Genel Araştırma Türlerine Göre Araştırmalar:

1- Betimsel Araştırmalar

2- İlişkisel Araştırmalar

3- Deneysel Araştırmalar 1
Betimsel Araştırmalar; Verilen bir durumu olabildiğince
tam ve dikkatli bir şekilde tanımlar. Eğitim alanındaki
araştırmada, en yaygın betimsel yöntem tarama
çalışmasıdır. Çünkü, araştırmacılar bireylerin, grupların ya
da fiziksel ortamların özelliklerini (yetenekler, tercihler,
davranışlar vb.) özetler. Etnografik ve tarihi yöntemler gibi
yöntemler de yapıları bakımından aslında betimseldir.
Eğitim alanındaki betimsel çalışmalara verilecek örnekler;
çeşitli öğrenci gruplarının başarılarını belirlemek,
öğretmenlerin, yöneticilerin ya da danışmanların
davranışlarını tanımlamak olabilir.

2
İlişkisel araştırma; Eğitim alanındaki araştırmacılar sadece
durumları ya da olayları betimlemenin ötesinde bir şeyler
yapmak istemektedirler. Örneğin, başarı konusundaki
farklılıkların, öğretmenin davranışı, öğrencinin alışkanlığı,
öğrencinin ilgileri ya da ebeveynlerin tutumları ile ne şekilde
ilişkili olduğunu öğrenmek isterler. Araştırmacılar bu tür olası
ilişkileri araştırarak, olguyu daha iyi anlayabilmektedir. İlişkileri
ve bağıntıları inceleyen araştırma, çoğunlukla ilişkisel araştırma
olarak adlandırılır.

3
Müdahale araştırmaları; Belirli bir yöntem ya da
uygulamanın bir ya da daha fazla sonucu etkilemesi beklenir.
Bu tür araştırmalar; araştırmacıların, örneğin, çeşitli öğretim
yöntemlerinin, öğretim programlarının, sınıf düzenlenmesinin
etkinliğini ve kişileri ya da grupların özelliklerini etkilemeye
yönelik diğer çabaları değerlendirebilmelerini sağlar. Bu
araştırmalar aynı zamanda, kuramsal tahminleri doğrulayarak
sahip olunan genel bilgiye katkıda bulunabilir. Müdahale
araştırmasında kullanılan başlıca yöntem deneydir.

4
Değişken: Bir durumdan diğerine farklılık
gösteren özelliktir. Nedensellik unsuruna göre
değişkenler ikiye ayrılır:

Değişkenler

Bağımsız değişken Bağımlı değişken

Araştırma problemini Bağımsız değişkenin
etkileyen, değişmez etkisinin araştırıldığı,
çevre ve kişi ona göre değişen
özellikleri özellikler
NEDEN SONUÇ
 KAHVE ÇALIŞMASI
Kahve içmenin (bağımsız
değişken), öğrencilerin başarı
testlerindeki başarılarını
(bağımlı değişken) artırıp-
artırmadığını araştırmak.
 DEĞİŞKENLER

Örneğin: “Öğrencilerin başarıları uygulanan öğretim

yöntemine ve cinsiyetlerine göre farklılık göstermekte midir?”
şeklinde bir soru soralım. Sonuç öğrenci başarısıdır yani bağımlı
değişkendir. Başarının üzerinde etkisi incelenen değişkenler;
öğretim yöntemi ve cinsiyet ise bağımsız değişkenlerdir.
Öğretim yöntemi araştırmacının müdahale ettiği ve
değiştirdiği bir değişken olduğu için değiştirilebilen (manipüle
edilebilen) bağımsız değişken olarak tanımlanır.
Cinsiyet ise araştırmacının değiştiremediği, sadece seçtiği bir
değişken olduğu için bu da seçilmiş bağımsız değişken olarak
tanımlanır.
 HİPOTEZ

• Hipotez, araştırmacıya araştırma sürecine ilişkin

yol gösterir.
• Hipotez, araştırmacının araştırma problemindeki
değişkenler arasında ne tür bir ilişki olduğuna
dair beklentilerini ve yargılarını ifade eder. Bir
çok durumda hipotezler, araştırmacının
değişkenler arasında olduğunu düşündüğü
ilişkilere ait önsezilerdir.
 HİPOTEZ

