Professional Documents
Culture Documents
ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΜΗΧΑΝΕΣ 3-2021
ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΜΗΧΑΝΕΣ 3-2021
Σε αντίθεση με την ασύγχρονη μηχανή η οποία είναι απλής τροφοδότησης (καθόσον το τύλιγμα
του δρομέα τροφοδοτείται εξ’ αλληλεπαγωγής από το τύλιγμα του στάτη), η σύγχρονη μηχανή είναι
διπλής τροφοδότησης.
To τύλιγμα τυμπάνου είναι απόλυτα όμοιο με εκείνο των μηχανών επαγωγής, βρίσκεται συνήθως
στο στάτη και είναι τριφασικό διανεμημένο τύλιγμα.
Το τύλιγμα του δρομέα γνωστό και ως τύλιγμα διέγερσης ή τύλιγμα πεδίου, είναι τύλιγμα
συνεχούς ρεύματος και ανάλογα του αριθμού των πόλων μπορεί να είναι διανεμημένο ή
συγκεντρωμένο. Σε σπάνιες περιπτώσεις, είναι δυνατόν το τύλιγμα τυμπάνου να βρίσκεται στο
δρομέα και το τύλιγμα διέγερσης στο στάτη.
ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΜΗΧΑΝΕΣ
Υπάρχουν σύγχρονοι κινητήρες (στα κέντρα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας και στους
υποσταθμούς βιομηχανικών μονάδων μεγάλης ισχύος), οι οποίοι συνήθως είναι χωρίς
εξωτερικούς άξονες και οι οποίοι χρησιμοποιούνται σαν τοπικές μονάδες αντιστάθμισης της
άεργης ισχύος. Οι κινητήρες αυτοί, δεν παράγουν μηχανικό έργο («επιπλέουν» στο δίκτυο) και
κατά τη διάρκεια του εικοσιτετραώρου, με κατάλληλη ρύθμιση της διέγερσης τους,
συμπεριφέρονται είτε ως ιδανικοί πυκνωτές είτε ως ιδανικά πηνία.
ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΜΗΧΑΝΕΣ
Μαγνητικός άξονας
της φάσης a
S c
b
a
Σχήμα 10-1: Στοιχειώδης σύγχρονη διπολική
τριφασική γεννήτρια
Τύλιγμα τύμπανου βρίσκεται στο στάτη (τρία επιμέρους όμοια 1Φ διανεμημένα τυλίγματα ένα για
κάθε φάση, με τους μαγνητικούς τους άξονες μετατιθέμενους στο χώρο κατά 120 ηλεκτ. μοίρες.
Τύλιγμα του πεδίου ή διέγερσης βρίσκεται στο δρομέα (τροφοδοτείται με Σ.Ρ. μέσω ψηκτρών οι
οποίες ολισθαίνουν σε δακτυλίους κατάλληλα τοποθετημένους στο δρομέα). Η διάταξη αυτή
επιβάλλεται για κατασκευαστικούς λόγους, κυρίως γιατί το ρεύμα του πεδίου είναι συνήθως πολύ
μικρότερο από το ρεύμα του τύμπανου και ως εκ τούτου είναι πλεονεκτικότερη η τοποθέτηση
του τυλίγματος χαμηλής ισχύος στο δρομέα.
Κύματα χώρου μαγνητεγερτικών δυνάμεων τυλιγμάτων στάτη και δρομέα
Θεμελιώδη συνιστώσα χωρικής κατανομής Θεμελιώδεις συνιστώσες κυμάτων χώρου της
της (Μ.Ε.Δ.) του τυλίγματος του δρομέα πυκνότητας μαγνητικής ροής και της Μ.Ε.Δ.
Μαγνητικός άξονας του τυλίγματος διέγερσης
τυλίγματος διέγερσης
Μαγνητικός άξονας
τυλίγματος διέγερσης
F f ( )
B f ( ) F f ( )
c a b c a b c a b c
c a b c a b c a b c
ns
ns
Φορά περιστροφής δρομέα
K wf συντελεστής του
Φορά περιστροφής δρομέα
4 Nf τυλίγματος διέγερσης
Σχήμα 10-2: Στοιχειώδης σύγχρονη διπολική τριφασική Σχήμα 10-3: Θεμελιώδεις συνιστώσες κυμάτων χώρου της πυκνότητας
γεννήτρια μαγνητικής ροής και της Μ.Ε.Δ. του τυλίγματος διέγερσης
Το κύμα αυτό, είναι γνωστό ως αντίδραση τυμπάνου (armature reaction). και είναι στάσιμο. Η κορυφή του κύματος χώρου της Μ.Ε.Δ.
του τυλίγματος τυμπάνου ταυτίζεται με το μαγνητικό άξονα της κάθε μίας φάσης, τη χρονική στιγμή κατά την οποία η Μ.Ε.Δ. της κάθε
φάσης έχει τη μέγιστη θετική τιμή της.
ns
c a b c a b c a b c Άξονας φάσης
(a a)
FA
ns
Υπενθυμίζουμε ότι στην περίπτωση μιας P πολικής μηχανής, η ηλεκτρική κυκλική συχνότητα των τάσεων και των ρευμάτων του τυλίγματος τυμπάνου και
η σύγχρονη μηχανική γωνιακή ταχύτητα του δρομέα, συνδέονται με τη σχέση
P 120 f
s ή ισοδύναμα ns
2 P
Ανάπτυξη τάσης και ροπής
Μαγνητικός άξονας Με αναφορά το μαγνητικό άξονα της φάσης (α –α) του
τυλίγματος διέγερσης τυλίγματος του στάτη παρατηρούμε ότι, το θεμελιώδες
s a a κύμα πυκνότητας μαγνητικής ροής του δρομέα
B f ( ) d ds περιστρέφεται με τη ns. Μιας και οι επαγόμενες τάσεις
στο τύλιγμα τυμπάνου, εξαρτώνται από τη σχετική
κίνηση του πεδίου του δρομέα και των αγωγών του
c a b c a b c a b c
τυλίγματος τυμπάνου, μπορούμε ισοδύναμα να
θεωρήσουμε το πεδίο του δρομέα ακίνητο στο χώρο
και το τύλιγμα τυμπάνου να περιστρέφεται με
Φορά περιστροφής δρομέα
ταχύτητα ίσου μέτρου και αντίθετης φοράς
περιστροφής.
Καθώς λοιπόν ο δρομέας περιστρέφεται, το θεμελιώδες κύμα πυκνότητας μαγνητικής ροής
σαρώνει τις πλευρές του πηνίου α και –α .
Μαγνητική ροή ανά πόλο στο τύλιγμα της φάσης (α –α) του στάτη
4
af f sin t όπου f B fm lr
P
Η επαγόμενη τάση στο τύλιγμα της φάσης (α –α), είναι γνωστή ως τάση διέγερσης και με
βάση το νόμο του Faraday είναι
daf d
eaf N ph f sin t N ph f cos t E m cos t
dt dt Το αρνητικό πρόσημο στην (10.11) δηλώνει ότι, η φορά της επαγόμενης τάσης είναι τέτοια,
ώστε το ρεύμα που δημιουργείται από αυτή να αντιτίθεται στη μεταβολή της εμπλεκόμενης
μαγνητικής ροής που δημιουργείται από το τύλιγμα διέγερσης του δρομέα
Em N ph f
Με ενεργό τιμή Ef 4.44 fN ph f
2 2
s H μαγνητική ροή (διάνυσμα) του πεδίου, προηγείται της
επαγόμενης τάσης στη φάση (α –α), κατά 90o ηλεκτρικές μοίρες.
Φf Το χωρικό κύμα της Μ.Ε.Δ. του πεδίου, περιστρέφεται με τη
σύγχρονη ταχύτητα.
Ff Όταν η μέγιστη θετική τιμή του κύματος συμπίπτει με το
μαγνητικό άξονα της φάσης (α –α), η πεπλεγμένη μαγνητική ροή
f λα έχει τη μέγιστη τιμή της. Επομένως, μπορεί η Μ.Ε.Δ. του
aa Ef
τυλίγματος του δρομέα, σε σχέση με το τύλιγμα του στάτη να
Σχήμα 10-9: Παραστατικά θεωρηθεί, σε φάση με τη μαγνητική ροή του τυλίγματος
μιγαδικά διανύσματα
διέγερσης.
