‫وەزارەتی خویندنی باڵا توێژینەوەیزانستیزانکۆی جیهان‬

‫کۆلێژی‬
‫پزیشیکی‬
‫بەشی پزیشکی‬
‫ددان‬

‫فۆبیاکان (‪)PHOBIA‬‬
‫سەرپەرشتی‪:-‬‬ ‫ئامادەکردنی‪:-‬‬
‫د‪.‬ر‪:‬بارزان موحەمەد‬ ‫‪ -‬ژیار عبدالرەحمان‬
‫‪-‬رۆکسان هەژار‬
‫‪-‬رامان عبدالرحمان‬
‫‪-‬چرۆ طیب‬
‫‪-‬ئاالن رزگار‬

‫‪02/06/2023‬‬ ‫‪1‬‬
 ‫پێشەکی‬

‫ف ۆبیا جۆرێکە لە نەخۆشی دڵەڕاوکێ و ترس‬

‫دەبێتە هۆی ئەوەی کەسێک تووشی سەرسەختی و الوازکەر بێت لە دۆخێک یان شتێک‬
‫کە بە شێوەیەکی گشتی هیچ مەترسییەکی ڕاستەقینە درووست ناکات‬
‫ئەو کەسانەی کە فۆبیایان هەیە بە گشتی ئاگادارن کە ترسەکەیان نا عاقاڵنییە ‪،‬‬
‫سەرەڕای ئەوەش لەگەڵ بەرکەوتنیان بە فۆبیایەکەیان تووشی دڵەڕاوکێیەکی تووند دەبن‬

‫سێ پۆل فۆبیای فراوان هەیە ‪:‬‬

‫‪-١‬فۆبیای تایبەت‬
‫‪-٢‬فۆبیای کۆمەاڵیەتی‬
‫‪-٣‬ئاگۆرافۆبیا‬

‫‪02/06/2023‬‬ ‫‪2‬‬
 ‫باو ترین فۆبیاکان‬

‫• ترس لە بەرزایی‬

‫• ترس لە فڕین‬

‫• ترس لە شوێنی گشتی‬

‫• ترس لە جاڵجاڵۆکە‬

‫• ترس لە خوێن‬

‫• ترس لە پیسی‬

‫• ترس لە گاڵتەجاڕ‬

‫‪02/06/2023‬‬ ‫‪3‬‬
 ‫فۆبیای تایبەت‬

‫فۆبیای تایبەت یان سادە‬

‫ئەوانەن کە پەیوەندییان بە شتێک یان بارودۆخێکی دیاریکراوەوە هەیە‬
‫بۆ نموونە ‪:‬‬
‫ئاژەڵ‪ :‬وەک سەگ مار جاڵجاڵۆکە‬
‫ژینگەی سرووشتی‪ :‬ئاو زریان بەرزایی‬
‫خوێن یان ڕێکارە پزیشکییەکان و دەرزی‬
‫بارودۆخ‪ :‬ترس لە فڕین و شوێنی‬
‫داخراو‬
‫زۆرجار مرۆڤەکان لە تەمەنی گەنجی تووشی فۆبیای تایبەت دەبن ‪....‬‬

‫‪02/06/2023‬‬ ‫‪4‬‬
 ‫ف ۆبیای کۆمەاڵیەتی‬

‫بریتییە لە ترسێکی لەڕادەبەدەر لە بوون لە دۆخە کۆمەاڵیەتییەکان کە ڕەنگە ببێتە هۆی‬

‫شەرمەزارکردن یان زەلیلکردن‪.‬‬

‫نموونەیەک لە فۆبیای کۆمەاڵیەتی ترسە لە قسەکردن لەبەردەم خەڵکدا‪.‬‬

‫‪02/06/2023‬‬ ‫‪5‬‬
 ‫ئاگۆرافۆبیا‬

‫بریتییە لە ترس لە بوون لە شوێنە گشتیەکان یان شوێنە قەرەباڵغەکان لە حاڵەتە توندەکاندا‪ ،‬ئەو‬
‫کەسانەی کە ئاگۆرافۆبیایان هەیە‪ ،‬بەهۆی ئەوەی دەترسن شوێنی سەالمەتی خۆیان بەجێبهێڵن‪،‬‬
‫پەیوەست دەبن بە ماڵەوە‪.‬‬

