MƏDƏ-BAĞIRSAQ TRAKTI

INFEKSIYALARININ, QIDA
ZƏHƏRLƏNMƏLƏRININ MIKROBIOLOGIYASI
VƏ DIAQNOSTIKASI PRINSIPLƏRI

Salmanova Şövkət 317a23

 AĞIZ BOŞLUĞUNUN XƏSTƏLIKLƏRI

Yumşaq toxumanın xəstəlikləri Dişlərin xəstəlikləri

Kokvari bakteriyalar Laktobakteriyalar Anaerob mikroflora

• Əsasən viridans
streptokoklarla təmsil olunur
• S.salivaris qlükozadan həll
olmayan dekstrin sintez edir.
Bakteriyaların dişlərin səthinə
yapışmasına və diş pləklərinin
əmələ gəlməsinə səbəb olur
• Selikli qişaların epitel • Veillonella-süd turşusunu və
hüceyrələrinin reseptorları ilə karbohidrat mübadiləsinin
birləşir məhsullarını CO2 və H2O qədər
• Patogen mikroorqanizmlərin
parçalayır
adheziyasına mane olmaqla
Karies əleyhinə təsir
kolonizasiya rezistentliyində
iştirak edir. • Bacteroides
• Karbohidratları parçalayaraq • Prevotella
dişlərin kariesinə səbəb olan • Porphyromonas
süd turşusu əmələ gətirir. • Fusobacterium
 AĞIZ BOŞLUĞU XƏSTƏLIKLƏRI

• Ağız boşluğunda spiroxetlərdən əsasən treponemalar diş əti ciblərində aşkar

olunur.

Fuzobakteriyalar və bəzi bakteriodlərlə assosiasiya şəklində xoralı nekrotik

Vinsent gingivostomatitini törədə bilir.
• Aktinomisetlər diş ərpinin və diş daşının əmələ gəlməsində həmçinin diş
kariesi və paradont xəstəliklərində iştirak edirlər.
 DIŞ ƏRPI

• Emalın səthində yumşaq örtük olub, tərkibcə:

-zülallardan
-qlikoproteidlərdən Diş pləyi minerallaşır Diş daşları
-dekstrindən
-qeyri-üzvi maddələrdən ibarətdir.
• -Streptokoklar
-laktobakteriyalar
-stafilokoklar
-difteriodlər
-peptostreptokoklar
-veylonellalar
-neysseriyalar
-göbələklər
 Diş pləkləri diş səthinə möhkəm yapışan bakteriyalardan,
polisaxaridlərdən və zülallardan ibarətdir.
 STOMATIT

• Ağız boşluğunun selikli qişasının iltihabıdır.

Kataral Xoralı-qanqrenoz
• Selikli qişanın səthi
iltihabıdır • Fuzobakteriyalar
• Stafilokoklar • Bakteriodlər
• Neysseriyalar • Peptostreptokoklar
• Hemofil • Veylonellalar
bakteriyalar • Aktinomisetlər
• Şərti-patogen • Vinsent spiroxetləri
korinebakteriyalar
 GINGIVIT

• Diş ətinin selikli qişasının və toxumasının iltihabıdır.

• Vinsent gingivostomatiti

Fuzobakteriyalar Prevotella
Spiroxetlər
 KARIES

İlk Ikinci
mərhələdə: mərhələdə:
-Pləklər əmələ -Streptokoklar və
gəlir laktobakteriyalar
Qlükanların bu ləkədə olan
jelatinəbənzər karbohidratları
çöküntüsündən ibarətdir-
bu hissələrə turşu
parçalayıb turşu
əmələgətirən bakteriyalar əmələ gətirir.
adheziya olunurlar.
-Streptokoklar
KARIES
 PULPIT

• Diş pulpasının iltihabıdır Periodontid xronik və

somatik xəstəlikləri olan
Kariesdən Mikroorqanizmlər Pulpaya xəstələrdə ağır gedişə malik
olur. Periostit və çənə
• Laktobakteriyalar osteomieliti ilə ağırlaşa bilər.
• Streptokoklar
• Bakteriodlər Birləşdirici toxumanı
parçalayan fermenlər İltihabi proses dərinləşir
• Peptostreptokoklar
• Veylonellalar
• Proteylər
• Klostridilər
 PARADONTID VƏ PARADONTOZ

• Dişləri əhatə edən toxumalara

mikroorqanizmlərin daxil
olması nəticəsində baş verir.
• Gingivit və alveolyar irinli
iltihabla müşayiət olunur.
 Iltihabi-distrofik proseslər
 Kollagenin parçalanması
 Alveolyar çıxıntıların və
sümük toxumasının sorulması
 Dişlərin tökülməsi
 Anaeroblar mühüm
əhəmiyyət kəsb edir.
 QASTRITLƏR

