8.

SISTEM ZAŠTITE NA RADU

Pojam ZNR
Predmet ZNR
Razvoj ZNR
Međunarodne organizacije i zaštita na radu
Pojam zaštite na radu

Zaštita na radu kao organizirana društvena aktivnost

novijeg je datuma i pojavljuje se u periodu uvođenja
mašina u proizvodnju, koji je poznat kao period
industrijske revolucije.

Zaštita na radu je organizirana djelatnost čiji je cilj da

primjenom određenih mjera osigura zdravlje i život
radnika od opasnosti koje prijete na radu, tj. da osigura
radnika od povreda i profesionalnih bolesti.
Zaštita na radu ne obuhvata samo zaštitu od povreda i
profesionalnih bolesti nego i širu zaštitu u radnoj sredini.

Mjere zaštite na radu obuhvaćaju i uvjete rada kao što su:

radno vrijeme, odmori, uvjeti potrebni za rad u određenim
djelatnostima, plate, ishrana, prijevoz i druge uvjete.

Zaštita na radu uključuje i posebnu zaštitu određenih

kategorija lica kao što su: djeca i omladina, žene, invalidi,
kao i lica koja su zaposlena u određenim djelatnostima
(mornari, ribari i dr.).
Na pokušaj definiranja pojmova i izraza zaštita
na radu, sigurnost, zaštita zdravlja i sl. utiču
mnogi faktori od kojih su najznačajniji:

1)faze i stepen razvoja društva u cjelini, odnosno

razvoj društveno ekonomskih odnosa;

2) dileme oko mjesta i uloge pojedinih pojmova i

izraza u različitim naukama i disciplinama.
Jedna od osnovnih odrednica Statuta Međunarodne
organizacije rada je, "zaštita od bolesti, oboljenja i povreda
do kojih dolazi uslijed obavljanja radnih aktivnosti“.

Prvobitno se osnovni cilj zaštite u okviru MOR odnosio

na unapređenje najnepovoljnijih uslova rada sa
aktivnostima na smanjenje broja povreda radnika i
profesionalnih oboljenja.

Između 1930. i 1934. godine je izdato i prvo izdanje

Enciklopedije, pod nazivom, Occupation and Health
(Profesija i zdravlje ).
U tom periodu pojam sigurnosti u bivšoj FNRJ i SFRJ se
odnosio uglavnom na vojnu sigurnost, političku, civilnu,
a ne na sigurnost u vezi sa radom i profesijom.

U Rječniku pravnih termina, također se vidi da se pojam

sigurnosti ne vezuje za rad i profesiju, jer se za ovaj
pojam vezuju pojmovi i izrazi: agent službe sigurnosti,
državna bezbednost, međunarodna bezbednost i sl., a pod
pojmom zaštita mislilo se na zaštitu koja se odnosi na
pojedinca.
Pojam sigurnosti najprije se vezuje samo za odsustvo
nasilja u državi i između država, a studije sigurnosti se
bave izučavanjem prijetnji, upotrebe i kontrole vojne
sile.

Međutim, u savremenim uslovima pojam sigurnosti se

shvaća šire, kao nepostojanje vojnih, političkih,
ekonomskih i ekoloških prijetnji, odnosno kao stanje
zaštićenosti vitalno važnih interesa u cilju
zadovoljavanja potreba i obezbeđivanja mogućnosti
progresivnog razvoja ličnosti, države i društva.
Raznolikost izraza za zaštitu na radu u našim uslovima je
odraz različitog prijevoda pojma “Occupational Health and
Safety“ koji koristi MOR.
U našim poslijeratnim propisima za ovaj izraz su
korišteni izrazi:
 Higijensko-tehnička zaštita radnika, HTZ,
 Tehnička i zdravstveno-tehnička zaštita,
 Sigurnost rada i higijena rada,
 Sigurnost rada i higijena rada,
 Sigurnosna tehnika i zdravstvena zaštita radnika,
 Tehnika sigurnosti i zdravstvena zaštita radnika i sl.
Na primjer, spomenuta Enciklopedija
"Occupational Health and Safety" izdata 1971-
1972. od strane Međunarodne organizacije rada,
kod nas izdata u organizaciji Instituta za
dokumentaciju zaštite na radu «Edvard Kardelj«,
iz Niša, prevedena je pod nazivom

»Enciklopedija zaštite na radu, medicine rada

i higijene rada»
Izraz "zaštita na radu" je termin usvojen
dogovorom, konsenzusom i prvi put je
upotrjebljen u Ustavu SFRJ, iz 1963. godine.
Pod zaštitom na radu podrazumijeva se sistem
zakonodavnih, društveno-ekonomskih, organizacionih,
tehničkih, zdravstvenih, obrazovnih i drugih mjera kojima
se ostvaruje sigurnost i zaštita zdravlja zaposlenih i
drugih lica koja imaju pravo na zaštitu na radu.

