MENDEL YASALARI

• *Mendelin kalıtım çalışmaları: Kalıtımın babası olarak kabul

edilen Mendel, bezelye bitkisi üzerinde çalışarak,
kalıtım biliminin temelini atmıştır. 

• Mendel’in bezelye bitkisi seçmesinin nedenleri:

•  →Yetiştirilmesinin kolay olması
•  →Maliyetin düşük olması
•  →Bir yılda, birden fazla döl verebilmesi
•  →Bir organ ya da yapı ile ilgili, birden fazla karakter taşıması
• →Yabancı dölleme yapmaması
Mendel yasaları:
  **Ayrılma yasası
• Bir bireyde üreme
hücreleri (gametler) oluşurken;
•  allel genler
ayrılarak, faklı hücrelere gider.
Bağımsız dağılım yasası
• Bir bireyde üreme
hücreleri oluşurken;
genler,
birbirlerine bağımlı
kalmadan yavru
hücrelere geçerler. 
•  Not: Bu yasa, sadece  farklı
kromozomlar
üzerinde (bağımsız
genler) bulunan genler için
geçerlidir.
**Birleşme yasası
• Döllenme olayı ile allel
genler tekrar bir araya
gelir.
**Gizli kalma yasası:
• Anne ve babanın
fenotipinde olmayan bir
karakter, yavru bireylerde
ortaya çıkabilir.
Çünkü anne ve
babada gizli
kalan çekinik genler
olabilir.
•  
*Benzerlik (izotipi) yasası: 

• Farklı fenotipe sahip,  iki

saf
dölün çaprazlanmasında
n oluşan yavru bireylerin,
• hepsinin fenotip ve
genotipi aynı olur.
 GAMET ÇEŞİDİNİN HESAPLANMASI

• *Gamet çeşidinin hesaplanması:

•  →Eğer genler bağımsız ise;

•  Not:
•  →Bu formül, sadece farklı kromozomlar
üzerinde bulunan genler için
geçerlidir. (bağımsız genler)
• Örnek: AaBb genotipli birey kaç çeşit gamet oluşturabilir?
•  I. yol: 22 = 4 çeşit gamet oluşur.
•  II. yol: Ayrılma yasasına göre;
•  
• →Aa genotipli karakterden, A ve a olmak üzere 2 çeşit gamet
oluşur.
• →Bb genotipli karakterden, B ve b olmak üzere 2 çeşit gamet
oluşur.
•  
• Olasılık ilkelerine göre, bağımsız olayların birlikte
gerçekleşme ihtimali, ikisinin  çarpımına eşittir.
•  
• 2 x 2 = 4 çeşit gamet oluşur. (AB, Ab, aB, ab)
• Örnek: AabbCCddee genotipli birey kaç
çeşit gamet oluşturabilir?
•  21 = 2 çeşit gamet oluşur. (sadece bir
tane heterozigot karakter var)
• a)   Her iki birey:  23 = 8 çeşit gamet oluşturur.
•                      8  x  8  =  64 çaprazlama yapılır.
•   
• b) Her üç karakterden, baskın ve çekinik olmak
üzere 2 çeşit fenotip oluşur.
•                2  x  2  x  2 =  8  çeşit fenotip oluşur.
•  c) Her üç karakterden, 3 çeşit genotip oluşur.
•  
•  d) AaBBcc genotipli bir birey doğma ihtimali: 1/2 
x  1/4  x 1/4  =  1/32 
 ÇAPRAZLAMALAR
• Örnek: Homozigot sarı renkli bir bezelye ile
yeşil renkli bir bezelye çaprazlanıyor. Fenotip
ve genotip oranları ve olur?
•               ( Sarı renk: baskın (A), yeşil
renk: çekinik (a) )
•  
• Homozigot sarı renkli: AA
• Yeşil renkli: aa
• Fenotip oranı: % 100 sarı renkli bezelye
• Genotip oranı: %100 Aa
• Örnek: Heterozigot sarı renkli bir bezelye
ile yeşil renkli bir bezelye çaprazlanıyor.
Fenotip ve genotip oranları ne olur?
•       ( Sarı renk: baskın (A), yeşil renk: çekinik (a) )

• Heterozigot sarı renkli: Aa

•  Yeşil renkli: aa
•  Fenotip oranı: % 50 sarı renkli bezelye,   %50 yeşil renkli bezelye
•  Genotip oranı: %50 Aa,  %50 aa
 Monohibrit çaprazlama:
• Örnek:  Heterozigot uzun boylu bir anne ile
•                heterozigot uzun boylu bir babanın,
• çocuklarının fenotip ve genotip oranları ne olur?    
• (Uzun boy: baskın (A), kısa boy: çekinik (a) )
•  

•  Fenotip oranı:  3 : 1              (%75 Uzun boylu, %25 kısa boylu)

•  Genotip oranı:   1 :  2:  1      (%25 AA, %50 Aa, %25 aa)
• 2. yol:
• Punnet karesi ile monohibrit çaprazlama:

• →Önce anne ve babanın oluşturabileceği

gamet çeşitleri punnet karesine yazılır.
•  

•  →Daha sonra gametler çaprazlanır.

