CBS;

CBS’nin Temel Bileşenleri

CBS ile CAD/CAM Yazılımları Arasındaki Fark
CBS Donanımı ve Yazılımı
CBS’nin Yapısı
 Coğrafi bilgi sistemi (CBS)
CBS üç amaca ulaşmayı hedeflemektedir. Bunlar:
a) Harita ve coğrafi bilgileri kullanarak üretkenliği artırmak,
b) Coğrafi veri tabanında yönetimi geliştirmek,
c) Karar vermeyi destekleyen coğrafi verileri kullanacak daha iyi
strateji yolları ortaya koymak.
Genel olarak günümüzde bütün CBS sistemlerinin yapılarında
bulundurduğu karakteristikler:
a) Konumla ilgili olan veya olmayan verilerle ilgilenmek,
b) Geniş veri tabanı kullanmak şeklinde özetlenebilir.
CBS’ninilişkili olduğu bilim dalları
 CBS’nin temel görevleri
CBS’nin bir çok unsuru ve bu unsurların özel amaçları vardır. Sonuçta CBS’nin üç temel görevi olduğu
ifade edilebilir:
1. Yeterince fazla sayıda verilerin saklanması, yönetilmesi ve entegre edilmeleri.
Konumsal olan ve olmayan veriler, değişik şekillerde birbirleriyle ilişkilendirip analiz edilebilme
imkanına sahip olmaktadır. Konumsal veriler iki veya üç koordinatlı nokta, çizgi ve poligon verilerdir.
Konumsal verileri açıklayan, onların özniteliklerini belirten veriler de konumsal olmayan veriler
olmaktadır. Coğrafi veriler iki kısımdan oluşmaktadır:
a) Kartografik bilgiler (nokta, çizgi, poligon ve grid)
b) Öznitelik-detay bilgiler (konu ile ilgili özellikleri belirtir ve tablolar şeklinde oluşturulmaktadır)
2. CBS’in ikinci esas amacı coğrafi tabanlı verilerin analiz edilmesidir.
Basit olarak farklı amaçlarla hazırlanmış veriler birleştirilerek aynı konum için örtüşen veya ayrışan
özelliklerin analiz edilmesi mümkündür. Veri setleri için istatistik hesaplamalar yapılabileceği
gibi,herhangi bir yerden başka bir yere en kısa ve uygun bir şekilde gitmek için iki nokta (bölge)
arasındaki uzunluğun hesaplanabilmesi mümkündür. Bütün bunların yanında çeşitli mantıksal ve
matematiksel modeller kullanılarak coğrafi analizler de yapılabilmektedir.
3. CBS’nin üçüncü önemli amacı oldukça fazla sayıda ve çeşitte olan verilerin kullanıcılara en uygun bir
şekilde bilgi verebilmesi için organize edilip yönetilmesini sağlamaktır.
Doğal olarak CBS çok fonksiyonlu ve kaliteli haritalar üretmek zorundadır ve buna göre tasarlanmıştır.
 CBS ve CAD/CAM Yazılımları Arasındaki Fark
CBS sistemlerine temel teşkil eden bilgisayar destekli çizim ve tasarım (CAD/CAM) sistemi genelde
endüstriyel ağırlıklı uygulamalar üzerine yoğunlaştığından, arazi üzerine yapılacak analizler
konusunda yetersiz kalmaktadır.
CBS yazılımları, CAD/CAM yazılımlarından farklı olarak üretilen grafik verilerin özniteliklerini
tanımlayan güçlü bir veri tabanının bu grafik şekillerle ilişkili olarak çalışmasını sağlarlar. Sürekli
olarak tartışılan CAD/CAM ile CBS arasındaki farklılıklar veya özellikler aşağıdaki şekilde
özetlenebilir.
1. CAD/CAM sistemleri genelde endüstriyel çizim ve tasarım amacıyla oluşturulmuştur.
Endüstri tasarımcıları, mimarlar ve peyzaj mimarları tarafından kullanılan bu sistemler, bunların
yaptıkları çalışmaları görüntülemek amacıyla kullanılmaktadır.
2. CBS önemli bir şekilde veri tabanı yönetim sistemine sahiptir.
3. CAD otomatik haritacılık işlemlerini yürütebilecek bir düzeye gelmiştir, fakat CBS bu işi daha
mükemmel bir şekilde yapabilmektedir. Mimari mühendislik tasarımlarından farklı olarak,
haritacılık için koordinat dönüşümü, harita ölçeği dönüşümü, çizgi izleme ve diğer geometrik
işlemler önemlidir.
4. CBS ile CAD sistemleri arasında uygulama alanları açısından da farklılıklar vardır.
 CBS ve CAD/CAM Yazılımları Arasındaki Fark
CBS’nin amacı öncelikle konumsal analizdir.
CAD/CAM sistemleri, konumsal verileri grafik bilgi olarak saklamakta ve coğrafi
veya 2 B – 3 B objeleri çizim olarak ele alıp harita veya proje ölçeğinde ele
alırlar

CAD/CAM Sistemlerinin Genel Uygulama Alanları:

• Harita Mühendisliği; • İnşaat Mühendisliği; • Mimarlık, İç Mimarlık ve
Peyzaj Mimarlığı
CBS’nin Genel Uygulama Alanları ise:
• Trafik ve Ulaşım Planlaması ve İşletilmesi; • Tarım Planlaması; • Yer Bulma
- Yer Tahsis Etme Kararları; • Arazi Planlaması;
Çizici Ne Demek? Plotter Nedir?
Çiziciler özellikle çizim, grafik ve fotoğraf çıktıların
alınmasında kullanılan büyük boyutlu yazıcılardır.
Scanner’lar (Tarayıcılar)
 Vektör Veri Tabanı
Vektör veri taban; nokta, çizgi ve poligon özelliklerindeki nesneleri belli bir
koordinat sistemine göre bilgisayar ortamında tutan ve her bir nesneye ait
öznitelik bilgilerinin de tutulabildiği veri tabanıdır. Bu verilerin mantığı,
noktalar prensibine dayanmaktadır. Üç tip vektör verisi vardır:
• Nokta veriler. Elektrik direklerinin bulundukları yerler, şehirde bulunan
bankalar, okullar gibi tek bir olguyu belirten veriler coğrafya üzerinde bir nokta
ile ifade edilebilmektedirler.
• Çizgi veriler. Elektrik hatları, telefon hatları, yollar, su ve kanalizasyon
şebekeleri, nehirler gibi bir çok noktanın birleşmesi ile oluşan verilerdir.
• Poligon veya alan veriler. Her bir elektrik santralının kapsadığı veya
dağıtımını yaptığı bölgeler, göller, ormanlar gibi noktaların tekrar birleşmesi ile
ifade edilen belirli ve bir noktadan başlayıp tekrar aynı noktada son bulan
poligon şeklindeki verilerdir.
CBS - Veri Toplama
 CBS’nin Temel Fonksiyonları
• Yeniden sınıflandırma işlevi: Bir haritaya ait olan niteliklerin transfer
edilmesini veya dönüşümünü sağlayan bir operasyondur. Örneğin,
nüfus yoğunluğunu belirten bir harita herhangi başka bir veriye
ihtiyaç duymadan kalabalık gölgeler olarak sınıflandırılabilir.
• Birleştirme (overlay) işlevi: Bu en önemli CBS işlevidir. İki veya daha
fazla haritanın üst üste getirilip kesişim alanlarına göre yeni sınırların
oluşturulması ve çizilmesi işlevidir
 CBS’nin Temel Fonksiyonları
• Mesafe ve Bağlantılık ölçümü: Bu işlev noktalar arasındaki basit
uzaklığın ölçülmesi olabileceği gibi belirlenen bölgelerden uzak ulaşım
maliyetlerinin arttığı sınırların belirlenmesi gibi kompleks işlevlerde
olabilmektedir.
Komşuluk karakteristiği: Bu işlev, çevresinde belirlenmiş karakteristiği
olan bölgelerin ortaya konulmasını sağlar. Değişkenlerin toplam ve
ortalama ölçümleri bu konuya örnek oluşturabilir.
 Veri İşleme (Sorgulama)

Sorgulama; veri tabanından bilgi istenmesi işlemidir.

 CBS ‘de Sorgulama Türleri
1. Öznitelik sorgulaması
• Öznitelik bilgisinden grafik bilgi sorgulaması
• Grafik bilgiden öznitelik sorgulaması
2. Geometrik sorgulama
•Nokta,çizgive alanın; uzunluk, alan vb. özelliklerinin sorgulanmasıdır.
3. İstatistiksel sorgulama
•Nokta,çizgi ve alana atanan öznitelik verileri kullanılarak yapılan
sorgulamalardır.

Sorgulamalar tek bir tabaka için ya da detay bazında yapılabildiği gibi veri
tabanında ki detay ilişkilerine bağllı olarak veri setleri halinde de yapılabilir.
Sorgulamalar sonucu oluşturulan verilerden yeni veritabanları oluşturulabilir.
 CBS’de Veri İşleme (Analiz)

1. Öznitelik analizleri
2. Konumsal analizler
3. Sayısal arazi modeli analizleri
 CBS’de Veri İşleme (Öznitelik Analizleri)

CBS veri tabanında ki verilerin öznitelik değerlerinin belli bir şekilde

sorgulanarak analiz yapılmasını içerir.
Örneğin:
Herhangi bir parselin imar durumunun sorgulanması
Herhangi bir cadde veya sokakta bina resimlerinin sorgulanması gibi
analizlerin yapılması…
 CBS’de Veri İşleme (Konumsal Analizler)

Konumsal analizler, grafik ve sözel bilgilerin belirli bir koordinat

sisteminde modellemesi ve model sonuçlarının incelenip
yorumlanması işlemlerinin tümüdür.
Bir coğrafi yapıyı temsil eden nesnenin çevresinde diğer coğrafi
nesnelere olan uzaklıkları incelenerek yakınlık analizleri yapılabilir.
Örneğin:
Kadıköy vapur iskelesine en yakın otelin bulunması,
İstanbulun en yüksek tepesinin bulunması gibi analizler….
 CBS’de Veri İşleme (Konumsal Analizler)

Aynı koordinat sistemine sahip farklı harita katmanların çakıştırılması

ile birleştirme analizleri yapılabilir.
Çakıştırma (Overlay) Analizi: CBS’deiki elemanın geometrisinin ve
özniteliklerinin birleşerek yeni bir çıktı oluşturmasıdır.