• Araştırmalar sonucu değişkenler arası ilişkiyi

tahmin etmede iki farklı hipotez şekli vardır.
• Sıfır(null) hipotez: Değişkenler arasında farkın
veya ilişkinin olmadığını belirtir. H₀ olarak
gösterilir.
• Alternatif (araştırma)hipotezi: değişkenler
arasında farkın veya ilişkinin olduğunu gösterir.
H₁ veya Ha olarak gösterilir.
 HİPOTEZ
• Örneğin; Çocukların internet kullanma süreleri
akademik başarılarını etkilemekte midir? şeklindeki
bir araştırma problemine kurulabilecek sıfır ve
alternatif hipotezleri:
• Sıfır hipotezi: Çocukların internet kullanım süresi,
akademik başarılarını etkilemez.
• Alternatif hipotez: Çocukların internet kullanım
süresi, akademik başarılarını etkiler. Veya çocukların
internet kullanım süreleri arttıkça akademik başarı
düşer veya çocukların internet kullanım süresi
arttıkça akademik başarıları artar.
 AMAÇ

• Araştırmanın amacı, çalışmanın hedeflerini ortaya

koyan genel bir ifadedir.
• Amaç yazarken önce genel amaç belirlenir ve daha
sonra hangi alt amaçların gerçekleştirileceği
belirlenir.
 ÖNEM

• Bu bölümde, araştırmanızı yapmanız

sonucunda kime, neye, hangi oranda katkı
getireceğinizi açıklarsınız.
• Bu bölüme ilgili bilim dalı, uygulamaları veya
ülkeniz açısından getireceği katkıları
sıralamanız faydalı olacaktır.
 SAYILTI

• Sayıltı, araştırma sürecinde doğruluğunun

ispatlanması gerekmeyen önermedir.

Sayıltı Hipotez

• Bir araştırmada gereğinden fazla sayıltı olması,

sonuçların geçerliği hakkında kuşkuya neden
olabilir.
 SINIRLILIKLAR

• Sınırlılıklar, araştırmanızın temeli, uygulanması

ve sonuçları açısından sınırlarını belirlediğiniz
bölümdür.
• Araştırma sonucunda sadece yapmak isteyip
de zaman, kontrol, maliyet vb. nedenlerden
dolayı yapamadığımız noktaları sınırlılık olarak
tanımlamak daha iyi olacaktır.
 TANIMLAR

• Tanımlar, araştırmanızda geçen anahtar

kelimelerin tanımlarına veya ne ifade
ettiklerinin belirtildiği bölümdür. Bu bölümdeki
tanımları zaten literatür taraması sırasında
bulmuş olacaksınız.
 • Araştırmalar arasındaki bir başka ayrım;
– Nicel Araştırmalar(Quantitative Researchs) ve
– Nitel Araştırmalar (Qualitative Researchs)
şeklindedir.

• Nicel araştırmalar; “Ne kadar?

Nitel Araştırmalar; “Niçin?
Ne miktarda? Ne kadar sık? Ne
Nasıl? Ne şekilde?” vb gibi
kadar yaygın?” vb. gibi sorulara
sorulara cevap arar
cevaplar arar
Kaynak: Yrd. Doç. Dr. Ali GURBETOĞLU 16
 3. Nicel ve Nitel Araştırmalar
• Nicel Araştırma Nedir?
– Olgu ve olayları nesnelleştirerek gözlemlenebilir, ölçülebilir ve sayısal olarak ifade
edilebilir bir şekilde ortaya koyan bir araştırma türleridir.
– Biyoloji, kimya, fizik, mühendislik gibi doğa bilimleri alanlarında araştırmalar gözlem
ve ölçmeye dayanır.
– Gözlem ve ölçmelerin tekrarlanabildiği ve objektif yapıldığı araştırmalara niceliksel,
sayısal (“quantitative”) araştırma denir.

• Nicel Araştırmada Amaç Nedir?

