1. GAIA. Espainiar ekonomia XX.

mendearen lehen herenean II

I. Mendizabal
J.M. Valdaliso
I. Etxaniz

ESPAINIA GARAIKIDEAREN EKONOMIA HISTORIA

Ekonomiako gradua, 2. maila
2.3. Banka eta Estatua ekonomian
Primo de Riveraren diktaduraren ekonomia alorreko
politika
• Italia faxista diktadurarentzat eredu bat izango da
• Lan publikoak
• Estatuaren esku-hartzea ekonomian:
• Protekzionismo administratiboa: ekoizpenaren kontrola
• Campsa: Compañía Arrendataria del Monopolio de Petróleos
• Administrazio publikoaren eraberritzea: Udalen Estatutua,
1925
• José Calvo Sotelo, Ogasun ministro aipagarriena (1925-1930)
 Lan publikoak
• Erregimenarentzako garraio eta komunikazio azpiegituren
modernizazioa ezinbestekoa zen etorkizuneko garapena ziurtatzeko
• Estatuak zuzenean sustatutako ekimena lau alorretan:
• Trenbideak
• Errepideak
• Urtegi eta konfederazio hidrografikoak
• Portuak
 Lan publikoak
• Erakunde Publiko bereziak sortu ziren: Caja Ferroviaria, Konfederazio
hidrografikoak (energia+ureztapena), Portuetako Lanen Batzordeak …
• Banco de Crédito Local
• Ekimen gehienek aurreikusitako helburuak ez zituzten bete,
finantzaketa nahikorik ez.
• Zenbait sektorerentzat oso onuragarria: porlana eta eraikuntza
materiala, siderurgia, harrikatza, elektrizitatea edo trenbide materiala.
• Historialariek garai baten uste zutena baino garrantzia txikiagoa
ekonomia hazkundean
 Porlan artifizialaren ekoizpena (x1000 tona)

1800

1600

1400

1200

1000

800

600

400

200

0
01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 2 4 25 26 27 28 2 9 30 31 32 3 3 3 4 35 36
1 9 1 9 19 19 1 9 1 9 19 19 19 1 9 1 9 19 19 1 9 1 9 1 9 19 19 19 1 9 1 9 1 9 19 19 1 9 1 9 19 19 19 1 9 1 9 19 19 19 1 9 19

