DIKTATÖRLÜĞÜN VE DEMOKRASININ

TOPLUMSAL KÖKENLERI
(FRANSA)

BARRİNGTON MOORE
• Mülkleri varla yok arası denecek kadar küçük olanlar, savunmaya
kalkmalarını gerektirecek kadar mülkiyet hakları olmadığından tarihe
geçemezler.
• Köylülüğün yıkılışı her ne kadar çok acı görünse de barışçı demokratik
rejime yaptığı katkı en az Parlamento’nun güçlenmesi kadar önemlidir.
• Bu tür sonuçlar doğuran şiddet ve baskının uzun bir zaman dilimine
yayılmış olması yani yasalar ve düzen çerçevesinde oluşmuş olması,
demokrasinin gelişimine katkıda bulunması, bize bunların üst sınıfların
alt sınıflara uyguladıkları kitlesel çapta bir şiddet olduğunu
unutturmamalı
ORTAÇAĞ KÖYÜ
İNGİLTERE'DE DEMOKRASİYİ
OLUŞTURAN ETMENLER

• Güçlü bir baskı aygıtının olmaması

• Yönetici sınıfın ekonomik durumlarının zayıflaması sonucu
başka bir ekonomik temele geçmeleri
• Az çok güçlü ve bağımsız bir parlamento olması
• Aristokrasinin krala bağımlı olmaması
• Çitleme hareketleriyle ticari tarımın doğal bir şekilde
gelişmesi
FRANSA'NIN İNGİLTERE'YE
BENZEMEYEN KÖKENLERİ

• Ticaret ve sanayi İngiltere'nin gerisindeydi

• Soylular kraldan bağımsızlaşarak ilerlemesini sağlayacak
yerde kralın çevresinde onun beslediği bir öge haline geldi
• Soylular ticari tarıma yönelmek yerine köylülerin sırtına
daha fazla yükümlülük koydular.
• İngiltere'nin aksine devrimden öncede sonrada köylü
mülkiyeti sağlamlaştı
• Altın ve gümüş arzının artmasıyla toprak soyluları ekonomik
sıkıntıya düştü, bu durum 14. Louis döneminde(1643-1715)
merkezi otoritenin güçlenmesine yol açtı.
• Kılıç soyluları geriledi, kral onların elinden yargı yetkilerini aldı
ve topraklarından vergi ve asker toplamaya başladı
• Şehirli burjuva toprak satın almaya başladı ve yeni tarzda
malikane işletmeleri başladı ancak bu yüzeysel kaldı.
• Malikanelerin gelir kaynağı pazarda satılan mal değil köylüden
alınan paydı
• Topraklar çoğunlukla köylülere aitti ve bu küçük köylüler
büyük mülk sahibinin dayandığı temeldi
• Fransa'da şarap üretimi yoğundu ancak bu İngiltere'deki
yün üretiminin yaptığı etkiyi yapmadı
• İngiltere'de kırla kentin kaynaşmasından doğan işbirliği
daha çok krala yönelikti. Fransa'da ise bu kral aracılığıyla
sağlanmıştı ve farklı sonuçlar doğurdu.
MUTLAK MONARŞİ ZAMANINDA SINIF
İLİŞKİLERİ