Υπό φορτίο λειτουργία της σύγχρονης μηχανής και σε συνθήκες μόνιμης κατάστασης,
Τα μαγνητικά πεδία των τυλιγμάτων διέγερσης και
τυμπάνου στρέφονται με την ίδια ns και την ίδια
φορά περιστροφής, σχηματίζοντας μια σταθερή
γωνία μεταξύ τους. Η γωνία αυτή, καθορίζεται από
το Σ.Ι. υπό τον οποίο λειτουργεί η μηχανή.
Στην προσπάθεια των δύο πεδίων να
ευθυγραμμίσουν τους μαγνητικούς τους άξονες,
οφείλεται η ανάπτυξη ροπής, η οποία στην
περίπτωση του κινητήρα αποτελεί κινούσα ροπή
και στην περίπτωση της γεννήτριας αντιδρώσα
ροπή.
Σχήμα 10-10: (α) Κύματα χώρου θεμελιωδών συνιστωσών Μ.Ε.Δ.
(β) Παραστατικά διανύσματα χώρου
Ανάπτυξη τάσης και ροπής
Η παραγόμενη ροπή είναι ανάλογη του γινομένου των μέγιστων τιμών των θεμελιωδών
συνιστωσών των χωρικών κατανομών των μαγνητεγερτικών δυνάμεων στάτη και δρομέα,
καθώς επίσης και του ημιτόνου της γωνίας των αξόνων των δύο πεδίων.
Δηλαδή, στην P Dl Το αρνητικό πρόσημο, δηλώνει ότι η ροπή ενεργεί προς
περίπτωση
P πολικής μηχανής o F fm FAm sin sr την κατεύθυνση μείωσης της γωνίας των δύο πεδίων και
την πλήρη ευθυγράμμιση τους.
2
2 g
Μια επίσης αρκετά χρήσιμη εναλλακτική έκφραση για την παραγόμενη ροπή, είναι με τη χρήση
R η συνισταμένη μαγνητική ροή
της συνισταμένης μαγνητικής ροής. διακένου ανά πόλο, που
παράγεται από τη συνδυασμένη
2 2 επίδραση των θεμελιωδών
P P συνιστωσών των Μ.Ε.Δ. των
R F fm sin r R FAm sin s τυλιγμάτων στάτη και δρομέα .
22 22
(Nm) Λειτουργία
κινητήρα
Για σταθερή τάση τροφοδοσίας και κατ’ επέκταση σταθερό ρεύμα Tmax
στο τύλιγμα διέγερσης και η Μ.Ε.Δ. του δρομέα παραμένει
σταθερή. Συνεπώς, οι απαιτήσεις σε ροπή κατά την υπό φορτίο 180o 90o
λειτουργία της σύγχρονης μηχανής, αναλαμβάνονται αποκλειστικά 0 90o 180o r
από τη μεταβολή της γωνίας δr, η οποία και χαρακτηρίζεται σαν
γωνία ροπής. Tmax
Σχήμα 10-11: Μεταβολής της Λειτουργία
ροπής σε συνάρτηση με τη γωνία γεννήτριας
ροπής
Κύματα Μ.Ε.Δ. πυκνότητας μαγνητικής ροής και τάσης
Σύγχρονη γεννήτρια-ωμική φόρτιση
Η επαγόμενη τάση διέγερσης και το ρεύμα τυμπάνου στη φάση (α –α), έχουν την ίδια θετική
κατεύθυνση.
Η φασική απόκλιση μεταξύ της τάσης διέγερσης και του ρεύματος τυμπάνου σε κάθε φάση
είναι μηδενική, το ρεύμα τυμπάνου εμφανίζει τη μέγιστη τιμή του τη ίδια χρονική στιγμή που και
η επαγόμενη τάση εμφανίζει τη μέγιστη τιμή της.
• Το κύμα της Μ.Ε.Δ. του δρομέα προηγείται χρονικά της τάσης διέγερσης κατά 90
ηλεκτρικές μοίρες.
• Το κύμα χώρου της Μ.Ε.Δ. του πεδίου διέγερσης προηγείται από το αντίστοιχο κύμα
χώρου της Μ.Ε.Δ. του τυλίγματος τυμπάνου της φάσης (α –α) κατά 90 ηλεκτρικές μοίρες.
Άξονας
Άξονας φάσης
πεδίου (a a ) Άξονας πεδίου
F f ( )
FA ( ) ns
ΦR
c a b c a b c a b c Φf
Ff
FR
0
FA ΦA Ia Ef Άξονας φάσης
FR ( ) Φορά περιστροφής δρομέα ( a a)
ns Σχήμα 10-12: Σύγχρονη γεννήτρια-ωμική φόρτιση
(α) Θεμελιώδεις συνιστώσες κυμάτων χώρου Μ.Ε.Δ.
(β) Παραστατικά διανύσματα χώρου και χρόνου
Σύγχρονη γεννήτρια-επαγωγική φόρτιση
Το ρεύμα τυμπάνου καθυστερεί ως προς την τάση διέγερσης κατά μια γωνία φ.
Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι, το κύμα Μ.Ε.Δ. του δρομέα προηγείται από το αντίστοιχο κύμα της
Μ.Ε.Δ. του τυλίγματος τυμπάνου κατά γωνία (90 + φ) ηλεκτρικές μοίρες
c a b c a b c a b c FR
Φf
Ff Ia
ΦA
FA
FA ( )
Ef Άξονας φάσης
Φορά περιστροφής δρομέα
(a a)
ns
Για λειτουργία γεννήτριας και ανεξάρτητα από τις συνθήκες φόρτισης, το μαγνητικό
πεδίο του δρομέα προηγείται από το μαγνητικό πεδίο του τυλίγματος τυμπάνου.
Η αναπτυσσομένη ηλεκτρομαγνητική ροπή και στις τρείς παραπάνω περιπτώσεις
αντιτίθεται στην κίνηση, με αποτέλεσμα την ανάγκη απορρόφησης μηχανικής ισχύος
για τη συντήρηση της κίνησης
Σύγχρονος κινητήρας
ΣΧΗΜΑ 6-3 (α) Διανυσματικό διάγραμμα μιας σύγχρονης γεννήτριας που λειτουργεί με επαγωγικό συντελεστή ισχύος, (β)
Το αντίστοιχο διανυσματικό διάγραμμα των μαγνητικών πεδίων.
Σύγχρονος κινητήρας
4-60
4-61
. 4-60
ΣΧΗΜΑ 6-3 (α) Διανυσματικό διάγραμμα μιας σύγχρονης γεννήτριας που λειτουργεί
με επαγωγικό συντελεστή ισχύος, (β) Το αντίστοιχο διανυσματικό διάγραμμα των
μαγνητικών πεδίων.
ΣΧΗΜΑ 6-3 (α) Διανυσματικό διάγραμμα μιας σύγχρονης γεννήτριας που Ας σημειωθεί ότι στο διάγραμμα της γεννήτριας το
λειτουργεί με επαγωγικό συντελεστή ισχύος, (β) Το αντίστοιχο διάνυσμα ]ΧSΙΑ ξεκινάει από τη Vφ και φτάνει στην ΕΑ, ενώ
διανυσματικό διάγραμμα των μαγνητικών πεδίων.
στο διάγραμμα του κινητήρα, αντίθετα, ξεκινάει από την ΕΑ
και φτάνει στη Vφ. Αυτό συμβαίνει επειδή η φορά του
ρεύματος οπλισμού στις δυο περιπτώσεις είναι αντίθετη. Η
βασική διαφορά μεταξύ της σύγχρονης γεννήτριας και του
σύγχρονου κινητήρα, φαίνεται τόσο στα διανυσματικά
διαγράμματα όσο και στα διαγράμματα των πεδίων: Σε μια
σύγχρονη γεννήτρια η τάση ΕΑ προπορεύεται της Vφ και το
πεδίο ΒR προπορεύεται του Βnet. Αντίθετα, σ' έναν σύγχρονο
κινητήρα η τάση ΕA έπεται της Vφ, και το πεδίο ΒR έπεται
του Βnet Τέλος, η επαγόμενη ροπή μιας σύγχρονης γεννήτριας
είναι αντίθετη της φοράς περιστροφής του δρομέα της, ενώ η
επαγόμενη ροπή ενός σύγχρονου κινητήρα έχει φορά ίδια με
τη φορά περιστροφής του.