   **Dihibrit çaprazlama:

• →İki karakter bakımından heterozigot olan bireyler arasındaki çaprazlamadır.

•  
• Örnek: Heterozigot uzun boylu ve kahverengi gözlü bir anne ile
•               heterozigot uzun boylu ve kahverengi gözlü bir babanın,
•   çocuklarının fenotip oranları ne olur?
•  
• ( Uzun boy (A) ve kahverengi göz (B) baskın; kısa boy (a) ve mavi göz (b) çekinik)
•  Anne: AaBb
•  Baba: AaBb
•   
•               AaBb    x     AaBb
•        
•  →Öncelikle her karakter kendi arasında çaprazlanır.                        
• →Daha sonra, iki karakterin aynı anda gelme olasılığı hesaplanır.
•  →Uzun boylu (A) ve kahverengi gözlü (B) bireylerin oranı: 3/4 x 
3/4  = 9/16
• →Uzun boylu (A) ve mavi gözlü (b) bireylerin oranı 3/4 x  1/4  = 3/16
•  →Kısa boylu (a) ve kahverengigözlü (B) bireylerin oranı: 1/4 x  3/4  = 3/16
•  →Kısa boylu (a) ve mavi gözlü (b) bireylerin oranı:1/4 x  1/4  = 1/16
•   Fenotip oranı:           9 : 3 : 3 : 1
•   
• 2. yol:
•  Punnet karesi ile dihibrit çaprazlama:
•  →Önce anne ve babanın oluşturabileceği gamet çeşitleri punnet
karesine yazılır.
• Trihibrit çaprazlama:
•  
• →Üç karakter bakımından heterozigot olan bireyler arasındaki çaprazlamadır.
• Örnek: Heterozigot uzun boylu, kahverengi gözlü ve siyah saçlı bir anne
ile heterozigot uzun boylu, kahverengi gözlü  ve siyah saçlı bir babanın,
çocuklarının fenotip oranları ne olur?
•  
• ( Uzun boy (A), kahverengi göz (B) ve siyah saç (C) baskın; kısa boy (a), mavi
göz (b) ve sarı saç (c) çekinik)
•   
• Anne: AaBbCc
•  Baba: AaBbCc
•  
•                      AaBbCc    x     AaBbCc
•      →Öncelikle her karakter kendi arasında çaprazlanır.   
• →Daha sonra, üç karakterin aynı anda gelme olasılığı hesaplanır.
•   
• →Uzun boylu (A), kahverengi gözlü (B) ve siyah saçlı (C) bireylerin oranı: 3/4 x 3/4
x 3/4  =  27/64
• →Uzun boylu (A), kahverengi gözlü (B) ve sarı saçlı (c) bireylerin oranı: 3/4 x 3/4 x 1/4  =  9/64
•  →Uzun boylu (A),  mavi gözlü (b) ve siyah saçlı (C) bireylerin oranı: 3/4 x 1/4 x 3/4  =  9/64
•  →Kısa boylu (a), kahverengi gözlü (B) ve siyah saçlı (C) bireylerin oranı: 1/4 x 3/4 x 3/4  =  9/64
•  →Kısa boylu (a), mavi gözlü (b) ve Siyah saçlı (C) bireylerin oranı: 1/4 x 1/4 x 3/4  =  3/64 
• →Kısa boylu (a), kahverengi gözlü (B) ve sarı saçlı (c) bireylerin oranı: 1/4 x 3/4 x 1/4  =  3/64
•  →Uzun boylu (A), mavi gözlü (b) ve sarı saçlı (c) bireylerin oranı: 3/4 x 1/4 x 1/4  =  3/64
•  →Kısa boylu (a), mavi gözlü (b) ve sarı saçlı (c) bireylerin oranı:  1/4 x 1/4 x 1/4  =  1/64
•  
•    Fenotip oranı:           27 : 9 : 9 : 9 : 3 : 3 : 3 : 1
• Örnek: AABbCcDdEE genotipli birey kaç
çeşit gamet oluşturabilir?
•  I. yol: 23 = 8 çeşit gamet oluşur.
•  
• II. yol: Ayrılma yasasına göre;
• Örnek:      AaBbCc   x   AaBbCc    genotipli iki
birey çaprazlanıyor.
•   a) Kaç farklı çaprazlama yapılır?
• b) Kaç çeşit fenotip oluşur?
• c) Kaç çeşit genotip oluşur?
• d) AaBBcc genotipli bir birey doğma ihtimali
kaçtır?
• e) ABC fenotipli br birey doğma ihtimali kaçtır?
• f) Anne ve babasından farklı bir fenotipte bir
birey doğma ihtimali kaçtır?
•  Çözümü:
•                       AaBbCc    x     AaBbCc
•        
• →Öncelikle her karakter kendi arasında çaprazlanır.