MAŠINSKI FAKULTET U BEOGRADU

Katedra za proizvodno mašinstvo

Laboratorijske vežbe iz:
UPRAVLJANJA KVALITETOM
PROIZVODA

KLASIČNI TEHNOLOŠKI
MERNI SISTEMI
I VEŽBA
GRANIČNA MERILA
1.Tačnost
- 0 KLASA: 0,000001 mm – za regulisanje MM, preciznih instrumenata
- I KLASA: 0,001 mm – kontrola i regulisanje radioničkih merila
- II KLASA: 0,01 mm – za kont. radioničkih merila manje tačnosti i
regulisanje MA
- III KLASA: 0,1 mm – isto
2.Oblik
– Paralelopiped – dužinske mere
– Ugaone prizme – uglovne mere
– Štapići – dužinske mere
3. Dimenzije
4. Primena
– za dužine
Formiranje kompleta
– za uglove Graničnih merila
– za baždarenje drugih metroloških sistema (bočne i merne površine)
 GRANIČNA MERILA

Komplet graničnih merila za dužine

Komplet GM u obliku štapića

Komplet GM u obliku paralelopipeda (Provera tačnosti tolerancijskog merila)
TOLERANCIJSKA MERILA

1.Primena:
- Kontrola tačnosti izrade (tolerancija)
- Koriste se u masovnoj proizvodnji
2.Podela:
- radionička – kontrola RP u toku izrade
- prijemna – kontrola gotovog dela
- reviziona – kontrola radioničkih merila
3.Oblik
- račve i čepovi za dužinske mere
- listići (kontrolnici zazora i radijusa)
za zazore Čepovi za dužine, navoje i
- čepovi i račve za navoje žlebove

4. Crveno označava NE IDE stranu

 Tolerancijska merila za
ožlebljenja (spolj. i unut.)

Račve za
dužine

TOLERANCIJSKA
MERILA

Čepovi sa samo
lošom ili samo
Čepovi dobrom stranom
 TOLERANCIJSKA
MERILA ZA NAVOJE

Račva za navoj Čepovi za navoje sa jednom dobrom

ili lošom stranom i sa obe strane
TOLERANCIJSKA MERILA

Listići za zazor
KOMPARATORI SA
ANALOGNOM POKAZIVAČKOM
JEDINICOM Komparatori su
merila koja pokazuju
veličinu odstupanja
od neke mere, a ne
samu meru

Komparator koji
se postavlja na
mašinu alatku

PODELA:
Komparator na - mehanički
Komparatori na stalku za veće - optički
stalku za male dimenzije - električni
dimenzije - pneumatski
- hidraulični
KOMPARATORI SA DIGITALNOM POKAZIVAČKOM
JEDINICOM
 KONSTRUKCIJSKI
ELEMENTI KOMPARATORA

2. Slika 1. Komparator sa analognom

1. skalom i graničnicima

Slika 2. Komparator sa zupčastom

letvom i zupčastim prenosnim
mehanizmom

Slika 3. Merno vreteno sa oprugom i

zupčastom letvom.
Kretanje mernog vretena na čijem se
kraju nalazi merni pipak se preko
zupčaste letve i sistema zupčanika
prenosi na pokretnu kazaljku sa
3. nepokretnim zupčanikom
 Mikrometarski zavrtanj za unutrašnje Komparator sa analognim
prečnike sa komparatorom
K pokazivačem
O
M
P
A
R
A
T
O
R
I

UZROCI NETAČNOSTI KOMPARATORA:

- Netačnost izrade zupčaste poluge (korak, profil)
- Netačnost izrade zupčanika (korak, profil, paralelnost osa, paralelnost
bokova, ekscentričnost, zazori u mehanizmu)
- Poklapanje ose obrtanja mehanizma sa osom obrtanja kazaljke;
ekscentričnost kružne skale u odnosu na osu obrtanja; netačnost podele
 KLJUNASTO MERILO

Dubinomer

Kljunasto merilo sa
analognom skalom

Kljunasto merilo sa
digitalnom skalom
KLJUNASTO MERILO SA NONIJUSOM
(Konstrukcija)

Merni kraci za
unutrašnja merenja
Kočnica
Lenjir sa milimetarskom skalom

Šipka
za merenje dubina

Klizač sa milimetarskom
skalom nonijusa

Merni kraci za
spoljašnja merenja

Kljunasto merilo za spoljašnje, unutrašnje merenje i merenje dubine

 Kljunasto merilo samo
za unutrašnja merenja

Kljunasto merilo za spoljašnja

i unutrašnja merenja

Kljunasto merilo sa nonijusom

za merenje međuosnog
rastojanja dva otvora
Kljunasto merilo za
spoljašnje, unutrašnje
merenje i merenje dubine

KLJUNASTO
MERILO
 MIKROMETRI
4. 7.
Glavni delovi mikrometra: 5.
1. Telo oblika luka – uzengija
2. Nepokretni oslonac sa naslonom 3.
6.
površinom 2.
3. Pokretno vreteno sa naslonom
Mikrometar
površinom 1. sa ravnim
4. Čaura sa skalom naslonim
5. Doboš sa skalom površinama

6. Kočnica
7. Čegrtaljka – obezbeđuje da sila ne pređe
10 N/m2 površine mernih oslonaca i
sprečava oštećenje mernog
instrumenta i mernog predmeta i
omogućava tačno merenje
 Mikrometar sa tanjirastim
naslonim površinama

MIKROMETRI
Mikrometar sa tanjirastim
ravnom pokretnom i
loptastom nepokretnom
naslonom površinom

Oblik naslonih elemenata je promenljiv i zavisi od mernog predmeta.