– Bireylerin toplumsal davranışlarını gözlem, deney ve test yoluyla nesnel bir şekilde
ölçmek ve sayısal verilerle açıklamaktır
• Nicel araştırma ile;
– ne kadar?
– ne miktarda?
– ne kadar sık,
– ne kadar yaygın?
• vb. sorulara cevap aranır.
17
• Niceliksel yöntem;
– sayısal yöntem
– gözlem ve ölçmeye dayalı
– tekrarlanabilen
– objektif
• biyoloji, kimya, fizik, mühendislik gibi doğa bilimleri
alanlarındaki araştırmalarda sıklıkla kullanılan
yöntemler
– Nicel araştırmada sorular:
• Kaç kişi başardı?
• Başarısızlık oranı nedir?
vb.
18
• Nitel Araştırma Nedir?
– Gözlem, görüşme ve doküman analizi gibi nitel veri toplama yöntemlerinin kullanıldığı,
algıların ve olayların doğal ortamda gerçekçi ve bütüncül bir biçimde ortaya konmasına
yönelik bir sürecin izlendiği araştırma türüdür.
– Psikoloji, sosyoloji, antropoloji, eğitim gibi sosyal bilim alanlarında insan ve toplum
davranışları incelenmektedir.
– Genellemenin öncelikli amaç olmadığı, nitel ölçme yöntemlerinin (gözlem, görüşme)
kullanıldığı kavram ve kuram oluşturmaya yönelik modeller.
– Bu davranışları sayılarla açıklamak zordur. Ölçümler bize kaç kişinin nasıl davrandığını
gösterir, ama “niçin?” sorusuna cevap veremez.
– İnsan ve grup davranışlarının “niçin”ini anlamaya yönelik araştırmalara niteliksel
(“qualitative”) araştırma denir.
• Nitel Araştırmada Amaç Nedir?
– insanların kendi toplumsal dünyalarını nasıl kurmakta, oluşturmakta olduğunu anlamak
ve içinde yaşadıkları toplumsal dünyayı nasıl algıladıklarını yorumlamaya çalışmaktır.
• Nitel araştırma ile;
– niçin?
– nasıl?
– ne şekilde
• sorularına cevap aranır.
19
 Nitel Araştırmanın Özellikleri
Gerçek Ortam Müdahale edilmemiş gerçek ortamda çalışma

Tümevarımcı Analiz Bütün boyutlar, ilişkiler, kurama ulaşma

Bütüncül Bakış Açısı Bütün olguları kompleks sistemler olarak almak

Nitel veri Detaylı veriler, doğrudan alıntılar

Araştırmacının Katılımcı Rolü Araştırmacının kişisel deneyimini ve iç

görülerini kapsar

Dinamik Sistemler Sürekli değişimin olduğunu varsayma

Özgün duruma yönelim Her durumun kendine özgü olduğunu

varsayma

Ortama Duyarlılık Bulguları tarihi, sosyal ve zaman bağlamında

açıklama
Empatik nesnellik Empati gösterip nesnel kalma

Desende esneklik Proje boyunca araştırmanın esnek yapı içinde

olması
Nitel Araştırmada Veri Türleri

• Çevresel veri

• Süreçle ilgili veri

• Algılar
 Veri Toplama Yöntemleri
• GÖZLEM

Sosyal olguların gözlenerek anlaşılması

• GÖRÜŞME

Algılar, deneyimler, perspektifler, duyguları ortaya

koymak

• YAZILI DÖKÜMAN
 Nicel Araştırmalar
Avantajları Sınırlılıkları
• Genelleştirilebilir sonuçlar üretilir. • Mükemmel örneklem almak güçtür.
• Farklı gruplar arasında karşılaştırma • Yeteri sayıda veri toplamak güçtür.
yapılabilir. • Mükemmel ölçüm şartları her zaman
• Kuramların doğruluk derecesi tespit sağlanamaz.
edilir. • Ölçme aracı önyargıyı da yansıtır.
• Belirli bir yapı içindeki ilişkilerin • Model dışındaki veriler ile ilgilenmez.
incelenmesine yarar.

Nitel Araştırmalar
Avantajları Sınırlılıkları
• Özel durumun “gerçekliğini” yansıtır. • Deneklerin yaşadıkları deneyimleri
• Sonuçlarla kuram üretilmesi kolaydır olduğu şekliyle ifade etmeleri zordur.
• Farklı faktörlerin anlaşılmasını sağlar. • Verilerin analizinde bireylerin sahip
oldukları önyargı da yer alır
• Araştırmanın sonuçlarının
uygulanabilirliği daha yüksektir.

