“1-SONLI FAKULTET VA GOSPITAL TERAPIYA”

KAFEDRASI

REVMATOID ARTRIT
RHEUMATOID ARTHRITIS
 Mavzuning dolzarbligi: Revmatoid artrit –
bo’g’imlarning eng keng tarqalgan kasalligi
bo’lib, jamiyat uchun iqtisodiy yo’qotishni YuIK
bilan taqqoslash mumkin. Kasallik
boshlangandan 20 yildan keyin bemorlarning
60-90%i mehnat qobiliyatini yo’qotadilar, 1/3
qismi batamom nogiron bo’lib qoladilar.

 Tarqalganligi: Uchrash darajasi aholi o’rtasida

0,5-1,8% ni tashkil qiladi. Ayollarda erkaklarga
qaraganda 3 marta ko’proq kuzatiladi. 80%
hollarda kasallik 35-50 yoshga to’g’ri keladi.
Revmatoid artrit – biriktiruvchi
to’qimaning surunkali tizimli
kasaligi bo’lib, aksariyat periferik
bo’g’imlarning eroziv-destruktiv
poliartrit tipida avj oluvchi
zararlanishi bilan kechadi
 Revmatoid artritga nozologik shakl
sifatida Fransiyada 1800 yilda Augustin
Jacob Landré-Beauvais (1772–1840)
tomonidan dastlabki ta’rif uning
Salpetrier gospitalidagi kuzatuvlari
natijasida berilgan. U kasallikni
podagraning varianti deb atagan.
 Kasallikning hozirgi nomi 1859 yilda
chop etilgan “Podagra va revmatik
podagraning tabiati hamda davosi
haqida traktat”da keltirilgan.
 A.B. Garro 1858 yilda Revmatoid artrit
atamasini taklif qildi va 1892 yilda podagradan
farqlab berdi.
 Kasallik nomi "rheumatic fever“ atamasiga
asoslangan, grekcha ῥεύμα-rheuma,
ῥεύματος-rheumatos ("flow, current"), -
oqim, -oid qo’shimchasi – o’xshash –
bo’g’imlarning revmatik isitmadagiga
o’xshash yallig’lanishi ma’nosini bildiradi.
 RA ning etiologiyasi - noma`lum
 Turli xil omillar:
Etiologiyasida 3 asosiy omilni farqlash mumkin:
Nasliy moyillik
Autoimmun reaksiyalarga Ko’pincha: HLA — DR1, DR4 antigenlarini
nasliy moyillik tashuvchilarda uchraydi

