Professional Documents
Culture Documents
INIHANDA NINA:
CAYACO, MARGARETTE
PETILLA, ARIANNA
LINDE, ANGELINE
Iba’t Ibang
Idelohiya
Noong mga 1920 ay sinakop ng mga tao na makaahon mula sa pagkawasak ng Unang
Digmaan Pandaigdig.
Sa pagitan ng 1920 at 1930, nagsimula ang “Great Depression” sa ekonomiya. Nagsara ang
mga pabrika at milyon-milyong tao ang nawalan ng trabaho.
May pagtatalo kung demokrasya ba o diktadurya ang solusyon?
Ang diktadurya ay isang anyo ng pamamahala na kung saan ang tao o isang pangkat ang
may control at namumuno sa bansa.
Si Julios Caesar ng Roma, ang shogun ng Japan, at si Napoleon Bonaparte ng Pransiya ay
ang mga halimbawa ng diktador.
*Ang Pasismo
Ang Italya ay isang bansa sa Kanlurang Europa na gumamit ng diktadurya o isang bansa na
pinamahalaan ng isang tao na nagtataglay ng ganap na kapangyarihan. Naganap ito noong
1922 nang namuno si Benito Mussolini.
Si Benito Mussolini ay tinulungan ng isang partido political na tinawag na pasista. Ang mga
pasista ay nakasuot ng itm na t-shirt at sapatos na balat.
Tinanggal lahat ng Mussolini ang mga partido political sa italya maliban sa pasista.
Ipinangako ni Mussolini na gagawin niya ang Italya na isang islogan, “Ang lahat ay para sa
Estado, walang lalabas sa Estado, walang lalaban.”
*Ang Nasismo
Natangka si Dr.Sun Yat-Sen, ang lider ng National People’s Party na talunin ang mga
makapangyarihang pamilya sa mga lalawigan ng Tsina sa kanyag pagsisikap ng pag-isahin ang bansa.
Sa tulong ng mga Ruso, ang pamahalaang komunista ay nagtagumpay sa pagsugpo ng mga manliligalig sa
bansa.Higit sa lumakas ang kilusan para sa pagkakaisa ng Tsina nang mamatay si Dr. Sun –Yat Sen ang
kinikilalang “Ama ng Republikang Tsina.”
Si Chiang Kai-shek ang lider ng hukbong komunista na di-nagatagal ay tinawag na hukbong nasyonalista.
Naging matagumpay si Chiang Kai-shek nang sunod-sunod na matamo ang mga lalawigan at ang mga
lungsod ng Peking noong 1928.
Isang higit na panganib ang hinarap ni Chiang Kai-shek. Ito ang mga komunista ng kanlurang panig na
pinangunahan ni Mao Zedong.
Ang komunistang pamahalaan at hukbo ay bibntay at si Mao ay napilitang tumakas patungong Kiangsi, kung
saan itinatag ang pamahalaang komunista.
Noong 1934, tinalo niya ang hukbong nasyonalista.
Sa ilalim ni Mao ay nabuo ang 5-Taong Plano. Nagtatag siya ng kolektiba at pabrikang pag-
aari ng gobyerno.
Noong 1958, pinasimulan ng gobyerno ang Ikalawang 5-taong programa na tinawag na
Great Leap Forward. Ang mga magsasaka ay pinagkat sa tinawag na kumyon.
Lahat ng nasa komyun ay tumatanggap ng pare-parehong pagkain, damit, serbisyong
medikal, at pera.
Ang Demokrasya
Ang demokrasya ay nagsimula sa Gresya. Nagmula ito sa salitang “demos” at “kratia” na ang ibig sabihin ay
mga “tao” at “pamamahala”. May dalawang anyo, ang demokrasya, ang tuwiran at di-tuwiran.
Sa tuwiran, direktang ibinoboto ng mga tao ang gusto nilang pinuno ng batas katulad ng isinagawa sa mga
lungsod-estado ng Gresya. Sa hindi tuwiran , inihalal ng mga kinatawan ng mga mamamayan ang
mamumuno para sa pamahalaan.
Umunlad ang demokrasya noong Gitnang Panahon sa Europa. Nagkaroon din ng demokrasyang politikal sa
bansa noong manindigan ang mga tao sa kapangyarihan ng Parlamento sa halip na monarkiya kung saan hati
at reyna ang mamumuno.
Ang tagumpay ng Parlamento ay nakaimpluwensiya sa Pransiya. Nakasaad ito sa mga panulat nina John
Locke at Jean Jacques Rousseau.
Ang Estados Unidos ay unang bansang demokratiko na nagbigay-buhay sa himagsikang Amerikano.
