PERIODNI

SISTEM  
ELEMENATA 
• PRVI PERIODNI SISTEM
ELEMENATA SLOZIO JE RUSKI
HEMICAR  DMITRIJ IVANOVIČ
MENDELJEJEV
•  ON JE 1869. OBJAVIO PRVU
TABLICU U KOJOJ SU BILA
RAZVRSTANA TADA POZNATA
62 ELEMENTA
• ELEMENTE JE POREDAO PO
RASTUĆIM ATOMSKIM
MASAMA I OSOBINAMA
•  PRVI JE UTVRDIO DA SE
SVOJSTVA ELEMENATA
PERIODIČNO PONAVLJAJU
• RAZVOJEM NAUKE  I ZNANJA O GRAĐI ATOMA UVIDJELO SE DA
OSOBINE  ATOMA ZAVISE O BROJU PROTONA I ELEKTRONA
•  DANAS SU HEMIJSKI ELEMENTI U PERIODNOM SISTEMU POREDANI PREMA RASTUĆEM
PROTONSKOM BROJU
• U NIZU HEMIJSKIH ELEMENTA SVAKI SLJEDEĆI U JEZGRI IMA JEDAN PROTON VIŠE, A U
ELEKTRONSKOM OMOTAČU JEDAN ELEKTRON VIŠE

• ZAKON PERIODIČNOSTI:
Ako hemijske elemente poredamo po rastućoj atomskoj masi
(zapravo, točnije rečeno, po rastućem protonskom broju) i
krenemo promatrati fizička i hemijska svojstva elemenata,
primijetit ćemo da se ona nakon nekog broja elemenata
počinju ponavljati.
 
PSE ima 7 PERIODA I 18 grupa

PERIODE su horizontalni ( vodoravni ) nizovi 

GRUPE  su vertikalni ( uspravni ) nizovi

Grupe dijelimo na A, B i C  ( glavne I sporedne )

A – GLAVNI ELEMENTI

B- SPOREDNI ELEMENTI 

ELEMENTE DIJELIMO I NA  s, p, d i f

S –elementi 
           P- elementi 

            d – elementi 

                f – elementi 
•
PERIODE DIJELIMO NA VELIKE I MALE
• MALE SU : I, II , III
• VELIKE SU: IV, V, VI  ( SEDMA JE NEPOTPUNA ) 

• UNUTAR PERIODA OSOBINE ELEMENATA SE MEDJUSOBNO RAZLIKUJU, DOK SU UNUTAR

GRUPE OSOBINE ELEMENATA MEDJUSOBNO SLICNE

• LANTANIDI I AKTINIDI
• ELEMENTI JEDNE GRUPE KARAKTERISU SE ISTOM VALENCIJOM I GRADE JEDINJENJA ISTOG
TIPA
• VODIK JE IZUZETAK ( NEMETAL JE AL SE NALAZI NA LIJEVOJ STRANI ZBOG SVOG REDNOG
BROJA ) 
• U GRUPAMA ODOZGO PREMA DOLE RASTE METALNI KARAKTER ELEMENATA 
• U PERIODI IDUCI SA LIJEVA NA DESNO METALNE OSOBINE SLABE A IZRAZITIJE SU
NEMETALNE OSOBINE
 Sposobnost nekog elementa da   
 otpusta elektrone 
   Metali 
• ELEKTROPOZITIVNOST 
• ELEKTRONEGATIVNOST 

Sposobnost nekog elementa da prima

elektrone 
Nemetali 
• BROJ PERIODE ODGOVARA BROJU LJUSKI U ELEKTRONSKOM OMOTACU ATOMA

• BROJ GRUPE ODGOVARA OKSIDACIONOM BROJU ELEMENTA 

• PLEMENITI GASOVI SU INERTNI I NE VOLE REAGOVATI I SVI OSTALI ELEMENTI SE

PONASAJU U HEMIJSKIM REAKCIJAMA KAKO BI POSTIGLI STANJE U KOJEM SE
NALAZE PLEMENITI GASOVI A KOJE SE ZOVE STABILNA ELEKTRONSKA
KONFIGURACIJA ( OKTET ELEKTRONA U POSLJEDNJOJ LJUSCI ) 

• POSTOJE PLEMENITI METALI I PLEMENITI NEMETALI 

• NAJIZRAZITIJI METAL JE CEZIJ A NAJIZRAZITINEMETAL JE FLOR
• GRUPE PERIODNOG SISTEMA NAM GOVORE KOLIKO
ELEKTRONA ATOM NEKOG ELEMENTA IMA U POSLJEDNJEM
OMOTAČU.