• 17yy. da burjuvazi kır kesimini arkasından sürükleyen,

çağdaşlaşmanın başını çeken bir güç değildi. Kralın gözünden
düşmemeye çalışıyordu
• Yerel yönetim yaşamı krallık denetimine bağımlıydı
• 14.Louis döneminde çağdaş toplumun temellerini atma
girişimleri bürokrasiden geldi.
• Kralın politikası düzeni korumak savaş ve görkem politikalarına
kaynak sağlamak için toplumdan ne koparabilirse onu almaktı.
• Bürokratik mekanizmanın devamı için gereken ekonomik fazlayı sağlamak
için bürokratik mevkilerin satılması yöntemi benimsendi.
• Bu yöntem giderek yaygınlaştı 17.-18.yy.larda Fransa feodalizm, burjuvazi
ve bürokrasinin ilginç bir karışımı haline geldi
• Yöntemle burjuvazi bürokrasiye giriyor ve soyluluk ünvanı alıyordu, kralda
onlardan müttefikler ediniyordu ayrıca iyi bir gelir ve feodallere karşı iyi bir
yöntemdi
• Bu yöntem burjuvanın siyasi hırslarını köreltti
• Ancak bu yöntem Fransa'nın yararına değildi zamanla
monarşinin de aleyhine dönmeye başladı
• Kılıç soyluları ve kostüm soyluları zamanla dayanışma
içine girmeye başladı bunun en iyi örneği yargı organı olan
Parlementlerdi.
• Parlementler 18yy da gericiliğin ve ayrıcalıkların kalesi
haline geldiler.
• Devrime gerek kalmayacak şekilde Kral bu değişimi
sağlayabilir miydi?
ARİSTOKRATLARIN SALDIRIYA GEÇMESİ
VE MUTLAKÇILIĞIN SONA ERMESİ

• 18yy. ikinci yarısında çitleme hareketi güçlenmeye başladı.

Bu İngiltere'de doğal bir şekilde gelişmişti Fransa'da ise
hükümet politikalarının konusu oldu ancak kısa sürdü
dirençle karşılaşınca geri adım atıldı.
• Kapitalizmin köylere sınırlı sızması ne tarım alanında
devrimci değişimlere yol açtı ne de köylülüğü bitirdi. Bu
gelişme biçimi köylülerin eski rejime olan düşmanlığını
körükledi
• Köylüler feodal ödemelerin arttırılmasını ve bazı eski
ödemelerin canlandırılmasını öfkeyle karşıladılar
• Eski soylular ve yeni soylular giderek birleşti eski soyluların
krala karşı bir gücü yoktu bu nedenle yargı sisteminde etkili
olan yeni soylularla işbirliği yaptılar.
• Çalışan ticaret ve endüstrinin bir destekçisi olan Turgot’un
yaptığı reformlar hem küçük tüketicinin hem de yerli sanayinin
korunmasını isteyen manifaktür sahiplerinin tepkisini çekti
DEVRİM SIRASINDA KÖYLÜLERİN
RADİKALİZMLE İLİŞKİSİ

• Fransa'da devrimden önce 18yy boyunca çeşitli köylü

ayaklanmaları olmuştu
• Halkın hoşnutsuzluğu tek başına devrim yapmaz ancak daha güçlü
gruptakilerle birleştiğinde bir sonuç verir
• 18yy. sonuna yaklaşıldığında köylü toplumu çağdaşlaşmanın açık
bir saldırısına uğramıştı
• Köylü toprağı yoksa toprak sahibi olmak az toprağı varsa fazlasını
almak ve birde fakir köylüden yana olan başaklama ve otlatma
hakkına dokunulmamasını istiyordu
• Aslında köylü kendi sorunlarıyla ilgiliydi ancak Genel Meclis toplandıktan
sonra soyluların kimseyle uzlaşmaya yanaşmamaları soylular ve rahipler
dışında kalanları kapsayan 3. tabakayı siyasal konularda bütünleştirdi
• Diğer olaylar
1786 İngiliz sanayi ürünleri üzerindeki gümrüklerin düşürülmesi
1787 tahıl ticareti ile ilgili kısıtlamalar kaldırıldı
1788 sonbahar beklenenin çok altındaki hasat ve sert geçen kış
1789 ilkbahar şiddetli fırtınalar ve seller
• Büyük korku ve köylülerin silahlanması
• Paris halkının yaşadığı korku, halkın silahlanması ve Bastil’i ele geçirmeleri
• Devrimi başlatan aristokratlardı ancak inisiyatif 3.tabakaya geçti. Devrim
ilerledikçe burjuvaziden daha radikal kesimler iktidara geldi
• Tutucu kesimden gelen devrimi durdurmaya yönelik çabalar tabandan gelen
radikal saldırılarla onları daha da geriye itti
 ÜÇ ÖNEMLİ GÜN