Iturria: Espainiako Estatistika Historikoak

 Protekzionismo administratiboa
• Industria babesteko dekretu berria (1924): espainiar
enpresentzako dirulaguntzak, desgrabazioak eta kontratu
publikoak
• Consejo Regulador de la Producción Nacional
• Ekoizpena antolatzeko eta arautzeko ahalmena zeukan erakundea
• Comité Regulador de la Producción Industrial (1926)
• Merkatuan sartzeko hesiak ezartzeko betebeharra
• Edozein enpresa sortzeko, handitzeko edo lekuz-aldatzeko gobernuaren
baimena ezinbestekoa zen
• Bankan ere aplikatuko da
• Gain produkzioa eta lehiaren kalteak ekiditea bilatzen zuen
 Campsa: Compañía Arrendataria del Monopolio de
Petróleos S.A.
• 1928an petrolioaren monopolioa ezarri zen Espainian, Calvo Soteloren aginduz
• Helburuak:
• Estatuaren sarrerak handitzea
• Hornikuntza ziurtatu, barne merkaturaketa nazionalizatuz eta petrolio putzuak atzerrian
erosiz
• Espainiar industria bultzatzeko politika: birfindegiak, petrolio bilaketa eta untzigintza
• Merkatu pribatua oligopolio bat izanik, atzerritarrek jasotako gainprezioa espainiar
gobernuak eskuratzea
• Nazioarte mailan arazoak sortuko dizkio diktadurari
• Merkaturaketaren irabaziak lortu zituen, baina industriarentzako onurak ez
ziren epe laburrean lortu
 Diktadura garaiko hazkundearen
ezaugarriak
• BPGren urteroko % 4,1eko hazkundea
• BPG per capita urteroko % 3,2ko hazkundea
• Inbertsioaren hazkundea
• Nekazaritzaren hazkunde motela (% 1,6 urtero), mediterranear
produktuen kasuan ezik
• Oinarrizko industriaren hazkunde erlatiboki garrantzitsua (% 5,5
urtero)
 Industriaren egiturazko aldaketa
• Espainiar industria egituraren aldaketa. Faktoreak
• Gerraostearen berreskurapena eta inbertsioa
• Etxebizitzen eraikuntzaren hazkundea
• Elektrifikazioa (energia gehiago eta teknologia berriak)
• Zenbait sektoreren eta industria barrutien metatze ekonomiak, inportazioen
ordezkapenera zuzenduak
• Gobernuaren inbertsio publikoen programa
 Bankaren berrantolaketa
• 1917tik aurrera Banka pribatua, Espainiako Bankua eta Ogasunaren
arteko harreman estuagoak
• Zor publikoaren pignorazio automatikoa: likidezia
• Espainiako Bankuaren maileguak interes berezietan
• Bankaren Ordenatze legea (1921)
• Espainiako Bankua eta Banka pribatuaren arteko harremanak arautu eta
bakoitzaren funtzioak ezarri
• Espainiako Bankua benetako banku zentral bihurtu
• Bankaren Kontseilu Nagusia erakundea sortu banka pribatua kontrolatzeko
 Banka eta industria
• Euskal bankuak dira industria presentzia handiena dutenak
• Madrilgo bankuek gero eta garrantzia handiagoa hartuko dute 1920ko
hamarkadan
• Bankak industrian daukan garrantzia atzeratutako ekonomietan
ohikoa den kapitalen eskasiaren ondorioa da
• Sektore batzuetan nagusi: Ontziolak, Trenbideak, Siderurgia
 Banka eta industria (1921)
Sektorea Enpresa kopurua Bankuekin kontseilariak Kapitala Bankuen eskuetan dagoen
konpartitzen dituzten enpresen % kapitalaren %

Tabakoak 2 100 82,5 100

Siderurgia 19 36,8 310,8 83,8
Trenbideak 99 33,3 1164,8 75,3
Ontziolak 19 10,5 77,3 72,4
Elektrizitatea 515 7,7 1161,2 70,2
Olioak 61 3,2 43 60,4
Tranbiak 55 23,6 213,7 69,5
Papera 30 3,3 80,1 48,9
Aseguruak 84 11,9 73,5 45,1
Meatzaritza 334 12,9 610,1 41,7
Itsas-konpainiak 95 12,9 452,8 41,7
Hotelak 18 16,6 28,7 39
Alkoholak 25 4,0 27 36,5
Produktu kimikoak 185 4,8 240,6 35,6
Automobilak 69 5,7 52,9 33,4
Zinema 22 9,1 18,4 31,5
Makineria 251 6,4 232,8 31,5
Porlana 61 8,2 60,4 28,1

Kontutan hartu diren bankuak: B. Hispano-Colonial, B. Español de Crédito, B. Hispanoamericano, B. Urquijo, B. de Bilbao, B. de Vizcaya eta Crédito de la Unión Minera. Banka sektore
osoaren kapitalaren %81,6a. Iturria: Roldan eta García Delgado 81973), pp. 250-251
2.4. Nazioarteratzea eta ekonomia koiuntura
30. Hamarkadako krisia Espainian
• Krisiak islada handien kanpo merkataritzan eta inbertsioan
• Esportazioak behera
• Sektore esportatzaileen arazoak beste sektoreetara hedatu
• Inportazioak behera
• Merkataritza balantzaren eta pagamendu balantzaren defizita
• Inbertsio publikoa mantendu arren, inbertsio pribatuaren beherakada handia
izan zen
• Industriaren ekoizpenaren beherakada
• Halere BPGa eta BPG p/c ez ziren erori
Espainiako BPG-ren indizea, 1910-1958
180
(1950=100)
160

