. BAB 5 .

TAMADUN
AWAL DUNIA
 . 5.1 .
Empat Lokasi
Tamadun Awal
Dunia
2
Di manakah empat
lokasi tamadun
awal dunia?

 Empat tamadun awal dunia ialah:

- Tamadun Mesopotamia
- Tamadun Mesir Purba
- Tamadun Indus
- Tamadun Huang He
 Kesemua tamadun awal
berkembang di lembah sungai
 Tamadun Sungai Tigris dan
Mesopotamia Sungai Euphrates

Tamadun
Sungai Nil
Lokasi Mesir Purba
Tamadun
Awal Dunia Tamadun
Sungai Indus
Indus

Tamadun
Sungai Huang He
Huang He
4
5
Lokasi empat tamadun awal dunia
 Kesuburan Perhubungan dan
tanah pengangkutan

Faktor Kemunculan
Tamadun di Kawasan
Sumber
Lembah Sungai Petempatan
makanan

Bekalan Sistem
air Pengairan
6
 Perkembangan Empat Tamadun Dunia
Tamadun
Tamadun Mesopotamia ialah
tamadun terawal di
Mesopotamia dunia
Perkembangan Petempatan
 Tamadun ini wujud dan
berkembang setelah
Lokasi petempatan awal diasaskan
 Tamadun ini terletak di barat pada Zaman Neolitik
daya Asia. (5000SM – 700SM).
 Mesopotamia bermaksud tanah di  Menjelang tahun 3500SM,
antara dua sungai, iaitu Sungai wilayah Mesopotamia
Tigris dan Sungai Euphrates. menjadi pusat tamadun
 Sungai ini mengalir dari kawasan awal dunia.
pergunungan Turki sehingga
tanah pamah di Iraq.
7
 Kemunculan Kerajaan
 Antara kerajaan dalam Tamadun Kerajaan Sumeria
Mesopotamia ialah: (3500SM – 2340SM)
- Sumeria
- Babylon Kerajaan Akkad
- Akkad (2371SM – 2006SM)
- Chaldea
- Asyria Kerajaan Babylon
(2000SM – 1530SM)
Kerajaan Terawal Kerajaan Terakhir
Sumeria (3500SM) Chaldea (539SM) Kerajaan Asyria
 Tamadun Mesopotamia bermula di (1100 SM – 626 SM)
Sumer, yang terletak di selatan
Mesopotamia. Kerajaan Chaldea
 Kerajaan ini didirikan oleh orang Sumeria (626 SM – 539 SM)
yang berhijrah ke kawasan tersebut.
8
 Peranan Orang Sumeria
dalam Pengasasan Bandar
Tamadun maju
 Mendirikan petempatan
 Menjalankan kegiatan
pertanian Peningkatan Pengkhususan
 Menebus guna tanah teknologi Ciri-ciri pekerjaan
pertanian Utama
 Membina sistem Kerajaan
pengairan yang dapat Sumer
mengawal pengaliran air
sungai Pengurusan Institusi
 Membina sistem simpan yang
pembandaran kira kompleks
9
 Pembentukan bandar
 Petempatan awal bermula di oasis yang terletak di
lembah Sungai Tigris dan Euphrates dan dikenali
sebagai Bulan Sabit Subur.
 Lingkungan kawasan Bulan Sabit Subur ini
terletak di antara Laut Mediterranean dan Teluk
Parsi.
 Petempatan di kawasan ini berkembang menjadi
bandar besar. Ciri-ciri bandar ini ialah: Kawasan Bulan Sabit Subur

Ciri Keterangan
Rumah ibadat  Binaan berbentuk piramid
 Didirikan di pusat bandar dan dikenali sebagai zigurat
Tembok pertahanan  Dikelilingi tembok tinggi
 Sebagai pertahanan
Batu bata  Dihasilkan daripada tanah liat
 Struktur bangunan dibina daripada batu bata
10
Kemunculan negara-kota
Kampung
 Petempatan awal berbentuk perkampungan
berkembang secara evolusi kepada bandar
dan seterusnya berkembang menjadi
negara-kota.
 Gabungan beberapa buah bandar
membentuk negara-kota. Contohnya, Ur,
Nippur, Lagash, Uruk dan Assur. Bandar
 Negara-kota yang terawal dan terbesar ialah
Ur yang terletak di tebing Sungai
Euphrates. Jumlah penduduk di negara-kota
ini dianggarkan sebanyak 30 000 orang.
 Negara-kota Ur berperanan sebagai pusat
Negara-
perdagangan dan pelabuhan serta menjadi
kota
tempat pertemuan pedagang seperti dari
India.
11
 Berikut adalah ciri-ciri
negara-kota Ur

 Jumlah penduduk 30 000 orang

 Terletak di Sungai Euphrates, Teluk Parsi
 Merupakan pusat perdagangan dan pelabuhan
 Bandar dipenuhi dengan rumah dan kedai
 Dinding tinggi dibina untuk melindungi serangan luar
 Terdapat terusan dan pelabuhan besar di dalam bandar untuk
memudahkan pedagang luar seperti India berdagang dengan pedagang Ur
 Kuil besar dibina untuk tuhan bulan Nanna dan isterinya Ninggal yang
menguasai bandar
 Di luar kota, terdapat kawasan penanaman gandum dan barli serta
pembinaan terusan untuk menghubungkan Ur dengan Sungai Euphrates
12
 Kuil besar untuk tuhan bulan,
iaitu Nanna dan isterinya yang
menguasai bandar
Di luar kota, pokok
gandum dan barli
Bandar dipenuhi ditanam oleh petani
dengan rumah
dan kedai