Σύγχρονος κινητήρας
Το φορτίο ενός σύγχρονου κινητήρα είναι συνήθως μια διάταξη που πρέπει
να περιστρέφεται με σταθερή ταχύτητα. Ο κινητήρας συνδέεται με ένα
σύστημα ισχύος πολύ μεγαλύτερο από αυτόν, ώστε να το "βλέπει" ως
άπειρο ζυγό. Αυτό σημαίνει ότι η τάση εισόδου και η συχνότητα
παραμένουν σταθερές και ανεξάρτητες από την ισχύ εξόδου του κινητήρα.
Ακόμη, η ταχύτητα του κινητήρα προσδιορίζεται από τη συχνότητα της
τάσης τροφοδοσίας κι έτσι δεν εξαρτάται καθόλου από το φορτίο του.
Σύμφωνα με τις παραπάνω παρατηρήσεις, η χαρακτηριστική ροπής -
ταχύτητας του κινητήρα δίνεται στο Σχ. 6-5.
180 o I a Φ A FA Ia Ef Άξονας φάσης
FR ( )
(a a)
Φορά περιστροφής δρομέα
ns
Σύγχρονος κινητήρας-επαγωγική φόρτιση
Το ρεύμα τυμπάνου καθυστερεί ως προς την τάση διέγερσης κατά μια γωνία έστω φ.
Το κύμα της Μ.Ε.Δ. του στάτη προηγείται από το αντίστοιχο κύμα της Μ.Ε.Δ. του
τυλίγματος του δρομέα κατά γωνία (90 – φ) ηλεκτρικές μοίρες.
Άξονας πεδίου
Άξονας
Άξονας φάσης ns
πεδίου (a a ) ΦR
F f ( )
FA ( )
FR Φf
c a b c a b c a b c Ia Ff
ΦA
FA
Ef Άξονας φάσης
(a a)
FR ( ) Ia
Φορά περιστροφής δρομέα
ns
Σύγχρονος κινητήρας-χωρητική φόρτιση
Το ρεύμα τυμπάνου προηγείται έναντι της τάσης διέγερσης κατά μια γωνία φ. Το κύμα
της Μ.Ε.Δ. του τυλίγματος τυμπάνου, προηγείται από το αντίστοιχο κύμα της Μ.Ε.Δ.
του τυλίγματος του πεδίου, γωνία ίση με (90 + φ) ηλεκτρικές μοίρες.
Άξονας
Άξονας φάσης Άξονας πεδίου
F f ( ) πεδίου ( a a )
ns
FA ( ) FR ( )
Φf
c a b c a b c a b c ΦR Ia
Ff
FR
Ef Άξονας φάσης
FA (a a)
ΦA
Ia
Φορά περιστροφής δρομέα
ns
Για λειτουργία κινητήρα και ανεξάρτητα από τις συνθήκες φόρτισης, το μαγνητικό πεδίο
του τυλίγματος τυμπάνου προηγείται από το μαγνητικό πεδίο του τυλίγματος του πεδίου.
Η αναπτυσσομένη ηλεκτρομαγνητική ροπή και στις τρείς περιπτώσεις έχει τη φορά της
κίνησης, με αποτέλεσμα την παραγωγή μηχανικής ισχύος για τη συντήρηση της κίνησης
Κανονική διέγερση: H τάση διέγερσης που αντιστοιχεί σε ωμική φόρτιση της σύγχρονης
μηχανής (μοναδιαίος συντελεστής ισχύος)
Λειτουργία σε υπερδιέγερση: Η τάση διέγερσης έχει μεγαλύτερη τιμή από εκείνη της
κανονικής διέγερσης.
Λειτουργία σε υποδιέγερση: Η τάση διέγερσης έχει μικρότερη τιμή από εκείνη της
κανονικής διέγερσης.
Λειτουργία γεννήτριας και κινητήρα με μοναδιαίο συντελεστή ισχύος: Η κορυφή του κύματος
της θεμελιώδης συνιστώσας της Μ.Ε.Δ. του τυλίγματος τυμπάνου βρίσκεται στο μέσον της
απόστασης μεταξύ δύο διαδοχικών πόλων του πεδίου της διέγερσης, με αποτέλεσμα οι άξονες
των θεμελιωδών συνιστωσών των Μ.Ε.Δ. του πεδίου και της αντίδρασης του τυλίγματος
τυμπάνου να διαφέρουν κατά 90 ηλεκτρικές μοίρες και τα παραστατικά τους διανύσματα είναι
κάθετα στο χώρο.
ns ns
Φf Φf
Ff ΦR ΦR Ia
Ff
FR FR
Ef
Ef Άξονας φάσης
Άξονας φάσης
FA (a a) FA (a a)
ΦA
ΦA
Ia
Ia
Λειτουργία γεννήτριας με συντελεστή ισχύος χωρητικό και για λειτουργία κινητήρα με
συντελεστή ισχύος επαγωγικό: Η διαφορά φάσης μεταξύ των θεμελιωδών συνιστωσών των
κυμάτων χώρου των Μ.Ε.Δ. διέγερσης και τυμπάνου είναι μικρότερη των 90 ηλεκτρικών
μοιρών. Στην περίπτωση αυτή, το μαγνητικό πεδίο που προέρχεται από την αντίδραση του
τυλίγματος τυμπάνου ασκεί μαγνητίζουσα επίδραση, με αποτέλεσμα το μέγεθος της συνισταμένης
Μ.Ε.Δ. στο διάκενο της μηχανής να είναι μεγαλύτερο από το αντίστοιχο μέγεθος της Μ.Ε.Δ. του
πεδίου.
Άξονας πεδίου
Άξονας πεδίου ns
ns ΦR ΦR
FR FR Φf
Φf
Ia Ff
Ff Ia
ΦA ΦA
FA FA
Ef Ef
Άξονας φάσης Άξονας φάσης
(a a) (a a)
Ia
Ισοδύναμο κύκλωμα της ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ
ΓΕΝΝΗΤΡΙΑΣ
Αντίδραση Οπλισμού
(5-7)
Η σχέση 5-6 εκφράζει το νόμο τάσεων του kirchhoff στο κύκλωμα του σχ. 5.9
Σχ (5-9)
(5-10)
(5-11)
Ισοδύναμο κύκλωμα μηχανής κυλινδρικού δρομέα
ΣΧΗΜΑ 1 Το πλήρες
αντίσταση. Σε σειρά με την Rf έχει συνδεθεί η ρυθμιστική ισοδύναμο κύκλωμα μιας
αντίσταση Radj που μπορεί να μεταβάλει το ρεύμα διέγερσης. Το τριφασικής σύγχρονης
υπόλοιπο κύκλωμα αποτελείται από τα ισοδύναμα κυκλώματα των γεννήτριας.
τριών φάσεων.
Στο καθένα απ' αυτά φαίνονται η αντίστοιχη τάση που
παράγεται στο εσωτερικό της μηχανής, σε σειρά με τη
σύγχρονη αντίδραση Χs και την αντίδραση του τυλίγματος της
φάσης RA. Οι τάσεις και τα ρεύματα των τριών φάσεων
διαφέρουν μεταξύ τους μόνο στη φάση (παρουσιάζουν διαφορά
φάσης 120 μοίρες η μία από την άλλη.
Ισοδύναμο κύκλωμα μηχανής κυλινδρικού δρομέα
ΣΧΗΜΑ 5 Διανυσματικό διάγραμμα μιας σύγχρονης γεννήτριας που λειτουργεί με (α) επαγωγικό, (β)
χωρητικό συντελεστή ισχύος.
Ισχύς και Ροπή στην έξοδο των σύγχρονων
γεννητριών
Μια σύγχρονη γεννήτρια παρουσιάζει απώλειες κατά
τη μετατροπή της μηχανικής ισχύος σε ηλεκτρική,
γι' αυτό και ποτέ η ισχύς εισόδου της δεν είναι ίση
με την ισχύ εξόδου. Στο διάγραμμα ροής ισχύος
μιας σύγχρονης γεννήτριας του Σχ. 5-15, φαίνεται
ότι η ισχύς εισόδου στη γεννήτρια είναι η μηχανική
ισχύς που εφαρμόζεται στον άξονά της
Μια πολύ χρήσιμη προσεγγιστική σχέση για τον υπολογισμό της ισχύος
εξόδου της γεννήτριας εξάγεται, αν αγνοηθεί η αντίσταση οπλισμού
Ra . Αυτή η προσέγγιση γίνεται επειδή ΧS >> RA. Τότε, το
διανυσματικό διάγραμμα της γεννήτριας μετατρέπεται στο διάγραμμα του
Σχ. 5-16. Σ' αυτό το σχήμα το τμήμα bc μπορεί να εκφραστεί ως ΕΑ
sinδ ή ως ΧS ΙΑ cos θ, οπότε
Λειτουργία Γεννήτριας
E R Va (ra jx al )I a
Λειτουργία Κινητήρα
E R Va ( ra jx al )I a
x s x a x al = σύγχρονη επαγωγική αντίδραση του τυλίγματος τυμπάνου (λαμβάνει υπόψη της τη συνολική
μαγνητική ροή μαγνήτισης και σκέδασης που οφείλεται στα ρεύματα και των τριών φάσεων).
