1.

Dezinfekcija i dezinfekcijski postupci

• Dezinfekcija označava postupke usmjerene na uništenje najvećeg broja neželjenih

mikroorganizama. U tu svrhu se koriste ___________ i __________ sredstva.
• Postupkom uništava, inhibira ili uklanja i ostala populacija organizama. Primjenjuje se izvan
živog organizma, u vanjskoj sredini (______, ________, ___________,
na___________________________________, tvornica prehrambenih proizvoda i dr.)
• Važna je činjenica da se dezinfekcijom ne moraju uništiti i_______________
• Sunčevom svjetlošću, te procesima___________, filtriranja i razrjeđivanja provodi se
dezinfekcija u prirodi.
• Danas je djelatnost zdravstvenih ustanova nezamisliva bez primjene ____________
postupaka i novih dezinfekcijskih sredstava.
• Dezinfekcija se može postići hemijskim___________,____________) ili fizičkim (temperatura)
postupcima, a kombinacija obaju postupaka, poznata kao hemotermički postupak.
 2. Dezinfekcija toplinom
• Toplinska dezinfekcija je dezinfekcija toplinom koristi činjenicu da su normalne bakterije
osjetljive na toplinu i većina ih se inaktivira na________________, pa čak i virus
_________________ postaje bezopasan na 90°C (5 min).

• U strojevima za __________i _____________koji se koriste za __________________________i

medicinskog pribora mikroorganizmi se uglavnom uništavaju toplinom.
Automatski postupak toplinske dezinfekcije obuhvata pet koraka:
• 1. Pretpranje –_________________bez dodatnih tvari, kako bi se uklonile krupne nečistoće,
• 2. Čišćenje i pranje – na temperaturi ________________°C uz korištenje određene količine
deterdženata,
• 3. Međuispiranje – otopina za pranje se uklanja _______________ili ________vodom
• 4. Dezinfekcija – toplinska dezinfekcija se obavlja demineraliziranom vodom na
temperaturi između_____________. Da bi se uništili virusi________________, koji su posebno
otporni na toplinu, potrebna je temperatura od _______________u vremenu od 5 minuta ili
85°C kroz 16 min.)
• 5. Sušenje
•  
3. Dezinfekcija zračenjem

• Fotohemijski efekat dobijen izlaganjem mikroorganizama

____________________________se ogleda u promjenama (oštećenju)
samog jezgra ćelije, što onemogućava njenu diobu a samim tim i njeno
razmnožavanje. Pomenuti fotohemijski efekat se dobija pri talasnim
dužinama elektromagnetnog zračenja od _____do _____ (UV-C opseg).
• Najefikasniji germicidni (sterilizacioni) efekat ima UV
zračenje_______________.
• Pri ovoj talasnoj dužini se ne oslobađa _______________iz okolnog
vazduha koji je inače štetan, pa se stoga danas isključivo ova talasna
dužina primenjuje pri UV sterilizaciji i dezinfekciji.
• Način primjene UV zračenja pri sterilizaciji i dezinfekciji vazduha, vode
(tečnosti), površina prostorija ili površina predmeta se ogleda u
njihovom izlaganju______________.
•
• Vrijeme izlaganja (ekspozicije) zavisi od vrste ________________(njihove
otpornosti i oblika u kome se javljaju) koje je potrebno uništiti; udaljenosti
od izvora _________________i nivoa čistoće (u mehaničkom
smislu)__________, ____________ili __________koju želimo da
sterilišemo (dezinfikujemo).
• Najefikasnije je jedino_______________. Na kraju treba ukazati na
činjenicu da je ovo i prirodan način sterilizacije i dezinfekcije jer unutar
spektra sunčevog zračenja su prisutne i talasne dužine UV zračenja sa
izraženim______________________.
• Sterilizacija ___________________se uspješno primenjuje za
farmaceutske materijale:____________, ________,__________, minerale,
antibiotike, monoklonska antitijela.
• Plazma, tkivo i koštani transplantati takođe mogu biti
sterilisani____________
4. Dezinfekcija čišćenjem i pranjem
• Dezinfekcija mehaničkim postupcima podrazumijeva ___________i
________________.
• Ti postupci smanjuju broj mikroorganizama i uklanjaju ih s površina i predmeta,
kao i iz živog tkiva.
• Tako se jednostavno uklanjaju ______________oblici mikroorganizama i
_______________s predmeta i površina.
• Sredstva za čišćenje, deterdženti, sapuni i prašci za ribanje ____________i
uklanjaju nečistoću____________________, te tako olakšavaju taj postupak.
• Djelovanjem mehaničke sile, potresanjem suspenzije bakterija ili gljiva,
oštećuju im se ________________, što uzrokuje raspad njihovih stanica. U tom
se pogledu razne vrste bakterija bitno razlikuju.
• Kako bi se izazvali__________________, ________se prije potresanja valja
dodati staklene kuglice i zatim je potresti u posebnim uređajima.
5. Dezinfekcija hemijskim dezinfekcijskim sredstvima