140

120

100

80

60

40

20

0
1 0 912 9 14 916 918 9 20 922 9 24 9 26 928 9 30 93 2 934 9 36 938 940 942 9 44 946 9 48 9 50 952 9 54 95 6 958 9 60 962 9 64 96 6 968 9 70 9 72 974
19 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1

Iturria: Tafunell eta Carreras (2004)

 Krisiaren eragina Espainian (1929ko BPGa=100)
1929ko maila berreskuratu zen
Minimoa urtea
Herrialdea
Urtea BPG Urtea
AEB 1933 71,5 1939
Alemania 1932 76,5 1936
Austria 1933 77,5 1939
Polonia 1933 79,3 1937
Txekoslovakia 1935 81,8 1937tik aurrera
Frantzia 1932 85,3 1939
Jugoslavia 1932 88,1 1936
Holanda 1934 90,5 1937
Hungaria 1932 90,6 1935
Suitza 1932 92,0 1937
Belgika 1932 92,1 1936
Grezia 1931 93,5 1932
Espainia 1931 93,9 1935
Erresuma Batua 1931 94,2 1934
Italia 1931 94,5 1935
Suedia 1932 95,7 1934
Finlandia 1932 96,0 1933
Norvegia 1931 99,1 1932
Iturria: Tafunell eta Carreras (2004)
Industria ekoizpenaren indizea, 1910-1959
(1950=100)
200

180

160

140

120

100

80

60

40

20

0
10 12 14 16 18 20 22 24 26 28 30 32 34 36 38 40 42 44 46 48 50 52 54 56 58
19 19 19 19 19 19 19 19 19 19 19 19 19 19 19 19 19 19 19 19 19 19 19 19 19

Iturria: Tafunell eta Carreras (2004)

Kapital Finkoaren Eraketa Gordina, 1910-
1959 (1950=100)
250

200

150

100

50

0
10 12 14 16 18 20 22 24 26 28 30 32 34 36 38 40 42 44 46 48 50 52 54 56 58
19 19 19 19 19 19 19 19 19 19 19 19 19 19 19 19 19 19 19 19 19 19 19 19 19
 30. Hamarkadako krisia Espainian