Διερεύνηση της αντίδρασης του τυλίγματος τυμπάνου
Η αντίδραση του τυλίγματος τυμπάνου, έχει καθοριστικό ρόλο στη λειτουργία της σύγχρονης
μηχανής.
Λειτουργία Γεννήτριας: τα παραστατικά διανύσματα χρόνου της μαγνητικής ροής της
αντίδρασης τυμπάνου και του ρεύματος τυμπάνου είναι σε φάση,
Λειτουργία Κινητήρα: εμφανίζουν διαφορά φάσης 180 ηλεκτρικών μοιρών.
Η επίδραση της αντίδρασης τυμπάνου σχετίζεται άμεσα με το συντελεστή ισχύος με τον οποίο
λειτουργεί η μηχανή.
Για λόγους απλοποίησης αμελείται η πτώση τάσης στην ωμική αντίσταση και στην αντίδραση
σκέδασης του τυλίγματος τυμπάνου. Δηλαδή Va E R
Λειτουργία Γεννήτριας
Για λειτουργία της σύγχρονης μηχανής σαν γεννήτρια η οποία τροφοδοτεί φορτίο με
Σ.Ι. επαγωγικό και για λειτουργία κινητήρα ο οποίος απορροφά ηλεκτρική ισχύ στην
είσοδο του με Σ.Ι χωρητικό, οι δύο συνιστώσες της μαγνητικής ροής του πεδίου (κάθετη
και παράλληλη σε σχέση με το αντίστοιχο διάνυσμα της μαγνητικής ροής του πεδίου),
ασκούν μαγνητίζουσα και απομαγνητίζουσα επίδραση αντίστοιχα.
Αντίθετα, για λειτουργία της σύγχρονης μηχανής σαν γεννήτρια η οποία τροφοδοτεί
φορτίο με Σ.Ι. χωρητικό και για λειτουργία κινητήρα ο οποίος απορροφά ηλεκτρική ισχύ
στην είσοδο του με Σ.Ι επαγωγικό, οι δύο συνιστώσες της μαγνητικής ροής του πεδίου
(κάθετη και παράλληλη σε σχέση με το αντίστοιχο διάνυσμα της μαγνητικής ροής του
πεδίου), ασκούν απομαγνητίζουσα και μαγνητίζουσα επίδραση αντίστοιχα.
Ισχύς και Ροπή μηχανής κυλινδρικού δρομέα
Συνήθως, η σύγχρονη μηχανή ανεξάρτητα από το είδος της λειτουργίας της (σαν γεννήτρια ή
σαν κινητήρας), συνδέεται σε άπειρο ζυγό (σύστημα σταθερής τάσης και συχνότητας, το οποίο
της εξασφαλίζει σταθερή ταχύτητα περιστροφής στη μόνιμη κατάσταση λειτουργίας).
Υπάρχει ένα όριο στη μέγιστη ισχύ που μπορεί να αποδώσει η σύγχρονη μηχανή (για λειτουργία
γεννήτριας ή κινητήρα) στο φορτίο, χωρίς να διατρέχει τον κίνδυνο της απώλειας του
συγχρονισμού της.
Απώλειες Σύγχρονης μηχανής
• Μηχανικές (αφορούν τις απώλειες τριβών και ανεμισμού, οι οποίες συνήθως θεωρούνται
σταθερές και ανεξάρτητες της ταχύτητας περιστροφής.
Στις μηχανικές απώλειες, ενσωματώνουμε συνήθως και τις απώλειες πυρήνα).
• Ηλεκτρικές (αφορούν στις απώλειες χαλκού στα τυλίγματα διέγερσης και τυμπάνου)
Διαγράμματα ροής της ισχύος για τις δύο λειτουργικές καταστάσεις της σύγχρονης μηχανής
Ισχύς εξόδου της γεννήτριας δηλαδή η ισχύς που αποδίδεται στο φορτίο
Va E f Va2 Va E f Va2
PL ReS L 3 cos( ) cos Q L ImS L 3 sin( ) sin
zs zs zs zs
Pint PL I a2 ra Qint Q L I a2 x s
Λειτουργία Γεννήτριας
Αγνοώντας την ωμική αντίσταση στο τύλιγμα τυμπάνου, μιας και στις σύγχρονες μηχανές
ra ότι
μεγάλης ισχύος με αρκετά καλή προσέγγιση ισχύει xs
E 2f E f V a Va E f Va2
Qint 3 cos Q L 3 cos
zs zs z z
s s
Για σταθερή διέγερση και σταθερή τάση τροφοδοσίας, η εσωτερική ισχύς είναι αποκλειστικά
και μόνο συνάρτηση της γωνίας ροπής (ή γωνίας φορτίου).
Ισχύς αποσυγχρονισμού ή στατικό όριο ευστάθειας Pint
Γεννήτρια
(αντιπροσωπεύει τη μέγιστη εσωτερική ισχύ που Pmax
μπορεί να αποδώσει η σύγχρονη μηχανή ανεξάρτητα
από το είδος της λειτουργίας της). Κάθε προσπάθεια
για απόδοση μεγαλύτερης ισχύος, θα οδηγήσει σε 180 o 90 o
90 o 180o
αποσυγχρονισμό.
3E f V a
Pmax
xs Κινητήρας Pmax
Εσωτερική ή ηλεκτρομαγνητική ροπή
Pint 3 Va E f 3 E f Va
T sin Tmax sin όπου Tmax
s s xs s xs
T
Η εσωτερική ισχύς όσο και η εσωτερική ροπή, Γεννήτρια
Tmax
μεταβάλλονται ημιτονικά με τη γωνία φορτίου. Οι
οριακές τιμές φόρτισης Tmax και Pmax, ανεξάρτητα από το
είδος λειτουργίας, είναι γνωστές ως στατικά όρια 180o 90 o
90 o 180o
ευστάθειας, καθότι η υπέρβαση τους έχει σαν
αποτέλεσμα τον αποσυγχρονισμό της μηχανής.
Κινητήρας Tmax
Για σύνδεση της μηχανής σε άπειρο σύστημα, όπου η τάση τροφοδοσίας του τυλίγματος
τυμπάνου παραμένει σταθερή και για σταθερό ρεύμα στο τύλιγμα διέγερσης το οποίο με τη
σειρά του συνεπάγεται σταθερή επαγόμενη τάση διέγερσης, οι μεταβολές απαιτήσεων σε ροπή
αναλαμβάνονται εξ’ ολοκλήρου από τη μεταβολή της γωνίας φορτίου.
T (Nm)
Για σταθερή ταχύτητα περιστροφής (σταθερή συχνότητα Γεννήτρια
των τάσεων τροφοδοσίας), οποιαδήποτε αύξηση είτε του Tmax
μεγέθους της τάσης τροφοδοσίας είτε του ρεύματος του
πεδίου, έχει σαν αποτέλεσμα των αύξηση των στατικών
ορίων ευστάθειας της εσωτερικής ισχύος και της ns
n(rpm)
εσωτερικής ροπής. Για σταθερή ταχύτητα περιστροφής, η
χαρακτηριστική ροπής-στροφών είναι μια ευθεία
Tmax Κινητήρας
παράλληλη στον κατακόρυφο άξονα.