Dinepensahan ni Adam Smith ang malayang kalakalan. Ang ideyang ito ay sinuportahan naman ni
Thomas Malthus at David Ricardo na siyang nagging pundasyon ng laissez-faire o nang kapitalismo.
Mga Pagsisikap Tungo sa
Demokrasya
Matapos ang Ikalawang Digamaang Pandaigdig, pinaghati-hatian at pinahalaan ang Germany ng mga pangunahing
bansa sa ilalim ng Alies tulad ng America, France, Britain, at Soviet Union.
Noong Hunyo 1948, nagsanib-puwersa ang mga bahaging hawak ng France, Britain, at America.
Si Josef Stalin ay nagamba, ang pinuno ng Union, sa pagsanib na ito ng tatlong bansa na tila bumubuo ng isang
alyansang-militar laban sa kanila.
Dahil dito, ipinasara ng Soviet Union noong 1948 ang lahat ng daan patungong Kanlurang Berlin bilang pagtutol
sa
nakita nitong pagsasabwatan ng tatlong bansa.
BERLI AIRLIFT
Sa pamamagitan ng Berlin Blockage, hindi nakapasok ang pagkain, panggatong, at iba pang suplay na dala ng
mga Kanluranin para sa mga taga-Kanlurang Berli.
Ang Berlin Airlift ay tugon ng tatlong bansa sa blockage.
Inilipad ng tatlong bansa ang kanilang tulong na pagkain at suply para sa Kanlurang Berlin sa pamamagitan ng
eroplano. Ito ay tumagal ng labing-isang buwan ang airlift hanggang sa magisnan ng mga Soviet na bigo ang
Berlin Blockage.
Noong 3 ng Agosto, 1961, agag na ipinatayo ng Silangang Germany ang isang pader na humati sa lungsod ng
Berlin, ang pader ay kilala noon na Berlin Wall.
Ito ay mayroong mga watchtower na binabantayan ng mga armadong sundalo, kasama ang mga mababangis
na aso.
Ang NATO at Warsaw PACT
Noong Abril, 1949, bumuo naman ng isang alyansang militar ang mga bansang Kanluranin.
Ito ay binubuo ng mga bansang America, Canada, Britain, Netherlands, Belgium, Norway, France, at iba pang
bansa sa Kanlurang Europe.
Layunin nilang ipagtanggol ang Kanlurang Europe sa paglusob ng Soviet Union at iba pang kumonistang
bansa.
Pagsapit ng 1955, lalo pang umigting ang krisis sa Europe matapos kilalanin ang Kanlurang Germany bilang
nagsasariling bansa at payagang palakasin ang sandatang lakas nito.
Ang Warsaw Pact ay ang pagtatag ng isang alyansang military.
Mga Digmaan sa Labas ng
Europe Dulot ng Cold War
Ang Korean War
Nagsimula pagkatapos ng Ikalawang Digmaang Pandaigdig na nagresulta sa paghihiwalay ng Korea sa dalawa,
ang Hilagang Korea na pumanig sa Unyong Sobyet at Tsina habang ang Timog Korea ay pinanigan ng Estados
Unidos, at nalalabing miyembro ng Mga Nagkakaisang Bansa.
Ang maliit na bansa sa Asya na kung tawagin ay Korea ay sakop ng mga Hapon sa ilalim ng 35 taon ilang taon matapos
mapagwagian ng huli ang dalawang digmaang pinaglabanan laban sa mga imperyo ng Tsina at Rusya noong 1910
hanggang sa natalo sa Ikalawang Digmaang Pandaigdig noong 1945
Sa mga pinakahuling araw ng digmaan, naagaw ng mga Rusong Sobyet ang hilagang bahagi ng Korea matapos
nilang maipalaya ang hilaga't silangang Tsina sa mga Hapon, habang napasakamay naman ng Estados Unidos ang
katimugang bahagi nito.
Ginawang malinaw ng mga komunista sa Hilaga na gusto nilang kontrolin ang buong bansa. Humingi si Kim ng pahintulot
mula sa Sobyet na diktador na si Joseph Stalin na lusubin ang Timog, kung saan matapos nang magkaroon ng bomba
atomika ay pumayag na. Humingi rin siya sa pinuno ng Tsina na si Mao Zedong ng tulong kung sakaling magapi sila sa
labanan, kung saan kusa ring siyang pumayag.
Noong ika-25 ng Hulyo 1950, ang komunistang Hilagang Korea na may 200,000 kawal ay pagulat na nagtangkang sakupin
ang buong Timog Korea at ipagkaisa ang buong bansa sa ngalan ng komunismo.