Hemijskom dezinfekcijom se uz primjenu _____________uništavaju mikroorganizmi.

Na tržištu su dostupni različiti kemijski dezinficijensi.
Da bi se smatrali_____________________, trebaju ispunjavati sljedeće uslove:

• da imaju________________________, tj, da su u stanju uništiti što više vrsta uzročnika

• da imaju ______________djelovanja,
• da su _____________________________u prisutnosti proteina,
• da nemaju ili imaju samo ________________
• da ne ______________________ili da imaju vrlo blago iritantno djelovanje,
• da se mogu koristiti na različitim________________,
• da su ___________prihvatljivi ,
• da su ___________ prihvatljivi ,
6. Vrste dezinficijenasa

Dezinficijensi koji sadrže ______________sigurno su najčešće primjenjivani dezinficijensi

uopšte, iako su dostupni i brojni drugi hemijski dezinficijensi pogodniji za određene namjene.

1. Jodofori su dobri dezinficijensi, te ukoliko se koriste u propisanoj

koncentraciji__________________. Mogu se koristiti za čišćenje___________, ali mogu
obojiti predmete od osobite vrste plastike od koje se prave _____________
i____________, te mogu dovesti do ____________hrane koja sadrži________.

2. Vodikov peroksid efikasno djeluje protiv___________________, a može se koristiti za

dezinfekciju svih vrsta__________,__________,___________,___________.

3. Ozon, glutaraldehid i kvarterne amonijeve soli su dobri dezinficijensi, ali je njihovo

djelovanje različito od djelovanja_____________. Tako su kvarterne amonijeve soli efikasne
protiv _______i _____________bakterija, ali nisu efikasni protiv gramnegativnih bakterija
7. Mehanizam djelovanja dezinficijenasa

Mehanizam djelovanja dezinficijensa na mikroorganizme zavisi od

______________i može biti:
- _____________proteina mikroorganizama,
- - ometanje _____________procesa mikroorganizama,
- - ometanje funkcije i ___________ovojnice mikroorganizama.
Jedan te isti dezinficijens može djelovati na više načina.
Danas se sve više koriste ________________________koji zajedno
imaju više mehanizama djelovanja. Zbog toga se dezinficijensi ne
grupišu prema mehanizmu djelovanja nego
prema_________________.
8. Faktori koji utiču na dejstvo
dezinficijenasa

• Vrsta____________,
• _____________kojoj djeluje,
• T____________ra sredstva,
• ________________dezinfekcionog sredstva i
• ______________djelovanja sredstva
 9. Otpornost mikroorganizama na dezinficijense
Kod primjene dezinficijensa pojavljuje s problem otpornosti (rezistencija)
pojedinih vrsta mikroorganizma na neke dezinficijense.

Neadekvatno čišćenje i dezinfekcija omogućuju mikroorganizmima

_____________(________________što ima za posljedicu promjenu ponašanja
mikroorganizama –___________________________________). Čišćenje i
dezinfekcija sami po sebi a osobito česti propusti u čišćenju i dezinfekciji mogu
biti________________. ______________se prenose na potomstvo a mogu se
prenositi i na druge mikroorganizme u biofilmu.

Osim toga mogu se dogoditi i aktivacije _______________pa tako

mikroorganizam dobiva_______________– postaje otporan na dezinficijens.
 10. Način inaktivacije dezinficijenasa
Dezinficijens se može aplicirati:

_____________; čestice veličine ______- ______(ručno) ili ____-

______ (mašinski),
________________; čestice veličine _____-_______ mm kod
visokotlačnih prskalica (25-75atm),
___________________; čestice veličine (______-0.05mm).
11. Postupci određivanja efikasnosti dezinficijensa

U cilju odabiranja što efikasnijeg dezinficijensa mora se voditi računa:

- o njegovoj_______________, spektru, brzini i intenzitetu djelovanja

na razne vrste mikroorganizama,
- o ___________i ____________- da su neotrovni,
- jednostavna priprema rastvora.
Osim ovih važne osobine dezinficijensa su i sljedeće:

- da ne mijenja osobine dezinfikovanih predmeta,

- da djeluje u_____________________
- da mu djelovanje što manje zavisi od________________________
- da je postojan u rastvorima, lako rastvorljiv i bez neprijatnog mirisa.

