Hệ đếm & việc biểu diễn

thông tin văn bản trong máy

tính điện tử
Khái niệm
 Hệ đếm là tổng thể các quy tắc ghi và
đọc các số theo một trật tự nào đó
 Hệ đếm thập phân (hệ đếm 10):
 10 là cơ số
 sử dụng các chữ số: 0, 1, 2, …, 9 (và có
thể thêm dấu +, dấu – hay dẩu phảy thập
phân.
Hệ đếm thập phân
 Viết ngắn:
 (apap-1…a1a0,a-1a-2…a-q)10
 Viết dài:
 ap10p + ap-110p-1 + … + a1101 + a0100 + + a-110-1 +
… + a-q10-q

(Với ai là các số từ 0 đến 9)

 Ví dụ: 19.5 = (19.5)10
= 1x101 + 9x100 + 5x10-1
Hệ đếm Z phân
 Z là số nguyên dương > 1
 Z là cơ số
 Tập hợp các số {0, 1, …, Z-1} các chữ số
 Viết ngắn:
 (apap-1…a1a0,a-1a-2…a-q)Z
 Viết dài:
 apZp + ap-1Zp-1 + … + a1Z1 + a0Z0 + a-1Z-1 + … + a-qZ-
q
Các hệ đếm thông dụng
 Hệ thập phân (Decimal System)
 Con người sử dụng
 Hệ đếm nhị phân (Binary System)
 Máy tính sử dụng
 Hệ đếm bát phân (Octave System)
 Hệ mười sáu (Hexadecimal System)
 Dùng để viết gọn số nhị phân
Hệ đếm nhị phân (Binary System)
 Hệ cơ số 2 ( hệ 2) là hệ thống ghi và đọc các con số biểu
diễn bằng hai chữ số 0, 1.
 Cơ số 2

 2 chữ số nhị phân: 0 và 1

 Chữ số nhị phân gọi là bit (binary digit)

 Bit là đơn vị thông tin nhỏ nhất

 Dùng n bit có thể biểu diễn được 2n giá trị khác

nhau:
 00…000 = 0
 11…111 = 2n - 1
Dạng tổng quát của số nhị phân
 Có một số nhị phân A như sau:
 A = apap-1…a1a0,a-1a-2…a-q
 Giá trị của A được tính như sau:
 A = ap2p + ap-12p-1 + … + a121 + a020 + a-12-
1
+ … + a-q2-q
 A = a i2 i
Ví dụ số nhị phân
 Hệ đếm Octal
 HÖ ®Õm b¸t ph©n (cßn gäi lµ hÖ 8) lµ hÖ thèng ghi ®äc c¸c
con sè sè biÓu diÔn b»ng 8 ch÷ sè: 0, 1, 2,3, 4, 5, 6,7.
LuËt ®Õm vµ quy t¾c lµm tÝnh còng tư­¬ng tù như­ hÖ 10 như­ng
dïng c¸c b¶ng céng, trõ vµ nh©n cña hÖ 8.
VÝ dô: 7248 => 4 x 80 = 4
2 x 81 = 16
7 x 82 = 448
46810
§Õm: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 20, 21,22 ...
Lµm tÝnh: 6 + 3 = 11 (v× 910 = 118); 2 x 6 = 14 (v× 1210 = 148);...
Hệ đếm Hexadecimal
 Cơ số 16
 16 chữ số: 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, A,
B, C, D, E, F