• Espainian nazioarteko depresioaren eragina mugatua izan zen,krisia

egon bazen ere, hau hein handi batean barne faktoreen ondorio.
• Espainiar krisiaren berezko arazoak:
• Enpresari asko erregimen aldaketaren aurkakoak
• Lurjabe handiak espropiatuak izatearen beldur
• Banka nazionalizazioaren beldur
• Kapital ihesa eta bere ondoriozko krisi ekonomikoa
• Primo de Riveraren garaiko proiektuen ondorioak
30. Hamarkadako krisia Espainian
• Zenbait aldagaien portaera positiboa
• Alokairuak igo egin ziren gobernuaren politiken ondorioz
• Alokairu igoerak kontsumoa bultzatu zuen, edo beherapena gelditu
• Sektore esportatzaileetan langabezia egon arren eskari agregatuaren maila
egonkor
• Barne merkatuarekin loturiko nekazaritzaren eskaria igo
• Erregimen politikoaren ezegonkortasunak berreskurapena atzeratu
egin zuen
• Enpresarien eta inbertitzaileen konfiantza falta. Gobernuaren aurkako
jarrera
Krisiaren aurkako politikak
• Gobernuaren neurrien ondorioen balorazioa ez dago argi
• Kanbio eta moneta politika
• Urre patroiaren arauei jarraitu
• Pezetaren depreziazioaren aurkako politika
• Kanbioen kontrola (kontingenteak eta clearing eragiketak)
• Kapitalak erakartzeko neurriak baina ez ziren heldu
• Ekonomiarentzat ondorio kaltegarriak
Krisiaren aurkako politikak
• Lan-politika berritzaileak
• Gutxieneko alokairua
• Gehienezko lanaldiaren ezarpena
• Batzorde mistoak lan-legearen ikuskaritzarako
• Industriako langileek enpresen kudeaketan parte hartzeko proiektua
• Nekazaritzako langabeziaren aurka: lekuko langileak lehenestea, lan poltsak
eta sindikatuek ezarritako zerrendak, makineria erabiltzeko debekua langileak
langabezian egonez gero…
Krisiaren aurkako politikak
• Politika fiskala
• Diktadurak hartutako politika hedakorren bideari jarraitu zioten
• Gastu publikoak gorantz
• Zerga zama ez zen handitu: defizitaren areagotzea eta zor publikoaren
jaulkipena
• Inbertsio publikoaren hazkundea
• Sektore publikoaren pisu txikiak politika antizikliko hauen arrakasta mugatu
zuen
 II. Errepublikaren ogasuna
• Hasierako urteetan aurrekonturen bat onartua izan zen arren (1932
eta 1933), ez-egonkortasun politikoak gehienetan aurreko
aurrekontuaren luzapena ekarriko du
• Hortik aurrerako aurrekontuak ez dira, beraz, plangintza baten
ondorio bat izango, aurrekoari egindako gehikuntzak edo
eraldaketak baizik
 Zerga erreforma saiakerak
• Biurteko errepublikar-sozialista (Jaume Carner):
• Zuzeneko zergen eraldaketa: klase desfaboratuenen alde
• Zeharkako zergen erreforma: zenbait industria babestu eta sektore
esportatzaileak bultzatu
• Errentaren gaineko zerga osagarria
• Biurteko eskuindarra gastuaren kontrol handiagoak eta bilketaren
hazkundeak defizita murriztu egin zuten (1935ean batez ere)
• Proyecto de ley de Autorizaciones al Gobierno con la finalidad de restringir los
gastos del Estado
• Joaquín Chapaprietaren zerga erreforma saiakera
 Gizartea eraldatzeko politikak
• Gobernu ezkertiarra gizartea eraldatzeko zenbait politika aplikatzen
saiatu zen:
• Emakumeen bozkatzeko eskubidea
• Erlijioa eta Estatu eta Elizaren arteko lotura apurtu
• Ejertzitoa
• Hezkuntza sistema
• Autonomiak
• Nekazaritza-erreforma
• Neurri hauen inguruan sekulako eztabaidak eta gatazkak sortu ziren,
gerra piztuko zuen egonezaren jatorri izan ziren neurri handi baten
 Errepublika garaiko gastu politikaren ezaugarri
nagusiak
• Biurteko errepublikar-sozialistan gobernuek gastu politika
hedakorra bultzatzeko arazo gutxiago izango dituzte (urteroko
%7,1-eko hazkundea 1931-33an, eta %0,7 1934-35ean)
• Biurteko eskuindarrean gastuaren kontrol handiagoak eta
bilketaren hazkundeak defizita murriztu zuten (1935ean batez ere)
• Orokorrean, gobernu mota bakoitzaren ñabardurak onartuta,
Errepublikaren gastu politika hedakorra izan zen
 Estatuaren sarreren egitura, 1897-1935 (milioi pezetatan)

9000

8000

7000

6000

5000

4000

3000

2000

1000

0
97 98 99 00 01 02 0 3 0 4 0 5 06 07 08 09 10 11 12 13 14 15 16 1 7 1 8 1 9 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 3 1 3 2 33 34 35
18 18 18 1 9 1 9 1 9 19 19 19 19 19 19 1 9 1 9 19 19 19 1 9 1 9 1 9 19 19 19 19 19 19 1 9 1 9 1 9 19 19 1 9 1 9 1 9 19 19 19 19 19
Zuzeneko zergak Zeharkako zergak
Monopolioak eta administrazioak ustiatutako zerbitzuak Estatuaren jabegoa eta eskubideak
Estatuaren jabego eta eskubideen salmenta Altxorraren ohiko baliabideak
 Ministerio ekonomikoen gastuen gastu osoekiko portzentaia (1900-
1935)
25.0