Terusan yang
menghubungkan Ur
Terusan
dengan Sungai Euphrates menghubungkan Ur
Dinding yang tinggi dengan Sungai
melindungi Ur Euphrates
daripada serangan

Negara-kota Ur

Kawasan Mesopotamia pada masa ini terdiri daripada

Iraq, Syria, Turki dan Iran. Termasuk juga kawasan
sempadan Turki-Syria dan Sempadan Iraq-Iran.
13
  Tamadun Mesir Purba muncul di
Tamadun kawasan Lembah Sungai Nil.
Mesir Purba  Terdapat tiga tahap pemerintahan
dalam Tamadun Mesir Purba iaitu:
Sungai Nil merupakan sungai - Kerajaan Purba
terpanjang di dunia yang - Kerajaan Pertengahan
mempunyai kepanjangan
6650km. - Kerajaan Baru

Menurut Herodotus (484M – 432M), Mesir ialah hadiah

Sungai Nil kerana:
 Sungai Nil membawa lumpur hitam yang subur untuk
pertanian ketika banjir.
 kawasan subur terletak di Lembah Nil yang merupakan
lembah terbesar di dunia.
 membekalkan sumber makanan.
 merupakan jalan perhubungan dan pengangkutan
 mempengaruhi petempatan penduduk berkembang menjadi
14
negara-kota
 Kerajaan Purba
 Petempatan awal bermula sebagai
perkampungan petani pada tahun
5000SM.
 Perkampungan ini membentuk dua
buah kerajaan purba Raja Mennes
 Kerajaan ini disatukan sekitar 3100SM
oleh Raja Mennes. Ilustrasi negara-kota pada zaman
Kerajaan Keterangan kerajaan purba

Kerajaan  Terletak di hilir Sungai Nil melibatkan  Raja Mennes membuka

utara kawasan Lembah Sungai Nil bandar Memphis dan
 Suhu sejuk berbanding dengan kerajaan kemudian menjadikan ibu
selatan kota bagi kerajaannya.
 Kerajaan Purba mencapai
Kerajaan  Terletak di hulu Sungai Nil
selatan  Kawasan yang terbentang luas kemuncaknya pada tahun
berhadapan dengan padang pasir 2650SM.
15

Kerajaan Pertengahan
 Kerajaan kedua yang wujud dalam
Tamadun Mesir Purba dikenali
sebagai Kerajaan Pertengahan.
 Tempoh pemerintahan kerajaan ini
bermula sekitar tahun 2100SM –
1650SM.
 Kerajaan Pertengahan menguasai
kawasan yang luas, iaitu hingga ke
selatan Sungai Nil termasuk Kota
Nubia. Pusat pentadbiran kerajaan
ini terletak di Thebes.
 Pada zaman ini, perkembangan dalam
bidang kesusasteraan dan seni ukur
juga berlaku.
 Dari aspek ekonomi pula, kestabilan
ekonomi yang dialami membawa
kemakmuran kepada kerajaan pada
zaman tersebut.
Ilustrasi
negara-kota
Thebes
  Kegiatan perdagangan turut berkembang pesat. Kepesatan ini didorong oleh
faktor-faktor yang berikut:

Faktor Huraian
Peranan Pemerintah  Pemerintah menggalakkan perdagangan melalui sungai
 Kekuatan pemerintah telah membawa kestabilan dan
kemakmuran ekonomi

Perdagangan luar Jalinan perhubungan perdagangan dengan kerajaan lain

seperti Nubia
Bantuan  Pemerintah menyediakan angkatan tentera bagi
ketenteraan melindungi pedagang daripada ancaman musuh
 Kubu dibina oleh penduduk Mesir di sepanjang Sungai
Nil dan mereka juga mengambil alih kota Nubia

17
 Kerajaan Baru
 Kerajaan Baru muncul setelah golongan bangsawan
menguasai pemerintah dalam Tamadun Mesir Purba.
 Pemerintah Kerajaan Baru menggunakan gelaran
firaun.
 Pemerintah membentuk pasukan tentera yang kuat
bagi mengelakkan dan mematahkan serangan musuh
dari luar.
 Antara pemerintah yang terkenal ialah Firaun
Ramses.
 Firaun Ramses membina banyak banyak monumen
seperti rumah berhala.
 Semasa pemerintahan Ramses II (1279SM – Firaun Ramses II
1213SM), kerajaan ini mula mengalami keruntuhan
18
  Tamadun Indus terletak di Lembah Sungai Indus
 Tamadun ini dikelilingi Banjaran Makran, pergunungan
Tamadun Baluchistan, Punjab dan Rajasthan, Kathiawar dan Gujerat.
Indus  Tamadun ini bermula pada tahun 2500SM.

