INSTRUMENTI ZA MJERENJE.

IZVEDBE MJERNIH UREĐAJA I INSTALACIJA

GRANIČNA MJERILA
1.Tačnost
- 0 KLASA: 0,000001 mm – za regulisanje MM, preciznih instrumenata
- I KLASA: 0,001 mm – kontrola i regulisanje radioničkih mjerila
- II KLASA: 0,01 mm – za kont. radioničkih mjerila manje tačnosti i
regulisanje MA
- III KLASA: 0,1 mm – isto
2.Oblik
– Paralelopiped – dužinske mjere
– Ugaone prizme – uglovne mjere
– Štapići – dužinske mjere
3. Dimenzije
4. Primjena
– za dužine
Formiranje kompleta
– za uglove graničnih merila
– za baždarenje drugih metroloških sistema (bočne i mjerne površine)
 GRANIČNA
MJERILA

Komplet graničnih mjerila za dužine

Komplet GM u obliku štapića

Komplet GM u obliku paralelopipeda (Provjera tačnosti tolerancijskog mjerila)
TOLERANCIJSKA MJERILA

1.Primjena:
- Kontrola tačnosti izrade (tolerancija)
- Koriste se u masovnoj proizvodnji
2.Podjela:
- radionička – kontrola RP u toku izrade
- prijemna – kontrola gotovog dijela
- reviziona – kontrola radioničkih
mjerila
3.Oblik
- račve i čepovi za dužinske mjere
- listići (kontrolnici zazora i radijusa)
za zazore
Čepovi za dužine, navoje i
- čepovi i račve za navoje žljebove
4. Crveno označava NE IDE stranu
 Tolerancijska mjerila za
ožlebljenja (spolj. i unut.)

Račve za
dužine

Čepovi sa samo
lošom ili samo
Čepovi dobrom stranom
 TOLERANCIJSKA
MJERILA ZA NAVOJE

Račva za navoj Čepovi za navoje sa jednom dobrom

ili lošom stranom i sa obje strane
Listići za zazor
 KOMPARATORI
Komparatori su mjerila koja pokazuju veličinu odstupanja od neke
KOMPARATORI SA
mjere, a ne samu mjeru.

ANALOGNOM POKAZIVAČKOM
JEDINICOM

Komparator koji
se postavlja na
mašinu alatku

PODJELA:
Komparator na - mehanički
Komparatori na stalku za veće - optički
stalku za male dimenzije - električni
dimenzije - pneumatski
- hidraulični
KOMPARATORI SA DIGITALNOM POKAZIVAČKOM
JEDINICOM
 KONSTRUKCIJSKI
ELEMENTI KOMPARATORA

2. Slika 1. Komparator sa analognom

1. skalom i graničnicima

Slika 2. Komparator sa zupčastom

letvom i zupčastim prenosnim
mehanizmom

Slika 3. Mjerno vreteno sa oprugom i

zupčastom letvom.
Kretanje mjernog vretena na čijem
se kraju nalazi mjerni pipak se preko
zupčaste letve i sistema zupčanika
prenosi na pokretnu kazaljku sa
3. nepokretnim zupčanikom
 Mikrometarski zavrtanj za unutrašnje Komparator sa analognim
prečnike sa komparatorom
K pokazivačem
O
M
P
A
R
A
T
O
R
I

UZROCI NETAČNOSTI KOMPARATORA:

- Netačnost izrade zupčaste poluge (korak, profil)
- Netačnost izrade zupčanika (korak, profil, paralelnost osa, paralelnost
bokova, ekscentričnost, zazori u mehanizmu)
- Poklapanje ose obrtanja mehanizma sa osom obrtanja kazaljke;
ekscentričnost kružne skale u odnosu na osu obrtanja; netačnost
podjele
 KLJUNASTO MJERILO

Dubinomjer

Kljunasto mjerilo sa
analognom skalom

Kljunasto mjerilo sa
digitalnom skalom
KLJUNASTO MJERILO SA NONIJUSOM
(Konstrukcija)

Mjerni kraci za
unutrašnja mjerenja
Kočnica
Lenjir sa milimetarskom skalom

Šipka
za mjerenje dubina

Klizač sa milimetarskom
skalom nonijusa

Mjerni kraci za
spoljašnja mjerenja

Kljunasto mjerilo za spoljašnje, unutrašnje mjerenje i mjerenje

dubine
 Kljunasto mjerilo samo
za unutrašnja mjerenja

Kljunasto mjerilo za
spoljašnja i unutrašnja
mjerenja

Kljunasto mjerilo sa nonijusom

za mjerenje međuosnog
rastojanja dva otvora
Kljunasto mjerilo za
spoljašnje, unutrašnje
mjerenje i mjerenje dubine
 MIKROMETRI
4. 7.
Glavni dijelovi mikrometra: 5.
1. Tijelo oblika luka – uzengija
2. Nepokretni oslonac sa naslonom 3.
površinom 6.
2.
3. Pokretno vreteno sa naslonom
površinom Mikrometar
1. sa ravnim
4. Čaura sa skalom naslonim
5. Doboš sa skalom površinama

6. Kočnica
7. Čegrtaljka – obezbjeđuje da sila ne
pređe 10 N/m2 površine mjernih
oslonaca i sprječava oštećenje
mjernog instrumenta i mjernog
predmeta i omogućava tačno mjerenje
 Mikrometar sa tanjirastim
naslonim površinama

Mikrometar sa tanjirastim
ravnom pokretnom i
loptastom nepokretnom
naslonom površinom

Oblik naslonih elemenata je promjenljiv i zavisi od mjernog predmeta.