– Proširena nepokretna naslona površina – dubinomeri;
– Tanjiraste naslone površine – korak zupčanika;
– Prizmatične naslone površine – meki materijali, guma, hartija
– Loptaste naslone površine – savijeni limovi, debljina zida cevi;
– Konus i češalj naslone površine – zavojnice;
– Ravne naslone površine – ravne i cilindrične merne površine
 MIKROMETRI
Mikrometar sa kompletom konus-češalj
naslonih površina
Dubinometar

MIKROMETRI

Princip merenja
dubine i širine
ukopanog žljeba
 - Merenje parametara
zavojnice mikrometrom
sa konus-češalj naslonim
površinama.
- Kalibracija (baždarenje)
mikrometra.

MIKROMETRI
- Mikrometar za merenje
parametara unutrašnjih
navoja sa konus-češalj
naslonim površinama.
 - Princip merenja srednjeg i
unutrašnjeg prečnika vijka
mikrometrom sa konus-češalj
naslonim površinama i spoljašnjeg
prečnika mikrometrom sa ravnim
naslonim površinama

MIKROMETRI
- Merenje parametara
zavojnice mikrometrom
sa konus-češalj naslonim
površinama.
 MIKROMETRI

Mikrometri za
unutrašnja
merenja većih
i manjih
prečnika

Mikrometar sa tri naslone

površine za merenje
unutrašnjeg prečnika Mikrometri za merenje
parametara unutrašnjih
navoja sa konus-češalj
naslonim površinama
MIKROMETRI

- Mikrometar za
unutrašnje prečnike.

- Mikrometar sa
komparatorskim
pokazivačem.

- Princip rada pri oceni

tačnosti komparatora
mikrometrom.
 - Mehanički uglomeri sa
pokretnim i nepokretnim
krakom i nonijus skalom
(sa lupom i bez lupe).

UGLOMERI
- Mehanički uglomer sa
nepokretnim krakom i
pokretnim naslonima.
 R
A
M
N
A

O
B
I
Č
N
A
Sa analognim očitavanjem Sa digitalnim očitavanjem
pomoću mehura LIBELE
 MERENJE ZUPČANIKA

Merenje koraka zupčanika Provera tačnosti

mikrometrom sa tanjirastim zupčanika pomoću
naslonim površinama komparatora
 P T P Z POMOĆU
MIKROMETRA

POMOĆU R A A U SA
TANJIRASTIM
MERILA SA
NONIJUSOM
O Č R P NASLONIM
POVRŠINAMA

V N A Č
E O M A
R S E N
A T T I
I A K
R A
A
POMOĆU
KOMPARATORA
MERENJE
PARAMETARA
UNUTRAŠNJEG
NAVOJA
SUBITOM SA
KONUS-ČEŠALJ
NASLONIM
POVRŠINAMA
MERNI SISTEM
ZA MERENJE I
KONTROLU
ZUPČANIKA
PNEUMATSKI
MERNI SISTEM
ZA KONTROLU
TOLERANCIJA
DUŽINA SA
ANALOGNOM
POKAZIVAČKOM
JEDINICOM
 PROFIL
PROJEKTOR

1. Digitalna
pokazivačka
jedinica

2. Procesor
 1.
PROFIL
PROJEKTOR
2.
1. Ekran 3.
2. Objektiv
3. Prednji i zadnji šiljak
4. Vođice za uzdužno i 4.
poprečno kretanje
(pozicioniranje)
 PROFIL
PROJEKTOR
SA ANALOGNOM
I DIGITALNOM
POKAZIVAČKOM
JEDINICOM
PROFIL PROJEKTOR

Ekran sa profilom
mernog predmeta koji
se nalazi između šiljaka
 PROFIL
PROJEKTOR

Ekran sa profilom
mernog predmeta
postavljenog
između šiljaka
 Šabloni za proveru oblika
profila mernog predmeta

Princip rada
Spoljašnji izgled profil projektora
profil projektora

PROFIL
Interferencija
(pruge) PROJEKTOR
 ALATNI MIKROSKOP

Alatni mikroskop sa delovima:

1. Objektiv (okular)
2. Prednji i zadnji šiljak
3. Vođice za uzdužno i poprečno
kretanje (pozicioniranje)

Merni predmet
između dva šiljka pri
merenju spoljašnjeg
prečnika mernim
pipcima

Izgled
okulara
 ALATNI
MIKROSKOP

Merni predmet između dva šiljka

pri merenju odstupanja
parametara geometrije pomoću
komparatora i mernog pipka

Merni predmet između dva šiljka

pri merenju odstupanja
parametara geometrije pomoću
mernog noža i komparatora
 Princip merenja parametara
zavojnice na alatnom
mikroskopu metodom dve žice