•  ELEMENTI PRVE GRUPE IMAJU UVIJEK SAMO JEDAN

ELEKTRON U POSLJEDNJEM OMOTAČU, ELEMENTI 2 IMAJU 2,
ELEMENTI 16. GRUPE (KOJA SE NEKAD ZVALA I 6A GRUPA)
IMAJU 6 ELEKTRONA, ELEMENTI 17. GRUPE (NEKADA SE ZVALA
I 7A GRUPA) IMAJU 7 ELEKTRONA. 
•
• PLEMENITI – INERTNI PLINOVI IMAJU PO 8 ELEKTRONA U
POSLJEDNJEM OMOTAČU, OSIM HELIJA, KOJI IMA 2
ELEKTRONA.
• METALOIDI – ELEMENTI KOJI IMAJU OSOBINE I METALA
I NEMETALA 
• SILICIJ JE JEDAN OD NAJVAŽNIJIH METALOIDA, S
OBZIROM DA JE VAŽAN ZA IZRADU KOMPJUTERA I
DRUGIH UREĐAJA. ZATO SE PODRUČJE U KALIFORNIJI
SA NAJVIŠE IT KOMPANIJA, POPUT APPLE, INTEL, EBAY,
ORACLE, GOOGLE, FACEBOOK I DR. ZOVE I “SILICIJSKA
DOLINA” SILICON VALLEY. 
• 1. ALKALIJSKI METALI
• 2. ZEMLJOALKALIJSKI  METALI
• 3. - 12. - PRELAZNI ELEMENTI
• 13- BOROVA GRUPA
• 14. UGLJIKOVA GRUPA
• 15. AZOTOVA GRUPA
• 16. HALKOGENI 
• 17. HALOGENI 
• 18. PLEMENITI NEMETALI 
 Citamo je iz PSE I jednaka je nukleinskom broju 

• RELATIVNA ATOMSKA MASA  AR – BROJ  KOJI POKAZUJE KOLIKO PUTA  JE MASA

JEDNOG ATOMA VECA OD UNIFICIRANE JEDNICE MASE U.

• PROSJEČNA MASA NUKLEONA IZNOSI 1,67*10-24G I NAZIVA SE UNIFICIRANA ATOMSKA

JEDINICA MASE (U). TOLIKO IZNOSI 1/12 MASE ATOMA UGLJIKA C-12.

• RELATIVNA MOLEKULSKA MASA MR  – BROJ KOJI POKAZUJE KOLIKO PUTA JE MASA

NEKE MOLEKULE VECA OD UNIFICIRANE JEDNICE MASE U  
                

SVAKI KVADRATIĆ U PSE
SADRŽI NAJMANJE
TRI PODATKA O VRSTI ATOMA:
HEMIJSKI
SIMBOL ELEMENTA, PROTONS
KI BROJ
I RELATIVNU ATOMSKU MASU.
• RASPROSTRANJENOST ELEMENATA U PRIRODI
• U PSE-U POREDANO JE 118 HEMIJSKIH ELEMENTA. OD
TOGA IH JE U PRIRODI NAĐENO 90, A OSTALI SU
DOBIVENI UMJETNIM PUTEM U LABORATORIJU.
• HEMIJSKI SU ELEMENTI U PRIRODI RAZNOLIKO
RASPROSTRANJENI
•  TAKO JE U ZEMLJINOJ KORI NAJVIŠE KISIKA I SILICIJA,
U ZRAKU AZOTA I KISIKA, A U ŽIVIM ORGANIZMIMA
KISIKA, UGLJIKA I VODIKA. SUNCE JE  SASTAVLJENO
SAMO OD VODIKA I HELIJA.
 TVARI 

HOMOGENE  CISTE
SMJESE
HETEROGEN TVARI 
E 

ELEMEN   
TI   SPOJEVI 
ELEMENTI : AU, CU, AG, H2, O2 

HEMIJSKI SPOJ 
    SMJESE –
HOMOGENE  
 Kod homogenih smjesa ne
raspoznaju se pojedini
sastojci promatranjem
okom ili mikroskopom
(npr. čisti zrak, vodena
otopina šećera, otopina
kuhinjske soli,
klorovodična kiselina 
     SMJESE –
HETEROGENE 

Kod heterogenih smjesa

pojedini se sastojci
raspoznaju promatranjem
okom ili mikroskopom
(npr. žbuka, smjesa pijeska
i šećera, smjesa suhog
voća, ulja i vode, ptičja
hrana, Vegeta