Υπολογισμός παραμέτρων ισοδύναμου κυκλώματος
Ωμική αντίσταση τυλίγματος τυμπάνου
Για τον υπολογισμό της ωμικής αντίστασης του τυλίγματος τυμπάνου, η μηχανή είναι σε
στάση. Εφαρμόζουμε μια συνεχή τάση στους δύο από τους τρείς ακροδέκτες του τυλίγματος
τυμπάνου, τιμής τέτοιας ώστε το απορροφούμενο ρεύμα να μη υπερβαίνει το αντίστοιχο
ονομαστικό ρεύμα.
rin Vdc
rin 2ra ra
2 2 I dc
2r 3rin 2Vdc
rin ra // 2ra a ra
3 3 3I dc
Σύγχρονη αντίδραση σκέδασης τυλίγματος τυμπάνου
Ο υπολογισμός της σύγχρονης αντίδρασης του τυλίγματος τυμπάνου, απαιτεί δύο δοκιμές, κατά
τη διάρκεια των οποίων η μηχανή στρέφεται στη σύγχρονη ταχύτητα. Η πρώτη από αυτές, γίνεται
με ανοιχτοκυκλωμένο το τύλιγμα τυμπάνου και η δεύτερη με βραχυκυκλωμένο.
Χαρακτηριστική ανοιχτού κυκλώματος
Η μηχανή στρέφεται στη ns, με το τύλιγμα τυμπάνου ανοιχτο-
κυκλωμένο. Αυξάνουμε σταδιακά το If και μετράμε την επαγόμενη
φασική τάση στο τύλιγμα τυμπάνου.
Στην εν κενώ λειτουργία, δηλαδή για μηδενικό ρεύμα τυμπάνου, η
επαγόμενη τάση στο τύλιγμα τυμπάνου είναι ίση με την τάση
διέγερσης,V a ( I a 0) E f
Η καμπύλη, ,είναι γνωστή σαν χαρακτηριστική ανοιχτού κυκλώματος
E f f ( I f ) I a 0
(OCC)
Γραμμή Η χαρακτηριστική, αντικατοπτρίζει το φαινόμενο κορεσμού του σιδηρο-
Ef διακένου
μαγνητικού κυκλώματος. Στην αρχή, το φαινόμενο του κορεσμού είναι
OCC
αμελητέο και πρακτικά όλη η Μ.Ε.Δ. καταναλίσκεται στις μαγνητικές
Va ,no
αντιστάσεις των διακένων.
Το γραμμικό τμήμα, είναι γνωστό ως γραμμή διακένου.
Με την αύξηση του If, παρατηρείται ταχεία αύξηση των μη γραμμικών
αντιστάσεων των μεταλλικών μερών της μηχανής λόγω του κορεσμού του
I f If
σιδηρομαγνητικού κυκλώματος.
Η μηχανική ισχύς, καλύπτει τις λεγόμενες απώλειες κενού φορτίου (μηχανικές απώλειες λόγω τριβών και
ανεμισμού, καθώς και τις μαγνητικές απώλειες του πυρήνα). Για σταθερή ταχύτητα περιστροφής, οι
μηχανικές απώλειες παραμένουν σταθερές. Αντίθετα, οι απώλειες του πυρήνα, εξαρτώνται άμεσα από το
μέγεθος της μαγνητικής ροής και κατ’ επέκταση από το μέγεθος της επαγόμενης τάσης.
Χαρακτηριστική Βραχυκύκλωσης
Γραμμή
E f (V ) διακένου I a ( A)
Η χαρακτηριστική βραχυκύκλωσης είναι γραμμική,
OCC SCC διότι δεν υπεισέρχονται φαινόμενα κορεσμού του
Va ,no
σιδηρομαγνητικού κυκλώματος. Πράγματι, λόγω του ότι
η ra << xs , πρακτικά κατά τη δοκιμή βραχυκύκλωσης,
I sc
I sc
όλη η επαγόμενη τάση διέγερσης εφαρμόζεται στα
άκρα της σύγχρονης αντίδρασης.
I f I f I f ( A)
Tο ρεύμα βραχυκύκλωσης στο
τύλιγμα τυμπάνου είναι έντονα
επαγωγικό και καθυστερεί ως
προς την τάση διέγερσης σχεδόν
κατά 90 ηλεκτρικές μοίρες, με
αποτέλεσμα να ασκεί καθαρά
απομαγνητίζουσα επίδραση.
Συνεπώς, αν και το ρεύμα τυμπάνου στο βραχυκύκλωμα μπορεί να φτάσει και στο 150% της
ονομαστικής τιμής του, η μηχανή κάτω από τη συγκεκριμένη δοκιμή λειτουργεί σε ακόρεστη
κατάσταση, με αποτέλεσμα τη γραμμική εξάρτηση μεταξύ των ρευμάτων πεδίου και τυμπάνου.
Ορίζουμε δύο τιμές για τη σύγχρονη σύνθετη αντίσταση, την κορεσμένη και την ακόρεστη τιμή
Va ,no Va ,no
z s , sat I f I f z s ,unsat I f I f
I sc
I sc
Συμπέρασμα: Μικρή τιμή του SCR συνεπάγεται μεγάλη τιμή της α.μ. σύγχρονης αντίδρασης
και αντίστροφα. Επειδή η σύγχρονη αντίδραση, καθορίζεται κατά κύριο λόγο από την επαγωγική
αντίδραση του τυλίγματος τυμπάνου, υπάρχει άμεση εξάρτηση του λόγου βραχυκύκλωσης από
το μήκος διακένου του σιδηρομαγνητικού κυκλώματος. Αύξηση του μήκους του διακένου, έχει
σαν αποτέλεσμα τη μείωση της επαγωγικής αντίδρασης του τυλίγματος τυμπάνου, με αποτέλεσμα
την αύξηση του λόγου βραχυκύκλωσης, καθώς επίσης και την αύξηση του στατικού ορίου
ευστάθειας.
Λειτουργία υπό φορτίο – καμπύλες V
Σε μια σύγχρονη μηχανή, η ανταλλαγή πραγματικής ισχύος με το ηλεκτρικό δίκτυο, ελέγχεται
μέσω της μηχανικής ισχύος στον άξονα, ενώ η άεργη ισχύς ελέγχεται μέσω του ρεύματος της
διέγερσης.
Ο συντελεστής ισχύος, εξαρτάται και αυτός άμεσα από το ρεύμα διέγερσης. Εάν αμελήσουμε την
ωμική αντίσταση στο τύλιγμα τυμπάνου, για λειτουργία υπό σταθερό φορτίο και με την
προϋπόθεση ότι η μηχανή είναι συνδεδεμένη σε άπειρο ζυγό.
3 Va E f
T sin E f sin .
s xs
Λειτουργία με σταθερό φορτίο: οποιαδήποτε μεταβολή στην τάση διέγερσης λόγω μεταβολής
του ρεύματος του πεδίου, θα έχει ως αποτέλεσμα τη μεταβολή της γωνίας κατά τέτοιο τρόπο ώστε
το γινόμενο (Ef sinδ) να παραμείνει σταθερό.
Εάν αμεληθούν οι ηλεκτρικές απώλειες στο τύλιγμα τυμπάνου
I a cos .
Δηλαδή, οποιαδήποτε μεταβολή του μέτρου του ρεύματος στο τύλιγμα τυμπάνου, συνοδεύεται
από αντίστοιχη μεταβολή της φασικής απόκλισης μεταξύ της τάσης και του ρεύματος
τυμπάνου, ώστε η προβολή του ρεύματος στον άξονα της τάσης να παραμείνει σταθερή.
Λειτουργία σύγχρονης γεννήτριας
Im Κανονική Λειτουργία σε υπερδιέγερση
διέγερση
Υποδιέγερση Υπερδιέγερση Ιf ↓ → Εf ↓→ γωνία δ↑. Ταυτόχρονα Ια ↓→ cosφ↑
Τόπος (τείνει από RL σε καθαρό R)
Ef 3 Ef 2 Ef1 E f cos σταθ.
Κανονική διέγερση
I a3
Το μέτρο του Ια εμφανίζει την ελάχιστη τιμή του.
1 jxs I a1
Περεταίρω Ιf↓, έχει σαν αποτέλεσμα την
1 Ia2 Va Re υποδιέγερση της γεννήτριας και την επιπρόσθετη
Τόπος αύξηση της γωνίας φορτίου δ. Ο Σ.Ι. αρχίζει να
I a cos σταθ. μειώνεται, αλλά είναι πλέον RC, καθόσον το ρεύμα
I a1
στο τύλιγμα τυμπάνου προηγείται της αντίστοιχης
τάσης τυμπάνου.
