NETWORK JAR INGAN KOMP UT ER

LAYER
PTIK-C
Disusun ole h :

F I RM A N P ON G B A L O N u ru l M a h ara n i (20 020 950 001 0) M uh . Aw al u d d i n Z A

(2 002 09 501 029 ) (2 00 209 50 209 2)

M u h a m m ad A g i l Aw al u ra hm a n L a Od e A rd a n
(2 00 209 50 205 1) (2 002 095 010 71 )
 Pe nd ah ul uan
Pada e ra t ahun 70 an para s taf ahli di berbagai Perusahaan soft ware seperti Di gi t al dan IBM
serta perusahaan be sar l ai nnya telah m engembangkan sebuah arsit ektural j ari ngan yang
be rupa mode l. La nt as, hal t ersebut ti dak berjalan dengan baik karena perbedaan protokol dan
forma t dat a yang di bua t masi ng-m asi ng perusahaan/ pengem bang. Sehi ngga pada era t ahun 80
an ISO (Int ernat ional Organiz at ion for S tandardizat ion) menyel esaikan m asalah tersebut
de nga n menci pta ka n mode l arsi te kt ural j aringan yang bernam a OSI.

Lapi san ja ri nga n (Net work La ye r) t ermas uk ke dal am l ower l ayer.Tugas ut am a network layer
ini m enyedi aka n fungsi routi ng, sehi ngga paket dapat di kirim keluar dari s egm ent net work
loca l ke sua tu t ujuan yang berbe da pada network lain.L apis an net work ini bertanggung j awab
pa da s ebua h i nte rne twork dan pengal am at an.Pengal am at an yang dil akukan yait u
pe nga lam at an logis (l ogi ca l a ddres s) yait u IP Address dan device ut am a pada l ayer ini adalah
Route r.
 Defi ni s i
N et wor k l a y e r j a r i n ga n k om p ut e r a t a u y a n g b i sa j ug a k i t a k e n a l d e n ga n i s t i l a h l a p i s a n j a r i ng a n
mer u p a k a n s a l a h sa t u b a g i a n l a y e r p a d a k e se l u r u ha n si st e m O S I L a y er Re f er enc e M o del y a ng t er d i r i
d a r i 7 b u a h l a p i sa n a t a u l a ye r. N et wo r k l a y e r a d a l a h l a y e r a t a u l a p i s a n ya ng b e k er j a d i a n t a ra d a t a l i nk
l a yer d a n t ra n sp or t l a y er, t e r g a n t u ng p a da p ros es y a n g se d a n g b e r l a ng s un g .

N et wor k l a ye r me r up a l a n si s t em l o gi c y a ng s a ng a t era t k a i t a n ny a d e n g a n p rose s t ra ns mi si d a t a , k a r en a

meng h ub u ng k a n k omp u t e r k e d a l a m b e ra b a g a i j a r i n ga n – j a r i ng a n y a n g sud a h a d a . M A C a d d r es s j u g a
memi l i k i p e ra n p e nt i ng d a l a m l a p i sa n i ni , b er sa m a a n d e ng a n p e nd e fi n i s i a n d a r i IP a d d r ess ( Int er net
Protoc ol ) .
 FUN GSI NE TW OR K L AYE R

• Me nd efi nisik a n a la ma t I P Mene rj e ma hk a n a la ma t / logic a l a dd r ess d i j a r inga n b ese r ta n a ma k e be ntu k

p hy sica l a d dr ess, ya it u mene rj ema h ka n n a ma k omp ut e r men ja d i M AC a d dr ess. D eng a n be g itu, na nt in ya
n et w ork la y e r a k a n leb ih mud a h men en t uk a n t u ju a n d a r i pa k et da t a ya ng a ka n dikir imka n olehn ya . I P
a d d re ss ini a k a n sec a ra otoma t i s d id efi nisika n d a n dic a ri ole h ne t w or k la ye r, se ba g a i a la ma t tu j ua n
p a k et da t a t er seb ut .
• Me ne nt uk a n t uj ua n d a t a p a d a seb ua h j a ring a n ,B er t a ng g ung j a w a b unt u k p e ng a la ma ta n , me net a pk a n
r ut e p e ng irima n , p ena n ga n a n pe rm a sa la ha n j a r in g a n se p er t i : p a ck et sw it chin g, da ta cong estion , da n
rou t ing