Zaštita na radu je organizirana djelatnost čiji je cilj da

primjenom određenih mjera osigura zdravlje i život
radnika od opasnosti koje prijete na radu, tj. da osigura
radnika od povreda i profesionalnih bolesti.
Zaštita na radu je svedena na ono što čini predmet tehničke,
higijenske, zdravstvene i socijalne zaštite, ali se ona odnosi i na
širu zaštitu u radnoj sredini.

Ovakvo određenje izraza zaštita na radu je prihvaćeno u našoj

teoriji i praksi.
Ovaj pojam koristi se u anglosaksonskom, u istočnoevropskom i u
slovenskom govornom području.

 engleski izraz Occupational Safety,

 njemački izraz Arbeitsschutz,
 ruski izraz Ohrana truda,
 poljski izraz Ohrana pracy,

su prevođeni, najčešće, kao zaštita na radu.

Države u okruženju pri usaglašavanju propisa sa
evropskim zakonodavstvom, uglavnom su zadržale izraz
zaštita na radu.

 U B i H je Zakon o Zaštiti na radu

 U Hrvatskoj - Zakon o zaštiti na radu,
 U Crnoj Gori - Zakon o zaštiti na radu,
 U Republici Srpskoj - Zakon o zaštiti na radu,
 U Sloveniji - Zakon o varnosti in zdravju pri delu
 U Srbiji - Zakon o sigurnosti i zdravlju na radu.
Kod ratifikacije konvencija i preporuka MOR-a iz ove
oblasti, na prostorima bivše SFRJ, korištena su sva tri
pojma:

1. "zaštita na radu",
2. "zaštita zdravlja" i
3. „sigurnost/bezbjednost"

zavisno od mjera koje su regulirane konvencijama i

preporukama, a da se izraz “Occupational Health and
Safety", u MOR-u nije mijenjao.
Iz ove analize je jasno da postoje teškoće u traženju i
nalaženju odgovarajućih ekvivalenata, adekvatnih izraza
za “Occupational Health and Safety“ pri prevođenju sa
engleskog jezika.

Iako se može reći da nije sporna promjena naziva "Zakon

o zaštiti na radu" u naziv "Zakon o sigurnosti i zdravlju
na radu", onda sa naučne, stručne i jezičke strane, ne
možemo da prihvatimo obrazloženje da je sigurnost širi i
moderan pojam, a zaštita uži i zastario pojam, što se u
praksi veoma često predstavlja.
U Pravilniku o listi stručnih, akademskih i naučnih
naziva, u polje tehničko-tehnoloških nauka svrstana je i
oblast "Inženjerstvo zaštite životne sredine i zaštite na
radu".

Nije sporna promjena naziva Zakona o sigurnosti i

zdravlju na radu, već interpretacija pojmova i izraza,
kao i njihova primjena tamo gdje im nije mjesto.

Upravo zaštita, tj. primjena mjera zaštite omogućava

ostvarivanje stanja sigurnosti.
Predmet zaštite na radu

Društveno organizirana djelatnost zaštite na radu, koja se

javlja u sadašnjim uslovima, podrazumijeva svestrano
nastojanje da se otklone opasnosti, odnosno uzroci
ugrožavanja zdravlja ljudi, materijalnih i prirodnih dobara.

Zbog toga su savremena industrijska društva veoma

zainteresovana za organizacionu i sistemsku problematiku
zaštite na radu.

U nekim zemljama se kao osnovni nosioci zaštite na radu

pored državnih organa nadzora javljaju sindikati, dok se u
drugim sreću i stručna udruženja, odbori, komisije...
Zaštita na radu kao pravo i dužnost ne odnosi se samo na
radnike, već i na lica koja se po bilo kom osnovu nalaze
na radu, a koja na radu i po osnovu rada uživaju
određena prava na zaštitu na radu.