Σταθερό φορτίο και μεταβλητό ρεύμα διέγερσης
Στην περιοχή της υποδιέγερσης, Ια ↑ επειδή Ιf ↓
I a ( A)
Η συνεχής μείωση του μέτρου της επαγόμενης Ε f που
ανά μονάδα
προκαλείται λόγω της μείωσης του ρεύματος διέγερσης, έχει Όριο ευστάθειας Mοναδιαίος Σ.Ι. ισχύς εξόδου
0.75
σαν αποτέλεσμα τη συνεχή μείωση του στατικού ορίου 0.5
0.25
ευστάθειας. Η ελάχιστη επιτρεπόμενη τιμή του ρεύματος
διέγερσης για λόγους ευστάθειας, είναι εκείνη για την οποία
η γωνία φορτίου γίνεται ίση με 90 ηλεκτρικές μοίρες.
Στη συγκεκριμένη οριακή κατάσταση, από άποψη
ευστάθειας, η επαγόμενη στο τύλιγμα τυμπάνου τάση
διέγερσης, έχει τη μικρότερη τιμή της και βρίσκεται στον
κατακόρυφο άξονα. I f ( A)
Υποδιέγερση Υπερδιέγερση
Χωρητική συμπεριφορά Επαγωγική συμπεριφορά
Λειτουργία σύγχρονου κινητήρα
Im Κανονική Αμελώντας την ra , η Pin = Pem .
Υπερδιέγερση διέγερση
Υποδιέγερση Λειτουργία σε υπερδιέγερση (με σταθερό φορτίο)
I a1
Εf ↑→ γωνία δ↓. Η Εf ↑ (για Vα = σταθ.) → Ια ↑ και
Τόπος
I a cos σταθ. τη μεταβολή της φασικής του απόκλισης με την Vα,
1 Ia2 Va ώστε η προβολή του στον άξονα της τάσης να
1
παραμείνει σταθερή μιας και η αποδιδόμενη ισχύς
jxs I a1 Re παραμένει σταθερή.
Τόπος Λειτουργία σε υποδιέγερση
I a3 Ef3 Ef 2 Ef1 E f cos σταθ. Ιf↓ → Ef↓→ γωνία δ↑. Ταυτόχρονα Ια↑→ αύξηση
της φασικής του απόκλισης με τη Vα
Σταθερό φορτίο και μεταβλητό ρεύμα διέγερσης
I a ( A) Κανονική διέγερση
Όριο ευστάθειας ανά μονάδα
Mοναδιαίος Σ.Ι.
0.75 ισχύς εξόδου Το μέτρο του Ια εμφανίζει την μικρότερη τιμή του.
0.5
Και είναι συμφασικό με τη τάση τυμπάνου (Σ.Ι = 1)
0.25
Στην περιοχή της υποδιέγερσης, Ια ↑ επειδή Ιf ↓
I f ( A)
Υπερδιέγερση Υποδιέγερση
Επαγωγική συμπεριφορά Χωρητική συμπεριφορά
Συμπεράσματα
Λειτουργία σύγχρονης γεννήτριας
Σε κατάσταση υπερδιέγερσης, η γεννήτρια τροφοδοτεί το φορτίο με συντελεστή ισχύος
μεταπορείας (επαγωγικός), σε κανονική διέγερση με μοναδιαίο συντελεστή ισχύος και σε
υποδιέγερση με συντελεστή ισχύος προπορείας (χωρητικός).
Σε κανονική διέγερση οι καμπύλες V εμφανίζουν απόλυτο ελάχιστο.
Για f = σταθ. των τάσεων τροφοδοσίας, οι n = σταθ. και στην περίπτωση αυτή η τάση
διέγερσης εξαρτάται αποκλειστικά και μόνο από το ρεύμα διέγερσης. V Ea
Ia a
Η μεταβολή του ρεύματος διέγερσης, θα έχει σαν αποτέλεσμα τη μεταβολή της τάσης jx s
διέγερσης και τη δημιουργία ενός ρεύματος στο τύλιγμα τυμπάνου.
Im Im
Ia
0 0 Μιας και η γωνία φορτίου εξακολουθεί να είναι
μηδενική, δηλαδή τα διανύσματα των τάσεων
jxs I a jxs I a
διέγερσης και τυμπάνου είναι συμφασικά, το
Va Ef Re Ef Va Re ρεύμα τυμπάνου συνεισφέρει μόνο σε άεργο
ισχύ.
Υπερδιέγερση Ia Υποδιέγερση
Κατάσταση υπερδιέγερσης, η ισχύς στην είσοδο: S in Va I *a 3Va 0 o I a 90 o j 3Va I a
Ο σύγχρονος κινητήρας συμπεριφέρεται ως ιδανικός πυκνωτής, παράγοντας επαγωγική άεργο ισχύ.
Για το λόγο αυτό, ονομάζεται και σύγχρονος πυκνωτής.
Κατάσταση υπερδιέγερσης, το ρεύμα τύμπανου καθυστερεί ως προς την τάση κατά 90ο και ο
κινητήρας εμφανίζει επαγωγική συμπεριφορά. Η μιγαδική ισχύς στην είσοδο του κινητήρα στη
συγκεκριμένη λειτουργική κατάσταση : S in Va I *a 3Va 0 o I a 90 o j 3Va I a
Ο κινητήρας συμπεριφέρεται σαν ένα καθαρά επαγωγικό φορτίο, παράγοντας χωρητική άεργο ισχύ.
Στις σταθμούς παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας καθώς και στις μεγάλες βιομηχανικές
εγκαταστάσεις, λειτουργούν σύγχρονοι κινητήρες χωρίς φορτίο, με αποκλειστικό σκοπό τη ρύθμιση
του Σ.Ι., παρέχοντας τη δυνατότητα και για χωρητική και για επαγωγική αντιστάθμιση.
Περιοχές ασφαλούς λειτουργίας
Η περιοχή ασφαλούς λειτουργίας (συνεχή λειτουργία στη μόνιμη κατάσταση), καθορίζεται από:
• τα θερμικά όρια φόρτισης,
• τα μηχανικά όρια φόρτισης και
• τα όρια στατικής ευστάθειας
Θερμικά όρια φόρτισης
Ηλεκτρικές απώλειες των τυλιγμάτων διέγερσης και τυμπάνου PCu ,max 3I a2,max ra I 2f ,max r f
(θέτουν ένα όριο στη μέγιστη επιτρεπόμενη τιμή του ρεύματος).
Το μέγιστο επιτρεπόμενο ρεύμα στο τύλιγμα τυμπάνου, καθορίζει κατά βάση και τη μέγιστη
φαινόμενη ισχύ της σύγχρονης μηχανής (Ονομαστική ισχύς), η οποία εγγυάται την ασφαλή από
άποψη υπερθέρμανσης, συνεχή λειτουργία της μηχανής.
S no 3 V p ,no I a ,max 3V ph,no I a ,no
Γραμμοσκιασμένη περιοχή
Περικλείεται μέσα στις περιοχές που καθορίζονται από τα μέγιστα επιτρεπόμενα Ιf και Ια από
άποψη θερμικής φόρτισης (για συνεχή λειτουργία) και την οριζόντια περιοχή του στατικού
ορίου ευστάθειας. Τα ρεύματα αυτά, για ονομαστικές τάσεις στα τυλίγματα, αντιπροσωπεύουν
τα αντίστοιχα ονομαστικά ρεύματα της μηχανής.
Τα σημεία τομής A και B των δύο γεωμετρικών τόπων των Ιf και Ια , προσδιορίζουν τα δυο
βέλτιστα λειτουργικά σημεία για λειτουργία κινητήρα και γεννήτριας αντίστοιχα, διότι
επιτυγχάνεται η μέγιστη χρησιμοποίηση από άποψη ισχύος των δύο κυκλωμάτων.
Η συνεχής λειτουργία της σύγχρονης μηχανής εντός των ορίων της γραμμοσκιασμένης
περιοχής (περιοχή ασφαλούς λειτουργίας), εγγυάται ότι δεν θα εμφανιστούν φαινόμενα
έντονης υπερθέρμανσης στα τυλίγματα στάτη και δρομέα, τα οποία θα μπορούσαν να
οδηγήσουν στην καταστροφή των μονώσεων.
Η μέγιστη επιτρεπόμενη θερμοκρασία στα τυλίγματα, εξαρτάται από το είδος της μόνωσης.
Όσο καλύτερης ποιότητας είναι η χρησιμοποιούμενη μόνωση, τόσο μεγαλύτερα είναι τα
επιτρεπόμενα όρια θερμικής φόρτισης και το εμβαδόν της περιοχής ασφαλούς λειτουργίας.