Nasakop na ng mga komunista ang halos lahat ng katimugang Korea matapos nilang naagaw ang katimugang kabisera ng
Seoul na halos walang kahirap-hirap sa mga unang araw mula sa pagsiklab ng digmaan. Matagumpay sila sa lahat ng
labanan, habang paatras naman nang paatras ang mga taga-Timog patungong timog, naghihintay ng tulong mula sa mga
Nagkakaisang Bansa.
Ito ay dala na rin sa laki ng bilang ng mga kawal at ng mga makinang pandigma tulad ng tangke at eroplanong pandigma.
Habang may 95,000 kawal lang at iilang eroplanong di gaano kahusay sa labanan ang Katimugan, sa loob lamang ng
limang araw mula sa simula ng digmaan ay kumibal ang bilang ng kanilang mga kawal patungu sa mas maliit pa sa 22,000
Sinabi ni Heneral MacArthur kay Pangulong Truman na ang polisiyang containment ay mahina at maghihikayat sa mga
komunista upang manakop. Dahil sa kanyang kritisismo, sinibak siya ni Pangulong Truman mula sa kanyang pamumuno.
Noong ika-27 ng Hulyo 1953, nilagdaan ng magkabilang panig ang armistisyo sa digmaan, iniwang ang dalawang Korea
bago pang nagsimula ang digmaan ay halos hindi nagbago sa sukat ng teritoryo. Samantala, ang mga Kristiyanong
misyoneryo ay nagtrabaho sa malayang Republika ng Korea.
Ang Digmaang Vietnam
kilala din sa tawag Pangalawang Digmaang Indotsino, at sa Biyetnam bilang Digmaang Amerikano, ay nangyari noong 1959
hanggang Abril 30, 1975.
Maging ang Vietnam ay nahati rin sa hilaga o 17th parallel.
Matapos makamit ng mga olonya ng France sa Indochina ang kalayaan, ninais ni Ho Chi Mihn, pinuno ng Hilagang Vietnam
na pagisahin ang Hilaga at Timog Vietna.
Itinatag niya ang makakomunistang uri ng pamahalaan na suportado ng Soviet Union at China. Sa kabilang panig
sinuportahan naman ng America ang Timog Vietnam na pinangungunahan ni Ngo Dihn Diem.
Upang ito maisakatuparan na pagisahin ang Vietnam, tinulongan niya ang mga Vietcong, mga kumonistang gerilya sa
Timog Vietnam, upang pabagsakin ang pamahalaan sa kanilang lugar.
Noong itong tinugunan ng America sa pamamagitan ng pagpapadala ng hukbong militar at sandata sa Timog
Vietnam.
Isinagawa ito ng America dahil sa pangamba na kung sakaling tuluyang bumagsak ang pamahalaan ng Timog Vietnam,
maari itong magdulot ng domino effect kungsaan lalong lalaganap ang kumonismo sa iba pang bahagi ng Timog-silangang
Asya.
Ang teoryang domino effect ay nagsasaad na kapag ang isang bansa ay napasailalimng
maaring maging kumonista na rin ang mga kalapit na bansa.
kumonismo,
Ang mga tagapayong militar ang unang ipinadala ng America bilang tulong sa Timog Vietnam.
Pagsapit ng 1964, tuluyan nang nakialam ang America matapos ang sinasabing paglusob
ng Hilagang Vietnam sa kanilang barko sa Gulf of Tonkin.
Mula 1965 hanggang 1967, binoba ng America ang Hilagang Vietnam at patuoy na dinagdagan
ang bilang ng mga sundalo nito sa Timog Vietnam.
Noong 1968, isang malakihang pagsalakay ang isinagawa ng mga hukbong kumonista sa
Timog Vietnam.
Noong 1968 nagkaroon ng isang pagpupulong naganap sa Paris, na siya naming naging simula
ng
paglisan ng mga Amerikano sa Vietnam.
Pagsapit ng 1973, tuluyan ng umalis ang hukbong Amerikano sa Vietnam. Sa huli, magising
lumaban ang Timog Vietnam sa digmaan hanggang sa bumagsak ito noong 1975.
Sa Cambodia, pinatalsik naman ng mga komunistang Khmer Rouge, sa pangunguna ni Pol Pot, ang
pamahalaan ni Heneral Lon Nol na suportado ng Amerika.
Sa pamamayani ng Khmer Rouge, umiral sa Cambodia ang isa ng marahas na komunistang diktatoryal na
kumitil sa buhay ng mahigit sa isang milyong Cambodian hanggang sa sa mapaalis si Pol Pot ng mga
Vietnamese noong 1978.
Sa Laos, pinatalsik naman ng mga Komunistang Pathet na suportado ng Vietnam ang pamahalaan ni Prinsipe
Souvana Phouma. Siya ay pinalitan ni Souvanouvong, at nagpadala rin dito ang Vietnam ng mahigit sa 60,000
tropa at mga tagapayo.