To su:
 sva lica koja se po bilo kom osnovu nalaze na radu
kod pravnih i fizičkih lica;
 lica na školovanju i stručnom usavršavanju za vreme
dok se nalaze na praktičnom radu u školskim i drugim
radionicama, kabinetima, laboratorijama i dr.;
To su također i:

učesnici dobrovoljnih i obaveznih radova organizovanih

u javnom interesu;
lica koja učestvuju u takmičenjima na sredstvima rada;
lica koja se nalaze na izdržavanju kazne zatvora, kada su
na radu, i
lica na dobrovoljnoj praksi (volonteri).
Zaštita na radu kao opšti pojam u praksi podrazumijeva
ukupnost pojava koje su vezane za zaštitu lica na radu,
osiguranja života i rada radnika u procesu rada.

Opšti pojam zaštita na radu se može shvatiti dvostruko:

1. kao funkcija zaštite i

2. kao organizacija subjekata koji se staraju o zaštiti,

pa se može govoriti o zaštiti u funkcionalnom i u

organizacionom smislu.
a) Zaštita na radu u funkcionalnom smislu

Funkcija zaštite sastoji se iz niza aktivnosti čiji je cilj sprečavanje

nezgoda na radu i stvaranje uslova za siguran rad lica na radu.
Ta se funkcija danas odvija u mnogobrojnim strukturama društva i
nju vrše brojne organizacije i pojedinci, kao na primjer: inženjeri,
inspektori, ljekari, sudije, profesori...

b) Zaštita na radu u organizacionom smislu

Pojam zaštite u organizacionom smislu treba da nam pomogne pri

određivanju i objašnjavanju organizacionih oblika putem kojih se
odvija zaštita na radu, odnosno u kojoj formi se odvija funkcija
zaštite.
Zaštita na radu je sastavni dio tehnološkog procesa,
odnosno poslovnog sistema, pa se stoga može uspješno
ostvarivati i unapređivati uporedo sa organiziranjem i
unapređivanjem tehnološkog procesa, odnosno poslovnog
sistema.

Instituciju zaštite na radu čine i subjekti kojima je

povjerena djelatnost organiziranja zadataka i poslova u
cilju otklanjanja opasnosti i nepovoljnih posljedica u
tehnološkom i poslovnom sistemu.

Oni čine sistem zaštite na radu jedne zemlje.

Istorijski razvoj zaštite na radu

U najstarijim društvima i državama, koje su se temeljile

na robovlasničkom načinu proizvodnje, ne može se
govoriti o organiziranim oblicima zaštite, s obzirom na
tadašnja shvaćanja rada i stepen razvoja sredstava rada.

U starom Egiptu, Grčkoj i Rimu uglavnom je bilo

sramota raditi, dok je u starom Asiru i Vavilonu položaj
robova bio malo bolji.

U antičko doba počinju da se javljaju prvi oblici

medicine, mada se ona u to vreme zasniva na empirizmu,
praznovjernici i raznim hipotezama
Jedan od najpoznatijih ljekara tog vremena bio je
Hipokrat, koji je, na pr., u IV vijeku p.n.e opisao
simptome trovanja olovom - olovne kolike, mada se sve
do srednjeg vijeka zanemarivao značaj profesionalnih
faktora kao uzroka nastanka određenih oboljenja.

Na povećanje izvora i uzroka povređivanja naročito je

uticao razvoj zanatstva.

Razvoj pojedinih zanata doveo je do povećanog

korištenja nekih metala, čija su isparenja dovodila do
trovanja zanatlija.
U 16. vijeku (novi vek) pojavilo se delo Georgiusa Agricole "De re
metalica", u kojem je opisao različite načine kopanja rude, topljenja
i prerade metala, sredstva rada koja se pri tom koriste, ali i bolesti i
povrede do kojih je dolazilo kao i moguće preventivne mjere.

1700. god. objavljeno je djelo talijanskog ljekara Bernardina

Ramazzinija "De Morbiѕ Artificum Diatriba", u kojem je tretiran
problem profesionalnih oboljenja.

Opisana profesionalna oboljenja odnose se na oko 60 različitih

zanimanja, što ukazuje na prisutne opasnosti u procesu rada mnogih
djelatnosti (rudarstvo, proizvodnja tekstila, topljenje gvožđa i dr.).
 Rušenjem feudalnog poretka počinje u Evropi period
ranog kapitalizma: sloboda privređivanja i ugovaranja
rada između kapitalista i "slobodnih" radnika.