Προφανώς, για μικρά χρονικά διαστήματα, είναι δυνατή η λειτουργία της σύγχρονης μηχανής
έξω από τα επιτρεπόμενα μέγιστα όρια χωρίς προβλήματα.
Εκκίνηση σύγχρονου κινητήρα
Στις σύγχρονες μηχανές, το τύλιγμα της διέγερσης κατά βάση βρίσκεται στο δρομέα και
τροφοδοτείται με Σ.Ρ. και το τριφασικό τύλιγμα τυμπάνου στο στάτη.
Το παραγόμενο μαγνητικό πεδίο του δρομέα, εφόσον ο δρομέας είναι ακίνητος, είναι στάσιμο
στο χώρο, σε αντίθεση με το μαγνητικό πεδίο του τυλίγματος τυμπάνου το οποίο περιστρέφεται
με τη ns, με αποτέλεσμα η μέση παραγόμενη ροπή εκκίνησης να είναι μηδενική.
Πρακτικά αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι, λόγω της μεγάλης αδράνειας των στρεφόμενων
μαζών, ο δρομέας αδυνατεί να παρακολουθήσει την κίνηση του μαγνητικού πεδίου του
στάτη, με αποτέλεσμα να δέχεται σε κάθε ημιπερίοδο της εναλλασσόμενης τάσης, ροπή
διαφορετικής κατεύθυνσης.
T T
N N
S N N S
S S
Εκκίνηση σύγχρονου κινητήρα
Η εναλλαγή της διεύθυνσης της ασκούμενης ηλεκτρικής ροπής στο δρομέα σε κάθε περίοδο
της εναλλασσόμενης τάσης, αντί την περιστροφή προκαλεί μια δόνηση στο δρομέα, η οποία με
τη σειρά της μπορεί να προκαλέσει έντονα φαινόμενα υπερθέρμανσης στον κινητήρα.
Όταν ο κινητήρας στρέφεται με τη ns, τότε συντηρείται η περιστροφή, διότι στην περίπτωση
αυτή η αλλαγή της φοράς του ρεύματος στο τύλιγμα τυμπάνου, συμπίπτει με την αλλαγή
της θέσης των πόλων του δρομέα και έτσι αναπτύσσεται ροπή μιας κατεύθυνσης.
Όταν η ταχύτητα περιστροφής του δρομέα είναι λίγο μικρότερη από τη ns, αναπτύσσεται και
πάλι ροπή μιας κατεύθυνσης η οποία επιταχύνει το δρομέα στη σύγχρονη ταχύτητα. Η
ταχύτητα αυτή είναι γνωστή ως κρίσιμη ταχύτητα, εξαρτάται άμεσα από τη ροπή αδράνειας
των στρεφόμενων μαζών του δρομέα και είναι διαφορετική σε κάθε κινητήρα.
Όταν η ταχύτητα περιστροφής είναι μεγαλύτερη από την κρίσιμη ταχύτητα ο κινητήρας
συγχρονίζεται από μόνος του, ενώ στην περίπτωση που είναι μικρότερη δεν καταφέρνει να
συγχρονιστεί και η ταχύτητα του σταδιακά ελαττώνεται μέχρι το μηδενισμό της.
Συμπέρασμα: Ο σύγχρονος κινητήρας δεν ξεκινά από μόνος του και χρειάζεται βοηθητικά
μέσα για την εκκίνηση του
Μετατροπέας Σύγχρονος T ,
Ε.Ρ./Σ.Ρ./Ε.Ρ. κινητήρας
V f
Η χαμηλή συχνότητα των τάσεων τροφοδοσίας και η αντίστοιχη χαμηλή ταχύτητα του
στρεφόμενου μαγνητικού πεδίου του τυλίγματος τυμπάνου (V/f = ct.), παρέχει τη δυνατότητα
στις στρεφόμενες μάζες του δρομέα να υπερνικήσουν τη μηχανική αδράνεια και οι πόλοι του
τυλίγματος του δρομέα να ακολουθήσουν τους στρεφόμενους πόλους του τυλίγματος του στάτη.
Με την ομαλή αύξηση της συχνότητας, ο κινητήρας φέρεται σταδιακά στη σύγχρονη
ταχύτητα περιστροφής.
Μηχανές έκτυπων πόλων
Το τύλιγμα τυμπάνου των μηχανών με έκτυπους πόλους, είναι κατασκευαστικά το ίδιο με εκείνο
των μηχανών με ομοιόμορφο διάκενο.
Οι έκτυποι πόλοι εισαγάγουν μια ανομοιομορφία στο διάκενο, με αποτέλεσμα η μαγνητική
αντίσταση του κυκλώματος να μην είναι πλέον σταθερή γύρω από την περιφέρεια του
διακένου.
d
b
• Η μικρότερη τιμή της μαγνητικής αντίστασης, θα
N εμφανίζεται στους άξονες των μαγνητικών πόλων
c ( άξονας d )
• Η μεγαλύτερη τιμή της μαγνητικής αντίστασης
q
c στους
άξονες μεταξύ δύο διαδοχικών πόλων ( άξονας q )
S
a
b
Η ανομοιομορφία αυτή του διακένου, έχει σαν αποτέλεσμα την εξάρτηση της μαγνητικής ροής
του τυλίγματος τυμπάνου από τη γωνιακή θέση του δρομέα.
Ορθός άξονας (d): Ο άξονας κατά μήκος του άξονα του πόλου του δρομέα και
Εγκάρσιος άξονας (q): Ο άξονας ο κάθετος στον ορθό άξονα (άξονας μεταξύ δύο διαδοχικών
μαγνητικών πόλων)
Μηχανές έκτυπων πόλων
Αξονας των
πόλων πεδίου
Πραγματική
Θεμελιώδης ροή πεδίου
ροή πεδίου
Θεμελιώδης Θεμελιώδης
f Πραγματική f ροή τυμπανου ροή πεδίου
ροή πεδίου Πραγματική
ροή τυμπάνου
Επιφάνεια
τυμπάνου
Ef a Ia Ef
Θεμελιώδης
Πόλος
ροή τυμπανου
a Πραγματική Ροή τυμπάνου
ροή τυμπάνου 3ης αρμονικής
Ia
d
Η Μ.Ε.Δ. του τυλίγματος τυμπάνου αναλύεται
Φf σε δύο συνιστώσες, η μια από αυτές είναι
παράλληλη με τον άξονα του πεδίου
(διέγερσης) και η άλλη είναι κάθετη.
ΦR
Οπότε, η μηχανή με έκτυπους πόλους γίνεται
Ef ισοδύναμη με δύο υποθετικές μηχανές
Φ A,q Iq
ομοιόμορφου διάκενου οι οποίες λειτουργούν
q ταυτόχρονα, με διαφορετικά όμως μήκη
διακένου.
Φ A,d Το διάκενο που σχετίζεται με τον ορθό άξονα,
ΦA θα είναι μικρότερο από το αντίστοιχο που
Id Ia σχετίζεται με τον κατακόρυφο άξονα, επειδή
και η αντίστοιχη μαγνητική αντίσταση είναι
μικρότερη.
xd = σύγχρονη αντίδραση ορθού άξονα (ο λόγος της θεμελιώδους συνιστώσας
E A Ed Eq της τάσης αντίδρασης τυμπάνου λόγω της θεμελιώδους συνιστώσας ορθού
άξονα του ρεύματος τυμπάνου
E d jx d I d xq = σύγχρονη αντίδραση εγκάρσιου ή κατακόρυφου άξονα (ο λόγος της
θεμελιώδους συνιστώσας της τάσης αντίδρασης τυμπάνου λόγω της
E q jx q I q θεμελιώδους συνιστώσας εγκάρσιου άξονα του ρεύματος τυμπάνου, στη
μόνιμη κατάσταση λειτουργίας και για ονομαστική συχνότητα.
Με την υπόθεση ότι η αντίδραση σκέδασης του τυλίγματος τυμπάνου είναι ανεξάρτητη από τη
θέση του δρομέα
x d xl x ad x q x l x aq
jxd I d jxq I q d
ra I a Ia Iq Ef
q
Ef E Va jxq I q
Va
f
Id
Ia
ra I a
jxd I d
E f Va ra I a jx d I d jx q I q
I q I a cos( ) E f Va cos ra I q x d I d
I d I a sin( )
Va sin ra I d x q I q
Σύγχρονη γεννήτρια με έκτυπους πόλους
Συνήθως για λειτουργία γεννήτριας, είναι γνωστή η τάση ακροδεκτών και από τις συνθήκες
φόρτισης, το ρεύμα και ο συντελεστής ισχύος του φορτίου. Αυτό που δεν είναι γνωστό για την
παραπέρα ανάλυση της μηχανής, είναι η γωνία ροπής ή γωνία φορτίου δ.