Di kawasan barat laut India:

 Penduduk di sini hidup secara nomad.
 Penduduk mendirikan petempatan kekal di
sepanjang Lembah Sungai Indus kerana terdapat
sumber air dan tanah yang subur.
 Mereka aktif dalam kegiatan pertanian seperti
menanam pokok gandum, barli dan kapas.
 Mereka juga melakukan kegiatan pembuatan
barangan daripada besi dan kapas.
 Hubungan perdagangan berlaku dengan penduduk
selatan Mesopotamia.
 Kawasan ini kemudian berkembang menjadi bandar.
Kawasan Lembah Indus
 Dua Musim Ekstrem di Lembah Indus
Musim Kering Musim Hujan

 Musim kering yang membawa  Musim hujan yang membawa banjir

kemarau  Banjir berlaku tanpa dijangka oleh penduduk
 Cuaca kering dan kemarau  Aliran sungai kadang-kadang berubah
menyebabkan tanaman musnah  Hujan lebat yang berterusan menyebabkan
 Pusingan musim kering tidak menentu banjir yang memusnahkan kawasan
petempatan dan tanaman
20
 Kemunculan Bandar
 Terdapat dua kubu kota yang terkenal di Lembah Indus, iaitu Mohenjo-Daro
dan Harappa.
 Kedua-dua kubu kota tersebut merupakan bandar terancang terawal di dunia.
 Pembinaan bandar terancang seperti Harappa membuktikan ketinggian
tamadun penduduknya.
 Jadual berikut menunjukkan ciri-ciri bandar terancang Harappa.
Ciri Huraian
Dinding bata  Kota dikelilingi dinding tebal
 Panjang dinding 4.8 km
 Dinding dibina untuk mengelakkan banjir
Benteng Berfungsi untuk melindungi golongan pemerintah
Jalan raya Dibina selebar 30 kaki
Kediaman  Saiz rumah pelbagai
 Terdapat rumah setinggi tiga tingkat
 Dinding dibina bagi memisahkan daerah perumahan
21
  Jurutera pada ketika itu mencipta
paip dan pembentungan yang
canggih.
 Menjelang 1750 SM, Tamadun
Indus mengalami kemerosotan
 Punca kemerosotan ini telah
ditemui oleh ahli sejarah pada
tahu 1970-an. Tapak peninggalan Mohenjo-Daro
 Berdasarkan imej satelit, terdapat
pergerakan plat bumi yang
mengakibatkan gempa bumi dan
banjir berlaku.
 Selain daripada bencana alam,
serangan orang Aryan juga
menyebabkan kemerosotan
Tamadun Indus. Keratan rentas rumah kediaman penduduk di
22
Lembah Indus
 Tamadun Latar Belakang
 Tamadun ini terletak di antara
Huang He Sungai Huang He dengan
Sungai Yangtze.
 Sungai Huang He bermaksud
Sungai Kuning yang
menyimpan lumpur berwarna
kekuningan yang subur.
 Di kawasan Sungai Huang He,
pelbagai aktiviti dijalankan
seperti:
- Membina petempatan
- Aktiviti pertanian
- Menternak binatang
- Mengumpul hasil hutan
- Berburu
Lokasi Tamadun Huang He
 Limpahan air Sungai Huang He Kedudukan Sungai dalam
menyebabkan banjir sering Tamadun Huang He
berlaku dan menenggelamkan
seluruh kawasan kampung.
 Penduduk menghasilkan Sungai Huang He Sungai Yangtze
makanan sendiri dan
perdagangan dengan orang luar
tidak berlaku kerana kedudukan
Terletak di utara Terletak di tengah
kawasannya yang terperincil.
China China

Nilai dan Iktibar

Sungai sangat penting kepada semua hidupan di muka bumi ini. Sungai merupakan
Sungai bukan sahaja penting dalam bidang pertanian, tetapi juga faktor utama
penting sebagai sumber ekonomi, perhubungan dan pembentukan
pelancongan. Justeru, kita perlu memeliharanya daripada tamadun ini
sebarang unsur yang boleh mencermakan fungsinya.
  Kemajuan pertanian membawa kepada
Kemunculan Tamadun penghasilan ciptaan daripada kayu dan
 Tamadun Huang He bermula kira- logam yang dapat digunakan dalam
kira 4000 SM. pertanian.
 Terdapat tiga kerajaan awal, iaitu:  Aktiviti utama tamadun ini ialah pertanian,
- Xia (2205 SM – 1766 SM) membuat tembikar, membuat kapal,
- Shang (1766 SM – 1050 SM) menghasilkan varnis, sutera, sulaman dan
- Zhou (1050 SM – 256 SM) ukiran.
 Perkembangan petempatan
kerajaan awal mewujudkan
beberapa buah bandar seperti
Anyang yang menjadi pusat
kerajaan Dinasti Shang.
 Tamadun ini berkembang
sehingga ke bahagian selatan Sungai Huang He
Sungai Yangtze pada zaman
Dinasti Zhou
25
LATIHAN

BERFORMAT
PT3
 3.

27
4.

28
 7.
5.

6.

29
8.
10.

9.

30
 11. 12.

31
 13. 14.

32
 15. 16.

33
 17.
18.

