1.

12
Сынып жұмысы

Тақырыбы: Квадрат үшмүшені көбейткіштерге жіктеу

Осы сабақта:
 Квадрат үшмүшенің түбірлерін табуды;
 Квадрат үшмүшеден екімүшенің квадратын бөліп
алуды;
 Квадрат үшмүшені көбейткіштерге жіктеуді.
Осы сабақта:
 Квадрат үшмүшенің түбірлерін табуды;
 Квадрат үшмүшеден екімүшенің квадратын бөліп
алуды;
 Квадрат үшмүшені көбейткіштерге жіктеуді.
 Анықтама
ах2+bx+c түріндегі көпмүше квадрат үшмүше деп
аталады, мұндағы х – айнымалы.
а, b және с сандары квадрат үшмүшенің
коэффициенттері деп аталады, а ≠ 0.

ах2 + bx+c
бірінші(бас) екінші босмүше
коэффициент коэффициент

5х2 + 2x - 9
Егер квадрат үшмүшенің бірінші
коэффициенті 1-ге тең болса, яғни а=1, онда
квадрат үшмүше келтірілген деп аталады.
Мысалдар. х2 – 16х + 60; х2 + 20х − 96.    

Егер квадрат үшмүшенің бірінші

коэффициенті 1-ге тең болмаса, яғни а≠1,
онда квадрат үшмүше келтірілмеген деп
аталады.
Мысалдар 2х2 – х + 60; -4х2 + 20х − 7. 
  
Теңдеудің түбірі деп нені атайды?
Квадрат үшмүшенің түбірі деп нені атайды?
Квадрат үшмүшенің мәні нөлге айналатын х
айнымалысының мәнін квадрат үшмүшенің
түбірлері деп аталады.
 Теорема.
болса,
тепе-теңдігі дұрыс болса болды.

Дәлелдеуі:
2  2 b c Квадрат
ax  bx  c  a  x  x   .
 a a
b c үшмүшенің
x1  x2   , x1 x2  . жіктелуі
a a
 2 b c
a  x  x    a ( x 2  ( x1  x2 ) x  x1 x2 ) 
 a a
2
a ( x  x1 x  x2 x  x1 x2 ) 
 a ( x ( x  x1 )  x2 ( x  x1 ))  a ( x  x1 )( x  x2 ).
Егер квадрат үшмүшенің түбірлері бар болса,
онда оны көбейткіштерге жіктеуге болады.

Кері тұжырым да дұрыс: егер квадрат

үшмүшені көбейткіштерге жіктеу мүмкін
болса, онда оның түбірлері бар болады.

Квадрат үшмүшенің жіктелуі болып келесі жазба

аталады:
ах2 + bх + с = а(х – х1)(х – х2),
мұндағы х1 , х2 – квадрат үшмүшенің түбірлері.
Теоремаға ескерту. Егер квадрат
үшмүшесінің дискриминанты нөлге тең
болса, яғни (еселі түбір), онда дәлелденген
формула мына түрде жазылады:
2 2
ax  bx  c  a ( x  x1 ) .

Мысал. 4х2 + 4х + 1 = 4(х + )2

х=
 Практикалық бөлім.
Тапсырма 1. Квадрат үшмүшенің түбірлерін
табыңыз: 3х2  – 2х – 5
Теңдеуді шешейік: 3х2  – 2х – 5=0

Сонда
x=

Ендеше, 3х2  – 2х – 5квадрат үшмүшесініңекітүбірі

бар және .