• Me la k uk a n p rose s rout ing Prose s rout ing me ru p a ka n p roses p emb er ia n r ute da r i seb ua h pa k et
d a t a . Ne t w or k la ye r mem ilk i f ung si ya n g sa n ga t p e nt ing unt uk me ne ru ska n pa k et da ta y a ng su da h a da
me nu ju pe ne rima n ya me la lui ru t e – r ut e t e r t e nt u . na mun d emik ia n, r ut e – ru te ter seb ut suda h te rle bih
d a hu lu did e fi nisik a n mela lu i a p a ya ng k it a ke na l d e ng a n na ma t a b el rou t ing .Deng a n de mik ia n tia p
p a k et d a t a a k a n d ik ir mka n k e a la mt ya n g sud a h di de fi nisik a n seb elu mnya , se hing g a da p a t men ceg a h
t e rj a din ya sa la h a la ma t .
• Me mb ua t hea de r pa d a pek et – pa k et d a ta ya ng a da He a der d iib ara t ka n sep er ti se bua h ‘j udul’ pa da p a ket
da t a . De nga n a da nya hea de r ini, pa ka pa k et da ta ( ya ng merupa k a n ba gia n a ta u fra g men da ri sebua h
da t a ) ak a n memiliki h ea der t ersend iri d an t ida k a ka n t er peca h b ela h. Misa lnya , seb ua h da ta ber nama X,
ak a n d ipeca h ke d a la m be nt uk pa ke t d at a , den ga n masing – ma sing hea der “X1 , X2 , X3 , dst” .
 Kompon en Ne t wo rk La ye r
• NIC : pe r a l a t a n ya ng l a ngsu ng ber hubung an de nga n kom pu t e r da n di r a nc a ng a ga r ko m put e r da pa t
sa l i ng be rk om uni ka s i . NI C j uga m e nye di a ka n a ks e s ke m e di a fi si k j a r i ng an, s e t i a p bi t da t a s e pe rt i
t e ga nga n l i s t r i k, a rus , g e l om ba ng e l e kt rom a gn et i k, be sa r a n f i s i k l a i nnya di be nt uk da n s e l a nj ut nya
a ka n di t e nt uka n ol e h NI C. NI C m e ru pa kan c ont oh pe r a ngka t ya ng b ek er j a pa da l a ye r pe rt a m a a t a u
l a ye r p hysi c a l .
• Re pe a t e r : Pe ra l at an ya ng l a ngs ung be r hubunga n de nga n kom put e r da n d i ra nc a ng a ga r kom p ut e r
da pa t s a l i ng be r kom uni ka si . NIC j uga m e ny ed i a ka n ak se s ke m e di a fi s i k j a r i nga n , s e t i a p bi t da t a
se pe r t i t e ga nga n l i s t r i k, a rus , ge l om ba ng e l e kt rom ag ne t i k, be sa r a n f i s i k l a i nn ya di be nt uk da n
se l a nj ut nya a ka n di t e nt uka n ol e h NI C. NIC m e rup a kan cont oh pe ra ngka t ya ng be ke rj a pa da l a ye r
pe rt a m a a t a u l a ye r phys i c a l .
• Hub : Me r upa ka n pe ra l at a n yan g da pa t m e ngga nda ka n fr a m e da t a ya ng be ra s a l da ri s a l a h sa t u
kom pu t e r ke se m ua por t ya ng a da pa da hub t e r se but . Hu b di pa ka i pa da j a ri nga n t op ol ogi s t ar da n
be ke rj a p ad a l a ye r d at a l i nk
Ko mp on en Ne t wor k La ye r
• Br i dge m e r upa ka n pe ra l a t a n yang da pa t m e ngga bungka n be be ra pa s egm e n da l a m s e bua h j a ri ng an .
Be r be da de nga n hub, b ri d ge d ap a t m e m pe l a j a ri MAC Addre s s t uj ua n se hi ng ga a pa b i l a da t a di ki r i m
m e l a l ui br i dge m a ka d at a t e rs e but a ka n di ki ri m ke kom put er ya ng m e nj a di t uj ua nnya s a j a . B ri d ge
be ke rj a p ad a dat a l i nk l a ye r.
• Swi t ch : Swi t ch m e m i l i ki b eb er a pa ke l e bi ha n ya i t u da l a m ha l f orwa r di ng m e t hod p ak e t ya ng ak a n
di l e wa t kan.
K el eb i ha n d a r i swi t chi ng :
1 . K ema mp u a n s eb u a h rou t e r un t uk m en er i m a d a t a p a d a s a t u p or t d a r i su a t u j a r i ng a n d a n meng i r i m k el ua r
p or t y a n g l a i n p a d a j a r i n g a n l a i nn y a .
2 . M em i n d a hk a n d a t a a n t a ra j a r i ng a n y a ng t er hu b un g u nt u k m en c a p a i t uj u a n a k hi r