34
 Berdasarkan peta,
namakan tamadun
awal dunia.
S Tamadun
Q a) P ………………
Mesir Purba

P R Tamadun
b) Q …………….
Mesopotamia

Tamadun
c) R …………….
Indus

Tamadun
d) S ……………..
Huang He

35
c) Pada pendapat anda, mengapakah tamadun awal dunia bermula di lembah sungai?
Pada pendapat saya, tamadun awal dunia bermula di lembah sungai kerana kesuburan tanah
di lembah-lembah sungai sesuai untuk pertanian. Di samping itu, sungai membekalkan
sumber makanan iaitu protein dan bekalan air bagi tanaman dan kegunaan harian. Serta
sungai juga sesuai untuk membina petempatan kerana tanah yang rata. Selain itu, sungai
adalah alat perhubungan dan pengangkutan yang utama.
36
 Sungai tersebut ialah Sungai Tigris dan Sungai Euphrates

Ciri-ciri kerajaan terawal ialah bandar maju, pengkhususan pekerjaan. Terdapat institusi
yang kompleks, pengurusan simpan kira dan peningkatan teknologi

Mereka membina negara kota sebagai pusat perdagangan, pusat pelabuhan, juga tempat
pertemuan pedagang serta kawasan petempatan

37
Tamadun Mesir Purba telah digelar sebagai “Hadiah Sungai Nil”
a) Siapakah yang memberikan gelaran tersebut?
Herodotus
-------------------------------------
b) Mengapakah beliau memberi gelaran tersebut kepada Tamadun Mesir Purba?
Beliau memberi gelaran tersebut kerana, Sungai Nil membanjiri kawasan sekitar
-----------------------------------------------------------------------------------------------------
setiap tahun dengan membawa lumpur warna hitam yang subur sesuai untuk pertanian
------------------------------------------------------------------------------------------------------
c) Jelaskan sumbangan lembah Sungai Nil terhadap masyarakat Tamadun Mesir Purba.
Sumbangan lembah Sungai Nil terhadap masyarakat Tamadun Mesir Purba ialah
membekalkan air untuk kegunaan harian. Juga sistem pengairan untuk aktiviti
---------------------------------------------------------------------------------------------------------
pertanian. Selain itu membekalkan sumber protein serta kemudahan sistem
---------------------------------------------------------------------------------------------------------
pengangkutan dan perhubungan. Di samping itu sekitarnya tanah yang subur untuk
---------------------------------------------------------------------------------------------------------
pertanian dan tanahnya yang rata sesuai untuk petempatan serta bekalan tanah liat
---------------------------------------------------------------------------------------------------------
38
untuk pembuatan tembikar
 1 (a) Jelaskan latar belakang pembentukan Tamadun Mesir Purba [4 markah]
(b) Terangkan perkembangan Kerajaan Purba tamadun tersebut [8 markah]
(c) Pelbagai kejayaan dicapai oleh Tamadun Mesir.
Pada pendapat anda, bagaimanakah langkah yang boleh diambil oleh generasi
masa kini untuk mencontohi kejayaan tamadun tersebut. [8 markah]

39
 (a) Jelaskan latar belakang pembentukan Tamadun Mesir Purba [4 markah]
Tamadun Mesir Purba terletak di Lembah Sungai Nil, iaitu sungai terpanjang di dunia.
Piramid dan Firaun merupakan tinggalan terkenal. Terdapat tiga tahap pemerintahan
dalam Tamadun Mesir Purba iaitu Kerajaan Purba, Kerajaan Pertengahan dan Kerajaan Baru

(b) Terangkan perkembangan Kerajaan Purba tamadun tersebut [8 markah]

Petempatan awal bermula sebagai perkampungan petani pada tahun
5000SM.Perkampungan ini membentuk dua buah kerajaan purba iaitu Kerajaan Utara dan
Kerajaan Selatan. Kerajaan utara terletak di hilir Sungai Nil melibatkan kawasan Lembah
Sungai Nil. Suhu sejuk berbanding dengan kerajaan selatan .Kerajaan selatan terletak di
hulu Sungai Nil. Kawasan yang terbentang luas berhadapan dengan padang pasir .Raja
Mennes membuka bandar Memphis dan kemudian menjadikan ibu kota bagi
kerajaannya.Kerajaan Purba mencapai kemuncaknya pada tahun 2650SM.

40
 (c) Pelbagai kejayaan dicapai oleh Tamadun Mesir.
Pada pendapat anda, bagaimanakah langkah yang boleh diambil oleh generasi masa
kini untuk mencontohi kejayaan tamadun tersebut. [8 markah]

Guru perlu membimbing pelajar menjawab berdasarkan isi/fakta di bawah

1. Mempunyai pemimpin yang berwibawa

2. Menguasai ilmu pengetahuan
3. Mempunyai pentadbiran yang berkesan
4. Mempunyai disiplin yang tinggi
5. Tidak mudah beroutus asa
6. Bijaksana memanfaatkan sumber alam
7. Membanyakkan kajian dan penyelidikan
8. Memguasai bidang sains dan teknologi
41
. 5.2 .
Perbandingan
Sumbangan
Tamadun Awal
  Empat tamadun awal dunia menyumbang kepada kemajuan masyarakat pada hari ini.
 Nilai kehidupan bertambah baik dengan penciptaan teknologi baharu dalam pelbagai
bidang.
 Setiap tamadun awal dunia memberikan sumbangan yang membanggakan.