Upang maiwasan naman ang pagkalat ng komunismo, nagpadala ng tulong militar at pinansiyal ang America
sa iba pang kalapit na bansa sa Asya tulad ng Thailand, Pilipinas, at Malaysia.
Ang Krisis sa Cuba
Noong 1959, pinatalsik ng mga Cubano sa pamumuno ni Fidel Castroang diktador na si Batista. Nagtatag si
Castro ng pamahalaang katulad ng sa Soviet Union at kinamkam niya ang lahat ng mga pribadong lupain.
Maraming Cubano ang umalis sa kanilang bansa at nakiisa sa America sa pagpapatalsik kay Castro. Pumanig
naman si Castro sa Soviet Union.
Noong 1962, magpapadala sana ng mga nuclear missile sa Cuba ang Soviet Union ngunit agad na kumilos
ang Amerika at hinarang ang mga barko na magdala ng mga armas nukleyar sa Cuba.
Ang paghaharap na ito ay halos nagpatigil sa daigdig sa pangambang hahantong ito sa isang napakalaking
sakuna.
Iniutos ni Pangulong John F. Kennedy ng America sa Soviet Union na iurong ang mga sandatang ito. Iniurong
naman ng Soviet Union ang kanilang mga armas nukleyar na nagwakas sa pinakamapanganib na banta na
nagyari sa panahon ng Cold War.
Ang Kalagayan ng Yugoslavia
Noong dekada 1970 sa Detente bumuti ang ugnayan ng Soviet Union at United States, isang Pranses na
salitang nangangahulugan ng “relaxation” o “pagluwag” sa mga patakaran.
Nagkaroon ng détente sa ilalim ng administrasyon ni Richard Nixon ng United States at Leonid Brezhnev ng
Soviet Union.
Bumisita si Richard Nixon sa Moscow noong 1972, upang makipagpulong kay Brezhnev tungkol sa pag-iwas
sa konprontasyon at pirmahan ng SALT.
Sa sumunod na taon, 1973, si Brezhnev naman ang bumisita sa Wshington.
Ang Pagwawakas ng Cold War
Isang malaking dagok sa ekonomiya ng Soviet Union ang naganap mula 1970 hanggang 1975.
Napag-iwanan ang bansa sa mga makabagong teknolohiya tulad ng kompyuter, communication, electronics, at mga
pagbabago sa industriya ng transportasyon.
Ang repormang pangkabunayan ni Gorbachev ay umasang bubuhaying muli ang ekonomiya ng Soviet Union pagkaraan
ng ilang taong walang kaunlaran.
Gumanda ang ugnayan ng Soviet Union at United States mula ng ipatupad ang dalawang
Patakarang nabanggit;
A. Inalis ang mga sundalong nakatalaga sa silangang bahagi ng Europa.
Neokolonyalismo
Ang mga bansa sa Asia at Africa ang madaling mabiktima ng neokolonyalismo.
Narito sa mga kontinenteng ito
ng mga bansang tinawag na underdeveloped.
Ang
Neokolonyalismo
Sa ilalim ng neokolonyalismo, ang dating kolonya ay kalayaang politikal, pinamumunuan ng mga sariling lider,
at may sariling pamahalaan na nagpapatupad ng sarili nitong batas.
Sa kabilanito, makikita pa rin ang impluwensiya ng mananakop na bansa sa dati nitong nasasakop, lalo na kung
Neokolonyalismong Pangmilitar
Ang neokolonyalismo ay nakikita rinse aspektong militar. Ang isa sa kondisyon bago kilalanin ng bansang
kolonyalista ang kalayaan ng dati nitong sakop ay ang pagtatayo nito ng mga base militar.
Madalas, nananatili ang extraterritoriality sa mga base militar. Sa ganitong sitwasyon, hindi maaaring
kasunan ng bansa ang sinumang dayuhang sundalo o opisyal na gumawa ng pagkakasala sa loob ng
teritoryo nito.
Military Aid
Ang
Neokolonyalismong
Pangkabuhayan
Makikita rin ang impluwewnsiya ng mananakop sa aspektong pangkabuhayan.
Bago palayain ng mananakop ang dati nitong kolonya, nagpataw muna ito ng mga
kondisyon na may kinalaman sa ekonomiya.
Mayroon ding mga kondisyon sa pangangalakal tulad ng hindi pagpataw ng buwis
sa mga produktong dating mananakop at pagpapahintulot ng malayang kalakalan
o free trade sa dating kolonya.
Ang neokolonyalismo ay maaaring nanggaling din sa mga pandaigdigang
institusyon tulad ng International Monetary Fund (IMF), World Bank (WB), at Asian
Development Bank(ADB).
Mga Epekto ng Neokolonyalismo