ALATNI
MIKROSKOP
Merenje parametara zavojnice
(spoljašnjeg prečnika) pomoću dve žice
 MERNI
SISTEMI ZA
KONTROLU
TAČNOSTI
OBLIKA
Uređaj za kontrolu
tolerancija oblika i to:
kružnosti, pravosti i
ravnosti osnosimetričnih
mernih predmeta, koji se
postavljaju u steznu glavu
obrtnog stola
 MERNI
SISTEMI ZA
KONTROLU
TAČNOSTI
OBLIKA

Uređaj za kontrolu
parametara složenih
površina (npr. kontrolu
oblika profila lopatica)
 Uređaj za Merni predmet je
kolenasto vratilo na kome
Kontrola M kontrolu
oblika sa se proveravaju zaobljenja
unutrašnjeg E perifernim
profila jedinicama
R
N
I
Kontrola
profila
spoljašnjeg S
ozubljenja I
S
Kontrola
T
profila E
zavojnice
M KONTROLU OBLIKA
I Izlazni izveštaj u obliku pogodnom
Kontrola
za razmatranje, dobijen na ploteru
profila
turbinske Z
lopatice
A
MERNI SISTEMI ZA
KONTROLU OBLIKA
Uređaj za kontrolu oblika sa Profil ozubljenja – izlazni
ploterom kao pokazivačem izveštaj sa plotera
Uređaj za kontrolu profila
zavojnice sa ploterom

MERNI
SISTEMI ZA
KONTROLU
OBLIKA Kontakt mernog
senzora sa mernim
predmetom
 Uređaj za kontrolu oblika
osnosimetričnih delova
(ravnost, pravost,
kružnost) sa grafičkim
prikazom kontrole
kružnosti (nominalna
kontura između graničnih
kontura određenih širinom
tolerancijskog polja)

MERNI
SISTEMI ZA
KONTROLU Uređaj za kontrolu
oblika sa analognim
OBLIKA pokazivačem i
računarom na čijem
je ekranu moguće
dobiti grafički prikaz
 MERNI
SISTEMI ZA
KONTROLU
OBLIKA I
PARAMETARA
HRAPAVOSTI
Uređaj za
kontrolu oblika i
parametara
hrapavosti
površina
osnosimetričnih
delova
postavljenih na
obrtni sto
Uređaj za kontrolu
oblika – inspekcija
kolenastih vratila

MERNI
SISTEMI ZA
KONTROLU
OBLIKA Uređaj za kontrolu
oblika na bloku
motora, sa digitalnim
pokazivačem
MERNI SISTEMI ZA KONTROLU
PARAMETARA HRAPAVOSTI
Uređaj za kontrolu
parametara
hrapavosti na
mernom predmetu
cilindričnog oblika
postavljenog u
mernu prizmu na
radnom stolu

Uređaj za kontrolu
parametara
hrapavosti na
mernom predmetu
cilindričnih
površina
Uređaj za kontrolu
parametara
hrapavosti ravne
površine kućišta
sa računarom na
čijem se ekranu
dobija izveštaj u
vidu grafičkog
prikaza i obrađenih
podataka i
štampačem čiji
izlaz predstavlja
dokument

MERNI SISTEMI
ZA KONTROLU
PARAMETARA
HRAPAVOSTI
MERNI SISTEMI
ZA KONTROLU
PARAMETARA
HRAPAVOSTI

Prenosivi uređaj za
kontrolu parametara
hrapavosti u
radioničkim
uslovima sa izlaznim
izveštajem sa
štampača
MERNI SISTEMI Merni predmet je cev postavljena u mernu prizmu
ZA KONTROLU (1). Na ostalim slikama su prikazani grafički prikazi
OBLIKA I dobijeni na ploteru pri kontroli: (2) oblika, (3)
PARAMETARA kružnosti, (4) i (5) parametara hrapavosti, pri čemu
HRAPAVOSTI su u poslednjem slučaju date i
numeričke vrednosti 5.
CILINDRIČNIH
PREDMETA 3.

1.

2. 4.
 spoljašnje spoljašnje
sferne sferne
površine površine

spoljašnjeg unutrašnje
ozubljenja ravne
prstenaste
površine
spoljašnje
cilindrične
površine cevi cilindričnog
upusta

MERNI SISTEMI
unutrašnje
cilindrične ZA KONTROLU
površine cevi PARAMETARA
HRAPAVOSTI:
 spoljašnje
cilindrične površine ravne
površine sa
visokom
rezolucijom

MERNI SISTEMI
unutrašnje ZA KONTROLU
površine PARAMETARA
cevi malog HRAPAVOSTI strugarskog
prečnika noža

spoljašnje
cilindrične
površine
KRAJ
Hvala na pažnji !