Perbandingan sumbangan setiap tamadun

awal boleh dilihat berdasarkan aspek:

Pemerintahan
Teknologi
dan Pentadbiran
Kegiatan Kesenian dan
Ekonomi Kesusasteraan

43
 Pemerintahan dan Pentadbiran

Tamadun Mesopotamia
 Raja menjadi pemerintah negara-kota.
 Setiap negara-kota bersatu membentuk empayar yang pertama
di dunia.
 Undang-undang dikenali sebagai Kod Undang-undang
Hammurabi.
 Kod Undang-undang Hammurabi mengandungi kira-kira 282
perkara berkaitan perdagangan, kecurian, denda dan
hukuman.
 Kerajaan ini kukuh semasa pemerintahan Hammurabi.
 Jasa Hammurabi:
- Membina bangunan
- Meningkatkan perdagangan
- Memperbaiki sistem pungutan cukai Kod Hammurabi
 Hal ini membawa kepada kemakmuran empayar Babylon.
 Tamadun Mesir Purba
 Raja dikenali sebagai Firaun.
 Firaun memerintah negara seperti tuhan.
 Firaun berkuasa mutlak.
 Firaun percaya konsep kehidupan selepas mati dan
menghormati mayat untuk dikebumikan.
 Firaun berperanan membentuk kestabilan dan
kemakmuran ekonomi.
 Firaun menggalakkan perdagangan menggunakan
jalan sungai dan mengambil berat tentang
keselamatan pedagang.
 Keamanan tamadun ini wujud kerana Firaun
melindungi pedagang dengan menghantar Ukiran Firaun
tenteranya menghadapi ancaman musuh.

45
 Tamadun Indus

 Golongan pendeta memegang teraju

pemerintahan.

 Tiada bukti kewujudan pemerintahan

beraja di lembah Sungai Indus
melalui kajian arkeologi.
Ukiran pendeta Lembah Indus
 Pendeta mempunyai pengaruh dalam
Pendeta – Orang yang terlatih
hal pentadbiran dan keagamaan. untuk menjalankan upacara
keagamaan dalam agama Hindu
atau agama Buddha

46
 Tamadun Huang He

 Sistem politik berasaskan negara-kota.

 Sistem pemerintahannya berasaskan dinasti.
 Keluarga dan masyarakat menjadi unsur
utama.
 Kuasa raja datang dari syurga.
 Wujud pembahagian kelas sosial.
 Raja berkuasa dalam bidang ekonomi,
politik dan agama.
 Dalam kepercayaan masyarakat China, raja
perlu mendapatkan kebenaran daripada
tuhan untuk memerintah.
Lukisan Maharaja China

47
 Kegiatan Ekonomi
Tamadun Mesopotamia

 Ekonomi ditadbir secara berpusat oleh raja dan golongan

agama.
 Wujud pekerjaan seperti pegawai, petani, jurukira dan hamba.
 Bilangan petani dan jumlah tanaman ditentukan oleh kerajaan.
 Kegiatan ekonomi atau pengkhususan pekerjaan wujud
apabila berlaku lebihan hasil pertanian.
 Masyarakat bekerja sebagai petani telah berubah pekerjaan
menjadi peniaga, pedagang dan artisan.
 Aktiviti perdagangan meluas sehingga ke kawasan Lembah
Tembikar Tamadun
Indus. Mesopotamia
 Muncul pengusaha teksil, barangan tembikar dan alat keperluan
harian.
 Permintaan terhadap tukang rumah bagi pembinaan rumah
meningkat kerana pertambahan penduduk.
 Tamadun Mesir Purba
 Pertanian menjadi kegiatan utama kerana
majoriti penduduknya ialah petani.
 Petani membayar sewa tanah kepada firaun.
 Wujud pengkhususan pekerjaan dalam
bidang:
- pembuatan tembikar
- penenunan
- peralatan harian
 Eksport utama ialah tekstil dan kertas.
 Terdapat kegiatan perlombongan emas.
 Wujud kegiatan perdagangan.
 Sungai Nil yang lebar dan dalam
membolehkan kapal berlabuh di pelabuhan Laluan perdagangan Mesir Purba
seperti Thebes, Memphis dan Elephantine.

49
 Tamadun Indus

 Kegiatan
Sistem ekonomi berasaskan pertanian. Keterangan
Ekonomi
 Gandum, kacang dan barli merupakan
tanaman utama. Pertanian • Barli • Gandum
 Penduduk tamadun ini, menternak lembu • Kacang
dan kambing. Penternakan • Lembu • Kambing
 Terdapat kegiatan menenun kain,
Perdagangan • Menjalin hubungan
penghasilan barangan logam dan tembikar. dagangan dengan
 Aktiviti perdagangan berkembang. Tamadun Mesopotamia
 Wujud perdagangan dengan pedagang dari • Hasil dagangan seperti
Mesopotamia. emas, manik, gading
 Antara barang dagangan penting dalam gajah dan hasil
tamadun ini adalah seperti emas, gading pertanian
gajah, manik dan hasil pertanian.
Pertukangan • Logam
 Terdapat artisan yang menghasilkan • Tembikar
barangan logam dan tembikar.
 Tamadun Huang He

 Pembangunan pertanian amat diambil berat

oleh masyarakat Tamadun Huang He.
 Antara pembangunan pertanian tersebut ialah:
- pembinaan terusan untuk mengairi pertanian
- kemajuan dalam teknologi pembajakan
- penciptaan cangkul dan sabit
- penggunaan batas untuk pertanian
 Tanaman sekoi dan padi diberi tumpuan
utama oleh penduduk dalam tamadun ini.
 Tanaman utamanya pula ialah gandum dan
barli.
 Haiwan yang diternak oleh penduduk Gambaran petani membuat batas
tamadun ini ialah ayam, kambing, lembu dan
khinzir.
51
 Teknologi

Tamadun Mesopotamia Matematik

 Mencipta sistem nombor berasaskan 60.
Sumbangan paling hebat tamadun ini  Membahagikan masa kepada 60 minit.
ialah:  Bulatan dibahagikan kepada 360 darjah.
- mencipta tulisan  Mencipta pelbagai formula untuk mengira
- penciptaan roda segi tiga, bulatan dan bentuk geometri.
- bidang perubatan Pertanian
- bidang astronomi  Terdapat sistem tali air.
- bidang matematik  Mencipta bajak.