Značajan korak na planu unapređenja zaštite na radu

učinio je Robert Oven u 18. vijeku, vlasnik jedne
predionice pamuka u Engleskoj i poznati predstavnik
socijal-utopista.

On je još 1798. godine preduzeo odgovarajuće mjere u

cilju sprečavanja povreda na radu, odbio da zapošljava
djecu mlađu od 10 godina i smatrao da unapređenje
uslova rada treba da postane predmet međunarodne
akcije.
 Prvi oblici normativno-zakonodavne regulative iz
zaštite na radu

Smatra se da je Hamurabijev zakonik među prvim

zakonodavnim propisima koji je regulirao neka pitanja
iz oblasti zaštite na radu.

Ovaj zakonik je regulirao radne odnose, odnose učenika

i zanatskog majstora, utvrdio minimalne nadnice,
dozvolio organizacije zanatlija i regulirao pitanje
odgovornosti za nezgode na poslu.
 Međutim, značajniji oblici zakonodavnog uređenja zaštite
na radu javljaju se tek krajem 18 vijeka, sa pojavom
industrijske revolucije.

Industrijalizacija je omogućila veoma brzi razvoj društva,

ali su se istovremeno razvijali vrlo heterogeni procesi
proizvodnje, uvođena sve komplikovanija sredstva rada i
tehnologije, što je dovelo do sve većeg broja povreda,
samim tim i invalida.

Sprečavanje povreda na radu u početku nije imalo

karakter organizirane borbe.
Organizirane službe zaštite na radu nisu postojale, već
su privatni vlasnici kapitala povjeravali rješavanje ovog
problema pojedinim stručnjacima - uglavnom
inženjerima.

U tom periodu kapitalizma pored inspektora rada

postojali su i uredi za osiguranje radnika.

Najpoznatiji predstavnici ovih istraživačkih poduhvata

su Heinrich, Bird u SAD, Neuloh, Holden.

Heinrich je prvi skrenuo pažnju vlasnicima

kapitalističkih preduzeća na ekonomski značaj
sprečavanja nezgoda na radu.
Koljevku savremenog uređivanja zaštite na radu predstavlja
Engleska, gdje je i došlo do prve intervencije države, kada je
Parlament usvojio prvi Zakon o radnim odnosima, kojim je bilo
ograničeno radno vreme djece na 12 sati.

Pošto u ovom zakonu nije bila predviđena kontrola i sankcije, isti

nije naišao na praktičnu primjenu, zbog čega je u periodu od
1809. do 1833. godine donijeto pet novih zakona o radu.

Razvoj uređivanja zaštite na radu, a samim tim i njenog

provođenja, nije bio svuda isti, zavisio je od nivoa proizvodnih
snaga, tj. od industrijskog razvoja i od organiziranosti radničke
klase, tako da su pod različitim uslovima formirani različiti
sistemi zaštite na radu.
Razvoj zaštite na radu na prostorima bivše SFRJ

Prvi poznati oblici zaštite na radu na našem području javljaju se u

13. vijeku.

Propisi su se odnosili na osiguranje protiv bolesti, osiguranje za

slučaj povreda na radu i na penzijsko osiguranje.

Na osnovu Vidovdanskog ustava iz 1921. je donijeto nekoliko

propisa koji su regulirali zaštitu radnika u bivšoj Jugoslaviji, a koja
su se ticala prava radnika na organiziranje u cilju postizanja što
povoljnijih uslova rada, radnog vremena i osiguranja.

U periodu posle drugog svjetskog rata zaštita na radu se razvijala u

nekoliko faza
Prva faza, do 1950. god.- donijet Zakon o inspekciji
rada 1946. i Opšti pravilnik o higijensko-tehničkim
mjerama zaštite na radu 1947. (nosioci- inspekcija rada i
sindikati)

Druga faza, 1950. -1957.- tj. do donošenja Zakona o

radnim odnosima 1957.

Osnovnim zakonom o upravljanju privrednim

preduzećima iz 1950. upravni odbor je dobio nadležnost
da se stara o zaštiti na radu.
Treća faza, 1957.-1965., do donošenja Osnovnog zakona
o zaštiti na radu 1965.