– Proširena nepokretna naslona površina – dubinomjeri;
– Tanjiraste naslone površine – korak zupčanika;
– Prizmatične naslone površine – meki materijali, guma, hartija
– Loptaste naslone površine – savijeni limovi, debljina zida cijevi;
– Konus i češalj naslone površine – zavojnice;
– Ravne naslone površine – ravne i cilindrične mjerne površine
Mikrometar sa kompletom konus-češalj
naslonih površina
Dubinometar

Princip mjerenja
dubine i širine
ukopanog žljeba
 - Mjerenje parametara
zavojnice mikrometrom
sa konus-češalj naslonim
površinama.
- Kalibracija (baždarenje)
mikrometra.

- Mikrometar za mjerenje
parametara unutrašnjih
navoja sa konus-češalj
naslonim površinama.
 - Princip mjerenja srednjeg i
unutrašnjeg prečnika vijka
mikrometrom sa konus-češalj
naslonim površinama i spoljašnjeg
prečnika mikrometrom sa ravnim
naslonim površinama

- Mjerenje parametara
zavojnice mikrometrom
sa konus-češalj naslonim
površinama.
 MIKROMETRI

Mikrometri za
unutrašnja
mjerenja većih
i manjih
prečnika

Mikrometar sa tri naslone

površine za mjerenje
unutrašnjeg prečnika Mikrometri za mjerenje
parametara unutrašnjih
navoja sa konus-češalj
naslonim površinama
- Mikrometar za
unutrašnje prečnike.

- Mikrometar sa
komparatorskim
pokazivačem.

- Princip rada pri ocjeni

tačnosti komparatora
mikrometrom.
 MJERENJE ZUPČANIKA

Mjerenje koraka zupčanika Provjera tačnosti

mikrometrom sa tanjirastim zupčanika pomoću
naslonim površinama komparatora
 P T P Z POMOĆU
MIKROMETRA
R A A U SA
POMOĆU O Č R P TANJIRASTIM
MJERILA SA NASLONIM
NONIJUSOM V N A Č POVRŠINAMA
J O M A
E S E N
R T T I
A I A K
R A
A

POMOĆU
KOMPARATORA
MJERENJE
PARAMETARA
UNUTRAŠNJEG
NAVOJA
SA
KONUS-ČEŠALJ
NASLONIM
POVRŠINAMA
UGLOMJERI - Mehanički uglomjeri sa
pokretnim i nepokretnim
krakom i nonijus skalom
(sa lupom i bez lupe).

- Mehanički uglomjer sa
nepokretnim krakom i
pokretnim naslonima.
LIBELE
R
A
M
N
A

O
B
I
Č
N
A
Sa analognim očitavanjem pomoću Sa digitalnim očitavanjem

mjehura
MJERNI SISTEM
ZA MJERENJE I
KONTROLU
ZUPČANIKA
PNEUMATSKI
MJERNI SISTEM
ZA KONTROLU
TOLERANCIJA
DUŽINA SA
ANALOGNOM
POKAZIVAČKOM
JEDINICOM
 PROFIL
PROJEKTOR

1. Digitalna
pokazivačka
jedinica

2. Procesor
 1.

PROFIL
PROJEKTOR
2.

1. Ekran 3.
2. Objektiv
3. Prednji i zadnji šiljak
4.
4. Vođice za uzdužno i
poprečno kretanje
(pozicioniranje)
 Šabloni za provjeru oblika
profila mjernog predmeta

Princip rada
Spoljašnji izgled profil projektora
profil projektora

PROFIL
Interferencija
(pruge) PROJEKTOR
 PROFIL
PROJEKTOR
SA ANALOGNOM
I DIGITALNOM
POKAZIVAČKOM
JEDINICOM
PROFIL PROJEKTOR

Ekran sa profilom mjernog

predmeta koji se nalazi između
šiljaka
 PROFIL
PROJEKTOR

Ekran sa profilom
mjernog predmeta
postavljenog
između šiljaka
 ALATNI MIKROSKOP

Alatni mikroskop sa dijelovima:

1. Objektiv (okular)
2. Prednji i zadnji šiljak
3. Vođice za uzdužno i poprečno
kretanje (pozicioniranje)

Mjerni predmet
između dva šiljka pri
mjerenju spoljašnjeg
prečnika mjernim
pipcima