Sistem Tulisan Tulisan

 Masyarakat Sumer mencipta sistem Kuneiform
tulisan sekitar tahun 3300 SM. orang
 Tulisan tersebut ialah kuneiform. Sumeria

52
 Roda Perhiasan
 Masyarakat dalam Tamadun  Masyarakat dalam Tamadun
Mesopotamia telah mereka cipta roda. Mesopotamia mencipta emas.
Perubatan Roda
 Ilmu perubatan telah berkembang  Masyarakat dalam tamadun
dalam tamadun ini. Mesopotamia mencipta sauh dan reka
Astronomi cipta berasaskan gangsa.
 Ahli-ahli astronomi dalam
Tamadun Mesopotamia
melakukan kajian terhadap
alam semesta.
 Mereka melakukan
pencerapan terhadap
pergerakan bulan, bintang
dan planet. Ukiran purba yang
menunjukkan kewujudan roda
53
Tamadun Mesopotamia
 Tamadun Mesir Purba

 Masyarakat Mesir Purba mencapai banyak kemajuan dalam teknologi dengan

menghasilkan pelbagai reka cipta dalam banyak bidang.
 Antara hasil cipta yang terkemuka adalah dalam bidang perubatan, matematik, bahasa
dan seni bina.
Sistem Tulisan Astronomi
 Masyarakat Mesir Purba merupakan  Sistem kalendar telah dicipta oleh
antara yang terawal menulis dan masyarakat Mesir Purba.
menyimpan rekod berkaitan sesuatu  Sistem kalendar ini berasaskan
peristiwa. - 12 pusingan bulan
 Tulisan awal Mesir Purba terdapat - 365 hari setahun
pada dinding makam dan batu.  Masyarakat Mesir Purba mencipta jam
 Tulisan ini dikenali sebagai berasaskan putaran matahari bagi
hieroglif dan merupakan jenis menguruskan masa.
tulisan yang tertua di dunia.
54
 Penciptaan Kertas
 Masyarakat Mesir Purba memiliki
teknologi menghasilkan kertas yang
dikenali sebagai papirus.
 Kertas ini diperbuat daripada batang Proses menghasilkan papirus
pokok papirus yang tumbuh subur di
Lembah Sungai Nil. Perubatan
 Masyarakat Mesir Purba akan meleperkan  Masyarakat Mesir Purba berkemahiran
batang pokok sebelum dijadikan kertas. dalam bidang perubatan.
 Papirus digunakan untuk menulis rekod  Ahli perubatan Mesir Purba mencipta
teks agama dan dokumen penting negara. pelbagai jenis ubatan bagi merawat
Penciptaan Dakwat manusia dan haiwan.
 Masyarakat Mesir Purba mencipta  Golongan ini juga mempunyai
dakwat hitam. kemahiran dalam mengawet dan
 Dakwat ini digunakan untuk menulis menyimpan mayat.
pada papirus.
55
 Tamadun Indus

Seni Bina
 Masyarakat Lembah Indus
mempunyai teknologi dalam seni
bina. Disebabkan hal itu, mereka
mampu membina bandar
terancang di Mohenjo-Daro.
Bangunan yang tersusun dan jalan raya yang lurus
 Bukti ketinggian pencapaian dalam bandar terancang di kota Mohenjo-Daro
tamadun dalam pembinaan bandar
terancang adalah seperti berikut:
- Pelan grid – Bandar dibina mengikut grid yang tepat
- Sistem kumbahan – Mempunyai sistem perparitan dan pembentungan
- Batu bata – Dibina mengikut ukuran saiz yang tepat

56
 Sistem Ukuran dan Sukatan
 Masyarakat Lembah Indus menguasai
- sistem ukuran (unit ukuran untuk mengukur)
- sistem sukatan (panjang, luas dan isi padu)
 Kelebihan ini membolehkan mereka mengukur panjang,
menyukat berat dan mengukur masa dengan tepat.

Pertukangan
 Masyarakat Lembah Indus mempunyai
pengetahuan untuk mencipta gangsa,
timah dan tembaga.
 Kelebihan ini menyebabkan mereka
memiliki kemahiran dalam pertukangan
logam

57
  Masyarakat Tamadun Huang He juga
Tamadun Huang He
mempunyai kemahiran dalam bidang seperti:
- Menghasilkan mata wang syiling
 Masyarakat Huang He memberi - Mencipta peralatan seperti kompas magnetik
sumbangan dalam teknologi - Mencipta tulisan daripada lukisan
pertanian. - Mencipta benang sutera
 Mereka mencipta peralatan - Mencipta peralatan daripada besi
pertanian daripada kayu dan besi.
Penciptaan peralatan ini banyak
membantu petani dalam kegiatan
pertanian terutama dalam aktiviti
penanaman padi. Kompas
 Masyarakat dalam tamadun ini magnetik
juga mempunyai kemahiran
dalam membina terusan.