Zakon o radnim odnosima je bliže odredio mjesto zaštite

na radu u privrednoj organizaciji, a to je staranje o zaštiti
života i zdravlja radnika.

Četvrta faza, 1965.-1971., do donošenja ustavnih

amandmana. Radna organizacija je osnovni nosilac
poslova organiziranja ZNR, organi društveno-političkih
zajednica su nosioci normativne i nadzorne funkcije, a
naučne i stručne ustanove su nosioci funkcije naučnog
istraživanja i unapređenja uslova za siguran rad.
Peta faza, 1971.-1988., od donošenja ustavnih amandmana,
Ustava SFRJ 1974, republičkih i pokrajinskih Zakona o
zaštiti na radu, Zakona o udruženom radu, do privredne
reforme i donošenja Zakona o preduzećima 1988.

Položaj radnika i organizacije se mijenja, obezbeđujući

ravnopravan položaj radnika, bez obzira gdje on radi,
stvarajući osnova za nastanak kolektivnih ugovora.

Zakon o zaštiti na radu, u BiH ("Sl. list R BiH", broj: 22/90

i 13/94) i danas u primjeni u F BiH.
Međunarodne organizacije i zaštita na radu

U oblasti zaštite na radu značajan uticaj imaju i

međunarodne organizacije, kao što su:

 Međunarodna organizacija rada,

 Međunarodna organizacija socijalnog osiguranja,
 Svjetska zdravstvena organizacija,
 Evropsko udruženje zaštite na radu i dr.
Međunarodna organizacija rada

Međunarodna organizacija rada osnovana je 1919.

godine, na Konferenciji mira u Parizu (na zahtjev
Međunarodne radničke konferencije, Lids, 1916.) i imala
je status organa Društva naroda.

Posle Drugog svjetskog rada, na osnovu posebnog

sporazuma između Ujedinjenih nacija i MOR-a iz 1946.
godine, ova organizacija je priznata za specijaliziranu
instituciju Ujedinjenih nacija.
Glavna i osnovna djelatnost MOR sastoji se u
donošenju normi međunarodnog radnog zakonodavstva
putem konvencija i preporuka.

Međunarodnu organizaciju rada čine:

 Opšta konferencija predstavnika zemalja članica,

 Administrativni savjet i
 Međunarodni biro rada.

Sedište MOR je u Ženevi.

Opšta konferencija je najviši zakonodavni organ MOR-a.
(po 4 delegata iz svih zemalja, i to po 2 predstavnika
vlade, po 1 predstavnik radnika i 1 predstavnik
poslodavaca).

Administrativni savjet je izvršni organ MOR-a vrši i

kontrolu rada MBR. (ima 48 članova).

Međunarodni biro rada je organ izvršenja i

administracije i vrši funkciju stalnog sekretarijata MOR-a.

Vrlo značajnu ulogu ima Centar za informacije o

sigurnosti i higijeni rada (CIS) koji je 1959. godine
organiziran kao posebno tijelo u sastavu MBR.
Međunarodna zajednica socijalnog
osiguranja

Međunarodna zajednica socijalnog osiguranja

(Association internationale de la sekurite sociale - AISS)
je autonomna međunarodna institucija, sa sjedištem u
Ženevi.

Njen zadatak je da razvija međunarodnu saradnju u

oblasti utvrđivanja i usavršavanja tehničkih i
organizacionih metoda racionalnog razvoja socijalnog
osiguranja.
Svjetska zdravstvena organizacija

Svjetska zdravstvena organizacija (WHO) je samostalna

institucija Organizacije ujedinjenih nacija, sa sjedištem u
Ženevi.

Sjedište Evropske direkcije ove organizacije je u

Kopenhagenu.