‫فۆبیای کۆمەاڵیەتی و ئاگۆرافۆبیا زیاتر دەبێتە هۆی تێکچوونی ژیان چونکە ئەو دۆخە یان شتەی‬
‫کە دەبێتە هۆی فۆبیاکە زۆر قورسترە لێی دوور بکەویتەوە‬

‫‪02/06/2023‬‬ ‫‪6‬‬
 ‫تاالسۆفۆبیا (ترس لە زەریا)‬

‫جۆرێکە لە ترس لە ئاو بەاڵم تەنها زەریا و دەریاکان دەگرێتەوە بە مانایەکی تر قواڵییەکی‬
‫گەورەی پڕ لە ئاو‬
‫ڕەنگە هەندێک کەس مامەڵە لەگەڵ کەمێک دڵەڕاوکێدا بکەن سەبارەت بە زەریا‪ .‬بەاڵم بۆ ئەوانی‬
‫تر ترسان لە دەریا دەتوانێت کێشەیەکی گەورەتر بێت‪ .‬ئەگەر ترست لە دەریا ئەوەندە بەردەوام و‬
‫چڕ بێت کە کاریگەری لەسەر شێوازی ژیانت هەبێت‪ ،‬لەوانەیە تووشی تاالسۆفۆبیا بیت‪.‬‬

‫لەوانەیە هەست بە ترسێکی چڕ بکەیت لە شتێک تەنانەت لەو ساتانەی کە ڕەنگە مەترسی بۆ تۆ‬
‫دروست نەکات‪ .‬لەوانەیە جەستەت وەاڵمی بینین یان نزیک بوون لە ئاوێکی گەورە بداتەوە بە‬
‫دەستپێکردنی نیشانە توندەکانی دڵەڕاوکێ‪.‬‬

‫نیشانەکانی‪:‬‬
‫• نائارامی‪ ،‬هەستکردن بە لێوار‬
‫• بێتوانایی لە تەرکیزکردن‬
‫• گرژبوونی ماسولکەکان‬
‫• ئارەقکردنەوە یان دەرکەوتنی سووربوونەوە‬
‫زیادبوونی لێدانی دڵ‬ ‫•‬
‫• لەرزین‬
‫• هەناسەتەنگی‬
‫• ئازاری سنگ یان ناڕەحەتی‬
‫• هەستکردن بە مەرگەساتێکی نزیک‬
‫• کێشەی خەوتن‬

‫‪02/06/2023‬‬ ‫‪7‬‬
 ‫گلوسوفوبیا‪ ،‬یان ترس لە قسەکردن لەبەردەم خەڵکدا‬

‫فۆبیایەکی زۆر باو و فۆبیایە و پێدەچێت تا ‪%٧٥‬ی دانیشتووان تووشی بێت‪ .‬ڕەنگە هەندێک لە‬
‫تاکەکان هەست بە کەمێک دەمارگیری بکەن لە بیرکردنەوە لە قسەکردن لەبەردەم خەڵکدا‪ ،‬لە‬
‫کاتێکدا هەندێکی تر تووشی ترس و ترسێکی تەواو دەبن‪.‬‬
‫لەوانەیە بە هەر نرخێک بێت هەوڵ بدەن خۆیان لە دۆخی قسەکردن لەبەردەم خەڵکدا بەدوور‬
‫بگرن یان ئەگەر ناچار بن لەبەردەم خەڵکدا قسە بکەن‪ ،‬بەرگەی تەوقەکردن و دەنگێکی الواز و‬
‫لەرزۆک دەگرن‪ .‬چۆن ترس لە قسەکردن لەبەردەم خەڵکدا زاڵ بین؟ بە بەردەوامی و‬
‫ئامادەکاری‪ ،‬بە تەواوی دەتوانرێت لە گلۆسۆفۆبیا ببەیتەوە‪.‬‬
‫ترس لە قسەکردن لەبەردەم خەڵکدا لە نەخۆشە گەنجەکاندا زیاترە بە بەراورد بە نەخۆشە‬
‫بەتەمەنەکان و لەوانەیە لە مێینەکاندا زیاتر بێت بە بەراورد بە نێرەکان‬