Infeksion omil
Paramiksoviruslar Gepatoviruslar Gerpesviruslar

Trigger omil
Sovqotish Giperinsolyasiya Intoksikasiya

Mutagen dorilar Endokrinopatiyalar Stress

 Ayollarda 24 oy davomida bolani ko’krak suti bilan

boqish RA rivojlanishi xavfini 2 barobar kamaytiradi
 PATOGENEZI
Mutaxassislar tomonidan revmatoid artrit
autoimmun kasallik deb qaraladi. Ushbu
kasalliklar guruhi himoya hujayralari –
limfotsitlar faoliyatining o'zgarishi bilan
tavsiflanadi. Ular begona bakteriyalarni,
zamburug'larni, viruslarni faol ravishda tanib
olish va ularni yo'q qilish o'rniga, o'zlarining
sog'lom hujayralariga hujum qilishni
boshlaydilar. Immun tizim hujayralari o'zaro
ta'sirining buzilishi quyidagi bosqichlardan
iborat:
• Sinoviositlar makrofaglar xususiyatlariga
ega bo'lib qoladi, yallig'lanishga olib keluvchi
sitokinlarni, birinchi navbatda o'sma nekrozi
omili α, interleykin 1 ni ajratib, antigen ishlab
chiqaruvchi hujayralarga aylanadi va
T-xelperlarning faollashishiga olib keladi.
• Sinovial suyuqlik hujayralarida va
bo'g'imning sinovial qobig’ida ko'p sonli
T-xelperlari paydo bo'lib, ular γ-interferon
chiqaradi va makrofaglarni faollashtiradi
 Faollashgan makrofaglar va monositlar
yallig'lanishga olib keluvchi sitokinlarni ishlab
chiqaradi: o'sma nekrozi omili α, IL-1, IL-6.
 • Sinovial suyuqlikda IL-8
kontsentratsiyasining ortishi undagi
neytrofillarning yuqori konsentratsiyasini
keltirib chiqaradi.
 • IL-1 isitmani, osteoklastlarning faollashuvini
keltirib chiqaradi, bu esa subxondral suyak
plastinkasining osteoporoziga olib keladi.
 O'sma nekrozi omili endotelial
hujayralar yuzasida adgeziya
molekulalarining paydo bo'lishiga olib
keladi, ekssudatsiyaga yordam beradi,
vazn yo'qotishiga, surunkali
yallig'lanish anemiyasiga olib keladi.
IL-6 gepatotsitlarni faollashtirib ular
tomonidan C-reaktiv oqsil ishlab
chiqarilishining oshishiga olib keladi;
B-limfotsitlarni faollashtiradi
•Qonda immunoglobulinlarni ishlab
chiqaradigan plazma hujayralari
kontsentratsiyasi sezilarli darajada
oshadi. Bemorlarning 80% qonida
va sinovial suyuqlikda IgM va IgG
kontsentratsiyasi keskin oshadi
(revmatoid omillar). Endotelial o'sish
omilining ishlab chiqarilishi sinovial
to'qima kapillyarlarining ko'payishiga
imkon beradi.
Angioneogenez va faol fibroblastlar,
sinoviositlarning ko'payishi pannus
shakllanishiga olib keladi - o'smaga
o'xshab o'sish xususiyatiga ega bo'lgan,
tog’ayga, suyakning artikulyar yuzasiga
kirib, eroziya hosil qiluvchi va pay-boylam
apparatiga kirishga qodir agressiv to'qima.
Pannus nisbatan kechroq shakllanadi –
kasallik boshlanganidan bir necha oy o'tgach.
IgG ning revmatoid omillar bilan o'zaro
ta'siri natijasida qonda immun
komplekslarning paydo bo'lishi
komplementning faollashishiga va
mikrosirkulyator tizimning shikastlanishiga
olib keladi, bu revmatoid artritning visseral
ko'rinishini tushuntiradi.
PATOGENEZI
ETIOLOGIK
OMILLAR Genetik moyillik

IMMUN javob boshqarilishining buzilishi

GENETIK MOYILLIK

T- limfotsitlar defitsiti va
B - limfotsitlarning
antitanalar sintezi nazoratining
agregatsiyalangan IgG sintezi
yetishmasligi
PATOGENEZI (davomi)
GENETIK MOYILLIK

Agregatsiyalangan Ig-larga antitanalar hosil bo’lishi (RO-Ig M)

Ig, RO o’zaro ta'siri va IMMUN komplekslar hosil bo’lishi

Komponent limfokinlar hosil

qon ivishining faollashuvi bo’lishi
faollashuvi
Hujayralar
Xemotaksis
zararlanishi

Yallig’lanish, sinovit, Yallig’lanish

bo’g’imdan tashqari mediatorlari ajralishi
simptomlar rivojlanishi
Pathogenesis of Rheumatoid Arthritis
Choy, E. H.S. et al. N Engl J Med 2001;344:907-916

Inflammed synovial tissue (synovitis)

• Villous hyperplasia
• Intimal cell proliferation
• Inflammatory cell infiltration
T cells, B cells, macrophages and
plasma cells
• Production of cytokines and proteases
• Increased vascularity
• Self-amplifying process
Sog’lom va revmatoid artritdagi
bo’g’im ko’rinishi
 RA ifodalangan
bosqichi Pannus

RA erta bosqichi
Pannus

 RA kechki bosqichi
suyak ankilozi
Revmatoid artrit

1 2 3 4

 1. synovitis
 2. fibroz ankiloz
 3. Suyak ankilozi
 4. osteoporoz
TASNIFI
(Rossiya revmatologlar assotsiatsiyasi plenium majlisida 30
sentyabr 2007 y qabul qilingan.)