20.0

15.0

10.0

5.0

0.0
00 90 1 902 9 03 9 04 905 9 06 9 07 9 08 909 910 9 11 91 2 913 9 14 91 5 916 917 9 18 919 920 921 9 22 923 924 9 25 926 927 928 9 29 93 0 931 9 32 9 33 934 9 35
19 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1

Lan publikoen Ministerioa Hezkuntza eta Zientzia Ministerioa Lan ministerioa

Industria eta Merkataritza Ministerioa Nekazaritza, Arrantza eta Elikadura Ministerioa Merkataritza Ministerioa
Etxebizitza Ministerioa
 Errepublika garaiko gastu politikaren ezaugarri
nagusiak
• Gastuaren hazkundearen onuradun nagusiak herri-lanak eta
heziketa publikoa izango dira
• Trenbideari eta errepideei zuzendutako gastua asko handitu zen,
• Langabeziaren arazoa leuntzeko asmoz.
• Azpiegitura horiek hobetzeko helburarekin.
• Azpiegitura hidraulikoetan ere inbertitu zen: espainiar urtegien
ahalmena laukoiztu zen
 Errepublika garaiko gastu politikaren ezaugarri
nagusiak
• Hezkuntza Errepublikaren lehentasunetako bat izango da eta eliz-
ikastetxeek utzitako hutsunea ere bete beharra zegoen, eskola eta
irakasle kopurua handitu egin zen
• Hezkuntzan eginiko gastua hazkorra izango da orokorrean 1935. urtean
izan ezik
 Errepublika garaiko gastu politikaren ezaugarri
nagusiak
• Elizaren finantzaketa aurrekontuetatik desagertuko da, nahiz
eta biurteko kontserbadorean itzuli

• Ejertzitoaren erreformaren ondorioz gastu militarrak behera

egingo du, baina aurrezkia klase pasiboen gastu igoerak jango
du
Estatua eta Elizaren arteko harremanak 1931ko konstituzioan
Artículo 26. Todas las confesiones religiosas serán consideradas como Asociaciones sometidas a
una ley especial.
El Estado, las regiones, las provincias y los Municipios, no mantendrán, favorecerán, ni
auxiliarán económicamente a las Iglesias, Asociaciones e Instituciones religiosas.
Una ley especial regulará la total extinción, en un plazo máximo de dos años, del presupuesto del
Clero.
Quedan disueltas aquellas Ordenes religiosas que estatutariamente impongan, además de
los tres votos canónicos, otro especial de obediencia a autoridad distinta de la legítima del
Estado. Sus bienes serán nacionalizados y afectados a fines benéficos y docentes.
Las demás Ordenes religiosas se someterán a una ley especial votada por estas Cortes
Constituyentes y ajustada a las siguientes bases:
1. Disolución de las que, por sus actividades, constituyan un peligro para la seguridad del
Estado,
2. Inscripción de las que deban subsistir, en un Registro especial dependiente del Ministerio de
Justicia.
3. Incapacidad de adquirir y conservar, por sí o por persona interpuesta, más bienes que los que,
previa justificación, se destinen a su vivienda o al cumplimiento directo de sus fines privativos.
4. Prohibición de ejercer la industria, el comercio o la enseñanza.
5. Sumisión a todas las leyes tributarias del país.
6. Obligación de rendir anualmente cuentas al Estado de la inversión de sus bienes en relación
con los fines de la Asociación.
7. Los bienes de las Ordenes religiosas podrán ser nacionalizados.
Irakasleak lehen hezkuntzan (1900-1934)
60000 78

