SİLİKATLAR – Temel Atomik Yapı

O
Si
Si

O
O
O
SİLİKATLAR - Sınıflandırma

Silikat mineralleri, içerdikleri SiO4 tetraederlerinin

düzenine (bağlanma biçimlerine) göre sınıflandırılır.

NEZOSİLİKAT İNOSİLİKAT
(ADA) (ZİNCİR)
Çift
SOROSİLİKAT
(ÇİFTLİ)

SİKLOSİLİKAT FİLLOSİLİKAT
(ÇİFTLİ) (YAPRAK)

İNOSİLİKAT
TEKTOSİLİKAT
(ZİNCİR)
(ÇERÇEVE)
Tek
6. TEKTOSİLİKATLAR – Çerçeve Silikatlar
• (SiO4)-4 tetraederlerindeki tüm oksijenler diğer
(SiO4)-4 tetraederleri ile paylaşılır, ortaya üç
boyutlu çerçeve yapısı çıkar.
• Her bir O atomunun, iki Si atomu ile bağ
yaptığı duraylı bir yapıdır.
• Si/O oranı ½’dir. Temel bileşim x(SiO2)’dir.

• Aktif, bağ yapacak oksijen bulunmaz. Ancak,

Si+4 yerine aynı koordinasyon sayısı ile Al+3
geçebilir.
•Oluşan yük farkı Ca, Na, K, Ba... gibi
katyonlarının yapıya girmesi ile dengelenir.
• Yerkabuğunun yaklaşık %75’i tektosilikat
minerallerinden oluşur.
• Kuvars grubu (SiO2) dışında tüm tektosilikatlar
“aluminosilikat” olarak değerlendirilir.
 TEKTOSİLİKATLAR – Çerçeve Silikatlar
 SiO2 GRUBU  FELDİSPATOYİD GRUBU
• Kuvars • Lösit
• Tridimit • Nefelin
• Kristobalit • Sodalit
• Opal • Lazurit
 SKAPOLİT SERİSİ

 FELDİSPAT GRUBU • Maryalit

∆ Alkali Feldispatlar • Meyonit
• Sanidin  ZEOLİT GRUBU
• Ortoklaz KAlSi3O8 • Natrolit
• Mikroklin
• Şabazit
• Höylandit
∆ Plajiyoklazlar
• Stilbit
• Albit (CaAl2Si2O8)
• Analsim
• Anortit (CaAl2Si2O8)
SiO2 GRUBU SiO2
Farklı basınç ve
sıcaklık koşulları
altında farklı
simetriler sunan
polimorfları vardır.
 SiO2 GRUBU
 MAKROKRİSTALİN

• Kaya Kristali •Sitrin (Fe3+)

• Ametist (Fe2+)

• Pembe Kuvars (Ti4+) • Süt Kuvars

• Dumanlı Kuvars (Al3+) • Kaplan Gözü

• Morion (Al4+) • Prasiolit (Fe2+)

Camsı parlaklık, şeffaf, sertlik 7, dilinim olmadığı için konkoidal kırınım izler
 Prasiolit

Gerçek Gerçek

İşlem Görmüş
Genellikle özşekilsizdir
I.Dizi girişim renleri
Renksiz,
Dilinim içermez,
Düşük optik engebeli
TOE, (+)
 Qz Or Or
Pl Bt