58
 Kesenian dan Kesusasteraan
Tamadun Mesopotamia
Bidang Keterangan
Seni ukir  Masyarakat Mesopotamia menghasilkan ukiran pada batu.
 Ukiran tersebut merakamkan peristiwa yang pernah berlaku.
 Masyarakat Mesopotamia mengukir patung untuk mengingati pemimpin.
Kesusasteraan  Masyarakat Mesopotamia turut memberi sumbangan dalam bidang
kesusasteraan seperti penulisan epik dan puisi.
 Enuma Elish merupakan epik orang Babylon. Epik ini mengisahkan
tentang Apsu dan Tiamat
Seni bina  Masyarakat Mesopotamia menghasilkan monumen yang besar dan
indah.
 Monumen ini melambangkan ketinggian budaya penciptaan seni bina
seperti:
- Zigurat
- Taman Tergantung Babylon
Tamadun Mesir Purba Ukiran di
rumah ibadat
 Masyarakat Mesir Purba memiliki kebolehan Tamadun
menghasilkan hasil kesenian. Mesir Purba
 Mereka menghasilkan pelbagai lukisan yang indah
dan terkenal di dunia.
 Lukisan masyarakat mesir Purba terdapat pada
Rumah
dinding bangunan, kuil dan kawasan perkuburan. ibadat
 Masyarakat Mesir Purba juga terkenal dalam (kuil Isis)
pembinaan pelbagai jenis monumen.
 Antara monumen yang dihasilkan oleh mereka ialah:
- rumah ibadat
- sfinks
- piramid
 Piramid merupakan kawasan
perkuburan firaun. Pembinaannya
menggunakan ribuan pekerja.
Piramid Sfinks
 Tamadun Indus  Masyarakat ini juga menghasilkan
 Masyarakat Lembah Indus mempunyai balang yang bermotifkan alam dan
kemahiran menghasilkan barangan daripada mempunyai ukiran geometri.
logam seperti:  Binaan yang terdapat dalam
- tembaga tamadun ialah:
- gangsa - kolam mandi besar
- batu permata - jelapang
 Golongan seni di Lembah Indus menghasilkan - dewan perhimpunan
patung daripada batu dan logam. - kota yang dibina mengikut grid
 Masyarakat tamadun ini mempunyai yang tepat
kemahiran tinggi dalam seni bina.
 Keunikan seni bina Lembah Indus dapat dilihat Sistem
pembentungan
melalui sistem paip dan pembentungan.
yang terdapat
 Air bilik mandi disalirkan ke dalam longkang- dalam bandar
longkang tertutup. terancang
 Longkang-longkang tertutup ini terletak di
bawah jalan raya.
 Tamadun Huang He
 Masyarakat Huang He mempunyai kemahiran dalam bidang kesenian dan kesusateraan.
 Mereka menghasilkan hasil kesenian dan kesusasteraan yang bernilai tinggi.
 Antara hasil kesusasteraan yang dihasilkan ialah:
- puisi romantik
- lirik (dalam pelbagai bentuk tradisi)
 Masyarakat Huang He juga mempunyai kemahiran dalam menghasilkan tembikar.
 Masyarakat pada zaman Dinasti Shang telah menghasilkan hasil cipta yang diperbuat
daripada tembaga dan gangsa.
 Pelbagai objek yang diperbuat daripada gangsa telah ditemui dalam kawasan
Perkuburan Dinasti Shang
 Bandar pertama yang dibina Peralatan
adalah pada zaman Dinasti Shang daripada
 Berdasarkan kajian ahli arkeologi, tembaga pada
istana dan tempat ibadat telah zaman Dinasti
dibina di tengah-tengah bandar. Shang
62
LATIHAN

BERFORMAT
PT3
 2.
1.

3.

64
 4. 5.

65
 6. 8.

7.

66
 9.

11.

10.

67
 12. 13.

68
 Gambar berikut merupakan binaan bandar terancang Tamadun Indus

a) Nyatakan dua buah bandar terancang dalam tamadun tersebut.

Mohenjo-Daro
i. -------------------------------
Harrapa
ii. -------------------------------
69
 b) Mengapakah kedua-dua bandar di soalan (a) diiktiraf sebagai bandar terancang?
Bandar-bandar itu diiktiraf sebagai bandar terancang kerana terdapat sistem paip dan
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
terdapat sistem pembentungan yang canggih. Selain itu kotanya dikelilingi oleh bata
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
yang tebal dan dibina benteng pertahanan.Juga pembinaan dinding untuk
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
mengelakkan
banjir. Di samping itu terdapat jalan raya selebar 30 kaki. Terdapat rumah pelbagai
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
saiz dan dibina dinding memisahkan daerah perumahan antara satu sama lain.
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

c) -----
Pada pandangan anda, mengapakah masyarakat Tamadun Indus berjaya membina
bandar terancang?
Pada pandangan saya, masyarakat Tamadun Indus berjaya membina bandar terancang
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
kerana pemahaman ilmu geometri, kesenian dan matematik. Selain itu mereka punyai
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
teknologi pembakaran batu bata dengan suhu yang tinggi. Juga kemajuan dalam bidang
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
pembinaan. Merancang pembangunan yang sistematik. Di samping itu pengubahsuaian
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
pengaruh luar dengan suasana tempatan. Serta bahan binaan mudah didapati. Juga
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
mempunyai pemerintah/pentadbir yang berwibawa.
----------
70
 d) Terangkan ciri bandar moden yang anda idamkan?
Guru perlu membimbing pelajar menjawab berdasarkan isi/fakta di bawah