• 14 Temmuz 1789 Bastilin basılması

Daha çok semboliktir asıl darbe 4 Ağustosta feodalizmin kaldırılmasıdır
• 10 Ağustos 1792 Tuileries Sarayının ele geçirilmesi
Muhafızlarının öldürülmesi ve Kralın yargılanması
Cezaevi katliamları
• 31 Mayıs 1793 ayaklanması ve Terör Dönemi
• Radikal Devrim (özel mülkiyetin kaldırılması yada
sınırlandırılması)
Köylüler
Kentliler (baldırıçıplaklar)
• Burjuva Devrimi (özel mülkiyet, insan hakları)
• Bu dalgalarda Parisli baldırıçıplaklar ana itici güçtü her
dalga kırsalın desteğini aldığı sürece etkisini sürdürdü.
Çıkarlar çatıştığında ise etkisi zayıfladı
 VENDEE AYAKLANMASI

• Bölgenin sosyal yapı farkları

• Devrimin bölge halkının yaşamını olumlu
yönde etkilememesi
• Rahiplere yönelik önlemlere duyulan tepki
• 1793 zorunlu askerlik yasasının
uygulanmaya çalışılması
DEVRİMCİ TERÖRÜN
TOPLUMSAL SONUÇLARI
• Halkın öfkesi ve şiddeti gittikçe kötüleşen durumlarının ve
baskıların bir yansımasıdır
• Bu öfkenin siyasal sonuçları olabilmesi için merkezi ve rasyonel bir
denetim altına alınması gerekir
• Köylü şiddeti feodalizmin yıkılmasını sağladı
• Terörün çılgınca kan dökme zevkiyle yapılan bir olay olmadığı
görülmektedir
• Eski rejimdeki baskı ve adaletsizlikler sonucu olan ölümler
unutulmamalıdır
• Radikal devrimciler anti-kapitalistti ancak onlardan gelen baskılar olmasaydı
devrim bu kadar ilerleyemezdi
• Soru: şiddet karşıtları başarılı olsaydı İngiltere'deki gibi bir yavaş geçiş süreci
olabilir miydi?
Cevap: Fransa'nın toplumsal yapısı nedeniyle bu olasılık dışıydı
Bu Şiddetin Demokratik Kurumlara
Nasıl Katkısı Oldu?

• Eski rejim bir daha belini doğrultamayacak şekilde yaralandı

• Öldürücü darbe özel mülkiyet ve yasa önünde eşitlik adına vuruldu
• Monarşi aristokrasiyi evcilleştirmişti devrim monarşinin başlattığı
işi tamamladı
• Devrim ticari tarımın gelişmesinin yerini alan ve onun işlevlerini
bir dereceye kadar yerine getiren tarihsel bir seçenek oldu
• Aristokrasinin kalkması Faşizme yada Komünizme yönelmenin
önünde bir engel oluşturdu Parlamenter Demokrasinin önünü açtı
• "Kültürel ve toplumsal sürekliliğin açıklama gerektirmediği
düşüncesi... (bunların) her kuşakta, çoğu kez büyük acılarla ve
sıkıntılarla yeniden yaratılmasının gerektiği gerçeğini
gözlerden kaçırmaktadır. Bir değerler sistemini sürdürebilmek
ve aktarabilmek için insanlar yumruklanırlar, itilip kakılırlar,
tutukevlerine yollanırlar, toplama kamplarına atılırlar,
kandırılırlar, rüşvetle satın alınırlar, kahraman yapılırlar, gazete
okumaya özendirilirler, bir duvar dibine dikilip kurşunlanırlar
ve hatta bazen onlara sosyoloji öğretilir." (s. 561-562)