23
 4. Nitel-Nicel Karşılaştırması
Nicel araştırma
1. Gerçeklik nesneldir
2. Asıl olan yöntemdir
3. Değişkenler kesin sınırlarla belirlenir, bu
değişkenler arasındaki ilişkiler ölçülebilir
4. Araştırmacı olay ve olgulara dışarıdan
bakar, nesnel bir tavır geliştirir
5. Genelleme yapılır
6. Sonuçlara ilişkin tahmin kullanılır
7. Nedensellik ilişkisini açıklama
8. Kuram ve denence ile başlar
9. Deney, manipülasyon ve kontrol vardır
10. Standardize edilmiş veri toplama araçları
kullanılır
11. Parçaların analizi esastır
12. Uzlaşma ve norm arayışı vardır
13. Veriler sayısal göstergelere indirgenir
14. Olay ve olguların dışında, yansız ve
nesnellik gerekli ve mümkündür
Nitel araştırma
1. Gerçeklik oluşturulur
2. Asıl olan çalışılan durumdur
3. Değişkenler karmaşık ve iç-içe geçmiştir
bunlar arasındaki ilişkileri ölçmek zordur
4. Araştırmacı olay ve olguları yakından
izler, katılımcı bir tavır geliştirir
5. Derinlemesine betimleme yapılır
6. Sonuçlarda yorumlama kullanılır
7. Aktörlerin perspektiflerini anlama
8. Sonunda kuram ve teori oluşturulur
9. Kendi bütünlüğü içinde ve doğal gelişir
10. Araştırmacının kendisine ait veri
toplama aracı kullanılır
11. Örüntülerin ortaya çıkarılması önemlidir
12. Çokluluk ve farklılık arayışı vardır
13. Veriler derinlemesine betimlenir
14. Olay ve olgulara dahil, öznel, perspektif
olan ve empati kurulur
24
 1. Hangi yaklaşım?

Nicel Nitel

25
Nitel ve nicel araştırmaların
birlikte kullanılması
1. Keşfedici (Exploratory) Desen
– Önce nitel veriler toplanır, daha sonra nitel
analizlerden elde edilen hipotezleri test
etmek üzere nicel veriler toplanır.

2. Açıklayıcı (Explanatory) Desen

– Önce belirlenmiş hipotezleri test etmek
üzere nicel veriler toplanır, analiz edilir.
Sonra bu verileri anlamlandırmak için nitel
veriler toplanır.
3. Zenginleştirilmiş (Triangulation) Desen
– Nitel ve nicel verilerin eş zamanlı toplanır

(Cresswell, Akt. Fraenkel ve Wallen,

2006) 26
 Yöntemin hangi unsurlarında
zenginleştirme (çeşitleme) yapabiliriz?

 Örneklemde, veri
kaynaklarında
 Veri toplama
araçlarında
 Araştırmacıda /
değerlendirmecide
 Desende

(Patton, 1990)

27
 Eylem Araştırması Nedir?

Bazı sınıflamalara göre uygulamalı nitel

araştırmalardan biri olan eylem
araştırmaları eleştirel yansıtma ve
sorgulama yoluyla yaşamın kalitesini
artırmak için önceden planlanmış,
düzenlenmiş ve işbirliğine dayalı sistematik
incelemelerdir (Bogdan ve Biklen, 1998;
Johnson, 2002; Mills, 2003).
Adı eylem araştırması olarak belirtilmese de
Dewey 1900’lü yılların başlarında
uygulamacıların geliştirdiği araştırma
çalışmalarını yapmıştır (Uzuner, 2005).

Eylem araştırması teriminin isim babası,

Kurt Lewin sosyal psikolog ve eğitimcidir.
Sorunun gerçekleştiği bağlamla ilgili
çalışmaları 1940’lı yıllarda ABD’de
yaygındır (akt. Uzuner, 2005).
 Eylem Araştırmasının Özellikleri
Nelerdir?
Eylem araştırması eğitim alanında bazı temel
özelliklere sahiptir:
Eylem araştırması sistematiktir.
Araştırmaya bir yanıtla başlanmaz.
Eylem araştırmasının karmaşık olması gerekmez.
Veri toplamaya başlamadan önce araştırma
yeterince planlanmalıdır.
Araştırma süresi araştırma sorusuna, ortama, veri
toplama durumuna göre değişkendir.
Gözlemler düzenli ancak gereğinden çok uzun
olmamalıdır.
 Eylem araştırmaları basit ve informalden, daha detaylı ve
formal biçimlere uzanabilir.

Eylem araştırması bir kuram üzerine kurulabilir.