• Mədənin selikli qişasının iltihabıdır. Bir çox

hallarda qastritlər bağırsaqların iltihabi
xəstəlikləri- qastroenterit və qastroenterokolit
kimi təzahür edir.
• Kəskin qastritlər-Salmonella cinsli bakteriyalar
H.pylori-mədə və
onikibarmaq bağırsaqda
intensiv iltihab törədir. Sonralar xroniki
Mədə xərçəngi
 Kəskin infeksiya- qastrit, mədə və
və mədə
qartoduodenit kimi onikibarmaq bağırsağın
limfoması
təzahür edir. xora xəstəliyi inkişaf
• Epiqastral nahiyədə edə bilər
ağrılar
• Ürəkbulanma
 KƏSKIN BAĞIRSAQ INFEKSIYALARI

• Bakteriyalar Yoluxma
alimentar və ya
• Viruslar tərəfindən törənə bilər məişət-təmas
• Ibtidailər yolu ilə

Diareya-kəskin bağırsaq
• Enterit infeksiyalarının əsas klinik
sindromlarından biridir
• Qastroenterit
• Kolit kimi təzahür edir
• Enterokolit
• Qastroenterokolit
Gedişində 5-6 gün sonra erkən
Xəstəliyin ümumitoksik, klinik sağalma ilə
başlanğıcı enteral bəzən yekunlaşır
kəskin olur septiki əlamətlər Törədicinin orqanizmdən
müşahidə edilə eliminasiyası uzun
bilər müddət davam edə bilər
 KƏSKIN BAĞIRSAQ INFEKSIYALARI

Shigella S.Typhi Yersinia enterocolitica

Dizenteriya xəstəliyi S.Paratyphi A Qarın İleit
S.Paratyphi B yatalağı • İltihab
E.Coli • Qızdırma • Diareya
Dizenteriyayabənzər • Baş ağrıları • Yalançı appendisit
xəstəliklər • Qusma
Hemorragik kolit • Bəzən ishal Vibrio
parahaemolyticus və
Salmonella Campylobacter jejuni Plesiomonas shigelloides
Bağırsaq epitelinə Kampilobakterioz İshalla müşayiət olunan
invaziya edə bilir və • Enterokolit kimi özünü göstərir bağırsaq infeksiyaları
qana daxil olaraq • Dispeptik pozğunluqlar
patologiyalar törədə • Diareya
bilir • Qusma
• Intoksikasiya
S.Enteritidis • Hərarətin yüksəlməsi
S.Typhimurium
S.Choleraesuis və s.
Qida toksikoinfeksiyası
 PSEVDOMEMBRANOZ KOLIT

C.difficile
B-toksin
A-toksin
Enterotoksin

 Xəstəlik bir-çox antibiotiklərin

istifadəsindən sonra başlaya bilər.
 Klindamisin daha təhlükəlidir.
• Qarında sancışəkilli ağrılar
• Sulu yaxud qanlı ishal
• Leykositoz
• Qızdırma
PSEVDOMEMBRANOZ KOLIT
PSEVDOMEMBRANOZ KOLIT
 KƏSKIN BAĞIRSAQ INFEKSIYALARI

• Vibrio cholerae- qatroenterit və enterit əlamətlərinin inkişafına səbəb olur

Enterotoksigen E.Coli
• Vəba törədicisinin
Vəba ekzotoksininə bənzər
• «düyü həlimi»ni xatırladan toksin ifraz edir
rəngsiz nəcis ifrazı • Diareya
• Nəcis şirintəhər balıq • Bağırsaq epitelinə
qoxusuna malik olur invaziya etmir
• Tez bir zamanda çoxlu su və • Vəbayabənzər xəstəlik
duz itirilir  «sekretor diareya»
• Su-duz mübadiləsi pozulur • Qansız
• Periferik və mərkəzi sinir • Seliksiz
sisteminin zədələnməsi • Sulu
VƏBA
 KƏSKIN BAĞIRSAQ INFEKSIYALARI
TÖRƏDƏN VIRUSLAR
 Norvolk və Sapporo virusları Rotavirus infeksiyası
qastroenteritlərin əsas etioloji • Əsasən yenidoğulmuşlarda və
agentlərindəndir. erkən yaşlı uşaqlarda
• Qızdırma
Xəstəlik özünü:
• Sulu diareya
• Qarın nahiyyəsində ağrılar • Qarında ağrılar
• Ürəkbulanma • Qusma
• Ağır hallarda ölüm
• Diareya
• Qusma
• Baş ağrıları
• Mülayim qızdırma