Svakako je važna i cijena dezinficijensa.

• 
12. Kriteriji za izbor dezinfekcijskog sredstva

Glavni kriterij izbora dezinficijensa u prehrambenoj industriji je njegova sposobnost da ubija mikroorganizme
u_______________________________.

Pri izboru dezinficijensa valja uzeti u obzir:

• opseg antimikrobne aktivnosti dezinficijensa koja treba biti ____________________________

• Broj_________________,
• _________________mikroorganizama,
• _________________ na kojoj najbolje djeluje,
• __________________________u otopini,

• potrebnu količinu, odnosno dozu dezinficijensa,

• _______________,
• ____________________________aktivnost dezinficijensa,
• vrijeme potrebno da dezinficijens djeluje,
• ___________________________,
• promjenu u otpornosti mikroorganizma koje mogu nastati; _____________!
• ________________dezinficijensa.
13.Način i metode suzbijanja štetnih artropoda

Dezinsekcija podrazumijeva složene, pažljivo planirane cjelovite mjere suzbijanja

štetnih člankonožaca, odnosno kombinaciju __________i ______________s
konačnim ciljem postizanja
____________________________________________________(arthropoda).

Ovisno o vrsti štetnika, mjestu i stupnju infestacije te namjeni prostora dezinsekciju

provodi se ________________________________
___________________dezinsekcije podrazumijevaju ____________prostorija,
pravodobno _________________i ostalog materijala pogodnog za razvoj štetnih
člankonožaca, preslagivanje zaliha, _________________________
________________________ _________i (slika) sa ili bez atraktanta na i uz mjesta
na kojim je uočen najveći broj štetnih insekata te na ______________________i
zadržavanja (pomoću ljepljivih lovki se također određujemo stupanj infestacije
prostora).
• 
14. Mehanička sredstva dezinfekcije

Dezinfekcija mehaničkim postupcima podrazumijeva ________i

____________(krečenjem, usisavanjem, ispiranjem vodom,
zatrpavanjem, premazivanjem).
Ti postupci smanjuju broj mikroorganizama i uklanjaju ih s
________i___________, kao i______________. Tako se jednostavno
uklanjaju _____________________i ______________s predmeta i
površina. Sredstva za čišćenje, deterdženti, sapuni i prašci za ribanje
odmašćuju podlogu i uklanjaju nečistoću u kojoj su uklopljeni
mikroorganizmi, te tako olakšavaju taj postupak.
Djelovanjem mehaničke sile, potresanjem suspenzije bakterija ili gljiva,
oštećuju im se ______________, što uzrokuje___________________.
15. Fizička sredstva dezinfekcije

Fizička sredstva dezinfekcije su:

• temperatura
• ______________
• osmotski pritisak
• liofilizacija
• _______________
• supersonične vibracije
16. Biološka sredstva dezinfekcije

• bakteriofage ili
• ________________-antagonisti mikroorganizama
17.Hemijska sredstva dezinfekcije

• kiseline,
• baze,
• halogeni elementi,
• ______________________i
• organski dezinficijensi
18. Oblici insekticida
Hemijska otrovna jedinjenja koja se koriste protiv štetnih insekata. U sastav insekticida, radi štednje i
boljeg rasturanja, obično se otrovnim supstancama dodaje neki „nosač“, najčešće talk, kaolin, voda.
_________________________u trenutku primjene razlikuju se:
• čvrsti (praškoviti),
• tečni i
• gasoviti insekticidi;

prema _____________dejstvu na insekte dijele se na:

utrobne (__________),
dodirne (____________),
gasovite i
sistemične otrove.