Eylem araştırması bir nicel araştırma değildir.(Herhangi

bir şeyi ispatlamak zorunda değilsiniz. Amaç anlamak ve
çözüm bulmaya çalışmaktır.)

Eylem araştırmalarında nicel yöntemler kullanılabilir,

ancak bulguların ya da uygulama sonuçlarının geniş
topluluklara genelleştirilmesinde araştırmada bazı
değişkenlerin kontrol edilmemiş ya da hesaplanmamış
olabileceği göz önüne alınarak gerekli uyarılar
yapılmalıdır (Kuzu, 2009).
Kökenini toplumsal hareketlerden alan eylem
araştırmalarının eğitim alanına uyarlanan
tanımı çeşitli şekillerde yapılmıştır:

(1) Eylemlerin ve öğretimin kalitesini artırmak

ve anlamak için gerçek okul ve sınıflarda
araştırma yapma sürecidir (Hensen,
1996;McTaggard, 1997; Schumuck, 1997).
(2) Öğretmenlerin kendi öğretim yolları,
öğrencilerin nasıl daha iyi öğrendiği ve
ölçümlerin nasıl yapıldığı ile ilgili bilgi
toplamak için kullanıldıkları sistemli
araştırma,

(3) Okul ve sınıf temelli eğitimsel uygulamaları

geliştirmeyi amaçlayan ve genellikle
öğretmenler tarafından gerçekleştirilen
araştırmalar (Demirel, 2005, 52).
 Eylem araştırmaları katılımcılara,
katılımcıların araştırmadaki rollerine,
eylemin gerçekleştirildiği ortamlar gibi
değişkenlere göre çeşitli şekillerde
sınıflandırılabilir.

Eğitim ortamlarındaki eylem araştırmaları şu

şekilde sınıflanabilir:
a) Sınıfındaki bir sorunu araştıran bir öğretmenin
bireysel olarak yaptığı araştırmalar;
b) Yaygın bir sorun üzerinde çalışan bir grup
öğretmen, okul yöneticileri veya dışardan katkıda
bulunan üniversite öğretim elemanlarının
gerçekleştirdikleri okul çapında araştırmalar;
c) Bir eğitim bölgesinin sorunu üzerinde çalışan bir
ekip ve diğer katılanların gerçekleştirdiği
araştırmalar. (Uzuner, 2005)
Eylem araştırması uygulamalar ile kuram
arasındaki boşluğu doldurması, değişimin öznesi
olunması, öğretmenleri yetkinleştirmesi ve
geliştirmesi bakımlarından önem taşımaktadır.
Eylem araştırmalarının öğretmenlere faydaları
şunlardır:
•Öğretmenlerin sınıflarıyla doğrulu ilişkili bilgileri
geliştirmelerine yardım eder
•Eleştirel öğretme ve düşünmeyi ilerletir
•Öğretmenlerin pedagojik repertuvarlarını
genişletir
•Öğrenci başarısıyla uygulama arasındaki ilişkiyi
pekiştirir
•Yeniliklere açık olmayı teşvik eder
•Öğretmenlere yaptıkları etkili uygulamalar sahip
olma gücü verir
Aksiyon (eylem) araştırması temel olarak araştırmacının
gözlemlerine ve davranışsal verilerine dayanır. Bu araştırma
metodolojisiyle ulaşılan sonuçlar genellenmez, fakat araştırmanın
yürütüldüğü ortama benzeyen durumlara genellenebilir (Çepni, 2001;
Aktaran: Tekin, 2008:570). Aksiyon araştırması, yansıtıcı
uygulamanın da yer aldığı dört temel basamak içerir (Ferrance, 2000:
9; Glanz, 1999; Aktaran: Malgaş; Köklü, 2001:39; Mills, 2003; Fazio
ve Melville, 2008: 197): 1. Bir problemi kesin olarak belirtmek, yol
gösterici sorular geliştirmek ve bir plan yapmak, 2. Ne olduğunu
açıklamak için verileri toplamak ve analiz etmek, 2. Literatürü
açıklamak, 3. Eylemi başlatmak.
38
Eylem Araştırmalarının Diyalektik Döngüsü (Mills,
2003).
40
 PROBLEM

