Bilişsel Egzersiz

/ Koordinasyon
Egzersizleri

Fzt. Büşra GÜÇBAŞ

 Hastalık ve sağlığın biyolojik, psikolojik ve sosyal faktörler
arasındaki etkileşimin sonucu olduğu artık genel olarak kabul
edilmektedir.

Bilişsel Kronik hastalıklarda, ağrıya eşlik eden depresyon ve anksiyete

bulguları biyomedikal tedavilerde göz ardı edilmekte ve

Egzersiz
farmakolojik tedavi veya klasik fizyoterapi bu hastaların
tedavisinde yetersiz kalmaktadır. Literatüre bakıldığında
kronik hastalıkların çok boyutlu doğasına hitap eden

Terapi bütüncül tedavilere ihtiyaç duyulmaktadır. Biyopsikososyal

model, biyomedikal modele alternatif olarak kurulmuş en iyi
alternatif modeldir ve bu konudaki yayınlar giderek

Yöntemi artmaktadır.

Meta-analizlerde klasik tedavi ile karşılaştırıldığında, tedaviden

hemen sonra ağrı, fiziksel engel düzeyi, ruh hali, katastrofi
(kötü sonuçlanan) ve öz-yeterlilik için küçük ile orta dereceli
yararlı etkiler bildirilmektedir.

Wade DT, Halligan PW. Biyopsikososyal hastalık modeli: zamanı gelmiş bir model. Klinik
Rehabilitasyon . 2017;31(8):995-1004. doi: 10.1177/0269215517709890
 • Bilişsel egzersiz terapi yöntemi, biyopsikososyal modele
uygun olarak bireyi ele alan, hastanın bütüncül bir bakış
açısı ile tedavisini hedefleyen bir yaklaşımdır.

Bilişsel • Akıl-beden bilgi yönetimi, ağrı yönetimi, duygu-durum

bilgi yönetimi ve cinsel bilgi yönetiminin inovasyonu ile
oluşturulan bir biyopsikososyal tedavi modelidir.

Egzersiz • BETY akıl- beden bilgi yönetimini, fonksiyon odaklı

gövde stabilizasyon egzersizleri ile sağlar. Ağrı yönetimi

Terapi için ise dikkat dağıtma stratejisini ve pozitif düşünceyi

egzersiz öncülü olarak kullanır.

Yöntemi
• Bu yöntemde hasta tedavinin merkezinde ve tamamen
aktiftir. Hasta hem kassal hem de duygusal gevşemenin
iç içe olduğu, bilişsel yeniden yapılandırmanın egzersiz
seansının içine uyumlandırıldığı bir yöntemle
tanışmakta, ayrıca bu yönteme dahil olan diğer
bireylerle sosyal bir ortama dahil olmaktadır.
Bilişsel Egzersiz Terapi Yöntemi, vücudun «ben» varlığını savunur.

İlk seansta akıştaki engele «şikayete» odaklanır.

Ortak amaç hastanın tedaviye aktif katılımı ve olumlu akış için şikayeti
tanımlayan problemi ortadan kaldırmaktır.

Biyopsikososyal varlık olan insan için bilişlerin olumlu düşüncede iradesini

hedefler.
 • BETY’de ilk adımda bireyle tanışılarak şikayeti
öğrenilir. Hastalığın günlük hayata etkileri, yaşanan
fonksiyonel kayıp, ağrı gibi problemler sorgulanarak
ve gözlemlenerek problem analizi yapılır.

Bilişsel • İlgili problemlerin nedenleri anlatılarak, problemi

çözecek egzersizler öğretilir.

Egzersiz • Diğer seanslarda egzersizin etkileri pekiştirilerek ve

kişi gelişim gösterdikçe egzersizin yoğunluğu

Terapi arttırılarak fonksiyonel düzelme yerleşik hale

getirilir.

Yöntemi • Bu aşamayı ağrı ve kaygı arasındaki ilişkiyi

öğretmeyi hedefleyen santral sensitizasyon
mekanizmasının anlatımı takip eder. Bu anlatım
içerisinde gün içinde ağrı ile baş etme stratejisi ve
ağrı hissedilen bölgeye uygun verilen egzersizlerin
yapılması gerekliliğine dair vurgu yapılır.
• Ağrı (olumsuzluk habercisi)
Her bozulan sistem ağrı yaratır.
Duygulardaki akışa engel olan kaygı, öfke gibi kavramlarla ağrı ilişkilidir.
6 haftadan uzun süreli ağrılar limbik sisteme gider.
Limbik sistemde öğrenme, hafıza, dikkat, olayları yorumlama vs. organize edilirken ağrı da bu
sisteme dahil olur.
Böylece kaygılarımızla ağrı arasındaki ilişki doğar.
Fleksör yönde artan ağrı ekstansör yönde inhibe olurken kaslarda spazm ortaya çıkar.
Bu aşamada da fizyoterapiste ihtiyaç duyulur.
 AĞRI İYİLEŞME