1. Bandar selamat - kehidupan yang aman/sejahtera/bahagia

2. Bandar bersih – kesihatan terjamin/rakyat sihat/tiada penyakit
3. Infrastruktur/kemudahan asas lengkap – memudahkan pergerakan/pengangkutan
4. Mempunyai komunikasi moden – memudahkan perhubungan
5. Mempunyai pusat ibadat – memudahkan urusan keagamaan/membentuk akhlak baik
6. Mempunyai pusat pentadbiran – memudahkan urusan harian rakyat
7. Kawasan perumahan teratur – mewujudkan keselesaan/sistematik
8. Bandar dalam taman – mewujudkan keindahan/kesegaran udara

71
Peta berikut menunjukkan lokasi Tamadun Huang He

(a) Apakah yang

dimaksudkan dengan
Huang He
Huang He bermaksud
---------------------------------------
Sungai Kuning yang
---------------------------------------
menyimpan banyak
---------------------------------------
lumpur kekuningan
---------------------------------------
yang subur
---------------------------------------

72
 (b) Jelaskan aspek pemerintahan dan pentadbiran dalam Tamadun Huang He
Sistem politik berasaskan negara-kota. Sistem pemerintahannya berasaskan
dinasti. Keluarga dan masyarakat menjadi unsur utama. Kuasa raja datang dari
syurga. Wujud pembahagian kelas sosial. Raja berkuasa dalam bidang ekonomi,
politik dan agama. Dalam kepercayaan masyarakat China, raja perlu
mendapatkan kebenaran daripada tuhan untuk memerintah.

(c) Apakah sumbangan Tamadun Huang He dalam aspek ekonomi?

Sumbangan Tamadun Huang He dalam aspek ekonomi ialah pembinaan terusan
untuk mengairi pertanian . Kemajuan dalam teknologi pembajakan . Penciptaan
cangkul dan sabit serta penggunaan batas untuk pertanian

73
 Tamadun-tamadun awal membuktikan bahawa bidang pertanian berupaya menjadi asas
kepada kemajuan negara.

a) Jelaskan faktor-faktor yang menyebabkan tamadun-tamadun awal maju dalam bidang

pertanian [4 markah]
b) Huraikan faktor-faktor yang membolehkan negara kita menjadi negara pertanian yang
berjaya [8 markah]
c) Apakah cabaran yang dihadapi oleh negara untuk memajukan bidang pertanian?
[8 markah]

74
 a) Jelaskan faktor-faktor yang menyebabkan tamadun-tamadun awal maju dalam
bidang pertanian [4 markah]
Faktor-faktor yang menyebabkan tamadun-tamadun awal maju dalam bidang
pertanian antaranya ialah menjadikan pertanian kegiatan utama bagi tamadun itu
seperti Tamadun Mesri Purba menjadikan pertanian kegiatan utama, dengan
membina terusan dan pengairan untuk memajukan pertanian. Selain itu kawasan
tanah yang subur untuk tanaman pertanian kerana kesemau tamadun awal
bermula di lembah-lenah sungai. Di samping wujudnya pengkhususan pekerjaan
sebagai petani. Juga sokongan pemerintah untuk memajukan pertanian oleh
kesemua tamadun. Contohnya membina terusan untuk mengairi kawasan
pertanian seperti di Huang He. Juga kemajuan teknologi pembajakan dalam
Tamadun Mesopotamia membolehkan tamadun itu maju dalam bidang pertanian.
Serta penciptaan peralatan pertanian oleh Tamadun Huang He seperti cangkul ,
sabit dan batas telah menjadikan Tamadun Huang He maju dalam pertanian.
75
(b) Huraikan faktor-faktor yang membolehkan negara kita menjadi negara
pertanian yang berjaya [8 markah]
Faktor-faktor yang membolehkan negara kita menjadi negara pertanian yang
berjaya adalah kerana negara kita mempunyai tanah yang subur sesuai untuk
bercucuk tanam. Negara kita juga beriklim khatulistiwa lembab dan panas
sepanjang tahun yang sesuai untuk aktiviti pertanian. Selain itu banyak sumber
yang diperolehi di negara kita, contohnya petroleum, minyak sawir, getah dll.
Di samping itu, negara kita masih banyak tanah yang terbiar yang belum
dimajukan. Negara kita juga mempunyai pemimpin yang berpandangan jauh
untuk memajukan ekonomi pertanian negara serta rakyat yang berdaya saing
yang bersedia memajukan diri dan ekonomi negara.
76
 (c) Apakah cabaran yang dihadapi oleh negara untuk memajukan bidang
pertanian? [8 markah]
Guru perlu membimbing pelajar menjawab berdasarkan isi/fakta di bawah
1. Persaingan daripada negara pertanian yang telah berjaya
2. Rakyat kurang minat
3. Pertanian dianggap bidang kerja tidak moden dan tidak boleh kaya
4. Musim yang tidak menentu
5. Persaingan dengan bidang lain seperti industri

77
78
 Sekian

“Mereka yang
melupakan sejarah,
pasti akan
mengulanginya.”
©Cikgu Meriam Yusoff / 01140352002

79