‫ن یشانەکانی ‪:‬‬
‫• بەرزبوونەوەی پەستانی خوێن‬

‫زیادبوونی ئارەقکردنەوە‬ ‫•‬

‫دەم ووشكى‬ ‫•‬

‫ڕەقبوونی ماسولکەکانی بەشی سەرەوەی پشت‬ ‫•‬

‫هەستکردن بە ترس و دڵەڕاوکێ کاتێک ڕووبەڕووی دەبێتەوە کە دەبێت لەبەردەم خەڵکدا‬ ‫•‬
‫قسە بکەیت‬

‫‪02/06/2023‬‬ ‫‪8‬‬
 ‫فۆبیای ددان (‪)Dentophobia‬‬

‫دان فۆبیا ترسێکە لە پزیشکی ددان‪ .‬ئەو کەسانەی کە ئەم فۆبیا تایبەتەیان هەیە هەست بە دڵەڕاوکێ دەکەن‬
‫کاتێک بیر لە چوونە الی پزیشکی ددان دەکەنەوە یان لە ڕاستیدا سەردانی پزیشکی ددان دەکەن‪ .‬ئەزموونە‬
‫نەرێنییەکانی ڕابردوو‪ ،‬مێژووی خێزان یان هەستکردن بە لەدەستدانی کۆنتڕۆڵ دەتوانێت ببێتە هۆی ترس لە‬
‫ددان‪.‬‬
‫ئەو کەسانەی کە ترسی ددانیان هەیە ترسیان لە پزیشکانی ددان هەیە‪ .‬کەسێک کە ترسی ددانەکانی هەیە‬
‫لەوانەیە دڵەڕاوکێیەکی زۆری هەبێت لە بیرکردنەوە لە چوون بۆ الی پزیشکی ددان یان لەکاتێکدا لە ئۆفیسی‬
‫پزیشکی دداندایە‪.‬‬

‫هۆکارەکانی‬
‫خنکاندن‪ :‬لەوانەیە خەڵک بترسن لە دەمکوتکردن یان خنکاندن لەوانەیە ترسیان هەبێت لە نەتوانینی‬
‫هەناسەدان‬
‫پزیشکی ددان‪ :‬لەوانەیە خەڵک هەستە نەرێنییەکان بە پزیشکی ددانەکانیانەوە ببەستنەوە‪.‬‬
‫هەستکردن بە ئازار‪ :‬ڕێکارەکانی ددان زۆرجار بڕێکی کەم ئازاری تێدایە‪.‬‬
‫دەرزی‪ :‬مرۆڤەکان لە دەرزی دەترسن‬
‫ژاوەژاو‪ :‬لەوانەیە کەسێک لەو ژاوەژاوە بترسێت کە بەهۆی دریل و ئامێری ددان دروستی دەکات‬
‫بۆنەکان‪ :‬ڕەنگە خەڵک دڵەڕاوکێیان هەبێت بەهۆی چۆنیەتی بۆنی نووسینگەی پزیشکی ددان یان ئەو بۆنە‬
‫تایبەتانەی کە لە کاتی چارەسەری دداندا سەرهەڵدەدەن‪.‬‬

‫نیشانەکانی‬
‫• لەرزین‪.‬‬
‫سەرگێژخواردن و سەرسوڕان‪.‬‬ ‫•‬
‫ئارەقەکردنەوەیەکی زۆر‬ ‫•‬
‫لێدانی دڵ‪.‬‬ ‫•‬
‫هێڵنج‪.‬‬ ‫•‬
‫هەناسە تەنگی و لەرزین‪.‬‬ ‫•‬
‫جگە لەو نیشانانەی سەرەوە‪ ،‬ڕەنگە هۆکارەکانی ترسی ددانەکان ببنە هۆی ئەوەی هەندێک کەس‪:‬‬ ‫•‬

‫لەکاتی بیرکردنەوە لە سەردانی پزیشکی ددان بگری‪.‬‬ ‫•‬

‫پێش چاوپێکەوتنی پزیشکی ددان کەمخەوی هەبێت‪.‬‬ ‫•‬
‫‪02/06/2023‬‬ ‫‪9‬‬