KABULLENME HASTALIK
Paradoks
(«ben»in unutulduğu dönem, ağrının
ortaya çıkıp teşhis konulana kadar geçen
süreç)

Zaman Kaybı (Çünkü hasta için olayı

kabullenme, yapabileceği şeyler için
organize olmak demek ve iyileşme
kabullenmeden sonra başlar.)

KARAR
Farkındalıkla başlayan, isteklerle güçlenen,
iradeyle konan hedeflerin gerçekleştirilme
cesaretidir.
 BETY

BEDENSEL FARKINDALIK («BEN» OLGUSU)

ZİHİNSEL FARKINDALIK

İYİLEŞME İSTEKLİLİĞİ
 • Klinik özellikleri:
 Periyodik ağrı
İnflamasyon  Kronik yorgunluk

rehabilitasyonun  Fiziksel uygunlukta azalma

 Depresyon
neresinde?  İnaktivite
 Yaşam kalitesinde azalma vs.
 OTOİMMÜN ROMATİZMAL HASTALIKLAR

DÜŞÜK KAS FONKSİYONU KLİNİK SONUÇLARDA KÖTÜLEŞME

İNFLAMASYON

DÜŞÜK AEROBİK UYGUNLUK DÜŞÜK KAS KİTLESİ

EGZERSİZ TEDAVİSİ
Aerobik Eğitim
Kuvvet Eğitimi
Eğitimlerin kombinasyonu
• BETY;
Yeni bir beden yaratır
Olumlu pekiştirmelerle «yeni beden» algısı egzersizler üzerinden
öğretilir
Kişi bedenini yönetebildiğini deneyimler
Böylelikle bedenini yöneten zihin, hayatını da yönetebilir.
Enflamasyon Egzersiz