Ova podjela nije apsolutna, jer neki insekticidi (polivalentni), djeluju istovremeno____________
__________ ________________
19. Osobine insekticida

Insekticidi su sredstva ___________ili ______________ porijekla koji

se koriste za suzbijanje ili sprječavanje djelovanja insekata.
Prema fazi razvoja insekta u kojoj insekticidi djeluju, mogu se podeliti
na:
• _____________- za suzbijanje insekata u stadiju jajeta
• ____________- za suzbijanje insekata u stadiju larve
• ______________za suzbijanje insekata u stadiju odraslog (adulta)
20. Toksikologija insekticida

Do toksičnih efekata pesticida može doći usljed:

- ____________(slučajnog ili namjernog),

-____________________,
- štetnog delovanja _____________________preko hrane i vode na
opštu populaciju.
 21. Repelenti
Repelenti su sredstva koja pripadaju pesticidima, a jedna od tih skupina
su______________________. Odbijajući insekte oni smanjuju mogućnost
njihova _________ili ____________a time i vjerojatnost
_______________koje prenose npr.________,_________, ___________…

Izbor pravog repelenta ponekad je otežan zbog mnoštva faktora, npr.

putovanje u stranu zemlju, trudnoća i dojenje, dječja dob, osjetljivost kože…

Repelenti su______________________________,_______, koristimo ih u

okruženju u kojem boravimo, unutrašnjem i vanjskom. Zato se osvrćemo na
sastavnice proizvoda za topikalnu primjenu.                                
 22. Atraktanti
• Atraktanti su jedinjenja različitog porijekla koja kod insekata
_______________________pola. U zavisnosti od vrste insekata ta
privlačenja mogu biti i sa____________________. Ova osobina se
koristi u praksi jer postoje mogućnosti da se insekti privuku
na_____________________________. Time se postižu ogromne
uštede u troškovima za nabavku i primenu preparata,
spr____________________________ i______________,
višestruko se smanjuje zagađenje poljoprivrednih proizvoda i
životne sredine. Ova osobina može se iskoristiti kod svih insekata
koji imaju razvijen___________________.
 23. Fumiganti
Fumiganti su materije koje se pri određenoj temperaturi i pritisku nalaze u
gasovitom stanju u koncentracijama koje__________________________. Fumigacija
se primenjuje najčešće za____________________________, jer fumiganti
_____________________u tretirani materijal i______________________.
Fumigacijom se tretira sva roba poljoprivrednog porijekla: žita (pšenica, kukuruz,
pirinač, ječam, raž, ovas, heljda i proso), brašno i prerađevine od brašna, pasulj,
grašak, soja, suncokret, leća, bob i njihove prerađevine; vuna, pamuk, lan, kudelja,
odjeća, posteljina, obuća, proizvodi na bazi tkanja, kikiriki, badem, lešnik, orah, kafa,
kakaovac, kakao u prahu, sušeno povrće, sušeno voće, sušene gljive, začini, lekovito
sušeno bilje, duvan i čajevi, suhomesnati proizvodi, agrumi, mlijeko u prahu,
čokolade i drugo.
Sa druge strane fumiganti su izuzetno ________ i zahtevaju ________________pri
radu, i mogu je izvoditi samo ovlašćene ustanove.
 24. Mjere prevencije, mjere prve pomoći i postupci sa otrovanim

• Mjere prevencije, mjere prve pomoći i postupci sa otrovanim

• 
• Najveći dio trovanja može se preventirati upotrebom higijensko tehničkih mjera, zaštite na
radu,_____________________________________________,
________________________________________(detrdženti sl.)
• Koma kao krajnji stadij trovanja bez obzira o kojoj otrovnoj supstanci se radi može dovesti do smrti zbog ugušenja
izazvanog ______________________i aspiracijom___________________. Trovanje prati
i_______________,____________________. Kod nekih trovanja npr. alkoholom imamo povišenu temperaturu, dok
je za druga trovanja karakteristicna pothlađenost.
• Otrov treba pokušati _______________istim putem kojim je dospio u organizam.
• Najčešće su to dišni putovi i digestivni trakt. Ako je ulazno mjesto koža,otrov se
________________________________ili upijanjem pomoću vate, čime se smanji resorpcija
• 
• _________________a otrova kao i _______________otrova koji su resorbirani vrlo je teška u uvjetima prve
pomoći. Samo u iznimnim slučajevima daje se ___________-kada smo sigurni o kom otrovu se radi, kada je antidot
dostupan i neškodljiv. Jedan od korisnih univerzalnih antidota je __________jer
djeluje________________________, korisno je kod trovanja olovom i teškim metalima. ______________(carbo
animalis) ima veliku moc apsorpcije i veliku apsorptivnu površinu.
25. Insekti kao prenosioci zaraznih bolesti

žohari, buhe, muhe, stjenice, ose, mravi, stršljeni

Bolesti koje uzrokuju:

• Neki od njih, npr. muhe, prenose ________________na nazaštićenu hranu,
mehanički na svojim nožicama i krilima. Drugi insekti su
____________________u kojima se razvijaju _____________i koji ih tokom
hranjenja na ljudskom tijelu ubacuju u krv. Od značaja su komarci koji prenose
bolest__________, pješčane mušice koje __________,________________
krpelji koji prenose __________, i __________,.
26. Bolesti ljudi koje
prenose glodari • Bolesti koje prenose glodari su jako zastupljene među ljudskom
populacijom. U prošlosti su bile, a i danas su opasne i teško
izlječive bolesti, koje su uzimale i još uzimaju veliki broj ljudskih
Neke od najpoznatijih bolesti ljudi su života. Uzročnici bolesti su jako otporni i visoko adaptivni
mikroorganizmi. Bolesti se teško odmah prepoznaju, a potrebno
• tularemija,
je i ogromno stručno znanje, pa čak i ako se bolest brzo prepozna
• leptospiroza, liječenje je dugotrajno i vrlo često bezuspješno. Uzročnika ima
• bruceloza,
među virusima, rikecijama, bakterijama, gljivicama i parazitima.

• botulizam,
• _____________________izazivaju glodavci su:
• pseudotuberkuloza,
• leptospiroza,
tuberkuloza, kuga, lepra, tifus, • trihineloza,
hemoragične groznice, besnilo, • compylobacter infekcija,
slinavka i šap, trihineloza i druge. • ___________________,
• tularemija,
• kuga itd.
 27. Deratizacijski postupci
Deratizacija se provodi mehaničkim, fizikalnim ili kemijskim mjerama.
Mehaničke mjere deratizacije podrazumijevaju ____________________i ostalog
materijala pogodnog za razvoj štetnih glodavaca, preslagivanje zaliha, uklanjanje
mogućih staništa, _______________(mreže),_____________,
_______________sa ili______________.
Fizikalne mjere deratizacije podrazumijevaju postupke upotrebe _____________s
ciljem sprječavanja ________i ___________štetnih glodavaca.
Kemijske mjere deratizacije podrazumijevaju upotrebu______________, odnosno
izlaganje zatrovanih mamaca na slijedeće načine:____________________,
izlaganjem ____________________
izlaganjem _________________mamaca,
fumigacijom – _________________
28. Upotreba rodenticida u deratizaciji

• Rodenticidi se prema načinu i brzini djelovanja dijele na :

brzo-djelujuće, ________________________i
sporo-djelujuće,____________,__________________________.
• Akutni otrovi se koriste samo u_____________________, kao što je
npr. brod, zaključana skladišta i sl., ili
ukoliko___________________________________________
29. Izbor mamaca
• 1. sviježi mamac-mamci sa svježom ili pokvarljivom
hranom,___________________________________, a mamci se pripremaju neposredno prije
upotrebe. Kao nosač koristi se:
• meso, mesne prerađevine,
• riba (svježa i iz konzerve),
• povrće, voće (svježe i suho),
• sir itd

• Izbor hrane za nosač ovisi o vrsti glodavca i hrani koju rado uzima, npr:
• 2. ___________________mamci sa žitaricama
• 3. tekući mamac-____________________
• 4. prah ili prašiva
 Mjere zaštite od prodora glodara

• Mehanički način suzbijanja štetnih glodara je dosta primitivan, te se u široj praksi rjeđe primjenjuje. Ovaj metod ne
rešava radikalno problem štetnih glodara, već ga samo ublažava i odgađa do primene efikasnijih mera.
___________________________________primenjuju se različite naprave, po principu zamki (mišolovke, pacolovke,
klapne, lepljive mase i dr.).

• U mehaničke metode spada i_____________________, ___________________primenom različitih građevinskih

mera.

• U primjeni tih postupaka uvijek treba biti svjestan činjenice da je nemoguće provesti potpuno sprječavanje ulaska
glodavaca u objekt, ali treba insistirati da se mogućnost ulaska smanji na minimum .
• __________________________________će se postavljanjem barijera (mreže, sifoni) ali i redovnim pregledom
sirovina, robe, opreme i predmeta kod unosa, posebno upakiranih i paletiranih.
• Postupke i mjere spriječavanja ulaska glodavaca u objekt (RAT-PROOF-SYSTEM), predlaže
_______________(pismeno), a provodi__________________.
•