Izgled
okulara
 ALATNI
MIKROSKOP

Mjerni predmet između dva šiljka

pri mjerenju odstupanja
parametara geometrije pomoću
komparatora i mjernog pipka

Mjerni predmet između dva šiljka

pri mjerenju odstupanja
parametara geometrije pomoću
mjernog noža i komparatora
 Princip mjerenja parametara
zavojnice na alatnom
mikroskopu metodom dvije žice

ALATNI
MIKROSKOP
Mjerenje parametara zavojnice
(spoljašnjeg prečnika) pomoću dvije žice
 MJERNI
SISTEMI ZA
KONTROLU
TAČNOSTI
OBLIKA
Uređaj za kontrolu
tolerancija oblika i to:
kružnosti, pravosti i
ravnosti osnosimetričnih
mjernih predmeta, koji se
postavljaju u steznu glavu
obrtnog stola
 MJERNI
SISTEMI ZA
KONTROLU
TAČNOSTI
OBLIKA

Uređaj za kontrolu
parametara složenih
površina (npr. kontrolu
oblika profila lopatica)
 Uređaj za Mjerni predmet je
kolenasto vratilo na kome
Kontrola M kontrolu
oblika sa se provjeravaju zaobljenja
unutrašnjeg J perifernim
profila jedinicama
E
R
N
Kontrola I
profila
spoljašnjeg
ozubljenja S
I
Kontrola
S
profila T
zavojnice
E KONTROLU OBLIKA
M Izlazni izveštaj u obliku pogodnom za
Kontrola
profila
I razmatranje, dobijen na ploteru

turbinske
lopatice
Z
A
MJERNI SISTEMI ZA
KONTROLU OBLIKA
Uređaj za kontrolu oblika sa Profil ozubljenja – izlazni
ploterom kao pokazivačem izveštaj sa plotera
Uređaj za kontrolu profila
zavojnice sa ploterom

MJERNI
SISTEMI ZA
KONTROLU
OBLIKA Kontakt mjernog
senzora sa mjernim
predmetom
 Uređaj za kontrolu oblika
osnosimetričnih dijelova
(ravnost, pravost,
kružnost) sa grafičkim
prikazom kontrole
kružnosti (nominalna
kontura između graničnih
kontura određenih širinom
tolerancijskog polja)

MJERNI
SISTEMI ZA
KONTROLU Uređaj za kontrolu
oblika sa analognim
OBLIKA pokazivačem i
računarom na čijem
je ekranu moguće
dobiti grafički prikaz
Uređaj za kontrolu
oblika – inspekcija
koljenastih vratila

MJERNI
SISTEMI ZA
KONTROLU
OBLIKA Uređaj za kontrolu
oblika na bloku
motora, sa digitalnim
pokazivačem
 MJERNI
SISTEMI ZA
KONTROLU
OBLIKA I
PARAMETARA
HRAPAVOSTI

Uređaj za
kontrolu oblika i
parametara
hrapavosti
površina
osnosimetričnih
dijelova
postavljenih na
obrtni sto
MJERNI SISTEMI ZA KONTROLU
PARAMETARA HRAPAVOSTI
Uređaj za kontrolu
parametara
hrapavosti na
mjernom
predmetu
cilindričnog oblika
postavljenog u
mjernu prizmu na
radnom stolu
Uređaj za kontrolu
parametara
hrapavosti na
mjernom
predmetu
cilindričnih
površina
Uređaj za kontrolu
parametara
hrapavosti ravne
površine kućišta
sa računarom na
čijem se ekranu
dobija izveštaj u
vidu grafičkog
prikaza i obrađenih
podataka i
štampačem čiji
izlaz predstavlja
dokument

MJERNI
SISTEMI
ZA KONTROLU
PARAMETARA
HRAPAVOSTI
MJERNI SISTEMI
ZA KONTROLU
PARAMETARA
HRAPAVOSTI

Prenosivi uređaj za
kontrolu parametara
hrapavosti u
radioničkim
uslovima sa izlaznim
izvještajem sa
štampača
MJERNI SISTEMI Mjerni predmet je cijev postavljena u mjernu prizmu
ZA KONTROLU (1). Na ostalim slikama su prikazani grafički prikazi
OBLIKA I dobijeni na ploteru pri kontroli: (2) oblika, (3)
PARAMETARA kružnosti, (4) i (5) parametara hrapavosti, pri čemu
HRAPAVOSTI su u posljednjem slučaju date
i numeričke vrednosti 5.
CILINDRIČNIH
PREDMETA 3.

1.

2. 4.
 spoljašnje spoljašnje
sferne sferne
površine površine

spoljašnjeg unutrašnje
ozubljenja ravne
prstenaste
površine
spoljašnje
cilindrične
površine cijevi cilindričnog
upusta

MJERNI SISTEMI
unutrašnje
cilindrične ZA KONTROLU
površine cijevi PARAMETARA
HRAPAVOSTI:
 spoljašnje
cilindrične površine ravne
površine sa
visokom
rezolucijom

MJERNI SISTEMI
unutrašnje ZA KONTROLU
površine PARAMETARA
cijevi HRAPAVOSTI strugarskog
malog noža
prečnika

spoljašnje
cilindrične
površine