Osnovni zadatak ove specijalizirane organizacije je borba

protiv bolesti uopšte i staranje o problemima invalida i
njihove rehabilitacije, te se u tom dijelu dodiruje sa
sistemom zaštite na radu.
Konvencije i preporuke iz oblasti zaštite na radu
Sve ratifikovane konvencije i preporuke mogu se svrstati u
nekoliko grupa i to:
 koje regulišu osnovna prava čovjeka vezana za rad,
 iz oblasti zaposlenosti i zapošljavanja,
 iz oblasti radnih odnosa,
 iz oblasti zaštite na radu,
 koje regulišu inspekciju rada,
 koje regulišu socijalne službe za radnike, stanovanje i
slobodno vreme,
 iz oblasti socijalnog osiguranja,
 koje regulišu ostala pitanja.
U konvencije i preporuke koje definišu opšte mjere zaštite
na radu spadaju one koje se odnose na sve radnike u
radnom odnosu.
Po redoslijedu donošenja ovoj grupi pripadaju na primjer:
Preporuka broj 97 o zaštiti zdravlja radnika na radnom
mjestu,
Konvencija broj 119 o zaštiti mašina,
Konvencija broj 139 o profesionalnom raku,
Konvencija broj 148 i Preporuka broj 156 o zaštiti radnika
od profesionalnih rizika u radnoj sredini prouzrokovanih
zagađenjem zraka, bukom i vibracijom,
Konvencija broj 135 i Preporuka o zaštiti na radu,
zdravstvenoj zaštiti i radnoj sredini...
U konvencije i preporuke posebne zaštite radnika po
redoslijedu donošenja spadaju na primjer:

Preporuka broj 13 o upotrebi olovnog bjelila u

bojadisanju,
Konvencija broj 115 i preporuka 114 o zaštiti radnika
protiv jonizujućeg zračenja,
Konvencija broj 127 i Preporuka 128 o maksimalnoj
težini tereta koji može da prenosi samo jedan radnik...
U mnoštvu postavljenih normi iz oblasti zaštite na radu,
definiranih od strane Međunarodne organizacije rada,
osnove sistema zaštite na radu čine:

• prava i obaveze radnika i radničkih predstavnika

• prava, obaveze i odgovornosti poslodavaca da
osiguravaju zaštitu na radu
• obaveze vlada zemalja - članica na nacionalnom planu.
Razvoj sistema zaštite na radu u Evropskoj uniji

Posle bezuspješnih pokušaja ujedinjenja evropskih država

nasilnim putem i osvajačkim ratovima, 1950. godine
lansirana je nova ideja o mirnom ujedinjenju država
Evrope, kada je osnovana Evropska zajednica za ugalj i
čelik i praktično postavljeni temelji za osnivanje Evropske
unije.

Ugovor o osnivanju Evropske zajednice za ugalj i čelik,

koji je tom prilikom zaključen, bio je prvi dokument
Evropske zajednice koji je sadržao i odredbe o zaštiti na
radu.
1957. godine potpisani su novi sporazumi o osnivanju
Evropske ekonomske zajednice i Evropske zajednice
za atomsku energiju.

Sporazumi su potpisani u Rimu i poznati su kao

Rimski ugovori ili Osnivački sporazumi.

EU je osnovana u februaru 1992.(1993.) potpisivanjem

Ugovora o Evropskoj uniji i predstavlja ekonomsku,
monetarnu i političku uniju.
U najznačajnije aktivnosti razvoja zaštite na radu u
Evropskoj uniji spadaju:

donošenje Preporuke Evropske unije 1962. godine,

kojom se uvodi princip da svaka fabrika sa više od 200
radnika mora imati službu zaštite na radu;

osnivanje savjetodavnog komiteta Evropske unije za

sigurnost, higijenu i zaštitu zdravlja na radu, 1974.
godine, čije su nadležnosti pitanja zaštite na radu u
najširem smislu.
Organi Evropske unije

Organi Evropske unije su:

Evropski parlament
Savjet
Komisija
Sud pravde

Evropski parlament je sastavljen od predstavnika

naroda ujedinjenih država članica, ima savjetodavna i
nadzorna ovlaštenja, koja su mu delegirana Ugovorom, a
koja se izražavaju u tri oblika: konsultacije (savjetodavna
uloga), kooperacija i davanje saglasnosti.
Savjet ima ovlaštenja da donosi odluke, a čine ga
predstavnici država članica.

Odluke donosi jednoglasno, na prijedlog Komisije, a po

pribavljenom mišljenju Parlamenta.

Osim toga, u okviru postavljenih ciljeva osigurava

usklađivanje opštih ekonomskih politika država članica i
prenosi na Komisiju ovlaštenje za provođenje propisa
koje donosi.

Evropski savjet je poseban organ sa specijalnim statusom

(konsultacija između vlada o pitanjima vanjske politike)
Komisija se stara o primjeni Ugovora i mjera koje
donose organi Unije, donosi preporuke i daje mišljenja o
pitanjima koja definiše Ugovor, također sprovodi politiku
EU sa ciljem da se nesreće, povrede i profesionalne bolesti
svedu na minimum.