Me to d e p a k e t s w i tc h in g m el a lu i ja r i n g an :
1 .S wi t c hi n g C i rcu i t s S wi c t hi ng C i rcu i t s me mi l i k i b e b era p a k a ra k t e r i s t i k , y a i t u :
• Ja l ur d i t en t uk a n d a r i st a r t k e fi ni s h.
• Ja l ur h a r us t e r b e nt u k t er l e b i h d a h ul u s e be l u m d i mu l a i ny a k omu ni k a s i .
• Sa ma se p e r t i s et t i ng p a n g g i l a n, da n me ng g u na k a n t e k n ol og i y a ng sa m a ya ng d i g un a k a n s eba g a i j a r i ng a n
t el ep o n.
• Sem ua p a k e t m en g a mb i l j a l u r y a ng sa ma .
• Ja l ur a da l a h d e d i c a t e d u nt u k p erca k a p a n, d a n h a r us d i b u k a t u t u p se t i a p sa a t .
• M eng g un a k a n su a t u S wi t c he d V i r t ua l C i rc ui t ( S VC) a nt a r p i ra nt i .
Kompo ne n Ne t wo rk Laye r
Me to d e p a k e t s w i tc h in g m e la lu i ja r i n g a n :

2. Pa ke t S wi t c hi ng.
m e m p u n y a i k ar a k te r i s tik :
- Jal u r d ite n tu k a n s a a t k o m un i ka s i t e r ja d i .
- Pe m b e n tu k a n ja lu r k o n e k s i tid a k pe r lu s e b el u m m em u l a i m e n gi r im d a ta .
- Pa c k e t Sw it ch i n g s e l al u O N d a n tid a k p er lu d i b a n g un la g i u n tu k s et ia p s e s s i.
- Se t ia p p a k e t b is a m e n g am b il ja lu r y a n g b e r b e d a .
- Se t ia p j al u r b is a j u g a d ip a k a i o le h p i r a n ti l ai n n ya p a d a s a a t b e r s a m a a n .
- Me n g g u n a k a n s u a tu Vir tu al Ci r c u it P e r m a n e n t ( P V C ) a n t a r p i r a n ti.