76

50000
74

72
40000

70

30000 68

66

20000
64

62
10000

60

0 58
00 01 02 03 04 05 06 07 08 09 1 0 11 12 13 14 1 5 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 3 0 31 32 33 34
1 9 19 19 1 9 1 9 19 19 19 1 9 1 9 19 19 19 19 1 9 19 19 19 1 9 1 9 1 9 19 19 19 1 9 1 9 1 9 19 19 1 9 19 19 19 1 9 1 9

Irakasle publikoak/irakasleak guztira (%) Irakasleak

1832 eta 1984 bitartean jaiotako belaunaldien ikasketa maila sexu bereizketarik gabe
(%)
90.0

80.0

70.0

60.0

50.0

40.0

30.0

20.0

10.0

0.0
1832 1837 1842 1847 1852 1857 1862 1867 1872 1877 1882 1887 1892 1897 1902 1907 1912 1917 1922 1927 1932 1937 1942 1947 1952 1957

Jaiotze urtea

Ikasketarik gabe Lehen hezkuntzako ikasketekin Ikasketa ertainekin Goi ikasketekin

Iturria: Espainiako estatistika historikoak

 10
20
30
40
50
60
70
80
90

0
100
1832
1835
1838
1841
1844
1847
1850
1853
1856
1859
1862
1865
1868
1871
1874
1877
1880
1883
1886
1889

#¡REF!
1892

ZKOAK
GIZONE-
1895
1898
1901
1904
1907
1910
1913
1916
Jaiotze urtea

1919
1922
1925
1928
#¡REF!

1931
ZKOAK

1934
EMAKUME-

1937
1940
1943
1946
1949
1952
1955
1958
1961
1964
1967
1970
1973
1976
1979
1982
1985
1988
1991
Eskolaratu gabeko gizonezkoen eta emakumezkoen populazioa (%)

1994
1997
2000
 Nekazal Arazoa ("el problema
agrario")
• Jabe txiki eta ertainak nekazaritzako populazio osoaren
2/3 ziren Espainiako iparraldean eta erdialdean;
hegoaldean berriz, 1/3 baino ez. Nekazari katolikoen
sindikatuak eta kooperatibak nagusi ziren
lehenengoan, eta mugimendu sozialistak eta
anarkistak bigarrenean.