Pl Mc
Qz

Qz

Pl
Qz

Bt Qz Pl
Or

Or Pl
Bt

http://www.alexstrekeisen.it/

Bt

Qz
Pl
Or
Pl

Pl

Mc

Or
  MİKROKRİSTALİN
Lifsi Tanesel
• Çört
• Jasper

• Kalsedon
• Karneliyan
• Krizopraz
• Agat
• Oniks
• Heliyotrop
Genellikle mavi renklerde, ancak bir çok değişik renklerde de
karşımıza çıkar. Mum cilalı, camsı, salkımsı ve böbreğimsi yapıda
görülürler. Si’ce zengin çözeltilerden itibaren kayaçların çatlak ve
boşluklarını bantlar (kabuklar, katmanlar) halinde, kısmen veya
tamamen doldururlar. Tekrarlanmalı kalsedonların boşlukları
dolduran ve genellikle küresel-elipsoyidal hacimli yapılarına «geod»
denir. Bu geodlar aynı zamanda «agat» olarak da bilinir. Agatlarda
kalsedon oluşumu yerine makrokristalin ve genellikle de özşekilli
olan kuvarslara bırakabilir. Süstaşında yaygın olarak kullanılır.
AGAT
AGAT
AGAT
Opal: Kalsedona çok benzer. Genellikle mavi renklerde ve böbreğimsi
yumrular halinde görülür. Kalsedondan en önemli farkı su (%4-5)
içermesidir.
OPAL
FELDİSPAT GRUBU KAlSi3O8 – NaAlSi3O8 – CaAl2Si2O8
• Yerkabuğunun ~
%60’ı
• Albit – Anortit –
Ortoklaz uç bileşenleri
ile temsil edilir.
• An – Ab arasında
kesiksiz, sürekli katı
çözelti serisi:
PLAJİYOKLAZLAR
• Ab – Or arasında
kesikli katı çözelti serisi:
ALKALİ
FELDİSPATLAR
• Magmatik ve
Mikroklin metamorfik kayaçların
en temel mineralleri
ALKALİ FELDİSPATLAR KAlSi3O8 – NaAlSi3O8
PERTİTİK DOKU
PLAJİYOKLAZLAR CaAlSi2O8 – NaAlSi3O8
1 • Albit (Na-) ve Anortit
(Ca-) uç bileşenleri
2 arasında kesiksiz katı
A çözelti serisi

C 3 B • Magmatik
US

kayaçların en önemli
İD

bileşenleri
K
Lİ

4 D
S • Sürekli kristalleşme
U Kristalleşme Hikayesi
LİD sonucu magmatik
SO 1. %50 An içeren eriyik (T>likidus)
kayacın katılaşırken
2. 1450 C, ilk katı A(An ) bileşiminde
o
geçirdiği evreleri 85

3. 1380 C, katı B (An ), eriyik C (An )

o
kaydeder. 72 26
bileşiminde
4. 1275oC, son kristal D (An50)
bileşiminde = eriyiğin orijinal
 MAKRO ÖZELLİKLER

Özellikler Alkali Felds. Plajiyoklaz

Sanidin, ortoklaz, mikroklin
Renk Toprağımsı, pembemsi, Beyaz
soluk kahverengi,
sarımsı beyaz,
Yeşil (mikroklinin
amazonit türü)
Parlaklık Mat, camsı Camsı

Sertlik 6 6
Dilinim Zayıf, orta Zayıf

Doku Pertitik, Zonlu

Grafik (Yazı dokusu)
 OPTİK ÖZELLİKLER

Özellikler Alkali Felds. Plajiyoklaz

Sanidin, ortoklaz, mikroklin
Renk Renksiz-toprağımsı Renksiz
Girişim Rengi 1. Dizi 1. Dizi
Optik engebe Düşük (< Plajiyoklaz) Düşük (> Alkali Feldis.)

İkizlenme Karlsbad Polisentetik

Kafes Karlsbad
Doku Pertitik, Zonlu,
Grafik (Yazı dokusu) Mirmekitik
Optik İşaret Çift (-) Çift (+/-)
Ortoklaz
Ortoklaz

Karlsbad ikizlenmesi
Bazı granitlerde, alkali feldispatlardaki grafik
doku gözle görülebilecek kadar iyi gelişmiştir

Granito Grafico, Buckey Hills, Arizona. Immagine

tratta da Natalie Teager, Arizona State University.
Ortoklaz (Or)
±Mikroklin (Mc) Pl
±Plajiyokaz (Pl) Or Hbl

Hornblend (Hbl) Or
Or
±Biyotit (Bt)
±Klinopiroksen (Cpx) Spn
±Kuvars (Qz)

Or

Qz Or
Or Hbl
Or

Çift nikol

Tek nikol

https://southwestrockhounding.com/ Titanit (sfen)

http://www.alexstrekeisen.it/
Mikroklin
Kuvars
Ortoklaz Or
±Mikroklin
±Plajiyokaz Or
±Hornblend
±Biyotit
±Klinopiroksen

Or

Or (pertitik dokulu)
http://www.alexstrekeisen.it/

Mc
Qz

Mc

Or
Qz Bt Qz
Qz
Qz
Qz
Mc
Mc (kafes ikizli) Mc Mc
Bt Qz
Or
Sanidin
Sanidin
Sanidin
Sanidin (Sa)

Sa Pl

Sa
Sa

Trakitik doku

Cpx
Sa
Hbl

Sa + Pl
Plajiyoklaz
Plajiyoklaz
 Pl

Pl

Ol

Ol

Olivin

http://www.alexstrekeisen.it/

Pl

Pl

Ol

Ol

Ol
Pl
Pl
Ol
TEKTOSİLİKATLAR – Çerçeve Silikatlar
PLAJİYOKLAZLAR CaAlSi2O8 – NaAlSi3O8