3 je n i s f or w a r d i n g m e t ho d d a r i s w i tc h :
- Str o r e an d f o r w a r d
- Fr a g m en t f r e e - Cu t th r o u g h - A d a p ti v e s w itc h in g

• R out e r M e rup ak an pe ra l a t a n j ar i nga n ya ng da pa t m e ng gabu ngka n s a t u j a r i nga n d enga n j a ri n ga n ya ng

l a i n. J i ka di a m a t i r out e r m i r i p de nga n bri dge , t e t a pi da l am k a sus nya rou t e r l e bi h c e r da s di ba ndi ng
br i dg e. R out e r be ke rj a m e nggun a ka n r out i ng t ab l e ya ng di s i m pa n di m e m o ri n ya unt u k m e m bua t
ke pu t us an ke m a na da n ba ga i m an a pa ke t a ka n di k i ri m m e l a l ui ru t e ya ng t e r bai k. R out e r be ke rj a
pa da l a ye r ne t wor k.
 Per ang ka t ke ra s ya ng b erh ubu nga n da n di gu nka n
da la m n et work l aye r
S a la h sa t u p era ng ka t ke ra s ya ng bek erj a d eng an net work lay er ad a la h rout er. Router me rupa k a n pera ngk a t
k era s j ar in ga n k omput e r ya ng memiliki f ungsi sang a t pen ting da la m me neruska n p ak et da ta da r i sa tu loka si
k e lok a si la innya d eng na mengg una ka n r ut e – rut e te r te ntu . Da la m rout er, k it a j ug a me ngena l istilah ta b el
routing , ya it u meru pa ka n sebua h sist em t eb el, ya ng mirip sepe r ti siste m p et a a ta u sistem p enj adwa lan ,
ya ng ber isi ja lur a t a u rut e ma na saj a ya ng bisa d ile wa ti ole h se bua h pa ket d at a , ru te a ta u ja la n ma na ya ng
sda h t id a k bisa d ig una ka n, ser t a pe mb ua t a n ru te b a ru.

B e r i k ut a d a l a h b eb e ra p a p oi n -p oi n y a n g h a r us d i i ng a t me n ge n a i Rou t e r :

1 . R ou t er, sec a ra d e f a ul t , t i d a k a k a n me ne r usk a n

p a k et b roa d c a st a t a u m ul t i ca st .
2 . R ou t er meng g un a k a n l og i c a l a d d r es s d a l a m he a d er n e tw or k l a y er un t uk me ne n t uk a n h op k e rou t er b er i k ut un t uk
me n er us k a n .
3 . R ou t er d a p a t m en g g un a k a n a cc e ss l i s t , d i b ua t ol eh a dm i n i st ra tor, un t uk me ng e n da l i k a n k ea ma na n p a da p a k et .
4 . R out er d a p a t me ny ed i a k a n f un g si b r i dg i ng l a y e r -2 j i k a d i p e r l uk a n d a n d a p a t se ca ra ber sa m a a n mer u t e i n t er f a c e
y a n g s a ma .
5 . R ou t er m en y ed i a k a n k one k si a nt a ra Vi r t ua l L A N ( VL A N )
6 . R ou t er d a p a t m en y ed i a k a n Q ua l i t y of S er v i ce ( Q oS ) u nt u k sp e c i fi c t y pe s d a r i n e t wor k t ra f fi c
 Pro to kol La yer Ne two rk
Pro to k o l L ay e r N e t w o r k :
Ma cam-ma ca m p rotocol :
a . Protocol R ou ting Meru pa ka n protocol la y er Netw ork se sung guhnya ya ng menj ala nka n fung si
rou ting a nt a r j a ring a n. Protocol Rout ing me mp elaj a ri d a n b erb ag i inf orma si rou ting a nta r j a ringa n,
da n memb ua t ke put usan t ent a ng j a lur ma na ya ng a ka n dip ak a i.
Protocol rout ing melipu ti :
1. Rout ing I n forma tion p rotocols ( RI P)
2. In te rrior G a t ewa y Rou ting Protocol (I G RP)
3. Open shor te st pa t h fi rst ( OSPF)
4. Net wa re link se r v ice p rotoc ol (NLS P)

b. Rout ed Protocol Merup a ka n sua tu Protocol Up pe r La yer ya ng da pa t dilew atk an a nta r

j a ring a n.S uat u protocol ya ng bisa d ilew a tk a n ha rus b erisi informa si Address Lay er Netw ork .
Protocol-protocol y a ng bisa d ir ut e ka n an ta r j a rin ga n melipu ti : I P, I PX , Ap pleTa lk , da n DECNe t.