E f Va ra I a j ( x d x q )I d jx q I d jx q I q E qd j ( x d x q )I d
όπου
E qd Va ra I a jx q I a
Λαμβάνοντας υπόψη ότι, το διάνυσμα Edq είναι συγγραμμικό με την τάση διέγερσης Ef οπότε
και το διάνυσμα Edq θα βρίσκεται επίσης στον οριζόντιο άξονα, δηλαδή θα είναι συμφασικό με
την τάση διέγερσης. Έχοντας γνωστή την τάση ακροδεκτών του τυλίγματος τυμπάνου της
γεννήτριας και τα χαρακτηριστικά του φορτίου, μας δίνεται η δυνατότητα υπολογισμού της
γωνίας φορτίου δ
d
Iq Eqd Ef
q
jxq I a
Va jxq I q jxq I q
Id
Ia ra I a
jxq I d j ( xd xq )I d
Η φάση των διανυσμάτων Ef και Edq, είναι ενδεικτική της θέσης του εγκάρσιου άξονα και κατ’
επέκταση της μηχανικής θέσης του δρομέα.
Στην περίπτωση αυτή η παράσταση της μηχανής με έκτυπους πόλους, είναι όμοια με την
αντίστοιχη της μηχανής κυλινδρικού δρομέα. Βέβαια η χρήση του μοντέλου αυτού απαιτεί την
από καιρού εις καιρό ρύθμιση της τιμής της Edq, ώστε να ισχύει η σχέση
E qd E f ( x d x q ) I d
Εάν αμελήσουμε την πτώση τάσης στην ωμική αντίσταση του τυλίγματος τυμπάνου
E f Va cos Va sin
Id Iq
xd xq
Διαιρώντας και τα δύο μέρη με cos δ και επιλύνοντας ως προς τη γωνία φορτίου δ
I a X q cos
1
tan
Va I a X q sin
Προφανώς, η γωνία φορτίου δ προκύπτει εύκολα και από την, θέτοντας όπου ra 0
Σύγχρονος κινητήρας με έκτυπους πόλους
Tο ισοδύναμο κύκλωμα για λειτουργία κινητήρα, είναι απόλυτα όμοιο με εκείνο που αντιστοιχεί
σε λειτουργία γεννήτριας, με τη μόνη διαφορά στην αντιστροφή της φοράς του Iα
jxd I d jxq I q Va E f ra I a jx d I d jx q I q
Ia ra I a
Va E qd ra I a jx q I a
E
Va f
E qd E f j ( x d x q )I a
d Va
jxq I a jxq I q
Ef Eqd I a X q cos
1
Iq
ra I a
q tan
ra I a Va I a X q sin
j ( x d x q )I d jxq I q
Id Ia
Εσωτερική ισχύς και ροπή
Μιγαδική ισχύς στους ακροδέκτες του τυλίγματος τυμπάνου
S 3Va I *a 3Va I d I q *
3 Va I *d Va I *q P jQ
Εάν αμεληθεί η Rα , η πραγματική ισχύς στους ακροδέκτες του τυλίγματος τυμπάνου θα ισούται
με την εσωτερική ή ηλεκτρομαγνητική ισχύ της μηχανή
Pint 3Re Va I*a 3Re Va I*d Va I*q
3Va E f 3Va2 ( x d x q )
Pint sin sin 2
xd 2 xd xq
Ο πρώτος όρος είναι ίδιος με την Pint Ο δεύτερος όρος, είναι ανεξάρτητος του Ιf και
μιας μηχανής κυλινδρικού δρομέα και οφείλεται στην ανομοιομορφία της μαγνητικής
οφείλεται στην αλληλεπίδραση των αντίστασης περί την περιφέρεια του διακένου
μαγνητικών πεδίων των τυλιγμάτων που δημιουργείται λόγω των έκτυπων πόλων
στάτη και δρομέα. (ροπή μαγνητικής αντίστασης).
Οι σύγχρονες αντιδράσεις xd και xq του ορθού και εγκάρσιου άξονα, αντιπροσωπεύουν την
αντίδραση του τυλίγματος τυμπάνου στις δύο ακραίες χαρακτηριστικές θέσεις του δρομέα.
Μέθοδος της ολίσθησης για τον υπολογισμό των αντιδράσεων του τυλίγματος τυμπάνου
Ο δρομέας στρέφεται με τη βοήθεια κινητήρα σε μια ταχύτητα λίγο διαφορετική από τη ns, με
το τύλιγμα του πεδίου ανοιχτοκυκλωμένο. Με τις συνθήκες αυτές, το στρεφόμενο κύμα της
θεμελιώδους συνιστώσας της Μ.Ε.Δ. του τυλίγματος τυμπάνου, ολισθαίνει αργά περνώντας τους
πόλους του πεδίου με την ταχύτητα ολίσθησης.
Vmax Vmin Tο Iα διαμορφώνεται σύμφωνα με τη
συχνότητα ολίσθησης που επιβάλλει η
κινητήρια μηχανή.
Το Ιmax εμφανίζεται όταν ο εγκάρσιος άξονας
I max
του δρομέα συμπίπτει με τον άξονα της
I min συνισταμένης Μ.Ε.Δ. και το Ιmin όταν ο ορθός
άξονας του δρομέα συμπίπτει με τον άξονα
της συνισταμένης Μ.Ε.Δ..
Η διαμόρφωση των τάσεων τροφοδοσίας του
τυλίγματος τυμπάνου στη συχνότητα
ολίσθησης, οφείλεται προφανώς στη σύνθετη
Ορθός άξονας Εγκάρσιος άξονας αντίσταση των γραμμών τροφοδοσίας του
τυλίγματος.
Στην περίπτωση που η συχνότητα ολίσθησης είναι αρκετά μικρή, οι ακρότατες τιμές της
τάσης και του ρεύματος τυμπάνου, μπορούν να μετρηθούν και με τη χρήση κλασικών οργάνων
(βολτομέτρου και αμπερομέτρου αντίστοιχα).
Με βάση τα παλμογραφήματα της τάσης και του ρεύματος τυμπάνου Vmax Vmin
που προέκυψαν από τη συγκεκριμένη δοκιμή, οι σύγχρονες d x xq
I min I max
αντιδράσεις xd και xq του ορθού και εγκάρσιου άξονα, είναι:
Μειονέκτημα της μεθόδου ολίσθησης: Σημαντικά σφάλματα μπορούν να εισαχθούν κατά τον
πειραματικό υπολογισμό στην περίπτωση που η μηχανή διαθέτει τυλίγματα αντιστάθμισης, λόγω
των επαγόμενων ρευμάτων σε αυτά. Για την αποφυγή των επιδράσεων αυτών, επιβάλλεται η
συχνότητα ολίσθησης να είναι όσο το δυνατόν μικρότερη.
Παραλληλισμός σύγχρονης γεννήτριας με το δίκτυο
Λόγοι που επιβάλλουν την τροφοδότηση των καταναλωτών με περισσότερες της
μιας συγχρόνων γεννητριών οι οποίες λειτουργούν παράλληλα.
Η ποιότητα της εξυπηρέτησης των καταναλωτών (ποιότητα της παρεχόμενης ισχύος,
αύξηση της αξιοπιστίας στη συνέχεια της τροφοδότησης),
Η μείωση του κόστους λειτουργίας των μονάδων παραγωγής,
Λόγοι συντήρησης του εξοπλισμού
L1
L2 Η μέθοδος αυτή, χρησιμοποιεί τη λεγόμενη
L3 συνδεσμολογία σβέσης.
V Τρίτης συνθήκη: Η προς παραλληλισμό γεννήτρια
έχει την αυτή διαδοχή φάσης με το δίκτυο, όταν και
1 2 3
οι τρεις λυχνίες ανάβουν ή σβήνουν συγχρόνως. Εάν
όμως δεν συμβαίνει αυτό και οι λυχνίες ανάβουν και
σβήνουν η μία μετά την άλλη, σημαίνει ότι η διαδοχή
A των φάσεων είναι αντίστροφη και πρέπει να
V Rf εναλλαγούν δύο οποιεσδήποτε συνδέσεις μεταξύ των
φάσεων.
/ Lf Vf