 Adenovirusların 40 və 41-ci
serotipləri uşaqlarda ishalla
müşayiət olunan qastroenteritlər
törədir.
ROTAVIRUS INFEKSIYASI
 KƏSKIN BAĞIRSAQ INFEKSIYALARI
TÖRƏDƏN INVAZIV PROTOZOALAR
Entamoeba histolytica
• Tenezm
• Qanlı, irinli, duru ishal
• Nəcis selikli və qanlı- «moruq
jelesi» xarakterli

Balantidium coli
Balantidiaz
• Xroniki diareya
• Və ya qəbzlik
• Qanlı-selikli ishal
• Tenezm
 Giardia lamblia
 Cryptosporidium
 Isospora
 Sarcocytstis
 Blastocystis

Clostiridium botulinum
• Ürək bulanma
• Qusma
• Qarında ağrılar
• Sinir-paralitik əlamətlər
Stafilokok mənşəli qida
zəhərlənmələri
• Qusma
• Qarında ağrılar
• Ishal
QIDA TOKSIKOINFEKSIYALARI
C.Perfringens A serotipi
• Mədə-bağırsaq
traktında çoxalmır
• Spora əmələ gəlmə
zamanı enterotoksin
hasil edir
• Qarında ağrılar
• Qusma
• Ishal
• Qızdırma
C.Perfringens C serotipi
Nekrotik enterit
• Ağır gedişlidir
• Qanlı ishal
• Beta-toksin
• Ölüm halları 35%
NEKROTIK ENTERIT
 DISBAKTERIOZ

o Proteus • Əmələgəlmə səbəbləri:

o Klebsiella
1. Antimikrob preparatların geniş və
o Enterobacter cloaceae
nəzarətsiz istifadəsi
o Citrobacter freundii
o Serratia marcescens 2. Bağırsaq infeksiyaları
o Hafnia olvei 3. Helmint və parazit invaziyaları
o Morganella morgani
o Providenca rettgeri 4. Hormonal və kimyəvi terapiya
o Pseudomonas aeruginosa 5. Səmərəsiz qidalanma
o Staphylococcus aureus
o Candida cinsli göbələklər və s. 6. Stresslər və s.

Etiologiyasına görə
Candida

Stafilokok
Protey
 DISBAKTERIOZ

 Həqiqi disbakterioz və disbiozu müvəqqəti xarakterli

disbakterial və disbiotik reaksiyalardan fərqləndirmək
lazımdır.
 Uzunmüddətli olur o Müvəqqəti
 Ishal o Qısamüddətli olur
 Qəbzlik o Korreksiya tələb etmir
 Kolit
 Bədxassəli şişlər
 Allergiya
 Hipovitaminozlar
 Hipo- və hiperxolesterinemiya
 Hipo- və hipertenziya
 Karies
 Artrit
 Qaraciyərin müxtəlif patologiyaları
 MIKROBIOLOJI DIAQNOSTIKA
PRINSIPLƏRI
Müayinə materialı kimi:
• Nəcis
• Qusuntu kütləsi Mikroskopik Virusoloji
Bakterioloji Parazitoloji
• Mədə yuyuntusu və s.

Mikroskopik müayinə Nəcisin bakterioloji müayinəsi Virusoloji müayinə Seroloji

• Nəcisdən hazırlanmış əzilən damla • Nəcisin fizioloji məhlulda • Norvolk virusları müayinə
preparatlarının nativ, bəzən lüqol suspenziyasının qidalı mühitlərə • Adenoviruslar • Norvolk
məhlulu ilə boyadılmış preparatları inokulyasiyası ilə aparılır • Təzə ifraz olunmuş virus
istifadə olunur • Endo-Enterobakteriyalar nəcis yaxud rektal • Rotavirus
• Qram üsulu ilə iri ölçülü qram müsbət • Levin tamponlar istifadə • Qan
çöpləri aşkar etmək olar • Bismut-sulfit aqar-Salmonellalar edilir zərdabında
• Sil-nilsen üsulu ilə turşuyadavamlı • Qanlı, yumurta sarılı duzlu aqar- • Meymun böyrəyinin İFA
protozoaları aşkar etmək olar Stafilokoklar ilkin kulturası vasitəsilə
Cryptosporidium • Ət-peptonlu aqar-Basillər • Insan embrionu
İsospora • Saburo mühiti-Göbələklər diploid fibroblast
 Kalisiviruslar və rotaviruslar üçün kulturası
ZPR da tətbiq edilir.
 DIAQNOSTIKA ZAMANI MEYARLAR

• 1 q nəcisdə bağırsaq çöplərinin ümumi sayı

• Hemolitik bağırsaq çöplərinin nisbi miqdarı
• Şərti-patogen bakteriyaların və Proteus cinsli
bakteriyaların və Candida göbələklərinin olması
və onların nisbi miqdarı
• Bifidobakteriyaların, laktobakteriyaların və
bakteriodlərin miqdarı.