c. Non R out a ble Protocol : Tid a k se mua protocol b isa d ilew at k an a ta u dia ra hka n. Berikut a da la h
j enis-j enis p rotokol y an g t ida k bia s dilewa t ka n:
1. Tid a k menduk ung d at a la y er net work ; t id a k b erisi logica l a d dress.
2. Mengg una ka n st a t ic route y a ng suda h didefi nisika n ya ng t id ak b isa diuba h.
 Pro t o kol y an g be ke rja p ad a ne two rk l a ye r

Protokol yan g bek erj a pa da net w ork la yer :

• Protokol Et he rnet unt uk Ja ring a n Et herne t Et he rnet me me riksa a kt ifi ta s j ar ing a n
t e rle bih d a hulu seb elum meng irim da t a ke se bua h komput er.
• Protokol Token Ring j ar ing an ya ng mengg una ka n Tok en R ing , d a la m lingk ara n tok en,
k omp ut er dihubu ng ka n sa tu de nga n la innya sep er t i se bua h c incin. S ebua h sinya l tok en
b erg era k b erpu ta r da la m sebua h lingk ara n(cincin) d a n sebua h j a ringa n b erge ra k da ri
seb ua h k omp ut e r-menuj u ke comput er ber ik utn ya , j ik a pa d a per singg ah an di sala h sa tu
k omp ut er t ernya t a ad a da t a ya ng ingin d it ran smisika n, token ak a n mene mp atk an ke
t e mp a t dima na da t a it u ing in ditu juk a n. Tok en b erg erak t eru s untu k sa ling
me ngkonek sika n ma sing-ma sing k omp ut er.
• Protokol PPP (Point to Point Protok ol) Merup ak a n p rotok ol ya ng meng hubun gka n sa tu
k omp ut er deng an k omput e r la in ke da la m ja ringa n int er ne t (I nt ernet Ser v ice Provide r) ,
y a ng disa mb ungk an a nt a ra dua t it ik (Point to Point ).

Komponen protokol :
• I P, AR P, RARP, I CMP, R I P, OSFP, I G MP, IPX , NWLin k, Net B EUI , OSI , DDP,
DECnet
• I P at a u I nt ern et Protokol da n I PX a t au I nt ernet Pa cket eXch ang e pa da
umumnya diguna ka n pa d a ne t wor k la yer.
 Ne twork Addr ess

N e t wor k men j el a s k a n b e be ra p a k um p ul a n d a r i pi ra nt i t e r h ub u ng b e r sa ma -sa ma u n t uk b er b a g i In fo r m a si da n

r es ou rc es d a n j ug a sa l i ng b er k om un i k a s i .

N et wo r k a d d r ess :
1 . S ub n et t i n g J a r i ng a n di d efi n i si k a n ol e h a l a ma t j a r i n g a n ny a . A l a ma t j a r i n ga n d a p a t memp u ny a i a r t i da l a m b ent u k
i nt er na l ma u pu n e x te r na l . S e ca ra e k st er na l , se b u a h a l a ma t j a r i n g a n d a p a t me n g i d e nt i fi k a si k a n su a t u j a r i n g a n d a l a m
sa t u a d mi ni s t ra si . S e c a ra i n t e r na l , j a r i ng a n d i b a g i k e d a l a m b e b e ra p a j a r i ng a n, m a si ng - ma si ng memp u ny a i a l a m a t
j a r i ng a n y a ng d i se b ut d en g a n “su b ne t t i n g ” .

