

hai afectividade, hai dor pola morte... mais no seu contexto
(fatalismo, resignación, morte cotiá...). Infancia con necesidades de
seu (xoguetes, lambetadas...) mais segue o utilitarismo
 A INFANCIA NA IDADE MEDIA (ss. V-XV)

• O impacto do xudaísmo, do cristianismo e do islam

• Aspectos positivos: deixade que os nenos se acheguen a

min, santos que axudan a empreñar, repudio das mulleres
sen fillos/as. Corán: prohibe os infanticidios e a venda

• ... e aspectos negativos: pecado orixinal (o neno/a como

froito dun acto impuro... mesmo no Concilio de Trento)

• As relixións monoteístas: influxo positivo (nenos/as como

criaturas de Deus... que hai que protexer e educar)
 A INFANCIA NA IDADE MEDIA (ss. V-XV)
• Os nenos/as nunca son só nenos/as: a realidade habitual do traballo
desde os 6-8 anos (gañar o sustento)

• Ir servir no centro e norte de Europa (8-10 anos)

• O fenómeno da bastardía... bastante ben aceptada

• Infantes no seo de sociedades xoves (menos de 14 anos: 40%)

• Dous nenos facían un home: a elevada mortalidade infantil

• Abandonos, abortos e infanticidios selectivos: razóns e acollementos

(Inocencio III na Roma do s. XII)

• Castigos: violencia “educativa” cos infantes en sociedades violentas

A INFANCIA NA IDADE MEDIA (ss. V-XV)
 A INFANCIA NA IDADE MODERNA (ss.
XVI-XVIII)
• Ser neno/a era unha ocupación moi dura

• Moitos abandonados: os orfanatos como death-camps for infants

(mortalidade no primeiro ano sempre superior ao 50%)

• O caso da “Inclusa” de Compostela (s. XVIII): amas de cría (ata 3

anos) e ata 6 no hospicio e logo... 90% morren antes dos 7 anos

• O “baby farming” do centro e norte de Europa: un abandono distinto

• Todos traballan... e xogan

• A elevadísima mortalidade infantil: até do 300 por mil

A INFANCIA NA IDADE MODERNA (ss.
XVI-XVIII)
A INFANCIA NA IDADE MODERNA (ss.
XVI-XVIII)
A INFANCIA NA IDADE MODERNA (ss.
XVI-XVIII)
 A INFANCIA NA IDADE MODERNA (ss.
XVI-XVIII)
• A figura da ama de cría: pudentes e modestas asalariadas. Elevada
mortalidade

• A preocupación pola educación: John Locke e Rousseau. No XVIII,

literatura específica (Newbery, irmáns Grimm, Andersen). A presenza
nas artes

• O impacto nas nais de familias de clase alta: menos amas de cría,

máis interacción, medidas contraceptivas, menos castigos

• A continuidade dos castigos, abortos e infanticidios: “Prescinde do

castigo e malcriarás ao neno”; “Non teño fillos, señor, só teño fillas”

• Afecto na familia?: Norteamérica colonial vs. Inglaterra. Pais borrachos

e violentos. O modesto espazo da afectividade
A INFANCIA NA IDADE MODERNA (ss.
XVI-XVIII)
A INFANCIA NA IDADE MODERNA (ss.
XVI-XVIII)