ABC16 => C x 160 = 12 x 1 = 12

B x 161 = 11 x 16 = 176
A x 162 = 10 x 256 = 2560
274810
 Quan hệ giữa số nhị phân và các
số khác
Decimal Binary Octave Decimal Binary Hexadecimal
0 000 0 0 0000 0
1 001 1 1 0001 1
2 010 2 2 0010 2
3 011 3 3 0011 3
4 100 4 4 0100 4
5 101 5 5 0101 5
6 110 6 6 0110 6
7 111 7 7 0111 7
8 1000 8
9 1001 9
10 1010 A
11 1011 B
12 1100 C
13 1101 D
14 1110 E
15 1111 F
Cách đếm (1/3)
Hexa-
Decimal Binary Octal decimal
0 0 0 0
1 1 1 1
2 10 2 2
3 11 3 3
4 100 4 4
5 101 5 5
6 110 6 6
7 111 7 7
Cách đếm (2/3)
Hexa-
Decimal Binary Octal decimal
8 1000 10 8
9 1001 11 9
10 1010 12 A
11 1011 13 B
12 1100 14 C
13 1101 15 D
14 1110 16 E
15 1111 17 F
Cách đếm (3/3)
Hexa-
Decimal Binary Octal decimal
16 10000 20 10
17 10001 21 11
18 10010 22 12
19 10011 23 13
20 10100 24 14
21 10101 25 15
22 10110 26 16
23 10111 27 17
 Chuyển đổi giữa các hệ
 The possibilities:

Decimal Octal

Binary Hexadecimal
 Ví dụ

 2510 = 110012 = 318 = 1916

Chuyển đổi cơ số
 Thập phân sang nhị phân:
VD: 20.125=(???)2
Phương pháp: Chuyển phần nguyên và
phần phân riêng rẽ, sau đó ghép lại.
Phần nguyên
 Lặp đi lặp lại phép chia:
 Thương số Dư số
 20/2 10 0
 10/2 5 0
 5/2 2 1
 2/2 1 0
 1/2 0 1
 20 = (10100)2
Phần phân
 Lặp lại phép nhân
 tích phần nguyên
 0.125 x 2 0.25 0
 0.25 x 2 0.5 0
 0.5 x 2 1 1
 0
 0.125 = (.001)2
 20.125=(10100.001)2
 Nếu quá trình biến đổi phần phân
không thể kết thúc, ta dừng lại ở độ
chính xác cần thiết.
 VD: 17.3=(?)2
Chuyển đổi một số từ thập phân
sang Z phân
 Số chuyển đổi chỉ có phần nguyên
 Quy tắc: Để chuyển đổi một số chỉ có phần
nguyên từ hệ thập phân sang hệ đếm Z phân
đầu tiên ta lấy số cần chuyển đổi chia cho Z.
Phần dư của phép chia đầu chính là a0. Lấy
phần nguyên tiếp theo chia cho Z, phần dư
tiếp theo chính là a1 và tiếp tục làm như vậy
cho tới khi tìm được ap
Chuyển một số thập phân sang
nhị phân (phần nguyên)
Số chuyển đổi chỉ có phần lẻ
 Ví dụ

123410 = ?8

8 1234
8 154 2
8 19 2
8 2 3
0 2

123410 = 23228
 Ví dụ
123410 = ?16

16 1234
16 77 2
16 4 13 = D
0 4

123410 = 4D216
 Octal to Binary
 Technique
 Convert each octal digit to a 3-bit
equivalent binary representation
 Ví dụ
7058 = ?2

7 0 5

111 000 101

7058 = 1110001012
 Hexadecimal to Binary

 Technique
 Convert each hexadecimal digit to a 4-bit
equivalent binary representation
 Ví dụ
10AF16 = ?2

1 0 A F

0001 0000 1010 1111

10AF16 = 00010000101011112
 Binary to Octal

 Technique
 Group bits in threes, starting on right
 Convert to octal digits
 Ví dụ
10110101112 = ?8

1 011 010 111

1 3 2 7

10110101112 = 13278
 Binary to Hexadecimal

 Technique
 Group bits in fours, starting on right
 Convert to hexadecimal digits
Ví dụ
10101110112 = ?16

10 1011 1011

2 B B

10101110112 = 2BB16
 Octal to Hexadecimal
 Technique
 Use binary as an intermediary
Ví dụ
10768 = ?16

1 0 7 6

001 000 111 110

2 3 E

10768 = 23E16
 Hexadecimal to Octal

 Technique
 Use binary as an intermediary
Ví dụ
1F0C16 = ?8

1 F 0 C

0001 1111 0000 1100

1 7 4 1 4

1F0C16 = 174148
Bài tập
Exercise – Convert ...
Hexa-
Decimal Binary Octal decimal
33
1110101
703
1AF

Don’t use a calculator!