2 . S ub n et t i n g L a y e r N e t wor k S e ca ra e k st e r na l t e r d i r i d a r i a l a ma t j a r i n g a n y a n g d i k e l ol a ol eh sa t u or g a n i s a si . S ec a ra
i nt er na l , j a r i n g a n i n i m em p un ya i b a ny a k su b ne t . S e t i a p su b ne t t i d a k d a p a t b e r k omun i k a si sa t u s a ma l a i n t et a p i
d en g a n rou t er se mu a k om p ut e r da p a t m e l a k u k a n k om un i k a si s a t u sa m a l a i n . R out e r y a n g meng h ub u ng k a n j a r i ng a n
d a n seg men j a r i ng a n d e n g a n a l a ma t y a n g b er b e d a .

3 . A d d r ess L a ye r N e t wor k Pa d a L a y er D a t a L i n k , a l a ma t m en g i d e nt i fi k a si k a n ma s i n g- ma s i n g p i ra n t i fi s i k .
K em a mp u a n un t uk m el a k u k a n rout i ng a nt a r j a r i n ga n t e r g a nt u ng i d e nt i fi k a si j a r i n g a n . H a l i ni b i s a d i l a k uk a n d en g a n
p en g a l a ma t a n j a r i ng a n , d i se b u t j ug a L og i c a l A d d r es s. L og i ca l A d d r e ss me ng i d e n t i fi k a s i k a n k ed u a seg men a l a m a t
j a r i ng a n, d a n a l a m a t pi ra nt i i t u s en d i r i , wa l a u p un p i ra n t i me mp un y a i a l a ma t fi si k y a n g sa ma .

L A IN K A LI JA N GA N BE GI TU YAH
 Jenis Paket Network Layer

Je ni s pa k et y a n g d i g u na k a n ne t wor k l a y e r :

1 . Da t a p a ck e t d i g u na k a n u nt u k me n ga ng k u t d a t a p e ng g u na mel a l ui i nt e r n e t wor k , d a n p rotok ol y a n g

d i g un a k a n un tu k m e nd u k un g l a l u l i nt a s d a t a t e r s e b ut (rou t e d p rotoco l ) .
Co ntoh rou t ed p rotocol a d a l a h IP d a n IPX .

2 . R out e U p da t e p a c k et d i g u na k a n un t u k me l a k uk a n up d a te rout er t e t a n g g a t en t a n g j a r i n g a n y a n g
t er hu b un g d a l a m i n t e r n et wo r k . P rotok ol y a n g me ng i r i mk a n p a k et up d a t e r ut e d i s e bu t rou t i ng p rotoco l ,
con toh RIP, E IG R P d a n O S PF. R out i ng up d a t e p a ck e t s d i g u na k a n un t uk me mb a nt u memb a ng u n d a n
memp er t a h a n k a n t a b el rou t i n g p a d a se t i a p rout er.

Ta b el rout i ng y a n g d i g un a k a n d a l a m rou t er me n ca k up i n for ma s i b e r i k u t :

a . N et wo r k a d d r es se s sp e si fi c p rotoc ol u nt u k p e n ga l a m a t a n n e t wrok . S eb u a h rou t er ha r us
memp er t a h a n k a n t a b e l rout i n g se ca ra i n di v i d u k a r en a s et i a p rou t i n g p rotocol me l a c a k j a r i ng a n d en g a n
sk ema p en g a l a ma ta n y a n g b e r b ed a .
b . In t er fa c e, m en un j uk k a n i nt e r f a ce ma na y a ng d i g un a k a n ol e h pa k e t s eb a g a i j a l a n k el ua r un t u k men uj u
k e sep es i fi k n e tw or k .
c. M et r i c , m er up a k a n j a ra k k e n e t wor k r e mo t e. U m umn y a , p a d a rou t i n g p rotocol y a ng b er b eda
meng g un a k a n me tod e y a ng b er b ed a un t u k m en g hi tu n g j a ra k i n i .

WATE R PA R K M E N
 t ha nk you!

S AL AM DA RI M A K A S S A R