1. Asosiy tashxis:
Revmatoid artrit seropozitiv (M05.8)

Revmatoid artrit seronegativ (M06.0)

Revmatoid artrit aloxida

klinik shaklllari:
- Felti sindromi (M05.0)
- Kattalarda rivojlanadigan Still
kasalligi (M06.1)
Revmatoid artrit extimolligi (M05.9,
M06.4, M06.9)
 3. Kasallik faolligi:

0 - remissiya DAS28 < 2,6

1 - past 2,6< DAS28 <3,2

2 - o’rtacha 3,2< DAS28 <5,1

3 - yuqori DAS28 > 5,1

 1. revmatoid 4. neyropatiya
tugunchalar (mononevrit,
polineyropatiya)
4. Bo’g’imdan
2. teri vaskuliti tashqari
(yarali- (sistem) 5. plevrit (quruq,
nekrotik o’zgarishlar: ekssudatli),
vaskulit, perikardit
tirnoq infarkti, (quruq,
digital arteriit, ekssudatli)
livedo-angiit)
7. ko’zlarning 6. Shegren
3. boshqa zararlanishi (sklerit,
a'zolarning sindromi
episklerit, to’r parda
vaskuliti vaskuliti)
5. Instrumental xarakteristika: Eroziyalar mavjudligi
(rentgenografiya, MRT, UZI da aniqlanadi):

Eroziv
Eroziv
emas

Rentgenologik bosqich (Shteynbroker

bo’yicha, modifikatsiya):

I bo’g’im atrofi osteoporozi

osteoporoz + bo’g’imlar aro tirqishning
II torayishi, yakka eroziyalar bo’lishi
mumkin
II bosqich + eroziyalarning ko’pligi +
III
bo’g’imlarda yarim chiqishlar

IV IV – III bosqich + suyak ankilozi

6.Qo’shimcha immunologik
xarakteristika - antitsitrullin
antitanalar:

ATSSP - pozitiv ATSSP – negativ

 7. Funksional sinf:
to’liq saqlangan: o’z-o’ziga xizmat qilish,
I professional bo’lmagan va professional
mehnatga layoqatlik
saqlangan: o’z-o’ziga xizmat qilish,
II professional mehnatga layoqatlik;
cheklangan: professional bo’lmagan
mehnatga layoqatlik
saqlangan: o’z-o’ziga xizmat qilish;
III chegaralangan: professional bo’lmagan va
professional mehnatga layoqatlik
chegaralangan: o’z-o’ziga xizmat qilish,
IV professional bo’lmagan va professional
mehnatga layoqatlik
8. Asoratlari:

1. ikkilamchi sistem amiloidoz

2. ikkilamchi artroz
3. osteoporoz (sistem)
4. osteonekroz
5. tunnel sindromlar (karpal kanal sindromi,
tirsak nervi va n. Tibialis ni bosilish
sindromlari)
6. atlanto-aksial bo’g’im yarim chiqishi,
mielopatiya bilan birga, umurtqa pog’onasini
bo’yin qismininostabilligi
7. ateroskleroz
 DAS (disease activity score) – RA faollik
darajasini integral ko’rsatkichi.

DAS=0,56ЧБС+0,28ЧПС+0,70lnСОЭ+
+ 0,014ОСЗ
ЧБС – og’riqli bo’gimlar soni (tender joint count ),
ЧПС – shishgan bo’gimlar soni (swollen joint count ),
СОЭ – EChT(ESR),
ОСЗ – VASh bo’yicha baho (visual analog scale)
DAS 28.
28 bo’g’imni tekshirish asosida hisoblanadi: proksimal
falangalararo, qo’l panja-falanga, bilak-panja, tirsak, elka va
tizza bo’g’imlari
  Enter clinical data to calculate the
Disease Activity Score        
 Clinical variable  Og’riqli bo’g’imlar soni
tender joint count (0- (0-28)
28)  Shishgan bo’g’imlar
 swollen joint count soni (0-28)
(0-28)  EChT (mm/s)
 ESR (mm/h)  VASh(mm)
 VAS general health
patient (mm)
 Rheumatoid arthritis - symptoms:
Around the joints
 Warmth - gipertermiya
 Redness - qizarish
 swelling - shish
 Pain – og’riq
 limitations in joint
motion – bo’g’imda
 harakat cheklanishi

General
 sickness – og’riq
 tiredness - charchoq
 fever - isitma
Tirsak bo’g’imi zararlanishi
Mayda va periferik bo’g’imlarda kuchayib
boruvchi og’riq va harakat cheklanisi bilan
boshlanadi
Ba’zan kattaroq bo’g’imlarning o’tkir
monoartriti bilan boshlanishi mumkin
Katta yoshlilarda ko’p mayda bo’g’imlar va
katta bo’g’mlar o’tkir poliartriri bilan
boshlanadi
Rheumatoid arthritis

 small joints of hands and feet affected first,

larger joints later
“Ulnar deviasiya” ko’rinishidagi
deformasiya
Extra-articular (bo’g’imdan tashqari)
o’zgarishlar