Skip answer Answer

Exercise – Convert …
Answer

Hexa-
Decimal Binary Octal decimal
33 100001 41 21
117 1110101 165 75
451 111000011 703 1C3
431 110101111 657 1AF
Các phép tính
Counting in Base 2
Binary Equivalent Decimal
Number 8’s (23) 4’s (22) 2’s (21) 1’s (20) Number

0 0 x 20 0
1 1 x 20 1
10 1 x 21 0 x 20 2
11 1 x 21 1 x 20 3
100 1 x 22 4
101 1 x 22 1 x 20 5
110 1 x 22 1 x 21 6
111 1 x 22 1 x 21 1 x 20 7
1000 1 x 23 8
1001 1 x 23 1 x 20 9 3-44
 Base 10 Addition Table
310 + 610 = 910
+ 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9

0 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9

1 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

2 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

3 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

4 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13
etc 3-45
 Base 8 Addition Table
38 + 68 = 118
+ 0 1 2 3 4 5 6 7
0 0 1 2 3 4 5 6 7 (no 8 or 9,
of course)
1 1 2 3 4 5 6 7 10

2 2 3 4 5 6 7 10 11

3 3 4 5 6 7 10 11 12

4 4 5 6 7 10 11 12 13

5 5 6 7 10 11 12 13 14

6 6 7 10 11 12 13 14 15

7 7 10 11 12 13 14 15 16 3-46
 Base 10 Multiplication Table
310 x 610 = 1810
x 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9
0 0

1 1 2 3 4 5 6 7 8 9

2 2 4 6 8 10 12 14 16 18

3 3 6 9 12 15 18 21 24 27

4 0 4 8 12 16 20 24 28 32 36

5 5 10 15 20 25 30 35 40 45

6 6 12 18 24 30 36 42 48 54

7 7 14 21 28 35 42 49 56 63
3-47
 Base 8 Multiplication Table
38 x 68 = 228
x 0 1 2 3 4 5 6 7
0 0

1 1 2 3 4 5 6 7

2 2 4 6 10 12 14 16

3 0 3 6 11 14 17 22 25

4 4 10 14 20 24 30 34

5 5 12 17 24 31 36 43

6 6 14 22 30 36 44 52

7 7 16 25 34 43 52 61
3-48
Addition

Base Problem Largest Single Digit

6
Decimal +3 9

6
Octal +1 7
6
Hexadecimal +9 F
1
Binary +0 1
3-49
Addition

Base Problem Carry Answer

6
Decimal +4 Carry the 10 10

6
Octal +2 Carry the 8 10
6
Hexadecimal +A Carry the 16 10
1
Binary +1 Carry the 2 10

3-50
Bài tập
 Làm một số bài tập trong giáo trình
Biểu diễn thông tin trong
MTĐT
 Một bit (Binary Digit- số nhị phân) là một chữ số
0 hoặc 1.
 Tất cả các ký tự (chữ cái, chữ số, ký hiệu) đều
có thể được đặt tương ứng 1-1 theo một quy ước
nào đó với những dãy số 0,1 gọi là “mã nhị
phân” của ký tự.
 Hệ mã ASCII (American Standard Code for
Information Interchange) (tr 387) và hệ EBCDIC
(Extended Binary Coded Decimal Interchange
Code)
 Theo hệ ASCII, một ký tự được biểu diễn bởi một
mã gồm 8 chữ số 0,1 viết gọn lại thành hai số
của hệ 16. Ví dụ ‘A’ <-> 6510 = 0100 00012 =
4116
52
Đơn vị đo dữ liệu số
 ASCII Features
 Developed by ANSI (American National Standards Institute)
 Defined in ANSI document X3.4-1977
 7-bit code
 8th bit is unused (or used for a parity bit or to indicate “extended”
character set)
 27 = 128 different codes
 Two general types of codes:
95 are “Printing” codes (displayable on a console)
33 are “Control” codes (control features of the console or
communications channel)
 Represents
Latin alphabet, Arabic numerals, standard punctuation characters
Plus small set of accents and other European special characters (Latin-I
ASCII)