Problem teoremler veya kurallar yardımıyla

çözülmesi istenen soru veya mesele olarak
tanımlanmaktadır.
 ARAŞTIRMA PROBLEMİ

Araştırılabilir nitelikte iyi bir problemin ve soruların

özellikleri şunlardır:
• Akla yatkın olmalı
• Anlamlı olmalı
• Açık ve anlaşılır olmalı
• İfadeler olasılık veya emir kipi şeklinde kurulmamalıdır
• Sınanabilir test edilebilir ölçülebilir olmalıdır
• Orijinal ve özgün olmalı
• Etik olmalıdır.
ARAŞTIRMA PROBLEMİ
 LİTERATÜR TARAMASI

Literatür taraması, ilgilendiğimiz konuya ilişkin

bilgileri bulmamızı, araştırmamıza kurumsal bir
temel kazandırmamızı ve benzer çalışmaların
sonuçlarını görmemizi sağlar
Literatür taraması, araştırmada ele alınan konu
ve alt konuların ilgili bilgi ve araştırma
sonuçları belirlenerek araştırma probleminin
tanımlanması sürecinde başlar. Araştırma
sürecinin tamamında gerçekleştirilir.
LİTERATÜR TARAMASI

Araştırma konusu ve alt konularına ilişkin

bilgi ve çalışma konularının kapsamlı olarak
taranması
Araştırma problemi alanına ilişkin tarama
Araştırma problemi ile ilgili tarama

Araştırma sonuçlarının yorumlanması

ve tartışılması için tarama
 LİTERATÜR TARAMASI

Literatür taramasını yapmak için farklı stratejiler

bulunmaktadır. Öncelikle, araştırma konusuna ilişkin
olan kelimelerin bir listesini çıkarmamız yararlı
olacaktır.
Ardından index ve dizinlerde bu anahtar kelimeler
ile arama yapılır.

İndeks nedir?

Dizin nedir?
 LİTERATÜR TARAMASI

İndex dizin ve elektronik veri tabanlarından arama

yapılarak birincil ve ikincil kaynaklara ulaşılır.

Birincil kaynaklar: Makaleler , özgün kitaplar ve

dergiler.

İkincil kaynaklar: Ansiklopediler, derleme

makaleleri vb.
 LİTERATÜR TARAMASI
İNDEX ADI
Australian Education İndex(AEI)
http://www.acer.edu.au/library/aei.html
British Educational Index(BEI)
(http://www.leeds.ac.uk/bei/journals.htm)
EBSCO Host
(http://search .ebscohost.com/)
Elsevier-Science Direct
KAPSAMI
130.000’den fazla eğitim alanındaki
yayınları kapsayan bir indekstir.Australian
Council for Educational Research tarafından
yayınlanmaktadır.
Eğitim alanındaki yaklaşık 300 dergiyi
kapsamaktadır.
Birçok farklı veritabanını içermektedir.Bu
veritabanlarında yer alan dokümanların
tam metinlerine de erişilebilmektedir.
Elsevier tarafından yayınlanan yaklaşık 1200
adet dergideki çalışmaların tam
metinlerine ulaşılan bir veritabanıdır.
 LİTERATÜR TARAMASI

Araştırma konunuz hakkında çok fazla

bilgi sahibi değilseniz tek başvuru
kaynağınız kitaplar olacaktır. Aynı
zamanda ansiklopediler, sözlükler ve el
kitapları da yardımcı olabilir. Eğitim
alanında kullanılan elkitabı örneği:
Handbook of Adult Education
 LİTERATÜR TARAMASI

Dergiler
Kitapların yanı sıra periyodik olarak
yayınlanan dergilerdeki makaleler de son
zamanlarda yapılan çalışmaları incelemek
için kullanabilirsiniz. Eğitim alanında
kullanılan dergiler örnek:
Computers & Education
 Learning and Instruction
 LİTERATÜR TARAMASI

Türkiye’deki eğitim alanına ilişkin dergiler

Dergi Adı İnternet Adresleri
Ege Eğitim Dergisi/Ege Eğitim online http://egitim.ege.edu.tr/efdergi/index.php
Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi http://www.e-sosder.com/
Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi http://www.efdergi.hacettepe.edu.tr
Dergisi
İlköğretim Online http://ilkogretim-online.org.tr
Türk Psikoloji Dergisi http://www.psikolog.org.tr
Türk Eğitim Bilimleri http://www.tebd.gazi.edu.tr
Eğitim alanına ilişkin dünyadaki ücretsiz http://aera-cr.asu.edu/ejournals/
dergi listesi
 LİTERATÜR TARAMASI

•http://www.ulakbim.gov.tr/

•http://tez2.yok.gov.tr/
 LİTERATÜR TARAMASI

4N 1K Kuralı kullanılarak tüm çalışmalar bir tabloda

özetlenebilir.
KİM? Araştırmayı kim yapmış?
NE ZAMAN Araştırma ne zaman yapılmış?
NİÇİN? Araştırma niçin yapılmış? Araştırma, hangi problemi
çözmek için yapılmış?