Yurak-qon tomir zararlanishi –

vaskulit, tugunchalar, amiloidoz,
serozit va valvulit bilan qo’shilib
kelishi mumkin. Perikardit.
O’pka – fibroz o’zgarishlar
Revmatoid tugunchalar – 20-50% (tirsak
bo’g’imi, Axill payi)
Revmatoid
tugunchalar

Revmatoid tugunchalar –
nekrotik qism, atrofida
makrofaglar, limfositlar, plazmatik
hujayralar va fibroblastlar
 Buyrak zararlanishi

Ikkilamci
Nefrit Pielonefrit
amiloidoz

Buyrak zararlanishi
Surunkali buyrak
yetishmovchiligi
 Ko’z zararlanishi
Quruq
kerato-
kon’yuktivit,
episklerit.
 Asab sistemasi Kompression
zararlanishi neyropatiya

Mushaklar zararlanishi
Bo’g’imlar Mushaklar Periferik
yallig’lanishi yallig’lanishi neyropatiya

Mushaklar gipokineziyasi

Mushaklar atrofiyasi

Mushaklar bo’shashishi
 Revmatoid vaskulit – 1% dan ko’proq
pasientlarda kuzatiladi. Ko’proq seropositive RA
li erkaklarda uchraydi. Klassik simptomi–
periferik gangrena
 Felly's syndrome– set of symptoms–
expressed neutropenia, splenomegaly,
acute join lesion, systematic manifestation,
hyperpigmentation of skin of inferior
extremity
 Sjogren'S syndrome– often occurs in RA,
manifested – Keratoconjunctivitis sicca
(itch, burning, discomfort, later vision
decay, «sand in the eyes») и xerostomia
(dryness in mouth)
 Limfoadenopatiya
25-30% bemorlarda aniqlanadi. Ko’pinvha kasallikning
og’ir kechishida kuzatiladi
 DIAGNOSIS
• laboratory research– CBA –
hypochromic anaemia, ESR, CRP
increase
• Immunology research– Seropositive.
Seronegative
• Synovial fluid analyze– viscosity
decrease, friable mucigenic clot,
leukocytosis with neutrophilosis.
 ИНСТРУМЕНТАЛЬНЫЕ
• Рентгенологическое исследование ПО
ИССЛЕДОВАНИЯ
АСТАПЕНКО М.Г., ПИХЛАК Э.Г. 1966) –
• I СТАДИЯ ОСТЕОПОРОЗ, БЕЗ ДЕСТРУКТИВНЫХ
РЕНТГЕНОЛОГИЧЕСКИХ ИЗМЕНЕИЙ
• II СТАДИЯ - НЕЗНАЧИТЕЛЬНОЕ РАЗРУШЕНИЕ ХРЯЩА И КОСТИ,
НЕБОЛЬШОЕ СУЖЕНИЕ СУСТАВНОЙ ЩЕЛИ, ЕДИНИЧНЫЕ УЗУРЫ
КОСТЕЙ
• III СТАДИЯ - ЗНАЧИТЕЛЬНОЕ РАЗРУШЕНИЕ ХРЯЩА И КОСТИ,
ВЫРАЖЕННОЕ СУЖЕНИЕ СУСТАВНОЙ ЩЕЛИ, МНОЖЕСТВЕННЫЕ
УЗУРЫ, ПОДВЫВИХИ
• IV СТАДИЯ - СИМПТОМЫ III СТАДИИ, СОПРОВОЖЛАЮЩИЕСЯ
АНКИЛОЗОМ

Артроскопия; костная денситометрия; Тест

Ширмера
Рентгенологические изменения, характерные для
поздней стадии РА: множественные эрозии, наиболее
выраженные в дистальных отделах пястных костей;
стойкие деформации и анкилозы
Rentgenologik belgilari

Bo’g’imlardagi surunkali
yallig’lanish natijasida suyaklarda
destruksiya va eroziyalar

