Prolegomena teoriji jezika

Louis Trolle Hjelmslev

Prikaz knjige
Elvedina Suljić
 Glosematika
(grč. γλῶσσα - jezik, izraz)
 Danski odnosno kopenhagenski strukturalizam

 Općelingvistička teorija čiji su temelji u deduktivnoj i

apriorističkoj metodi proučavanja

 ‘‘Algebra jezika‘‘

 Neososirijanstvo (jer polazi od načela F. De Saussurea )

Danska strukturalistička škola
 Predstavnici i značajna djela
 Vigo Brøndal (1939 – Strukturalna lingvistika)
 Hans Jørgen Uldall (1935 – Nacrt glosematike)
 Louis Trolle Hjelmslev (1943 – Prolegomena
teoriji jezika)
 1931. Kopenhagenski lingvistički krug
Prolegomena teoriji jezika
Louis Trolle Hjelmlsev
(1899-1965)
 Prologomena teoriji jezika
23 poglavlja

Zadnja 3: perspektiva teorije

Prvih 9: opća načela, cilj i
perspektive jezične teorije
jezika se proširuje granicom
između jezika i nejezika, sa
prirodnog jezika na analogne
znakovne strukture, težište
jezičnog opisa se prenosi na
izvanjsku lingvistiku

11: jezični i modelski primjeri; temeljni

specifični odnosi unutar jezične strukture i
mogućnosti njihovog egzaktnog opisa
 Pogled na jezik

Jezik kao sredstvo apstraktnih fenomena X

Jezik kao sam objekat proučavanja i spoznaje

 Svaki proces ima svoj sistem pomoću kojeg je

moguća analiza i opis.
 Širenje jezičke perspektive
Uvođenje novih pojmova i definicija
 dedukcija i indukcija
 arbitrarnost
 primjerenost
 funkcija
 Komutacija
 konjukcija
 disjunkcija
 figure
 paradigme
 ...
sistem- proces,
odnos –predmet,
forma – supstanca,
relacija – korelacija,
sintagmatika – paradigmatika,
izraz – sadrzaj,
forma izraza – supstancija izraza,
forma sadržaja – supstancija sadržaja,
gradba jezika – jezična upotreba
 Proces sporazumijevanja
Sadržaj Izraz

supstanca forma supstanca forma

Psihička Psihička
Fizička,
Životna realnost predstava predstava
glasovna strana
po sebi supstance supstance
jezika
sadržine izraza

Sadržaj (sama životna realnost o kojoj se saopštava)

Izraz (svako sredstvo pomoću kojega se saopštava o sadržaju, tj. o realnosti)
 Pomoć drugim znanostima
Ista riječ, dvije sadržine koje nemaju nikakav odnos:
Sud = 1. posuda
2. ustanova za suđenje homonimija

Ista riječ, dvije sadržine među kojima ima odnos: npr. pridjev
pun sa značenjima:
1. ispunjen polisemija
2. debeo
 Znak je naziv za jedinicu koja se sastoji od oblika sadržaja i oblika
izraza, jedinicu što je ustanovljuje solidarnost koju smo nazvali
znakovnom funkcijom.

supstancija
Izraz
forma
znak
forma

sadržaj
supstancija
Postavljanje jezičkog znaka u konstekst - komutacija

vidi, gleda, voli, živi

Čovjek vidi psa.

Čovjek gleda psa.
Čovjek voli psa.
Čovjek živi psa.
 Definicija jezika
Jezik formalno definiramo kao hijerarhiju kojoj svaka od
sastavnica dopušta daljnju analizu na razrede određene
uzajamnom relacijom, tako da svaki od tih razreda dopušta
analizu na derivate određene uzajamnom mutacijom.

Literatura:
Hjelmslev, Louis: Prolegomena teoriji jezika
KOERNER, E.F.K.: Jezikoslovna historiografija, Zagreb
Ivić, Milka: Pravci u lingvistici