NASIL? Araştırma nasıl yapılmış? Hangi yöntem kullanılmış?

Çalışma grubu,veri toplama araçları nelerdir?

NE? Araştırma sonucunda ne bulunmuş?

 LİTERATÜR TARAMASI

4N 1K Modeline Göre Literatür Taraması Özet Tablosu

Kim? Ne Niçin? Nasıl? Ne?
zama
n? Desen Örneklem Araç Analiz

Yazar(lar) Tarih Araştırma Araştırma Evren ve Veri Verileri Araştırma

problemi deseni ile örneklemle toplama analiz sonuçları
ne ilişkin ilgili ilgili bilgiler araçları etmede ile ilgili
bilgiler bilgiler ve kullanılan bilgiler
(Amaç, bunlar teknikler
hipotez, ile ilgili
sayıltılar bilgiler
vb.)
 LİTERATÜR TARAMASI

Literatür taraması yaparken bazı ipuçları:

Öncelikle yeni çalışmalarla başlayıp geriye doğru
gidilir.
Özet kısmı varsa öncelikle okunur.
Birincil kaynaklara ulaşılmaya çalışılır.
Fotokopi çektirmeden önce gerekli olup
olmadığına karar verilir.
Not alınır.
 LİTERATÜR TARAMASI

NASIL ARAMA YAPILIR?

Google arama motorlarına iyi bir örnektir.

Arama yaparken:
Birden fazla kelime yazılacaksa “ " arasında
yazılır.
AND ve OR kelimelerini kullanarak arama
motorlarında arama yapılabilir.
Gelişmiş arama butonu kullanarak, arama
daha da daraltılabilir.
 LİTERATÜR TARAMASI

Literatür taraması yapılarak araştırmalar özetlendikten

sonra son aşamada literatüre ilişkin rapor yazılır.Bu
raporu hazırlarken referans göstereceğiniz için kendimize
şu soruları sormamız gerekir;

•Yazar problemi açık ve anlaşılır bir biçimde belirtmiş mi?

•Bu problem başka bir yöntemle daha etkili ifade
edilebilir mi?
 LİTERATÜR TARAMASI

•Yazar literatür taraması sonucunda hangi

araştırmaları referans almış?
•Araştırmanın yöntemi uygun mudur? Veri toplama
araçları geçerli ve güvenilir midir?
•Bu kitap veya araştırma sizin probleminizin
anlaşılması ve kabul edilmesi için yaralı mıdır?
 LİTERATÜR TARAMASI

Literatür taraması yapılarak araştırmalar

özetlendikten sonra literatüre ilişkin rapor
yazılır. Literatür raporu veya bir araştırmanın
problem durumu şu kısımlardan oluşur:
 LİTERATÜR TARAMASI