Uzoq davom
etgan
surunkali
Erta artrit – artrit
falangalararo bo’g’imlar natijasida
atrofidagi yumshoq deformasiya
to’qimalau shishi va ankiloz.
 CLASSIFICATION CRITERIA (A.R.A)
TASHXIS MEZONLARI (ARA)
 Morning stiffness  1. Oxirgi 6 xafta davomida 1 soat davom
 Arthritis of 3 or etuvchi ertalabki karaxtlik
 2. Oxirgi 6 xafta davomida 3 yoki undan
more joints
ortiq bo’g’imlarda shish
 Arthritis of hand
 3. Oxirgi 6 xafta va undan ko’p vaqt
joints davomida kaft-barmoq va proksimal
 Symmetric arthritis falangalararo bo’g’imlarda shish
 Radiographic  4. Bo’g’imlar jaroxatlanishining
simmetrikligi
changes  5. bo’g’imlarda tipik rentgenologik
 Rheumatoid o’zgarishlar (eroziyalar, bo’g’im oldi
nodules osteoporozi)
 Serum rheumatoid  6. Teri osti revmatoid tug’unchalari
 7. Qon zardobida revmatoid omil
factor
aniqlanishi
 A person shall be  Bemorda 7
said to have mezondan 4 tasi
rheumatoid arthritis aniqlansa tashxis
if he or she has ishonchli
satisfied 4 of 7 hisoblanadi.
criteria, with criteria  1-4 mezonlar
1-4 present for at davomiyligi 6
least 6 weeks haftadan kam
bo’lmasligi kerak
 DIFFERENSIAL TASHXIS

 O’TKIR REVMATIK ISITMA

 ANKILOZLOVCHI SPONDILOARTRIT
 REYTER SINDROMI
 PSORIATIK ARTRIT
 JAKKU ARTRITI
 NYAK va Kron kasalligidagi artrit
MIKROKRISTALLIK ARTRITLAR
 OSTEOARTROZ


Psoriatik artrit
TQB da bo’g’im zararlanishi
Osteoartrozda Geberden tugunchalari
Jakku artriti
RAni DAVOLASH
RAni DAVOLASH Treatment
 Kasallikni modifikasiyalovchi  DMARDs (disease-
davo (Bazis davo): modifying anti-
 1) AMINOXINOLIN UNUMLARI
 - Delagil, Plakvenil
rheumatic drugs):
 2) OLTIN PREPARATLARI methotrexate (gold
 - Auronofin, Ridaura, Tauredon standart),
 3) Д-penisilamin
 - Kuprenil
leflunomide,
 4) IMMUNODEPRESSANTLAR: sulfasalazine,
 - Metotreksat (oltin standart) cyclosporine
 - Leflunomid
 Gold compounds
 - Siklofoafamid
 5) SULFANILAMIDLAR  Tumor necrosis factor
 -Sulfasalazin alpha (TNFα)
 6) O’NO-α: ingibitorlari
 - Remikeyd (Infliksimab) blockers
 7) Monoklonal antitanalar  Monoklonal
 - Mabtera (Rituksimab) antibodies
 I – gormonal davo:  Hormonetherapy
 - Prednisolon, Methypred  Prednisolonum,
 Kenalog, diprospan Methypredum
bo’g’im orasiga  Kenalogum, diprospanum
 II – YaQNP  NSAIDs
 SOG-2 Inhibitorlari
 Inhibitors COH-2
 Ketonal
 Ketonal
 Brufenum
 Ortophenum  Brufenum
 III – Physiotherapiya  Ortophenum
 IV - Immobilizatsiya,  Physiotherapy
orthopedic chora-  Immobilization,
tadbirlar orthopedic adaptation
 Jarroxlik usuli bilan  Surgical treatment
davolash  Synovectomy
 Synovectomiya  prosthetic repair
 Bo’g’imni protezlash
 artificial ankylosis
 Artrodez  Surgical operation on
 Qo’ panjasida jarroxlik hand
muolajalari
 Profilaktika va reabilitasiyasi
 Surunkali infeksiya o’choqlari sanasiyasi,
mehnatni qoniqarli sharoitda to’g’ri tashkil
qilish, yashash sharoitini yaxshilash;
 Kasallikni erta aniqlash, stasionar va
ambulator sharoitda adekvat davolash,
dispanserizasiya; 
Proforientasiya, yosh bemorlarni bajara
olishi mumkin bo’lgan kasbga o’qitish;
Individual reabilitasiya dasturini tuzish va
bajarilishini nazorat qilish.