DENGE
(Tedavi
seçeneklerinin
doğru algılanıp
uygulanması)
SANTRAL SENSİTİZASYON

AĞRI ENFLAMASYON

Öğrenilmiş dinamik nöronlar, kişi kaygılandığında ağrılı bölgeye spazm Kasapis, Christos ve Paul
D. Thompson. "Fiziksel
gönderir. Böylece ağrılar artar. Zihinden kaygıları uzaklaştırabilmek için aktivitenin serum C-reaktif
hastanın tedavide aktifliğini devam ettirmesi, beden algısına yeniden ulaşıp protein ve enflamatuar
«yeni ben»e ulaşması için egzersiz ve egzersizin antiinflamatuar belirteçler üzerindeki
etkilerinden faydalanması gerekir. etkileri: sistematik bir
inceleme." Amerikan
Egzersiz; yağ dokusundan, iskelet kasından, endotelial ve kan hücrelerinden Kardiyoloji Koleji
sitokin salınımını azaltarak, insülin sensitivitesi, endotelial fonksiyon ve CRP Dergisi 45.10 (2005):
seviyelerinde iyileşme sağlar. 1563-1569.
Bilişsel Egzersiz Terapisinde Adımlar
• 1- Hasta ile tanışma
• 2- Problem analizi
• 3- Değişim ve iyileşme sözleşmesi
• 4- Pozitif düşünme eğitimi
• 5- Gövde stabilizasyon eğitimi
• 6- Dansterapi / Klinik Pilates
BETY Ölçeği BETY Ölçeği 30 maddeden
biyopsikososyal modele oluşmaktadır ve her madde
uygun olarak 0 ile 4 puan arasında
geliştirilmiş ve derecelendirilmekte ve
romatizmal yüksek skor düşük yaşam
hastalıklardaki kronik kalitesi ile
süreçlere sahip olan ilişkilendirilmektedir.
hastalarda görülen
semptomları kapsamlı
olarak
değerlendirebilen bir
ölçüm aracıdır.
• Amaç: Kronik pelvik ağrı sendromu (KPAS) olan bir kadın hastaya uygulanan Bilişsel Egzersiz Terapi
Yaklaşımını (BETY) içeren bütüncül fizyoterapi programının etkinliğini incelemek
• Yöntem: 31 yaşında KPAS tanısı almış hastaya 7 hafta boyunca haftada 2 seans fizyoterapi
programı uygulanmış. Fizyoterapi programı; solunum egzersizleri, myofasyal gevşetme teknikleri,
biofeedback ile pelvik taban kas eğitimi, BETY ile ağrı yönetimi ve postür eğitimi ile birlikte ev
egzersizlerinden oluşturulmuş.
Hastanın;
Pelvik taban kas (PTK) relaksasyonu,
Enduransı (dijital palpasyon cihazı ile kontraksiyon süresine bakılarak),
Cinsel fonksiyonları (kadın cinsel işlev ölçeği),
Pelvik ve abdominal bölge tetik noktaları,
Ağrı şiddeti (Sayısal Değerlendirme Ölçeği) tedavi öncesi (TÖ) ve sonrası (TS) olmak üzere 2 kere
değerlendirilmiş.
Sonuç: 3 ay sonra hasta telefon ile
aranıp hastanın cinsel ilişki sırasındaki
ağrı ve şiddeti sorgulanmış. PTK’nin PTK
enduransında (TÖ 4 saniye, TS 10
saniye) ve cinsel fonksiyonlarında (TÖ
43 puan, TS 71 puan) iyileşme
görülmüş.
• Amaç: Yaşlı bakım evinde kalan yaşlılarda grup temelli egzersizin bilişsel performans ve ruh haline
etkisini değerlendirmek
• Yöntem: Avustralya’daki 8 yaşlı bakım evinde ikamet eden toplam 154 yaşlıyı rastgele;
Grup temelli egzersiz programı grubu (yoga, tai chi)
Esneklik egzersizi ve gevşeme tekniği programı grubu
Egzersiz yapmama grubu olmak üzere 3 gruba ayrılıp 6 ay boyunca haftada iki kere 1 saatlik egzersiz
derslerine katılmış
Akıcı zeka; görsel, sözel ve işleyen bellek; ve yürütme işlevi değerlendirilmiş
Ruh hali ise geriatrik depresyon ölçeği ile değerlendirilmiş
• Sonuç: Grup temelli egzersiz programı, esneklik ve gevşeme egzersizi programı veya egzersiz
yapmama grubu ile karşılaştırıldığında akıcı zekanın bilişsel performansını önemli ölçüde
iyileştirdiği görülmüş. 
• Hem grup temelli egzersiz programı hem de esneklik ve gevşeme tekniği programının başlangıçta
yüksek olan GDS skorları, çalışmanın sonunda önemli ölçüde azalmış.
• Sağlıklı yaşlı yetişkinlerde ve hafif bilişsel bozukluğu ve demansı olanlarda, bilişsel düzeyi etkilemek için
fiziksel egzersizi değerlendiren çalışmaların (15 RKÇ) kapsamlı bir sistematik incelemesi yapılmış.
• 60 yaş üstü, 3 grup: Yaşlı sağlıklı bireyler, hafif bilişsel bozukluğu olanlar, demanslılar, 4 hafta ve üzeri seans
• Çalışmada;
 Cochrane kriterlerini kullanılarak metodolojik kalite değerlendirmesi
 Çeşitli egzersiz dozu uygulamaları ile yaşlı erişkinlerde bilişsel performans arasındaki ilişkinin tanımlanması
ve değerlendirilmesi
 Biliş üzerinde bildirilen etkilerin tutarlı modellerinin belirlenmesi (yani bir rehber oluşturulması)
amaçlanmış.
Egzersiz rejimi bilgileri (seans süresi, haftalık sıklık, müdahale süresi ve egzersiz yoğunluğu) toplanmış ve
çalışmalar arasında ortalaması alınmış.
Kullanılan tüm nöropsikolojik testler, klinik nöropsikolog tarafından 5 olası alan olarak sınıflandırılmış:
yürütücü işlev, işlem hızı/dikkat, genel biliş, görsel uzamsal hafıza ve işleyen bellek.
• Tüm çalışmalarda ortalama müdahale sıklığı haftada 2,86 ± 1,19 kezdi;
Sağlıklı yaşlı bireyler grubu için 2,81 ± 0,98,
Hafif bilişsel bozukluk grubu için 2,51 ± 0,77 ve
Demans grubu için 3,6 ± 1,98.
• Dakika cinsinden haftalık ortalama egzersiz süresi
60.1 (tüm bireyler),
155.3 sağlıklı yaşlı bireyler,
144.3 hafif bilişsel bozukluk ve
203.5 demans
• Çalışmalar genelinde ortalama seans süresi 56 ± 19.11 dakika;
Sağlıklı yaşlı bireyler grubu için 52,0 ± 18,2 dakika,
Hafif bilişsel bozukluk grubu için 57,5 ​± 20,57 dakika ve
Demans grubu için 56,53 ± 22,2 dakika.
Bilişsel sonuçlarda iyileşme bildiren araştırmalar için saat cinsinden medyan müdahale süresi 52 saat iken, bilişsel
sonuçlarda iyileşme bildirmeyen çalışmalarda bu süre 33,8 saatmiş
Geri kalan sonuçların hiçbiri gelişmiş bilişsel performansla ilişkili bulunmamış (dakika olarak seans süresi, haftalık
egzersiz sıklığı, dakika cinsinden müdahale süresi, toplam hafta).
Sonuç olarak 52 saatlik bir egzersiz programının bilişsel performansı muhtemelen iyileştireceği kanısına varılmış.
 İşlem hızı / dikkat
Gruplar ve Görsel / Uzamsal hafıza
kognitif Yürütücü İşlev
iyileşme Çalışma belleği
düzeyleri Genel biliş düzeyi
• Amaç: Aerobik egzersiz, direnç eğitimi ve Tai Chi’nin, bilişsel bozukluğu olmayan sağlıklı yaşlı
yetişkinlerin bilişsel performansına etkileri üzerine mevcut literatürü güncellemek.
• Metod: 2002-2012 yılları arasındaki 16 RKÇ dahil edilmiş
Deney Grubu:
Aerobik egzersizde 731
Direnç egzersizlerinde 304
Tai Chi’de 106
Kontrol Grubu:
Egzersiz yok 572
Esneme egzersizleri (yoga) 172
Aerobik egzersiz /
Esneme
egzersizleri
• Anında hatırlama (p =
1.00)
• Gecikmeli hatırlama (p
= 0.67)
• Sözel akıcılık (p = 0.58)
• Akıl yürütme (p = 0.28)
• Dikkat (p = 0,56)
• İşlem hızı (p = 0,76)
Bilişsel işlev (p = 0,26)
Açısından önemli bir fark
yok.
Direnç
Aerobik egzersiz /
egzersizleri /
Müdahale yok
Germe
• Gecikmeli hatırlama • Direnç egzersizi
grubu, germe
(p = 0.13)
• Sözel akıcılık (p = grubuna göre karar
0.14) verme yetisinde
daha iyi iyileşme
• Muhakeme (p =
gösterirken; dikkat
0.48) ve bellek açısından
• Çalışma bellek iki grup arasında
(0,70) anlamlı bir fark
• İşlem hızı (p = bulunamamış.
0,17)
Direnç
Tai Chi / Sonuç
egzersizleri /
Müdahale yok
Müdahale yok