Giriş: Bu bölümde, araştırma konusu ile ilgili genel

bilgiler sunulur.
Gelişme: Diğer araştırmacıların probleme ilişkin
neler buldukları özetlenir.
Özet: Bu araştırmada şu anda neler var ve hangi
eksikler giderilebilir.
Problem Durumu: Problemin temelleri, nedenleri,
ilişkili araştırma sonuçları ve önemi verilir.
 AKSİYON (EYLEM) ARAŞTIRMASINA DAYALI BİR DERS
TASARIMI
Yrd. Doç. Dr. Eyüp ARTVİNLİ
Aktif öğrenmeye dayalı öğrenci merkezli eğitim anlayışına geçilmesinden sonra,
yapılandırmacı yaklaşımın çeşitli yönlerine ilişkin birçok araştırma yapılmaktadır. Bu
çalışmaların çoğunluğu, derslerde kullanılan yapılandırmacı yaklaşımın öğretmen merkezli
yaklaşıma göre öğrencilerin öğrenmesini olumlu yönde etkilediğini, bu nedenle
öğretmenlerin öğrenci merkezli yaklaşımları kullanmasını önermektedir. Ancak çoğunlukla
nicel ve deneysel özellik taşıyan bu tür araştırmalar genellikle sonuçlara vurgu yapmakta,
ders içerisinde “sürecin” nasıl yapılandırıldığına ilişkin ayrıntılara ve bunların aşamalarına
araştırma yöntemi gereğince inmemektedir. Bu araştırma, nicel ve kuramsal yöntemlerden
farklı olarak coğrafya öğretmenlerine bir coğrafya dersini nasıl yapılandıracakları ve
etkinlikleri nasıl tasarlayacaklarına ilişkin bir kılavuz ve örnek olmak üzere aksiyon (eylem)
araştırmasına dayalı olarak geliştirilmiştir. Çalışma, 2008-2009 eğitim öğretim yılı güz
döneminde Kütahya Nafi Güral Fen Lisesi’ndeki 9. sınıflar için araştırmacı tarafından
tasarlanmış ve uygulanmıştır. Çalışmada 9. Sınıf programındaki “A.9.14. İç ve dış kuvvetlerin
oluşum süreçlerini açıklar” kazanımı bağlamında “depremler” konusuna ilişkin bir ders
tasarlanmış ve sınıfta uygulanmıştır. Ders tasarlanırken Coğrafya Öğretim Programı’nda
A.9.14. kazanımı için karşısına yazılan becerilerden “Coğrafi Sorgulama Becerisi”nin
geliştirilmesi amaçlanmıştır. 2 saatlik ders sürecini kapsayan çalışma boyunca öğrencilerde
söz konusu beceriyi geliştirebilmek için 5 N 1 K tekniği (Ne, nerede, ne zaman, niçin, nasıl,
kim) işbirlikli öğrenme yaklaşımı ile bütünleşik olarak uygulanmıştır. Bu nedenle ders tasarım
süreci iki noktaya odaklanılarak yapılandırılmıştır: 1. Öğrenci merkezlilik, 2. Coğrafi becerileri
geliştirmek.

61
 Yazma Güçlüğü (Disgrafi) Olan Bir İlkokul 2. Sınıf Öğrencisinin El Yazısı
Okunaklılığının Geliştirilmesi: Eylem Araştırması
Mustafa Yıldız
Bu çalışma, ilkokul ikinci sınıfta öğrenim gören ve yazma güçlüğü olan bir
öğrenicinin el yazısı okunaklılığının geliştirilmesi amacıyla gerçekleştirilmiştir.
Çalışma, bir öğretmenin öğrencisinin yazma konusunda yaşadığı soruna çözüm
üretme sürecini kapsadığından uygulamalı eylem araştırması olarak
tasarlanmıştır. Öğrenci, Ankara’da kamuya ait bir ilkokula devam etmektedir ve
birinci sınıftan itibaren araştırmacının öğrencisidir. Öğrencinin yazma güçlüğünün
nedenlerinin anlaşılması için öğrenci sınıfta ve teneffüste gözlemlenmiş,
ebeveynleriyle görüşülmüş, sağlık raporları, çalışma kitapları ve defterleri
incelenmiştir. Bu incelemeler sonunda öğrencinin yazma güçlüğünün daha çok
gelişimsel koordinasyon bozukluğundan (GKB) kaynaklandığı sonucuna
ulaşılmıştır. Öğrencinin okunaklı yazma becerisini geliştirmek için büyük kas
hareketlerinden küçük kas hareketlerine doğru aşamalandırılmış bir yazı öğretimi
eylem planı hazırlanarak uygulanmıştır. Yedi hafta süren uygulamada 35 ders
gerçekleştirilmiştir. Öğrencinin yazı okunaklılığındaki gelişimi belirleyebilmek için
uygulama öncesi ve sonrası kopyalama ve dikte çalışmaları yapılmıştır. Yazının
okunaklılık düzeyi Çok Boyutlu Okunaklılık Ölçeği ile değerlendirilmiştir. Sonuç
olarak uygulamanın başarılı olduğu, öğrencinin okunaklılık bakımından yetersiz
olan yazısının orta düzeyde okunaklı bir seviyeye ulaştığı görülmüştür. Çalışma,
uygun yöntem ve tekniklerle yazma güçlüklerinin giderilebileceğini ve
öğretmenlerin yazma güçlüğü olan öğrencilerine destek olabileceğini göstermiştir.
62