Sud pravde se brine o poštovanju prava prilikom

tumačenja i primjene Ugovora.

Savjetu i Komisiji u radu pomaže Ekonomsko-socijalni

komitet kao savjetodavno tijelo.

Financijski nadzor obavlja Računovodstveni sud.

Institucije EU u oblasti zaštite na radu

Osim navedenih organa, u okviru Evropske unije postoje i

druge odgovarajuće institucije sa jasno postavljenim
zadacima u oblasti zaštite na radu.
Najznačajnije su:
Ekonomsko socijalni komitet (1957);
Kansultativni komitet za sigurnost, higijenu i zaštitu
zdravlja na radnom mjestu (1974);
Evropska agencija za zaštitu na radu;
Komitet viših inspektora rada;
Evropska fondacija za unapređenje životnih i radnih
uslova (1985).
Osim ovih, postoje i druge samostalne institucije, kao što
su:

Evropski sindikalni tehnički biro za zaštitu na radu,

Evropski sindikalni institut,
Evropska sindikalna akademija,
Služba pri Evropskoj uniji poslodavaca
Evropski informacioni centar za ZNR.
Vrsta pravnih dokumenata - akata Evropske unije

Podjela pravnih akata može da se izvrši prema predmetu

reguliranja i prema subjektima reguliranja.

U odnosu na subjekte koji ih donose i pravnu snagu

koju imaju, pravna akta se dijele na primarna i
sekundarna.

Primarna pravna akta - stvaraju države članice

prilikom uređivanja međusobnih odnosa i odnosa Unije
kao subjekta međunarodnog prava, zaključivanjem
sporazuma sa trećim državama i međunarodnim
organizacijama.
U primarna pravna akta spadaju:

 Ugovori o osnivanju;
 Konvencije između država članica;
 Sporazumi.

U sekundarna pravna akta spadaju:

 Pravila;
 Uputstva - direktive;
 Odluke;
 Preporuke i mišljenja
Zaštita na radu u uputstvima-direktivama
U oblasti zaštite na radu usvojene su:

opšta - okvirna direktiva i

pojedinačne - specifične direktive.

Opšta - Okvirna direktiva o uvođenju mera za

podsticanje poboljšanja sigurnosti i zdravlja radnika
na radu 89/391/EEC, donijeta je 12. juna 1989. godine,
na osnovu Ugovora o osnivanju Evropske ekonomske
zajednice i predstavlja osnovu za pojedinačne - specifične
direktive, tako da zajedno regulišu sve rizike iz oblasti
sigurnosti i zdravlja na radnom mjestu.
U osnovi, Direktiva u najvećem obimu definiše:

obaveze poslodavaca i
obaveze radnika.

Donijeta je u cilju:

ujednačavanja pravnih sistema država članica po

pitanju sigurnosti i zdravlja na radu,
osiguranja dijaloga i učešća poslodavaca, radnika i
njihovih predstavnika u kreiranju i provođenju mjera
sigurnosti i zaštite zdravlja na radu.
Pojedinačne - specifične direktive

Prije donošenja Opšte direktive, Savjet Evropske zajednice

je usvojio nekoliko pojedinačnih direktiva koje su se
odnosile na:

 zaštitu radnika izloženih vinil hloridu, olovu, azbestu,

 zaštitu pri izlaganju hemijskim, fizičkim i biološkim
agensima, ambalažu i obilježavanje opasnih supstanci,
 zaštitu mašina, posuda pod pritiskom...
Nakon donošenja Opšte direktive usvojen je veći broj
pojedinačnih direktiva (na pr. Direktiva 90/394/EEC o
zaštiti radnika od opasnosti izlaganja kancerogenim
supstancama pri radu,

Direktiva 89/656/EEC o minimumu zdravstvenih i

sigurnosnih uslova za upotrebu ličnih zaštitnih
sredstava...)
Obaveza procjene rizika

Ova obaveza je utvrđena Opštom direktivom.

Njene odredbe obavezuju poslodavca da na osnovu

procjene utvrdi sve preventivne mjere zaštite i integriše
ih u sve aktivnosti preduzeća.

Procjena rizika, u formi dokumenta, ima važnu ulogu

za osiguranje radnika od rizika.