• Çalışma belleği • Dikkat • Direnç eğitimi,

• Dikkat • İşlem hızı esneme
egzersizlerine
oranla performansı
önemli ölçüde
etkilemiş.
Açısından önemli bir Açısından anlamlı
fark yok. farklılık var.
• Tai Chi, hiç egzersiz
Bellek ise anlamlı yapmayanlara
farklılığa yakın sonuç kıyasla
göstermiş. performansta
anlamlı değişiklikler
göstermiş.
• Amaç: 5-13 yaşlarındaki çocuklarda fitness ve fiziksel aktivitenin
bilişsel fonksiyon üzerine etkinliğini araştırmak
• Yöntem: 1990-2014 yılları arasındaki
Biliş, öğrenme, beyin için 64 çalışma
Akademik başarı ve konsantrasyon için 73 çalışma dahil edilmiş
• Sonuç: Biliş ve akademik başarı ile fiziksel aktivite arasında anlamlı bir
ilişki bulunmuş. Fiziksel aktivitenin türü, miktarı ve sıklığıyla ilgili bir
sonuç elde edilmemiş.
• Zamanlama ve koordinasyon egzersizleri yaşlı yetişkinlerde yürümeyi iyileştirmek için önemli bir
katkı olabilir.
• Yöntem:
65 yaş ve üstü, Egzersiz dersleri 12 hafta boyunca haftada iki kez 50 dakika;
1. gruba; ısınma, zamanlama/koordinasyon egzersizleri, kuvvetlendirme ve esneme egzersizleri
(142 kişi)
2. gruba; ısınma, kuvvet, dayanıklılık ve esneme egzersizleri yaptırılmış (139 kişi)
6 dakikalık yürüme testi ve Geç yaşam fonksiyonu ve engellilik değerlendirmeleri yapılmış
Sınıf başına 10 veya daha az katılımcı
• Sonuç olarak 1. grup yürüyüş hızında daha iyi iyileştirme göstermiş. Yani toplum temelli sağlığın
gelişimi için zamanlama/koordinasyon egzersizlerinin önemli bir katkısı olabilir.
Teşekkür ederim 