• Gerald Brenanek ondo adierazi zuen bezala (The

Spanish Labyrinth, 1943): “Espainian bi nekazaritza-
arazo handi daude: erdialdeko eta iparraldeko
ustiategi txikiena, batzuetan eskasegiak baitira lan
egiten duten gizonak mantentzeko, eta fabrika baten
antzera kudeatzen diren hegoaldeko lursail handiena.
Sistema horrek soldatak baxu mantentzen ditu, gosez
hil arte, lanik gabe dagoen eskulanaren erreserba
izugarrien bidez”.
Lurraren banaketa Andaluzian 1930-
1999
 Nekazaritza-erreforma
• Erreforma garaiko eztabaida politikoaren muina izango da
• Erreformaren helburua: latifundio handiak desjabetu, zatitu eta lurrik
gabeko nekazarien artean banatzea
• Desjabetzak Frente Popularraren garaipenarekin hasi eta gerran zehar
gauzatuko dira
• Neurri ekonomikoa izan arren ondorio praktiko gutxikoa izango da,
baina politikoki garrantzia handikoa
 Nekazaritza-erreforma
• Erreforma nekazarien eskaera historikoa
• Errepublikaren eta gobernu ezkertiarren etorrerak nekazarien
itxaropenak piztu zituen
• Behin-behineko gobernuaren barruan iritzi ezberdinak
• Erreforma proiektua behin eta berriz eraldatu zen, onarpena atzeratuz
• Nekazaritza-Erreformaren Legea 1932ko irailaren 9an onartu zen
• Eskuinak gobernura heltzean prozesua lege berriekin moteldu eta
gelditu (hainbat lur latifundistei itzuli)
 Nekazaritza-erreforma
• Lurrak indemnizazio baten truke desjabetuak izango ziren salbuespen
batzuekin
• Instituto de la Reforma Agraria
• Desjabetu zitezkeen lurrak:
• 100-750 Ha bitartekoak, laborearen arabera
• Garai bateko jaurgoak eta Espainiako Handienak (indemnizazio gabe)
• Hobetzerik zuten lursailak
• Herrietatik hurbil zeudenak (erradio baten barruan)
• Helburua: urtero 60.000-75.000 nekazari desjabetutako lurretan
kokatzea
 Nekazaritza-erreforma
• Arazoak:
• Finantzaketa sistema berezirik ez zen ezarri, ohiko sarrerekin ordaindu behar
• Herri askotan banatuta zeuden jabego handiak ez zituen ukitzen
• Larretarako lursailak edo basoak ez ziren kontutan hartzen
• Zenbait kontratu mota ez zituen kontutan hartzen
 Nekazaritza-erreforma
• Arazoak:
• Herri inguruetan nekazari txikien zenbait lursail desjabetu zitezkeenen artean
kokatu ziren (nekazariak erreformaren aurka).
• Nekazaritzaren beste arazo batzuk bigarren mailan geratu ziren
• Alderdi eskuindarrek erreformak zenbait sektoretan sortzen zuen egonezina
bultzatu eta politikoki aprobetxatu zuten
• Gobernu erradikal-cedistaren (eskuindarraren) kontraerreforma
• Fronte popularrarekin azelerazioa…
 Nekazaritza-erreformaren bilakaera
Nekazaritza-erreformarako institutuari aurrekontuetan esleitutako dirua
1932
1933 53.651.500 pzta.
1934 53.073.750 pzta.
1935 25.728.375pzta.
Nekazaritza-erreforma 1932-1934
Lursail kopurua Azalera (Ha.) Kokatutakoen kop.
Desjabetuak 468 89.133 8.609
Okupatuak 61 27.704 3.651
Guztira 529 113.837 12.260
Nekazaritza-erreforma 1936 (otsaila-ekaina)
Guztira 232.199 71.919
Iturria: Albiñana (1987) eta Tamames (1999)
 Nekazaritza-erreforma
• Nekazaritza erreforma eta "Nekazaritza arazoa". Gerra Zibilaren arrazoietako bat.

• 1932ko Nekazaritzaren Erreformari Buruzko Legea, 1933ko abendura arte indarrean egon zena, langabezia
handiaren eta jornalarien ondoez egoera orokortua konpontzeko (batez ere Hegoaldean). Azaña presidenteak
esan zuen bezala, jornalarien ezinegona ez zen mugimendu komunisten ondorio izan, gosearena baizik. Hala
ere, eremu txiki bat baino ez zen desjabetu (latifundio eremu osoaren % 1 baino gutxiago eta desjabetzeak
ordainduz), nahiz eta hegoaldeko nekazarien soldatak eta lan-baldintzak apur bat hobetu zituen.

• Anarkistek matxinadarako deia egin zuten 1933an: Casas Viejas-eko Matxinada (Cadiz), 1933: 19 gizon, 2
emakume eta haur bat hil ziren; eta 3 Guardia Zibil. Gertaera hauek gobernuaren erorketa eragin zuten.

• Gobernu eskuindar berriak bertan behera utzi zuen Nekazal Erreforma eta desjabetutako lur batzuk lehengo
jabeei itzuli zizkien.

• Frente Popularraren Gobernuak (1936), Nekazal Erreformari beste bultzada bat eman zion. Jornalarien
ezingona nabaria zen eta Extremaduran lur-okupazioak eman ziren.

• 1936ko uztailaren 17-18ko Estatu Kolpe eta ondorengo Gerra Zibilak, lur-jabe handien babesa izan zuen.