İŞ AHLAKI

İş Ahlakı Kavramı
İş ahlakını, iş dünyasında toplumsal ve evrensel
ahlaki değerlere uygun davranma şeklinde
çerçevelemek mümkündür.
 İş Ahlakının Önemi
İşin yasal sınırları içinde yapılmasını sağlar
İşletme ve müşteriler arasından güven oluşturur
Yatırımcıları ve hissedarları çeker
işletmenin çalışanları ve operasyonları için
faydalıdır.

 İş Ahlakının Önemi
İş ahlakı anlayışının gerilemesine ve dolayısıyla
kendisine duyulan ihtiyacın artmasına neden
olan bazı faktörler, iki temel başlık altında
aşağıdaki gibi sıralanabilir:
1. İşletme dışı faktörler
2. İşletme içi faktörler
 1. İşletme dışı faktörler
 Hayat tarzlarının değişimi ve buna bağlı olarak tüketimdeki aşırı artış,
 Kitle iletişim araçlarının etkisiyle kültürler arasındaki etkileşim ve
kültürlerin hızlı değişimi,
 Adalet mekanizmasının etkin olmayışı ve yavaş işlemesi,
 Haksız kazanç yollarının artışı ve bu durumun insanları kolay yoldan
kazanmaya teşvik etmesi,
 Genel olarak toplum ahlakının zedelenmesi,
 Ekonomik yapının bir bütün olarak (teşvik ve kredi su istimalleri, yüksek
enflasyon, düşük ücretler, ekonomik sistemin politik sisteme alet edilmesi
vb. gibi ahlakî açıdan yanlış uygulamalar nedeniyle) işletmeleri
ahlâksızlığa sevk etmesi.
 2. İşletme içi faktörler
Kar maksimizasyonu amacının diğer sosyal
sorumluluk amaçlarının önüne geçmesi ve onları
gölgede bırakması,
Çalışanların kişisel ahlakî değer yargıları,
İşletme sahipleri, ortakları ve yöneticilerinin kişisel
ahlakî algılamaları, hırsları ve tutkuları,
İşletme içi çıkar çatışmaları,
İşletme içi denetim
İş Ahlakıyla Etik Konulara
İhtiyacın Artması
Küreselleşme
Çokuluslu Şirketler
Paydaşlar
Karlılık - Risk
İŞ AHLAKININ TARİHSEL
GELİŞİMİ
 İş Ahlakının Tarihsel Gelişimi
İlk çağlardan başlayarak ahlak konusu, her zaman
önemini korumuştur. Bir çok düşünür ve filozof ahlak
konusundaki düşüncelerini belirtmişlerdir.
İlkçağlardan günümüze kadar ticari faaliyetler de bir
çok evreden geçmiş ve bu geçiş dönemi içinde ahlak,
ticari faaliyetlere yön vermiştir.
MÖ. 551-478 yılları arasında yaşamış olan Konfüçyüs
“Hiç erişemeyecekmişsin ya da yitirmeyecekmişsin gibi
çalış” diyerek iş ahlakının üzerinde duran ilk
düşünürlerden olmuştur.

10
 İş Ahlakının Tarihsel Gelişimi
İş dünyasında ahlak arayış dönemi (1900-1920)
İş dünyasında profesyonellik ve iş ahlakı dönemi (1920-
1950)
İş dünyasında büyüyen ölçekler ve iş ahlakında karmaşıklık
dönemi (1950-1970)
Önleyici ve düzenleyici iş ahlakı arayışı dönemi (1970-1990)
Küresel işletmecilik ve küresel iş ahlakı dönemi (1990 - )
 İş Ahlakının Tarihsel Gelişimi
İş ahlakı konusundaki araştırmalar, 20. yüzyıllın
başlarında Avrupa ve A.B.D’ deki geleneksel liberal
anlayışın zayıflaması ve sosyalist akımın güçlenmesiyle
başlamıştır.
İş ahlakı konusu A.B.D.’de 1970’lerde ve Avrupa’da
1980’lerde ve diğer ülkelerde bunu takip eden yıllarda
gelişmeye başlamıştır.
Bu gelişmeyle birlikte iş ahlakı, iş hayatının değerinin
artmasına da katkıda bulunmuştur.

12
 İş Ahlakının Tarihsel Gelişimi
1960’lara kadar A.B.D. kapitalizmi sorgulayan bir çok
aşamadan geçmiştir. Bu geçiş süreci içinde kadın ve
çocukların çalışma koşullarının iyileşmesi, işçilerin
tazminat hakları, bir ailenin geçimini tehlikeye sokabilecek
haksız fiyat artışları, reklamlarda gerçeğe uygunluk gibi bir
çok konu tartışılmıştır.
1960’larda yapılan önemli çalışmalardan biri, iş ahlakı
hakkında klasik sayılabilecek bir çalışma, 1967 yılında
Raymond Baumhort S.J., tarafından gerçekleştirilmiştir.

13
14
 İş Ahlakının Tarihsel Gelişimi
Soğuk savaşın sona ermesi ve iletişim
teknolojilerinde meydana gelen gelişmeler
kültürleri birbirine daha da yaklaştırmıştır. Bilim,
teknoloji, ulaşım ve ticaret, devlet sınırlarının
dışına çıkan uluslararası aktiviteler haline
gelmiştir. Birçok meslekte aranan kriterler
uluslararası standartlar haline gelmiştir.
Kurumların birbirleri ile kurduğu uluslararası
örgütler, kendi aralarında etik kurallar koymak
zorunluluğunu beraberinde getirmiştir.
 İş Ahlakının Tarihsel Gelişimi
Özellikle mesleki alanlarda yapılan düzenlemeler her
şeyi öngörememekte ve bazen mevzuatlar yetersiz
kalmaktadır. İşte bu durumlarda, her ülkenin ahlak
sisteminin dışında gri alan diyebileceğimiz alanlarda
başka bir olguya ihtiyaç duyulmaktadır. Bu da
felsefenin ahlakı inceleyen dalı olan etik olmuştur.
2. Türkiye’de İş Ahlakının Gelişimi
1950’li yıllardan sonra Türk toplumunda sosyal
ilişkilerde ciddî etik sorunlar yaşanmıştır.
Bu dönemde iş ortamında yaşanan torpil, fırsatçılık,
kayırmacılık, performans yetersizliği... vb
olumsuzluklara karsı yeniden yapılanma gerekliliği
dikkat çekmektedir.
1980’li yıllarda yolsuzluklar ve skandallar önemli
ölçüde açığa çıkarılmıştır.
Türkiye’de de doksanlı yıllardan sonra etik alanında
birçok çalışma yapılmıştır.
17
2. Türkiye’de İş Ahlakının Gelişimi
Türkiye Etik Değerler Merkezi
(TEDMER)’in yaptığı bir araştırmaya göre:
İş yerinde önemsenen etik davranışlar
daha çok yasalarca suç sayılan eylemlerle
ilgilidir:
‘’Hırsızlık, sahtekârlık, vergi ve diğer
ödeme yükümlülüğünü yerine
getirmemek, rüşvet gibi.’’
18
2. Türkiye’de İş Ahlakının Gelişimi
Buna karşılık 2003’te ABD’de yapılan benzer bir
araştırmada, başkalarının haklarına yada çalışma
düzenine zarar veren davranışlar ahlâka aykırı olarak
vurgulanmakta:
Taciz ve küçük düşürücü davranış (% 21)
Çalıştığı süreyi yanıltarak bildirmek (20%)
Yalan söylemek (19%)
Bilgi saklamak (18%).

19